Samson asö benda na ngangu ti Jéhovah!

AWATO so ayeke ndulu ti futa kula akoro lê ti Samson na ala zia lo ti sala kua ti ngangu. Na pekoni, ala sigigi na lo na da ti kanga ni na ala ga na lo na yâ mbeni temple ti nzapa ti ala ti tene ala he lo na ngia. Ala tambela na lo na ngangu na gbele azo saki mingi so abungbi, na ala he lo na ngia. Zo ti kanga ni ayeke mbeni wafango zo pëpe wala mbeni mokonzi ti aturugu wato pëpe. Lo yeke mbeni wavorongo Jéhovah na lo sala kua lani tongana juge na Israël teti ngu 20.

Tongana nyen si Samson, mbeni koli so ayeke na ngangu ahon azo ti sese kue, atï na yâ ye ti kamene tongaso? Fade kota ngangu ti lo ayeke sö lo? Nda ti ngangu ti Samson ayeke lani nyen? Mbeni ye ti manda teti e ayeke na yâ ti mbaï ti lo?

“Fade lo komanse ti zi azo ti Israël”

Mbaï ti amolenge ti Israël afa so fani mingi ala turne peko ti ala na tâ vorongo. Na ngoi so tongana ‘ala kiri asala sioni na lê ti L’Eternel, lo zia ala na tïtî aPhilistin ngu bale-osio.’​—aJuge 13:1.

Mbaï ti Samson ato nda ni na ngoi so ange ti Jéhovah asi lani na mbeni wali ngombo ti Israël so iri ti koli ti lo ayeke Manoah, na lo tene na lo so fade lo yeke dü mbeni molenge-koli. Ange ni atene na wali ni: “A lingbi rasoir andu li ti lo pëpe; teti molenge so ayeke Nazir teti Nzapa, même na yâ ti mama ti lo. Fade lo komanse ti zi azo ti Israël na tïtî aPhilistin.” (aJuge 13:2-5). Kozo na mengo ngo ti Samson, Jéhovah afa so lo yeke wara mbeni kusala so ayeke nde. Ti londo na ngoi so a dü na lo, Samson ayeke mbeni Nazir wala Naziréen: zo so a soro lo teti mbeni kusala so ayeke nde mingi.

“Lo yeke nzoni mingi na lê ti mbi”

Tongana Samson ayeke kono, “L’Eternel ahiri tënë nzoni na ndo lo.” (aJuge 13:24). Mbeni lâ, Samson atene na babâ na mama ti lo: “Mbi bâ mbeni wali na Thimna na popo ti amolenge-wali ti aPhilistin; tongaso i mû wali so na mbi ti ga wali ti mbi.” (aJuge 14:2). Tara ti bâ tongana nyen tënë ni adö bê ti ala. Ahon ti tene lo zi Israël na tïtî awato ti lo, molenge ni aye ti te mbele ti mariage na ala. Ti mû lani mbeni wali so avoro anzapa ti apaïen, Ndia ti Nzapa ake ni (Exode 34:11-16). Ndali ni, babâ na mama ni ake na ala tene na lo: “Nyen, mbeni wali oko ayeke pëpe na popo ti amolenge-wali ti aita ti mo, wala na popo ti azo kue ti e? si mo gue ti kamata wali na popo ti aPhilistin? ala so afâ akoli ti ala na nganza pëpe.” Me, Samson angbâ ti tene na babâ ti lo: “Mo mû lo na mbi, teti lo yeke nzoni mingi na lê ti mbi.”​—aJuge 14:3.

Na lege wa si tâ gi wali ti kodoro ti aPhilistin so ayeke lani “nzoni mingi” na lê ti Samson? Mbeni bakari ti McClintock na Strong atene so nda ti tënë ni aye ti tene pëpe so lo yeke lani “pendere mingi, me lo yeke nzoni ti sala na mbeni ye, mbeni kusala.” Ti sala na kusala ti nyen? A-Juge 14:4 afa so Samson ‘agi aPhilistin na tënë.’ Samson abi bê ti lo na wali so ti sala na ye so. Tongana Samson ayeke kono ti ga kota, “Yingo ti L’Eternel akomanse ti sala na bê ti lo”, wala ti pusu lo ti sala ye (aJuge 13:25). Tongaso, yingo ti Jéhovah ayeke lani na peko ti Samson so ahunda ti mû wali so nga na yâ kusala ti lo ti juge na ndo Israël. Samson awara lani lege ti sala ye so lo yeke gi? Zia e bâ kozoni tongana nyen Jéhovah azê ti mû maboko na lo.

Samson amû lege ti gue na gbata ti Thimna, na ndo ti zo so ayeke ga ande wali ti lo. Mbeti ti Nzapa atene: “Tongana lo si na yaka ti vigne ti Thimna, bâ, pendere bamara atoto na tele ti lo. Yingo ti L’Eternel aga na ndo lo, na Samson asuru yâ ti bamara ni.” Samson afa kota ngangu so na gigi na ngoi so lani lo yeke gi lo oko. Mbeni témoin ayeke lani dä pëpe. Bible afa pëpe so a yeke na lege so si Jéhovah adë bê ti Samson so, tongana mbeni Naziréen, lo lingbi lani ti sala kusala so Nzapa amû na lo. Me Samson ahinga lani na bê ti lo so mara ti kota ngangu so ayeke ti lo pëpe; a lingbi gi ti londo na Nzapa. Lo zia bê ti lo kue na Jéhovah ti mû maboko na lo na yâ kusala so ayeke ku lo. Na lege ti ngangu so lo wara na peko ti ye so asi na bamara so, Samson ‘ague lo sala tënë na wali so; na lo yeke nzoni mingi na lê ti Samson.’​—aJuge 14:5-7.

Na pekoni, tongana Samson akiri ti mû wali ni, “lo gue ti bâ kuâ ti bamara so. Bâ alavu mingi mingi aduti na yâ kuâ ti bamara, na ngu ti alavu ni ayeke dä.” Na tongana lo dabe ti lo na ye so, na ngoi ti mariage ni, Samson azia na gbele amaseka-koli 30 ti aPhilistin mbeni tënë so a honde. Lo tene: “Kobe asigigi na yâ ti ye so ate ye, na ye so anzere asigigi na yâ ti ye so ayeke ngangu.” Tongana ala fa nda ni, Samson ayeke mû ande na ala bongo ti lin 30 na bongo ti ndo ni 30. Me tongana ala fa pëpe, a yeke ala si ayeke mû ni na lo. A-Philistin agi li ti ala na tënë ni gbä, lango ota. Na lango osio ni, ala leke ti hunda na ngangu na wali ni. Ala tene na lo: “Mo handa koli ti mo si lo fa nda ti tënë so na e, wala fade e zö mo na da ti babâ ti mo na wâ.” Bâ mbeni ye ti sioni tongaso! Tongana aPhilistin asala ye tongaso na tâ zo ti ala, tara ti bâ tongana nyen ala zia azo ti Israël na yâ ti pasi!​—aJuge 14:8-15.

Teti fadeso mbito ahon ndo ti wali ni, lo konde Samson ngangu juska lo fa na lo nda ti tënë ni. Na fango na gigi so lo yeke na ndoye pëpe nga lo yeke be-ta-zo pëpe na mbage ti Samson, lo gue hio lo sala tënë ni na amaseka-koli ni. Ala fa na Samson nda ti tënë ti lo ni, na Samson ahinga lani zo wa si afa ni. Lo tene na ala: “Tongana i fâ yaka na mama ti bagara ti mbi pëpe, i lingbi wara nda ti tënë ti mbi pëpe.” Ye so Samson aku fade ti sala, lege azi na lo fadeso awe. “Yingo ti L’Eternel aga na ndo lo, lo gue na kodoro ti Askalon, lo fâ azo bale-ota, lo kamata bongo ti ala, na lo mû bongo so na azo so afa nda ti tënë so a honde.”​—aJuge 14:18, 19.

Ye so Samson asala lani na Askalon, a yeke nzara ti futa kula si apusu lo? Oko pëpe. A yeke lani mbeni kusala ti Nzapa so lo sala na lege ti zo so lo soro. Na lege ti Samson, Jéhovah amû li ni na yâ mbeni bira na ndo azo so asala pasi na mara ti lo. Me bira ni angbâ ti gue. Lege ti sala ni azi na ngoi so Samson ague lani ti bâ wali ti lo.

Lo sala mbeni bira lo mveni

Na kiringo ti lo na Thimna, Samson abâ so babâ ti wali ti lo amû wali ni na mbeni koli nde, teti lo pensé so Samson ake lo awe. A yeke polele so ngonzo agbu Samson. Lo gbu ambako ngbango ota, lo kanga ala na damba ti ala use use na lo zia wâ dä. Na tongana lo zi ala, wâ ni agbi ayaka ti vigne na ti olive; na tongaso a buba akota le-kobe ota ti ngu ni so. A-Philistin afa na gigi sioni ti ala. Ala tene a yeke ndali ti wali ti Samson na babâ ti lo si ye so asi, na ala gbi ala na wâ. Futango kula ti sioni so ala sala amû lege na Samson ti sala mbeni ye. Na pekoni, lo gue na lo fâ ala mingi.​—aJuge 15:1-8.

Azo ti Israël abâ lani so Jéhovah ahiri deba nzoni na ndo Samson, na tongaso ala yeke bungbi na lo ti futi komandema so aPhilistin ayeke na ni na ndo ti ala? Oko pëpe. Ti tene tënë alondo na popo ti ala na aPhilistin pëpe, azo ti Juda atokua azo saki ota ti gbu lo so Jéhovah asoro na ti mû lo na awato ti lo. Ye oko, azo ti Israël so asala ye na be-biani pëpe amû lege na Samson ti fâ ambeni wato ti lo. Na ngoi so ala ga ndulu ti mû lo na aPhilistin, “Yingo ti L’Eternel aga na ndo lo, na kamba so ala kanga tïtî lo na ni aga tongana lin so wâ agbi; na kamba so akanga maboko ti lo atï na sese.” Na pekoni, lo mû bio ti ngbangba ti lele na lo fâ azo saki oko na ni.​—aJuge 15:10-15.

Samson atoto na Jéhovah, lo tene: “Mo sö e awe na lege ti maboko ti mbi, boi ti Mo; na fadeso, a lingbi mbi kui na nzara ti ngu? na mbi tï na tïtî mara so a fâ ala na ganza pëpe?” Jéhovah amä sambela ti lo na lo kiri tënë na ni. “Nzapa asuru tênë . . . , na ngu asigigi na dû ni so; tongana lo nyon awe, ngangu ti lo akiri na lo, na bê ti lo aga nzoni.”​—aJuge 15:18, 19.

Samson ayeke lani gi na ye oko na li ti lo ti sala: bira na tele ti aPhilistin. Hungo tele ti lo lani na ndo ti mbeni wali-ndumba na Gaza ayeke ti tene lo tiri na awato ti Nzapa. Samson ayeke lani na bezoin ti mbeni ndo ti lango dä na bï na yâ ti mbeni gbata ti aPhilistin, na lo lingbi ti wara ni na ndo ti mbeni wali-ndumba. Samson ayeke lani na bibe ti sala pitan pëpe. Na bebi, lo sigigi, lo gbu porte ti yanga ti kodoro ni, lo gboto cadre na barre ni kue na lo gue lo zia ni na li ti mbeni hoto na tele ti Hébron, a yo kilomètre 60 tongaso. Nzapa ayeda na ye so na Lo mû na lo ngangu ti sala ni.​—aJuge 16:1-3, NW.

Lege so yingo vulu asala na ye na ndo ti Samson ayeke lani nde mingi, ngbanga ti so mara ti ye so ade ti si pëpe. Awakua be-ta-zo ti Nzapa laso alingbi ti zia bê ti ala na ndo oko yingo so ti wara na ngangu. Jésus azê lani adisciple so fade Jéhovah ayeke “mû Yingo Vulu na ala so ahunda Lo”.​—Luc 11:13.

Ngbanga ti nyen Jéhovah ‘azia lani Samson’?

Na pekoni, Samson atï mbeni wali so iri ti lo ayeke Dalila. Agbia oku ti aPhilistin so ate lani mbele aye gi ti hunzi na Samson, na tongaso ala hunda mungo maboko ti lo. Ala ga atene na lo: “Mo handa Samson, mo gi lege ti hinga nda ti kota ngangu ti lo, na ti hinga lege so e lingbi hon ndo ti lo.” Tongana ye ti petengo na goro ni, zo oko oko ayeke mû ande na lo “nginza ti argent [saki] oko na ndo ni ngbangbo oko.”​—aJuge 16:4, 5.

Tongana anginza ti argent ni ayeke lani asicle, mungo na lo asicle 5 500 ayeke lani mbeni kota goro. Abraham afuta lani sicle 400 ti wara na mbeni ndo ti lu wali ti lo, na a kä mbeni ngbâa gi na sicle 30 senge (Genèse 23:14-20; Exode 21:32). So si agbia oku ti agbata ti aPhilistin aga apete goro na Dalila ahon ti hunda na lo ti sala ni ndali ti mara ti lo, a fa so lo yeke lani peut-être mbeni zo ti Israël. Atâa tënë ni ayeke tongana nyen, Dalila ayeda na matabisi ni.

Fani ota, Samson ahanda Dalila na ndo kiringo tënë na hundango ndo ti lo, na fani ota Dalila akä lo na tarango ti mû lo na awato ti lo. Me “tongana Dalila agi lo lâ na lâ na tënë so, na lo wa lo mingi, âme ti Samson anze juska lo ye ti kui.” Na nda ni, Samson atene na lo tâ tënë: ade a fâ kuali ti lo lâ oko pëpe. Tongana a fâ ni, fade lo woko kue na lo ga tongana tanga ti azo kue.​—aJuge 16:6-17.

Ye kue afuti teti Samson awe. Dalila ague na lo juska ti tene a fâ kuali ti lo. Me, ngangu ti Samson ayeke lani pëpe na yâ ti kuali ti lo. Kuali ti lo aduti gi fä ti songo ti lo so ayeke nde mingi na Nzapa tongana mbeni Naziréen. Tongana Samson abi tele ti lo na yâ ti mbeni ye so abuba dutingo ti lo ti Naziréen ngbanga ti so a fâ kuali ti lo, “L’Eternel azia lo”. A-Philistin agbu lo fadeso, akoro lê ti lo na abi lo na da ti kanga.​—aJuge 16:18-21.

So kota ye ti manda teti e! Songo ti e na Jéhovah, e yeke mû ni na nene ni? Tongana e doro mungo tele ti e na Nzapa tongana aChrétien na yâ ti ambeni tënë, fade Nzapa ayeke mû deba nzoni ti lo na e tongana nyen?

“Zia mbi kui legeoko na aPhilistin!”

A-Philistin so ayeke na ngia fadeso akiri singila na nzapa ti ala Dagon teti tingo ti Samson. Ti sala matanga ti songo benda ti ala, ala mû zo ti kanga ti ala ni ague na lo na yâ temple ti Dagon. Me Samson ahinga lani ndani so lo tï. Lo hinga ngbanga ti nyen Jéhovah azia lo, na Samson agbian bê ti lo teti lo sala kusala ti lo na lege ni pëpe. Na ngoi so Samson angbâ lani na da ti kanga, kuali ti lo asigigi pendere. So fadeso lo yeke na gbele aPhilistin saki mingi so abungbi, fade lo yeke sala nyen?

Lo sambela: “O L’Eternel Nzapa, mbi voro Mo, Mo dabe Mo na mbi; mbi voro Mo, Mo sala si mbi wara ngangu gi lege oko so, O Nzapa, si mbi lingbi futa kula na aPhilistin teti lê ti mbi use so.” Na pekoni, Samson agbu popo ti apilier use so da ni aluti na ndo ni, na “lo zuku na ngangu ti lo kue”. Ye nyen asi? “Da ni atï na ndo agbia na azo kue so ayeke na yâ ni. Tongaso azo so lo fâ na lâ ti kui ti lo, ala hon ala so lo fâ tongana lo de na fini.”​—aJuge 16:22-30.

Na lege ti ngangu, mbeni zo ti lingbi lani na Samson ayeke dä pëpe. Akusala ti ngangu so lo sala ayeke lani kota mingi biani. Me ye so ayeke kota mingi ayeke so: Tënë ti Jéhovah adiko Samson na popo ti azo ti ngangu mabe.​—aHébreu 11:32-34.

[Foto na lembeti 26]

Nda ti ngangu ti Samson ayeke lani nyen?