‘Lo so amä zo so azingo na lo, lo sara ye na ndara’

MBETI ti aProverbe 23:12 atene: “Zia bê ti mo na wango tënë, na zia mê ti mo amä tënë ti hingango ye.” Na yâ versê so, “wango tënë”, wala fango lege na sarango ye ti zo, andu wango so zo amû na tere ti lo mveni nga tënë so mbeni zo atene na lo ti zingo na lo. Wango tene tongaso ahunda ti hinga ye so a lingbi a leke ni nga tongana nyen ti sara ni. Tongaso, ti mû wango tënë a lingbi “tënë ti hingango ye” alondo na mbeni nzoni ndo.

Atënë ti ndara mingi ayeke na yâ mbeti ti aProverbe. Aproverbe ni ayeke “ti hinga ndara na wango tënë, . . . ti mä wango tënë so ayeke na ndara, na tënë ti mbilimbili, na tënë ti fango ngbanga ti mbilimbili, na tënë ti sarango ye na lege ni”. (aProverbe 1:1-3). E yeke azo ti ndara tongana e ‘zia mê ti e amä tënë’ ti aproverbe so. Mbeti ti aProverbe chapitre 15 amû nzoni wango na ndo hongo ndo ti ngonzo, sarango tënë na menga nga na fango hingango ye na zo. Zia e bâ ambeni versê na yâ chapitre so.

Ye nyen ‘asara si ngonzo adë’?

Ti fa ye so tënë ayeke sara na ndo ti ngonzo, Gbia Salomon ti Israël ti giriri atene: “Zo so akiri tënë doucement, lo sara si ngonzo adë, me tënë ti ngangu asara si ngonzo alondo.” (aProverbe 15:1). “Ngonzo” ayeke mbeni tënë so afa ngangu songo bê wala mbeni ye so anzere na bê ti zo pëpe. Tongana nyen proverbe so alingbi ti mû maboko na e ti sara ye na gbele ngonzo ti mbeni zo nga ti hon ndo ti ngonzo ti e mveni?

Atënë ti ngangu so aso bê alingbi ti sara si mbeni ye so asi so anzere pëpe akiri aga sioni. Nde na so, tënë so a tene na nzobe asara si fani mingi ngonzo adë. Ye oko, mingi ni a yeke ngangu ti kiri tënë yeke na zo so ngonzo asara lo. Me ye so ayeke mû maboko na e ti sara ni ayeke ti gi ti hinga nda ti ngonzo ti zo ni. Mbeti ti Nzapa atene: “Hingango nda ti ye asara si ngonzo agbu zo fade pëpe, na a yeke gloire ti lo ti girisa sioye ti azo.” (aProverbe 19:11). Peut-être lo sara ngonzo ngbanga ti so lo pensé so azo aye lo pëpe wala lo ye si azo abi bê na lo? Peut-être nda ti ngonzo ti lo ni abâ oko pëpe tënë so e tene wala ye so e sara. Tongana mbeni zo akiri tënë na e na ngonzo na fango tënë, mingi ni a yeke pëpe ndali ti so lo mä amvene na ndo ye so e mä na bê dä? wala lo zia si mbeni sioni bango ndo ague na lo yongoro? A lingbi e bâ ni tongana gingo e na tënë na ti kiri tënë na ngangu? Même tongana e hinga nda ti ngonzo ti zo ni hio pëpe, ti kiri tënë ngangu ayeke fa so e hinga ti kanga bê ti e pëpe. A lingbi e kpe mara ti akiringo tënë tongaso.

Wango ti kiri tënë yeke ayeke nga kota ye tongana a ndu tënë ti hongo ndo ti ngonzo ti e mveni. E yeke mä wango so tongana e manda ti tene atënë ti bê ti e na mbeni lege so aso bê ti wamango e pëpe. Na yâ ti sewa, ahon ti sara tënë ngangu ngangu wala ti zonga ndo, e lingbi ti gi lege ti sara tënë yeke tongana e ye ti fa ye so aso e. Atënë ti gingo yanga, mingi ni a yeke ngbâ ka na bon pëpe. Ti tene na zo yeke ye so aso mo ayeke ga na tënë mingi pëpe na a lingbi ti pusu lo ti hunda pardon.

“Menga ti azo ti ndara afa hingango ye na gigi”

Kangango bê andu lege so e sara tënë na nga ye so e tene. Salomon atene: “Menga ti azo ti ndara afa hingango ye na gigi, me yanga ti awabuba asa buba tënë.” (aProverbe 15:2). Tongana e ye mingi ti mû maboko na azo na e fa na ala peko ti aye so Nzapa aye ti sara ande nga na apendere ye so lo leke awe, so ayeke ‘fango na gigi hingango ye’ la pëpe? Wabuba asara tongaso oko pëpe teti lo yeke na hingango ye pëpe.

Kozo ti mû mbeni wango na ndo sarango kua na menga, Salomon asara mbeni tënë ti gbungo li: “Lê ti L’Eternel ayeke na ndo kue ti bâ azo ti sioni na azo ti nzoni.” (aProverbe 15:3). Tënë so alingbi ti mû ngia na e ngbanga ti so e wara dengo bê so: “Lê ti L’Eternel akpe na ndo nde nde na lê ti sese kue ti fa ngangu ti Lo teti ala so bê ti ala ayeke mbilimbili na Lo.” (2 Chronique 16:9). Tongana ye so e sara ayeke nzoni, Nzapa ahinga ni. Lo bâ nga ala so asara sioni na fade lo yeke hunda tënë na ala.

Salomon akiri agboto lê na ndo nene ti menga so asara tënë na nzobe, lo tene: “Menga so alungula vundu ayeke keke so amû fini, me menga ti kirikiri afâ yingo ti zo.” (aProverbe 15:4). Tënë “keke so amû fini” andu ye so asava na amû ngangu na zo (Apocalypse 22:2). Zo ti ndara so asara tënë yeke adë bê ti azo so ayeke mä lo. Atënë ni ayeke sara ye na ndo anzoni ye so ayeke na bê ti ala. Me menga ti handa wala ti sioni ayeke fâ yingo wala bê ti azo so amä ni.

Mango wango tënë na ‘sarango si hingango ye awu’

Gbia ti ndara atene nga: “Wabuba ake wango tënë ti babâ ti lo, me zo so ake pëpe tongana zo azingo na lo, lo sara ye na lege ti ndara.” (aProverbe 15:5). Tongana a zingo na zo pëpe lo lingbi ti ke ni tongana nyen? Versê ni afa so tongana mbeni ye aba a hunda ti mû wango ti leke na kpale ni. Na yâ sewa, a yeke kungba ti babâ na mama, mbilimbili ti babâ ni, ti mû wango tënë, na a yeke kungba ti molenge ti yeda na ni (aEphésien 6:1-3). Ye oko, na lege nde nde a yeke mû wango na awakua ti Jéhovah kue. Mbeti ti aHébreu 12:6 atene: “Zo so Seigneur andoye lo, Lo wa lo, na Lo se amolenge kue so Lo kamata.” Ye so e yeke sara tongana a mû na e wango ayeke fa wala e yeke wandara wala wabuba.

Salomon akiri afa ambeni tënë use so ayeke nde nde: “Yanga ti azo ti ndara asara si hingango ye awu, me bê ti awabuba asara tongaso pëpe.” (aProverbe 15:7). Ti sara si hingango ye awu ayeke tongana tukungo le-kobe. Giriri, wafango yaka ayeke lu ale-kobe ti lo kue na ndo oko pëpe. Nde na so, lo yeke tuku ni kete kete na lê ti yaka ni kue. A yeke legeoko na sarango si hingango ye awu. Na tapande, tongana e tingbi mbeni zo na fango tënë a yeke lege ti ndara pëpe ti fa na lo ye kue so e hinga na ndo ti Bible lâ oko lâ oko. Nde na so, zo ti ndara ayeke gue na tënë ni na loro pëpe. Lo yeke sara si hingango ye ti zo ni awu tongana lo gboto lê ti lo yeke yeke na ndo atâ tënë ti Bible oko na oko, na pekoni lo zia mbeni nde na ndo ni alingbi na sarango ye ti zo ni. Jésus Christ, Tapande ti e, asara tongaso tongana lo sara tënë lani na mbeni wali ti Samarie.​—Jean 4:7-26.

Ti sara si hingango ye awu aye ti tene ti sara mbeni tënë so zo amanda ye dä na zo awara nzoni dä. Ti fa ye na zo na ti wa lo a hunda ti gbu li kozoni. Ni la, “zo ti mbilimbili agi bê ti lo si lo kiri tënë”. (aProverbe 15:28). A yeke kota ye ti tene atënë ti e aduti tongana ngu-nzapa so apika yeke yeke na a lï sese na a ga na aye ti nzoni, me pëpe tongana ngu so asua na ngangu na a hon na ye kue so ayeke na lege ti lo.

‘Nzoni-kue na lege kue’

Ti sara si hingango ye na ndo Jéhovah nga na ndo aye so lo leke awe ti sara awu na ti mû na lo “lengo ti yanga” tongana “sacrifice ti merci” ayeke biani lege ti ndara (aHébreu 13:15). Ye oko, ti tene Jéhovah ayeda na sacrifice tongaso, a lingbi ‘e ga nzoni-kue na lege ti e kue’. (1 Pierre 1:14-16). Na lege ti aproverbe use so ague nde nde, Salomon agboto lê ti e ngangu na ndo kota tâ tënë so. Lo tene: “Sacrifice so azo ti sioni amû ayeke ye ti sioni mingi na lê ti L’Eternel, me sambela ti azo ti mbilimbili amû ngia na Lo. Lege ti azo ti sioni ayeke ye ti sioni mingi na lê ti L’Eternel, me Lo ndoye zo so atambela na peko ti mbilimbili.”​—aProverbe 15:8, 9.

Ala so azia lege ti fini abâ tënë ti zingo tongana nyen, na ye nyen ayeke ku ala? (Matthieu 7:13, 14). “Wango ti ngangu ayeke teti zo so azia lege ni, na zo so aye zo ti zingo na lo pëpe, fade lo kui.” (aProverbe 15:10). Ahon ti yeda na wango ti ngangu so aita so ayô kungba na yâ kongregation amû na ala na ti gbian bê ti ala, ambeni zo so atï na yâ siokpari asoro ti zia lege ti mbilimbili. So tâ ye ti buba biani!

Ka ti mbeni zo so afa so lo yeda na wango ti ngangu me lo ke ni na bê ti lo, a yeke tongana nyen? So kue ayeke ye ti buba. Gbia ti Israël atene: “Ndo-ti-awakinda na bukulugbu-ti-bingo ayeke na gbele L’Eternel, tongaso mingi ahon, bê ti amolenge ti azo ayeke na gbele Lo nga.” (aProverbe 15:11). Na lege ti fä, ndo-ti-awakinda ayo mingi na Nzapa so ayeke na fini. Ye oko, a tene so ndo-ti-awakinda ayeke na gbele lo. Lo hinga iri na sarango ye ti azo kue so ayeke dä na lo lingbi ti kiri ala na fini (Psaume 139:8; Jean 5:28, 29). Tongaso a yeke ngangu oko pëpe na Jéhovah ti hinga ye so ayeke na bê ti zo. Bazengele Paul asû na mbeti: “Ye kue ayeke na gigi senge na a honde pëpe na lê ti Lo so tënë ti e ayeke na tïtî Lo.” (aHébreu 4:13). Sarango ye teti lê ti azo alingbi ti handa zo me a handa Nzapa pëpe.

Zo so ake wango tënë ake gi pëpe wango ni, me nga ala so amû ni. Salomon atene: “Zo so ahe zo aye mbeni zo ti zingo na lo pëpe.” Ti kono yâ ti tënë ni, lo kiri lo tene: “Lo gue ti duti na tere ti awandara pëpe.” (aProverbe 15:12). A yeke ngangu ti tene mara ti zo tongaso aleke lege ti lo nzoni!

Bâ gigi na nzoni lê

Tënë “bê” atingbi aproverbe ota ti Salomon so aga na pekoni. Ti fa ye so atënë ti bê ayeke sara na ndo lê ti e, gbia ti ndara atene: “Bê so ayeke na ngia asara si lê ti zo asi na ngia; me na lege ti vundu ti bê, yingo ti zo afâ.”​—aProverbe 15:13.

Ye nyen asara si bê ayeke na vundu? Bible atene: “Vundu na yâ bê ti zo asara si lo ba bango.” (aProverbe 12:25). Tongana nyen e lingbi ti kanga lege na asioni ye ti gigi so asi na e ti woko yingo ti e pëpe? Ahon ti bi bê lakue na ndo aye so e lingbi ti changé pëpe, e lingbi ti gbu li na ndo anzoni ye ti yingo so Jéhovah amû na e laso nga na ambeni ye so lo yeke sara ndali ti e kekereke. Ye so ayeke gboto e nduru na lo. Biani, ti ga nduru na “Nzapa so ayeke na ngia” ayeke sara lakue si bê ti e so ayeke na vundu awara ngia.​—1 Timothée 1:11, NW.

Na ndo ni, tokua ti Mbeti ti Nzapa ayeke mbeni pendere ye so amû dengo bê nga na ngia. Wasungo psaume atene ngia ayeke na zo so “ngia ti lo ayeke na yâ Ndia ti L’Eternel, na lo bi bê ti lo na lege ti Ndia so lâ na bï.” (Psaume 1:1, 2). Même tongana e yeke na vundu mingi, ti diko Bible na ti gbu li na ndo ni ayeke kpengba e. E yeke nga na kusala so Nzapa amû na e ti sara. A mû zendo na e so “azo so alu le-kobe na ngule, fade ala fâ le-kobe na ngia.”​—Psaume 126:5.

Salomon atene: “Bê ti zo so ahinga nda ti ye agi lege ti hinga ye, me yanga ti awabuba ate ye ti buba.” (aProverbe 15:14). Proverbe so agboto lê ti e na ndo kota kangbi so ayeke na popo ti wango ti mbeni zo ti ndara na ti mbeni wabuba. Kozo ti mû wango, mbeni zo so ayeke na bê so ahinga nda ti ye ayeke gi ti hinga ye. Lo dengi mê nzoni ti hinga nda ti aye so asi. Lo gi yâ ti Bible ti hinga andia na akpengba-ndia wa alingbi na tënë ni. Wango ti lo aluti mbilimbili na ndo Tënë ti Nzapa. Ye oko, zo ti buba ayeke mû ngoi ti gi ti hinga ye so asi pëpe na lo sara tënë gi hio tongaso. Ni la, tongana e gi wango, a yeke lege ti ndara ti gue na abiazo so ahinga ndo ahon ti gue na azo so peut-être ayeke nduru ti tene na e ye so e ye ti mä. Bâ tongana nyen a nzere mingi ti wara na yâ kongregation ti aChrétien “matabisi na azo” so ayeke ‘gi lege ti hinga ye’ kozo ti mû wango!​—aEphésien 4:8.

Proverbe ti peko asara tënë ti mbeni nzoni ye ti peko ti dutingo na nzoni bango ndo na ndo aye ti gigi. Gbia ti Israël atene: “Lâ ti azo ti vundu ayeke sioni lakue, me zo so ayeke na bê ti ngia, lo duti na yâ pumba lakue.” (aProverbe 15:15). Na yâ ti gigi so angoi ti nzoni na ti sioni ayeke dä, ngia na toto ayeke nga dä. Tongana e pensé mingi na akpale so asi, vundu ayeke hon ndo ti e, na beku kue ayeke hunzi. Me, tongana e pensé mingi na anzoni ye so e wara nga na beku so Nzapa amû na e, aye ti mungo vundu ti gigi so ayeke kiri na peko na fade bê ti e aduti na ngia. Bango gigi na nzoni lê asara si e “duti na yâ pumba lakue.”

Tongaso, zia e bâ lakue wango tënë na nene ni. Zia a ndu gi pëpe atënë ti bê ti e, atënë ti yanga ti e na kusala ti e, me nga bango ndo ti e.

[Foto na lembeti 13]

“Zo so akiri tënë doucement, lo sara si ngonzo adë”

[Foto na lembeti 15]

A yeke kungba ti ababâ na mama ti mû wango tënë

[Foto na lembeti 15]

“Yanga ti azo ti ndara asara si hingango ye awu”