Harmaguédon ayeke mbeni nzoni tongo nda ti aye

TËNË “Harmaguédon” alondo na yanga ti Hébreu “Har–​Magedon”, na a ye ti tene “Hoto ti Meguiddo”. A wara ni na Apocalypse 16:16, so atene: “Ala bungbi ala na ndo so ala di iri ni na yanga ti Hébreu, Harmaguédon.” A bungbi azo wa na Harmaguédon, na ngbanga ti nyen? Apocalypse 16:14 atene na e so a bungbi ‘agbia ti sese kue teti bira ti kota lâ ti Nzapa, Lo Ti Ngangu Ahon Kue.’ Biani, atënë so asala si ambeni kpengba hundango tënë alondo: “Agbia” so atiri na ndo wa? Ala tiri teti nyen? nga na zo wa? Tongana ti so azo mingi atene, fade ala yeke sala bira ni na angangu lê ti ngombe so ayeke futi gbâ ti aye? Fade ambeni zo asö kuâ na Harmaguédon? Zia Mbeti ti Nzapa amû na e atâ kiringo tënë ni.

So a sala tënë ti “Hoto ti Meguiddo”, a ye ti tene so fade a tiri bira ti Harmaguédon na mbeni hoto na mbage ti Palestine? Oko pëpe. Kozoni kue, mbeni hoto tongaso ayeke dä pëpe. Me, na ngbele place ti Meguiddo ni, mo yeke wara gi mbeni kete hoto so ayo na nduzu mètre 20 senge na tele ti lando so abâ ndo na gbe ti kete hoto ni. Nga, ndo so angoro Meguiddo ayeke gi kete na a lingbi oko pëpe ti bungbi dä “agbia ti sese, na aturugu ti ala” kue (Apocalypse 19:19). Ye oko, na yâ mbaï ti azo ti ndo ni kâ, Meguiddo ayeke ândö ndo so ambeni sioni kota bira atambela dä. Tongaso, iri “Harmaguédon” aga fä ti mbeni bira so na nda ni zo so asö benda ahon na ngangu biani awato ti lo.​—Bâ li ti tënë “Meguiddo ayeke iri so alingbi biani”, na lembeti 5.

Harmaguédon alingbi pëpe ti duti gi mbeni bira na popo ti amara ti sese, teti Apocalypse 16:14 atene so “agbia ti sese kue” ayeke bungbi oko “teti bira ti kota lâ ti Nzapa, Lo Ti Ngangu Ahon Kue.” Na yâ prophétie so lo sû na gbe ti yingo ti Nzapa, Jérémie atene so “fade kuâ ti azo so L’Eternel afâ ala ayeke na mbage oko ti sese juska na mbeni mbage ni”. (Jérémie 25:33). Ni la, Harmaguédon ayeke pëpe mbeni bira na popo ti azo na so ayeke kporo ande na mbeni ndo na mbage ti Palestine. A yeke bira ti Jéhovah na a yeke mû sese mobimba.

Bâ so na Apocalypse 16:16 a hiri Harmaguédon mbeni “ndo”. Na yâ ti Bible, tënë “ndo” alingbi ti tene mbeni dutingo wala mbeni ngoi so zo ayeke na yâ ni. Ge, a ye ti sala tënë ti dutingo ti azo ti sese kue so ayeke bungbi oko ti ke Jéhovah (Apocalypse 12:6, 14). Na Harmaguédon, amara ti sese kue ayeke mä tele ti tiri na “aturugu so ayeke na yayu” so ayeke na gbe ti kota turugu ni, Jésus Christ, “Gbia ti agbia na Seigneur ti aseigneur.”​—Apocalypse 19:14, 16.

Me ka ti tënë so atene Harmaguédon ayeke ande mbeni kota futingo azo na lege ti angangu lê ti ngombe? wala a yeke mbeni kota ndao na popo ti sese na mbeni ngbongboro ye ti le-nduzu? Nzapa so lo yeke na ndoye, fade lo yeda si azo nga na sese so ala yeke na ndo ni afuti sioni tongaso? Oko pëpe. Lo tene polele so lo sala “sese ni pëpe ti ga ye so afuti,” me “Lo leke sese so si azo alingbi duti dä”. (Esaïe 45:18; Psaume 96:10). Na Harmaguédon Jéhovah ayeke gbi sese ti e na kota wâ pëpe. Nde na so, lo yeke “futi ala so afuti sese.”​—Apocalypse 11:18.

Harmaguédon ayeke ga lawa?

Teti angu ngbangbo mingi, kota tënë so aga na ahundango tënë mingi ayeke so: Lawa si Harmaguédon ayeke ga? Tongana e bâ mbeti ti Apocalypse legeoko na ambeni versê, alingbi ti mû maboko na e ti hinga ngoi ti kota bira so. Apocalypse 16:15 atingbi Harmaguédon na gango ti Jésus tongana ti mbeni zo ti nzi. Jésus amû nga oko tapande so ti fa gango ti lo ti sala ye alingbi na ngbanga so a dë na ndo aye ti ngoi ti fadeso.​—Matthieu 24:43, 44; 1 aThessalonicien 5:2.

Tongana ti so aprophétie ti Bible so aga tâ tënë afa, e yeke na yâ lâ ti nda ni ti aye ti ngoi ti fadeso ngbele ye na ngu 1914.a Ndangba ngoi ti lâ ti nda ni so ayeke duti ande ye so Jésus ahiri ni “kota ye ti vundu”. Mbeti ti Nzapa afa tënë pëpe na ndo ngoi so kota ye ti vundu so ayeke ninga na ni, me akpale so ayeke ga na yâ ti ngoi ni so ayeke duti ande sioni mingi ahon ti so azo ti sese ade ti bâ ni lâ oko pëpe. Kota ye ti vundu so ayeke hunzi ande na Harmaguédon.​—Matthieu 24:21, 29.

Teti so Harmaguédon ayeke ‘bira ti kota lâ ti Nzapa, Lo Ti Ngangu Ahon Kue’, mbeni ye ti tene azo asala ti pusu lango ni na peko ayeke dä pëpe. ‘L’heure ni so Jéhovah aleke awe’ ti sala na bira so “fade a ga biani, a manke pëpe.”​—Habakuk 2:3.

Nzapa ti mbilimbili asala bira ti mbilimbili

Tongaso, ndani nyen ti tene Nzapa asala mbeni bira na ndo lê sese kue? Bira ti Harmaguédon ague tâ ndulu mingi na mbeni oko ti akpengba salango ye ti Nzapa so ayeke mbilimbili. Bible atene: “L’Eternel aye fango ngbanga ti mbilimbili.” (Psaume 37:28). Lo bâ aye ti kirikiri kue so asi ngbele ye so zo ayeke na ndo ti sese. Biani, ye tongaso alingbi gi ti so bê ti lo. Ni la, lo zia Molenge ti lo ti sala mbeni bira ti mbilimbili ti tene afuti asioni ye ti sese so.

Gi Jéhovah oko si alingbi ti sala mbeni bira so biani ayeke mbilimbili na so alingbi biani ti bata gi azo so ayeke sala ye na lege ti mbilimbili, ti bata ande ala atâa ndo so ala ayeke dä na ndo ti sese (Matthieu 24:40, 41; Apocalypse 7:9, 10, 13, 14). Na gi lo oko si ayeke na ngangu ti fa kota yanga-ti-komande ti lo na ndo ti sese kue, teti a yeke ye ti maboko ti lo.​—Apocalypse 4:11.

Aye wa fade Jéhovah ayeke mû ti futi na awato ti lo? E hinga ye dä oko pëpe. Ye so e hinga ayeke so lo yeke na aye nde nde na tïtî lo ti futi na azo ti sioni kue (Job 38:22, 23; Sophonie 1:15-18). Me, awavorongo Nzapa so ayeke na sese ayeke mû ande mbage ti ala na bira ni pëpe. Suma so ayeke na Apocalypse chapitre 19 afa so gi aturugu ti yayu na Jésus Christ si ayeke mû ande mbage ti ala na yâ ti ngangu bira ni. Zo oko pëpe na popo ti awakua ti Jéhovah ti sese ayeke mû ande mbage na yâ ti bira so.​—2 Chronique 20:15, 17.

Nzapa ti ndara agboto mê kozoni

Azo alingbi ti sö kuâ ande? Biani, azo kue alingbi ti sö kuâ na Harmaguédon. Bazengele Pierre atene: ‘Seigneur aye mbeni zo oko akui pëpe, me Lo ye azo kue achangé bê ti ala.’ (2 Pierre 3:9). Nga, bazengele Paul atene so Nzapa “aye azo kue awara salut, na ahinga tene-biani mbilimbili.”​—1 Timothée 2:4.

Ndali ni, na ndara, Jéhovah asala ti tene a fa ‘Tene-nzoni ti royaume’ na ndo lê sese kue, na ayanga ti kodoro ngbangbo mingi, ti mû lege na azo na ndo kue ti wara salut (Matthieu 24:14; Psaume 37:34; aPhilippien 2:12). Ala so amä na asala ye alingbi na ni nzoni, fade ala sö kuâ na Harmaguédon na ala duti na yâ paradis na ndo ti sese so ye kue aga nzoni dä (Ezéchiel 18:23, 32; Sophonie 2:3; aRomain 10:13). A yeke ye so zo ayeke ku na mbage ti Nzapa so ayeke ndoye la pëpe?​—1 Jean 4:8.

Nzapa ti ndoye alingbi ti tiri bira?

Ye oko, azo mingi ayeke hunda tele ti ala, ngbanga ti nyen si mbeni Nzapa so asi singo na ndoye alingbi ti ga na kuâ na futingo na ndo ti azo mingi? A lingbi ti mû tapande ti mbeni da so asioni nyama tongana acafard ahon ndo ni. Mo yeke yeda so ti tene wa ti da ni aduti nzoni na lo bata seni ti sewa ti lo a lingbi lo fâ acafard so kue pëpe?

Legeoko nga, a yeke ndali ti kota ndoye so Jéhovah ayeke na ni teti azo si bira ti Harmaguédon ayeke londo. Ye so bê ti Nzapa aye ayeke ti sala si sese aga mbeni paradis na ti sala si azo ti sese kue aga nzoni-kue na aduti na siriri, na “zo oko ti mû mbito na ala ayeke pëpe”. (Michée 4:3, 4; Apocalypse 21:4). Tongaso, ye nyen a yeke sala na azo so ayeke buba siriri na nzoni duti ti amba ti ala? A lingbi Nzapa afâ mara ti asioni nyama tongaso, so ti tene azo ti sioni so ayeke changé lâ oko pëpe, si pupu aya azo ti mbilimbili nzoni.​—2 aThessalonicien 1:8, 9; Apocalypse 21:8.

Mingi ti atiri na mênë so ayuru laso ayeke ndali ti komandema ti azo so ayeke awasiokpari nga na ngangu so ala yeke sala teti kodoro ti ala mveni (Zo-ti-fa-tene 8:9). Teti ala gi ti kono ngangu ti ala na ndo ti azo, ayanga-ti-komande ti sese ake na bê ti ala kue Royaume ti Nzapa so lo zia na gbe ti Christ. Mbeni ye oko afa pëpe so ala yeke zia ande komandema ti ala ni na maboko ti Nzapa na Christ (Psaume 2:1-9). Tongaso, amara ti ngorogbia tongaso a lingbi a futi ni ti zi lege na mbilimbili komandema ti Royaume ti Jéhovah so ayeke na maboko ti Christ (Daniel 2:44). A lingbi a tiri bira ti Harmaguédon ti leke biaku biaku tënë ti zo so si alingbi biani ti komande sese na azo ti ndo ni.

Ye so Jéhovah ayeke sala ande na Harmaguédon ayeke ndali ti nzoni ti azo kue. Teti so dutingo ti sese angbâ ti ga gi sioni, gi komandema ti Nzapa so ayeke mbilimbili kue si ayeke kaï ande anzara ti azo. Gi na lege ti Royaume ti lo si siriri na nzoni duti ayeke mû ndo kue. Sese ayeke duti fade tongana nyen tongana Nzapa ake ti sala mbeni ye? Fade sioni bê, salango ye ti ngangu na abira si ayeke ngbâ ti sala pasi na azo pëpe? legeoko tongana ti so ala si na yâ mbaï ti azo juska laso. Bira ti Harmaguédon ayeke tâ ye so alingbi ti sala si e azo e duti nzoni!​—Luc 18:7, 8; 2 Pierre 3:13.

Bira so ayeke hunzi tanga ti abira kue

Fade bira ti Harmaguédon ayeke sala mbeni ye so mbeni bira oko awara lege ti sala ni pëpe: a yeke hunzi abira kue. Zo wa si aye ti tene abira ahunzi biaku biaku pëpe? Ye oko, ngangu kue so azo asala ti hunzi bira atï na ngu. Ye so agboto lê na ndo ti tâ tënë so Jérémie atene lani: “O L’Eternel, mbi hinga lege ti zo ayeke na tïtî lo mveni pëpe; na a yeke na bê ti zo so atambela ti fa lege na gere ti lo nga pëpe.” (Jérémie 10:23). Na ndo ye so fade Jéhovah asala, Bible amû zendo so: “Lo sala si bira awe juska na nda ti sese; Lo fâ ngindi, na Lo fâ yâ ti likongo; Lo zö apuse ti mbarata na wâ.”​—Psaume 46:9, 10.

Na ngoi so amara abi asioni ye ti bira na ndo amba ti ala na ala ga ndulu ti buba sese, fade Wasalango sese ayeke londo hio ti sala ye na Harmaguédon so Bible asala tënë ni (Apocalypse 11:18). Tongaso, bira so ayeke sala ye so azo so akpe mbito ti Nzapa aku ni a ninga awe. Bira ni ayeke fa mbilimbili ti komandema ti Jéhovah Nzapa na ndo ye kue so lo sala.

Ni la, azo so aye mbilimbili, a lingbi ala sala mbito ti Harmaguédon pëpe. Nde na so, a zi lege na ala ti duti na beku. Bira ti Harmaguédon ayeke zi na sese aye ti buba na ti sioni kue na a yeke zi lege na mbeni fini sese ti mbilimbili so ayeke na gbe ti Royaume ti Christ (Esaïe 11:4, 5). A hon ti bâ ni tongana mbeni kota futingo ti ye kue, Harmaguédon ayeke fä ti mbeni fini tongo nda ti aye teti azo ti mbilimbili so ayeke duti ande na paradis na ndo sese teti lakue lakue.​—Psaume 37:29.

[Kete tënë na gbe ni]

[Encadré/Foto na lembeti 5]

MEGUIDDO AYEKE IRI SO ALINGBI BIANI

Ngbele gbata ti Meguiddo ayeke ândö na nzoni place. A bâ ndo lê na lê na do ti mbage ti popo-hoto ti Jizréel so ayeke na banga ti Israël. A yeke na ndo so si akota lege ti dengo buze na ti kusala ti aturugu atingbi dä. Tongaso, Meguiddo aga lani ndo ti angangu bira. Na yâ buku ti lo (Cities of the Biblical World​—Megiddo), wafango mbeti Graham Davies atene: ‘A yeke lani ngangu pëpe na awadengo buze na azo ti kodoro nde nde ti si na Meguiddo; ye oko, na angoi so gbata ni ayeke na ngangu mingi, lo lingbi ti kanga lege tongana ti so bê ti lo aye, tongaso lo lingbi ti sala ngangu na ndo akua ti dengo buze na ti aturugu so ayeke tambela kâ. A yeke ye ti dongo bê pëpe so ândö azo ayeke sala kue ti tiri ti mû gbata ni na ti bata ni.’

Mbaï ti Meguiddo ato nda ni a ninga awe, a hon laso ngu 3 500, na lâ ni so gbia ti Egypte Thoutmosis Ota ahon na ngangu agbia ti Canaan na ndo ni so. Mbaï ni ague juska asi na ngu 1918 na ngoi so lani mbeni turugu ti Grande-Bretagne, watongoro Edmund Allenby, aneka aturugu ti Turquie. A yeke lani na Meguiddo si Nzapa amû lege na Juge Barak ti kinda gbia ti Canaan Jabin (aJuge 4:12-24; 5:19, 20). Ndulu na kodoro ni, Juge Gédéon ahon na ngangu azo ti Madian (aJuge 7:1-22). A yeke nga kâ si a fâ agbia Achazia na Josias.​—2 aGbia 9:27; 23:29, 30.

Tongaso, ti tingbi Harmaguédon na gbata so alingbi biani, teti a yeke lani na ndo so si angangu bira atambela. A yeke mbeni iri so alingbi biani ti fa hongo na ngangu kue ti Nzapa na ndo azo kue so ake lo.

[Lingu ti foto ni]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Afoto na lembeti 7]

Na ndo sese kue, a yeke gboto mê ti azo ti mû lege na ala ti sö kuâ na Harmaguédon

[Foto na lembeti 7]

Harmaguédon ayeke duti ande fä ti mbeni fini tongo nda ti aye