Mbaï ti Fini

E leke na bê ti e ti sara na Jéhovah

TËNË TI RAIMO KUOKKANEN

Na ngu 1939, Use Bira so Amû Sese Kue ato nda ni na Poto, na aturugu ti Union Soviétique aga ti tiri bira na kodoro ti mbi Finlande. Babâ ti mbi ague na bira ti tiri ndali ti kodoro ni. Kete na pekoni, alapara ti aRusse ayeke bi anene lê ti ngombe na ndo gbata so e yeke lani dä, na mama atokua mbi na ndo ti âta ti mbi ti wali, ndo so bira ayeke dä pëpe.

NA NGU 1971, mbi yeke missionnaire na Ouganda, na Tö ti Afrika. Mbeni lâ tongana mbi yeke fa tënë da na da, gbâ ti azo ayeke kpe loro na tere ti mbi. Mbi mä totongo ti angombe na mbi komanse nga ti mû loro ti gue na yanga-da. Tongana toto ti angombe ni ayeke pusu nduru nduru, mbi tï na yâ ti mbeni dû so ayeke na tere ti lege. Alê ti ngombe ayeke hon na ndo ti li ti mbi, na mbi hara juska na kodoro.

Mbi lingbi lani ti sara ye mingi pëpe ti kpe aye ti peko ti Use Bira so Amû Sese Kue. Me ngbanga ti nyen mbi na wali ti mbi e zia fini ti e na yâ ti oko mara ti kpale so ge na Afrika ti Tö? Kiringo tënë ni ayeke ndali ti so e leke na bê ti e ti sara na Jéhovah.

A wa mbi ti leke na bê ti mbi ti sara na Nzapa

A dü mbi na ngu 1934 na gbata ti Helsinki, na Finlande. Kua ti babâ ti mbi ayeke ti zia peinture na tere ti ada. Mbeni lâ, a iri lo ti gue ti zia peinture na tere ti da ti biröo ti aTémoin ti Jéhovah. A-Témoin ni asara na lo tënë na ndo ti abungbi ti ala. Tongana lo kiri na yanga-da awe, lo sara tënë ti abungbi so na mama ti mbi. Mama ague lani pëpe na abungbi so, me na pekoni lo to nda ti sara lisoro na mbeni wali Témoin so lo na lo asara kusala place oko. Hio tongaso, mama ato nda ti mû na nene ni aye so lo yeke manda, na ngu 1940, lo wara batême ti ga oko ti aTémoin ti Jéhovah.

Kozo na ye so, âta ti mbi amû mbi na ndo ti lo juska bira ni ahunzi. Kâ, na Helsinki, mama ti mbi ato nda ti tokua lettre lani na ngambe ti lo ti wali nga na âta na ndo atënë ti mabe ti aTémoin ti Jéhovah. Atënë ni anzere lani na âta nga na mama-kete mingi na ala fa aye so ala manda na mbi. Azo so ayeke tambela na ndo nde nde na iri ti aTémoin ti Jéhovah asi na da ti âta na ala wa e, me ade mbi leke na bê ti mbi pëpe ti sara na Jéhovah.

Afango ye so aleke mbi ti sara na Nzapa

Tongana bira ahunzi na ngu 1945 awe, mbi kiri na Helsinki, na mama ato nda ni lani ti gue na mbi na abungbi ti aTémoin ti Jéhovah. Ngoi na ngoi, ahon ti gue na bungbi, mbi yeke gue ti mbi ti bâ alimon. Me, mama aye mingi ti fa na mbi peko ti aye so lo yeke mä na ngoi ti abungbi, na fani mingi, oko tënë so lo yeke kiri na ndo ni ayeke so: Harmaguédon ayeke nduru mingi. Mbi yeda na tënë so na mbi to nda ti ga lakue na abungbi. Tongana hingango ye ti mbi na ndo Bible ayeke kono, mbi yeke na nzara mingi ti mû mbage na yâ ti akusala kue ti kongregation.

Mbi ye lani mingi ti gue na akota bungbi. Na 1948, mbi gue na kota bungbi ti district so a sara ni nduru na tere ti da ti atâ ti mbi na ngoi so mbi gue na wungo tere tongana ekole akanga. Mbeni kamarade ti mbi aleke ti wara batême na ngoi ti kota bungbi so, na lo hunda na mbi ti sara nga tongana ti lo. Mbi tene na lo so, mbi ga na bongo ti lindango na ngu pëpe, me lo tene so mbi lingbi ti yü ti lo na peko ti so lo wara batême awe. Mbi yeda na mbi wara batême na lango 27 ti juin 1948, na ngu 13.

Na peko ti kota bungbi ni, ambeni kamarade ti mama ti mbi atene na lo so mbi wara batême awe. Na mbeni lango so e wara tere, lo ye ti hinga ngbanga ti nyen mbi mû mara ti kota desizion tongaso sân ti sara tënë ni na lo. Mbi fa na lo so mbi gbu nda ti akozo fango ye ti Bible awe na mbi hinga so a yeke kungba ti mbi ti kiri tënë na Jéhovah ndali ti asarango ye ti mbi.

Mbi kpengba na ndo ti desizion ti mbi

Aita-koli ti yâ ti kongregation amû maboko na mbi ti kpengba na ndo ti desizion ti mbi ti sara na Jéhovah. Ala yeke gue na mbi ti fa tënë da na da nga ala yeke mû na mbi akua ti sarango ni na ngoi ti abungbi yenga oko oko kue (Kusala 20:20). Na ngu 16, mbi mû kozo diskur ti mbi. Kete na pekoni, a zia mbi tongana serviteur ti Mandango Bible na yâ ti kongregation ti e. Aye so kue mbi yeke sara na yâ ti kusala ti Jéhovah amû lege na mbi ti gue na li ni na lege ti yingo. Ye oko, sarango mbeto ti lê ti zo ayeke mbeni ye so a lingbi mbi hon ndo ni lani.

Na angoi ni so, ti tene e tisa azo kue ti ga ti mä kota diskur ti kota bungbi, e yeke tambela na yâ ti gbata ni na akota pancarte use. A kanga apancarte ni na tere ti mba use na mbeni lege so e lingbi ti yü ni tongana bongo na kate ti e nga na peko ti e.

Mbeni lâ, mbi yeke tambela na yanga ti lege na pancarte ti mbi, tongana mbi bâ bungbi ti akamarade ti mbi ti klase so ayeke ga tâ gi na devant ti mbi na lege so mbi yeke hon dä. Na ngoi so ala yeke hon na tere ti mbi, ti bâ lê ti ala asara mbi mbeto. Mbi sambela lani Jéhovah ti mû na mbi ngangu na mbi ngbâ ti luti na pancarte ni. Gingo ti hon ndo ti mbeto ti zo na ngoi ni so aleke mbi ti luti ngangu na gbele akota tara so ayeke ndu ande dutingo nde ti aChrétien.

Mbeni lâ, ngorogbia ti kodoro ni ahunda lani na mbi na ambeni maseka-koli Témoin ti gue ti sara kusala ti turugu. E gue na kando ti aturugu ni tongana ti so a hunda na e, me na yekiango ndo, e ke ti yü bongo ti aturugu ni. Aturugu ti kota kamba ni abi e na da ti kanga, na kete na pekoni, a fâ ngbanga ti kanga ti nze omene na li ti e. E sara nga kanga ti nze miombe ti lingbi na lango so a hunda na e fade ti sara na kua ti turugu ni. Tongaso, kue a ga nze 14 so e sara na da ti kanga ndali ti so e ke ti mû mbage na yâ ti bira.

Na yâ ti da ti kanga ni, e yeke bungbi lakue lakue ti diko Bible. Na yâ ti anze so kue, mingi ti amba ti e adiko Bible kue ahunzi fani use. Tongana lango ti kanga ti e ahunzi awe, na tongana e yeke sigigi, ti mingi ti e lani, e kiri e leke na bê ti e ti ngbâ ti sara na Jéhovah. Juska laso, mingi ti amaseka so angbâ be-ta-zo na Jéhovah.

Na peko ti so mbi sigigi na da ti kanga, mbi gue mbi lango na ndo ti babâ na mama ti mbi. Kete na pekoni, mbi wara tere na Veera, mbeni ita-wali so awara batême ade ti ninga mingi pëpe na so ayeke fa tënë na wâ. E sara mariage na 1957.

Mbeni lakui so agbian fini ti e

Na mbeni lakui so aita so amû li ni na Béthel aga ti bâ e, mbeni oko ti ala ahunda e ti hinga wala e yeke yeda ti mû kusala ti circonscription. Na peko ti so e sambela na bï ni kue, mbi iri aita ni na mbi fa na ala so e yeda awe. Ti mû kusala ti ngoi kue aye ti tene ti zia kusala ti mbi ti nginza so a yeke futa ni nzoni, me e leke na bê ti e ti zia aye ti Royaume na kozo ndo na yâ ti fini ti e. Mbi yeke lani na ngu 23 na Veera ayeke ti lo na ngu 19 tongana e mû kusala ti circonscription na décembre 1957. E yeke lani na ngia ti gue ti bâ akongregation ti aita ti Finlande na ti wa ala teti ngu ota.

Na hunzingo ti ngu 1960, a tisa mbi ti gue na Ekole ti Galaad ti Mandango Bible ti Société Watchtower, na Brooklyn (New York). A hunda lani na e ota na popo ti amba ti e ti Finlande ti wara ambeni fango ye so ayeke nde teti nze bale-oko na ndo lege so mbeni filiale ayeke tambela. Awali ti e ague lani na e pëpe, me ala ngbâ ti ala na Béthel ti Finlande ti sara kusala.

Kete kozoni ti tene mandango ye so ahunzi, a hunda na mbi ti gue na biröo ti Nathan Homer Knorr, so ayeke bâ ndo lani na ndo ti kusala ti aTémoin ti Jéhovah na ndo ti sese kue. Ita Knorr ahunda mbi na wali ti mbi ti gue ti sara kusala na République Malgache, so a hinga ni fadeso na Madagascar. Mbi sû mbeti na Veera ti hunda tënë ti bê ti lo na ndo ni, na hio tongaso lo yeda. Tongana mbi kiri na Finlande awe, e leke tere ti e hio ti gue na Madagascar.

Ngia nga na vundu

Na janvier 1962, e mû lapara ti gue na Antananarivo, li-kodoro ni. E yü lani akpoto so a leke ni na kuä ti tere ti nyama na abongo ti dê, teti dê ayeke lani mingi tongana e zia Finlande. Me so ndowa ayeke mingi na Madagascar, hio e gbian kode ti yungo bongo ti e. Kozo da ti missionnaire ti e ayeke mbeni kete da ti chambre oko. Mbeni missionnaire na wali ti lo ayeke na yâ ni kozoni awe, tongaso e lango ti e na gbe ti da ni.

E to nda ti manda Français, mbeni yanga ti letäa ti Madagascar. Mandango ye so ayeke ngangu lani na e teti e use kue e hinga pëpe yanga ti kodoro so wafango ye na e, Ita-wali Carbonneau, ayeke tene. Lo yeke mû Anglais ti fa na e Français, me Veera atene ti lo Anglais pëpe. Tongaso, mbi yeke kiri peko ti aye so Ita-wali Carbonneau ayeke fa na yanga ti Finnois na Veera. Na pekoni, e bâ so Veera ayeke gbu nda ti atënë ni nzoni mingi na yanga ti Suédois, tongaso mbi yeke tene Suédois ti fa na lo agere ti tënë ti yanga ti Français. A ninga mingi pëpe, e hinga ti tene Français na e to nda ni nga ti manda Malgache, yanga ti kodoro ni.

Kozo zo so lani mbi manda Bible na lo na Madagascar ayeke mbeni koli so ahinga ti tene gi yanga ti Malgache. Mbi yeke bâ aversê ni na yâ ti Bible ti mbi so ayeke na yanga ti Finnois, na pekoni, e gi aversê ni na yâ ti Bible ti lo so ayeke na yanga ti Malgache. Mbi lingbi lani ti fa nda ti aversê ni mingi pëpe me hio tongaso, tâ tënë andu bê ti koli so na lo gue na li ni juska lo wara batême.

Na ngu 1963, Milton Henschel so alondo lani na kota ndokua ti aTémoin ti Jéhovah na Brooklyn aga ti sara vizite na e na Madagascar. Kete na pekoni, a zi mbeni fini biröo ti filiale, na a hunda na mbi ti duti surveillant ni, atâa so mbi yeke sara nga kusala tongana surveillant ti circonscription na ti district. Jéhovah airi adeba nzoni na ndo ti e na yâ ti angoi so kue. Na ngu 1962, wungo ti awakua ayeke 85. A si na ngu 1970, wungo ti ala asi 469.

Na ngu 1970, mbeni lâ tongana e londo na fango tënë e kiri, e bâ na ndo ti yanga-da ti e mbeni mbeti so ahunda na amissionnaire Témoin ti Jéhovah kue ti gue na biröo ti gbenyongbia so abâ lege ti siriri na yâ ti kodoro. Kâ, mbeni kota zo ti ndo ni atene na e so ngorogbia ahunda na e ti londo na kodoro ni fade fadeso. Tongana mbi hunda ti hinga ye ti sioni so mbi sara si a hunda na mbi ti londo hio na yâ ti kodoro ni, koli so atene: “Monsieur Kuokkanen, mo sara ye ti sioni oko pëpe.”

Mbi ngbâ mbi tene: “A sara ngu miombe awe la e yeke ge. So ayeke kodoro ti e. E lingbi pëpe ti zia ni gi tongaso.” Atâa angangu kue so e sara, a hunda na amissionnaire kue ti londo na kodoro ni gi na yâ ti yenga oko. A kanga yanga ti biröo ti filiale na mbeni ita-koli ti kodoro ni ato nda ti bâ lege ti kusala ti fango tënë. Kozo si e zia aita ti e ti Madagascar, a mû na e mbeni fini ndo ti kusala na Ouganda.

Mbeni fini ndo ti kusala

E si lani na Kampala, li-kodoro ti Ouganda, na yâ ti akete lango na peko ti so e zia Madagascar. Hio tongaso, e to nda ti manda Luganda, mbeni yanga ti kodoro so, na mango ni a toto pendere mingi me so a yeke ngangu ti manda ni. Ambeni wali-missionnaire amû maboko na Veera ti manda kozoni Anglais, na a yeke na yanga ti kodoro so la e wara lani lege ti fa tënë nzoni.

Ndowa so ayeke mingi lani na kodoro ti Kampala asara nzoni pëpe na seni ti Veera. Tongaso, a tokua e na Mbarara, mbeni gbata ti Ouganda so ndowa ayeke mingi pëpe. E yeke lani akozo Témoin so asi lani kâ, na kozo lango so e sigigi na fango tënë, mbeni ye so asi na e amû wâ na e mingi. Mbi yeke sara tënë na mbeni koli na yâ ti da ti lo tongana wali ti lo asigigi na yâ ti da ti tongo kobe. Iri ti wali so ayeke Margaret. Lo dengi mê lani na ye so mbi yeke fa. Veera ato nda ti manda Bible na Margaret, so a gue na li ni nzoni. Lo wara batême na lo ga mbeni wafango tënë so ayeke na wâ.

Bira alondo

Na ngu 1971, bira so alondo na popo ti azo ti kodoro ni abuba siriri ti Ouganda. Mbeni lâ, bira ni akporo ngangu nduru na tere ti da ti e ti missionnaire so ayeke na Mbarara. A yeke na ngoi ni so la aye so mbi sara tënë ni na tongo nda ni fade ge asi na mbi.

Na ngoi so mbi yeke kpe ti gue na kodoro, andâ Veera asi ti lo kozo ti mbi awe. Na yâ ti mbeni mbage ti da ti e, e leke akungba ti duti nga na agbogbo ti e si a ngoro e tongana mbeni “gbagba.” Na yâ ti yenga oko tongaso, e bâ gigi oko pëpe, e yeke mä gi asango na radio. Ngoi na ngoi, e yeke mä toto ti alê ti ngombe na tere ti da na ngoi so e yeke honde tere na yâ ti gbagba ti e so. Na bï, e yeke za wâ pëpe ti fa na azo so e yeke na yâ ti da ni. Mbeni lâ, aturugu aga na devant ti yanga-da ti e na ala dekongo. E zi yanga oko pëpe, e sambela yeke na Jéhovah. Na peko ti so bira ahunzi awe, azo ti tere ti da ti e aga ti mû merci na e ndali ti so ala ngbâ na fini. Ala pensé so Jéhovah abata e kue na fini, na e yeda na ye so ala tene.

Ye kue akiri na lege ni juska na ngoi so, na mbeni yanga ti ndapre, e mä na radio so ngorogbia akanga lege awe na kusala ti aTémoin ti Jéhovah. Zo so avunga sango ni atene so a lingbi aTémoin ti Jéhovah kue akiri na yâ ti akozo eglize ti ala. Mbi pika patara gbä na akota zo ti ngorogbia na ndo ni. Na pekoni, mbi gue na biröo ti Gbia Idi Amin na mbi hunda ti sara lisoro na lo. A tene na mbi so lo yeke na kua mingi ti sarango ni. Mbi kiri fani mingi ti bâ lo, me mbi wara lege lâ oko pëpe ti tingbi tere na lo. Na nda ni, na juillet 1973, e zia Ouganda.

Ngu oko aga ngu bale-oko

Mara ti vundu so asara e na ngoi so a hunda na e ti zia lani Madagascar akiri asara e na ngoi so e yeke kangbi tere na aita ti e ti Ouganda. Kozo ti gue na place ti fini kusala ti e na Sénégal, e gue na Finlande. A yeke kâ si a hunda na e ti gue mbeni pëpe na Sénégal me ti ngbâ na Finlande. Gi na bango ni, e tene so kusala ti e ti missionnaire ahunzi awe la. Na Finlande, e sara kusala kozoni tongana pionnier spécial na pekoni, tongana surveillant ti circonscription.

Ti si na ngu 1990, kangango lege so ayeke na Madagascar akiri na peko kete; tongaso kota ndokua ti Brooklyn ahunda e ti hinga wala e yeda ti kiri ti sara kusala gi teti ngu oko kâ; a yeke ye so e ku tere ti e na ni lani pëpe. E ye lani ti gue, me ye oko e tingbi na akota kpale. Babâ ti mbi so aga mbakoro awe ayeke na bezoin ti mungo maboko, nga Veera kue angbâ ti wara akpale ti seni. Mbi yeke lani na vundu tongana babâ ti mbi akui na novembre 1990, me seni ti Veera so akiri aga nzoni amû na e beku ti kiri mbeni ti sara kusala ti missionnaire. E kiri e gue na Madagascar na septembre 1991.

E gue fade ti sara kusala gi teti ngu oko na Madagascar me e sara ngu bale-oko. Na ngoi ni so, wungo ti awafango tënë alondo na 4 000 ti si na 11 000. A nzere na mbi mingi ti sara kusala ti missionnaire. Ye oko, a yeke si ka so bê ti mbi anze, na mbi yeke hunda tere ti mbi wala mbi yeke bâ pëpe na nene ni atënë ti bê nga na seni ti wali ti mbi. Jéhovah amû na e use kue ngangu ti ngbâ ti sara kusala tongana missionnaire. Na nda ni, na ngu 2001, e kiri na Finlande na e yeke sara kusala na Béthel. Wâ ti e ndali ti akusala ti Royaume angbâ lakue nga e ngbâ lakue ti dabe ti e na Afrika. E leke na bê ti e ti sara ye so bê ti Jéhovah aye na ndo kue so lo tokua e dä.​—Ésaïe 6:8.

[Carte na lembeti 12]

(Ti bâ ni mbilimbili, bâ buku ni.)

FINLANDE

EUROPE

[Carte na lembeti 14]

(Ti bâ ni mbilimbili, bâ buku ni.)

AFRIKA

MADAGASCAR

[Carte na lembeti 15]

AFRIKA

OUGANDA

[Foto na lembeti 14]

Na lâ ti mariage ti e

[Afoto na lembeti 15]

Kozoni na yâ kusala ti circonscription na Finlande, 1960. . .

. . . na pekoni na yâ kusala ti missionnaire na Madagascar, 1962

[Foto na lembeti 16]

Mbi na Veera laso