‘Yanga so atene tâ tënë ayeke ngbâ lakue’

MENGA ayeke tongana mbeni kete wâ so alingbi ti bi wâ na ti gbi mbeni kota gbako; lo yeke na ngangu ti sala sioni na fini ti zo kue. A lingbi ti si singo na sioni yorö ti fango zo, me a lingbi nga ti duti mbeni “keke so amû fini”. (aProverbe 15:4). Kui na fini ayeke na tïtî lo (aProverbe 18:21). So ayeke ngangu so kete mbage ti tele ti e so ayeke menga ayeke na ni, so alingbi ti sala si tele kue ti zo aga sioni (Jacques 3:5-9). Lege ti ndara ayeke ti bata menga ti e.

Na yâ use mbage ti chapitre 12 ti buku ti aProverbe, Gbia Salomon ti Israël ti giriri amû pendere wango so amû maboko na e ti bata yanga ti e. Na lege ti atënë so ayeke ndulu me so aye ti tene ye mingi, gbia ti ndara so afa so tongana zo asala tënë, aye ti pekoni ayeke lakue dä, na ala fa nga tënë mingi na ndo asalango ye ti zo so ayeke sala atënë ni. Wango so Salomon amû na gbe ti yingo ayeke kota ye mingi teti zo kue so aye ti ‘zia sinziri na yanga ti lo’.​—Psaume 141:3.

‘Kengo ndia so ayeke gbu zo tongana gbanda’

Salomon atene: “Son ti gbu zo ti sioni ayeke na yâ kengo-ndia ti yanga ti lo, me fade zo ti mbilimbili ahon na yâ ye ti ngangu.” (aProverbe 12:13). Mvene ayeke mbeni kengo-ndia ti yanga ti zo, na a lingbi ti ga mbeni gbanda ti fango zo teti zo so ayeke tene ni (Apocalypse 21:8). Peut-être tongana mbeni zo asala ye na lege ti handa, lo lingbi ti kpe sengo ndo wala ti sigigi na yâ ti mbeni ye so anzere pëpe. Ye oko, mingi ni mvene ayeke dü ambeni mvene na peko ti tele; a yeke tongaso pëpe? A yeke tongana mbeni zo so ato nda ti sala ngia gi na kete nginza; bê ti lo ayeke pusu lo yeke yeke ti sala ngia na anginza so akono tongana lo ye ti kiri ti wara wungo ti nginza so lo girisa ni na yâ ngia ni. Legeoko nga, mbeni zo ti mvene ayeke tï hio na yâ mbeni sioni gbanda so lo yeke sigigi na yâ ni gbä.

Kengo-ndia ti yanga ayeke gbu zo nga tongana gbanda na lege so zo so ayeke tene mvene na amba ti lo alingbi na nda ni ti tene mvene na tele ti lo mveni. Ti mû gi mbeni tapande oko, mbeni zo ti mvene alingbi ti tene na bê ti lo so lo hinga ye mingi na lo za mingi na lege ti akode ti lo, andâ ti tâ tënë ni lo hinga ye mingi pëpe. Tongaso, lo yeke to nda ti sala ye alingbi na tënë ti mvene ti lo ni. Biani, ‘lo gonda tele ti lo na bê ti lo mveni, lo tene, Fade a bâ sioye ti ni pëpe, na a ke sioye ni nga pëpe.’ (Psaume 36:3). Mvene aga tâ gbanda biani teti lo! Na mbeni mbage, zo ti mbilimbili ayeke tï na yâ mara ti ye ti ngangu tongaso pëpe. Même na yâ ye ti ngangu, fade lo yeke sala tënë kirikiri pëpe.

‘Lengo so amû ye so alingbi na zo’

Bazengele Paul amû gbotongo mê so: “I handa tele ti i mveni pëpe; zo alingbi he Nzapa pëpe, teti ye so zo alu, fade lo fâ lengo ni nga.” (aGalate 6:7). Kpengba-ndia so a mû ge andu biani tënë ti yanga ti e nga na asalango ye ti e. Salomon atene: “Zo awara ye ti nzoni so alingbi na lo na lege ti lengo ti yanga ti lo, na fade zo awara ye alingbi na kusala ti maboko ti lo.”​—aProverbe 12:14.

Menga so “asala tënë ti ndara” ayeke lë lengo so amû na zo ye so alingbi na lo (Psaume 37:30). Ndara ahunda ti duti na hingango ye, na zo oko ti hinga ye kue ayeke dä pëpe. A yeke ti zo kue ti mä wango ti nzoni na ti bata ni. Gbia ti Israël atene: “Lege ti wabuba ayeke nzoni na lê ti lo mveni, me zo so ayeke na ndara amä wango.”​—aProverbe 12:15.

Jéhovah amû na e pendere wango na lege ti Tënë ti lo nga na bungbi ti lo, na salango kusala na ambeti so “ngbâ be-ta-zo na ti ndara” amû (Matthieu 24:45, NW; 2 Timothée 3:16). A yeke tâ ye ti buba ti ke pendere wango so amû na e, na ti luti gi na ndo bango ndo ti e mveni! ‘A lingbi e mä ndo hio’, na ngoi so Jéhovah, ‘Lo so afa hingango ye na azo’, ayeke mû wango na e na lege ti bungbi so lo sala na kusala ti sala tënë na azo.​—Jacques 1:19; Psaume 94:10.

Tongana nyen zo ti ndara na wabuba ayeke sala ye na mbage ti azonga wala akasango ndo so ayeke na lege ni pëpe? Salomon akiri tënë: “Azo ahinga ngonzo ti wabuba fade fade (“gi na oko lango ni”, NW), me zo ti ndara ahonde ye ti kamene.”​—aProverbe 12:16.

Tongana a sala ye na lo na lege ni pëpe, wabuba ayeke kiri tënë na ngonzo hio, “fade fade”, wala “gi na oko lango ni”. Me mbeni zo so ayeke sala ye na ndara ayeke sambela ti wara yingo ti Nzapa si lo duti na ngangu ti kanga nzara ti tele. Lo yeke mû ngoi ti gbu li na ndo wango ti Tënë ti Nzapa nga ti gbu li nzoni na ndo tënë ti Jésus so: “Zo so apika mo na ngbangba ti mo ti koti, mo tourné mbeni mbage ni na lo nga”. (Matthieu 5:39). Teti so lo ye pëpe ‘ti kiri sioni teti sioni’, zo ti ndara ayeke bata yanga ti lo ti sala tënë kirikiri pëpe (aRomain 12:17). Legeoko nga, tongana e gi ti honde ye ti kamene kue so e lingbi ti tingbi na ni, e yeke kpe papa na pekoni.

‘Menga so asala si ye aga nzoni’

Kengo-ndia ti yanga alingbi ti ga na kpale mingi na ngoi ti mbeni fango ngbanga. Gbia ti Israël atene: “Zo so atene tene-biani, lo fa na gigi tënë ti mbilimbili, me témoin ti wataka afa na gigi tënë ti handa.” (aProverbe 12:17). Tâ témoin ayeke tene tene-biani wala tâ tënë ngbanga ti so a lingbi ti zia bê na tënë ti témoin ti lo ni. Tënë ti lo amû lege ti sala si a fâ ngbanga na lege ti mbilimbili. Na mbeni mbage nde, témoin ti wataka asi singo na handa, na lo sala si da-ngbanga afâ ngbanga na lege ti mbilimbili pëpe.

Salomon atene na pekoni: “Tënë senge ti ambeni zo akpo tongana épée, me menga ti wandara asala si ye aga nzoni.” (aProverbe 12:18). Atënë ti yanga ti mbeni zo alingbi ti kpo tongana épée, ti fâ yâ ti songo na popo ti akamarade na ti bi wusuwusu na sese. Wala a lingbi ti mû ngia, ti nzere na bê ti zo, na ti bata songo na popo ti akamarade. Nga, atënë so akiri na nengo ti zo na peko, dengo kongo, kasango ndo lakue, na asioni zonga ayeke aye so akpo tongana épée na so ayeke zia kota kä na bê ti zo. A yeke duti ye ti nzoni mingi ti leke sioni kue so e lingbi peut-être ti sala na mbage so, na tenengo na bê ti e kue “pardon”; ye so ayeke sala si ye aga nzoni.

Na yâ angoi ti ngangu so e yeke na yâ ni, a yeke ye ti dongo bê pëpe teti e ti bâ so azo mingi “bê ti ala afâ awe” na “yingo ti ala ayeke na vundu.” (Psaume 34:19). Tongana e yeke sala tënë ti “lungula vundu ti ala so bê ti ala anze” na ti “sala na ala so ayeke na ngangu pëpe”, e yeke sala kusala na ngangu ti atënë ti yanga ti sala si ye aga nzoni; a yeke tongaso pëpe? (1 aThessalonicien 5:14). Biani, atënë ti nzobe alingbi ti kpengba amaseka so ayeke tiri ti hon ndo ti asioni ngangu so akamarade ti ala ayeke sala na ndo ala. Nzoni salango kusala na menga ti e alingbi ti dë bê ti ambakoro so e yeke nga na bezoin ti ala na e ndoye ala. Anzoni tënë alingbi biani ti sala si gigi ti mbeni zo ti kobela akiri anzere na amû ngia ahon ti kozo. Même a yeke ngangu mingi pëpe ti yeda na agbotongo mê tongana a mû ni “na lege ti tâ be-ti-molenge”. (aGalate 6:1). Nga, so tâ ye ti nzoni si aga na lege ti menga ti mbeni zo so ayeke fa nzo tënë ti Royaume ti Nzapa na ala so ayeke mä lo!

‘Yanga so angbâ teti lakue’

Na salango kusala na tënë “yanga” tongana mbeni tënë so ague oko na tënë “menga”, Salomon atene: “Yanga so asala tene-biani angbâ lakue, me menga so asala tënë ti wataka angbâ gi teti kete l’heure.” (aProverbe 12:19). Na yanga ti Hébreu ge, a sala tënë gi ti “yanga so asala tene-biani”, na pëpe “ayanga”; na a ndu ye mingi ahon gi tënë ti yanga so ayeke tene tâ tënë awe. Mbeni bakari atene: “A ye ti ndu ye so akpengba ngangu, aninga, na so alingbi ti zia bê dä. Tënë ti yanga so ayeke na mara ti lengo tongaso ayeke ngbâ . . . teti lakue ngbanga ti so a yeke bâ ni tongana ye ti zia bê dä biani, nde na menga so ayeke tene gi mvene . . . na so alingbi ti handa zo teti mbeni ngoi me so alingbi ti ngbâ lakue pëpe tongana a gi nda ni nzoni.”

Gbia ti ndara atene: “Handa ayeke na bê ti azo so agi lege ti sala sioye, me tâ ngia ayeke na awawango ti siriri.” Lo tene nga na ndo ni: “Fade sioye aga pëpe na ndo azo ti mbilimbili, me fade azo ti sioni asi na sioye.”​—aProverbe 12:20, 21.

Azo so ayeke leke ti sala sioni alingbi gi ti sala sana na pasi na amba ti ala. Na mbeni mbage nde, awawango ti siriri ayeke wara ngia na lege ti salango ye so ayeke nzoni. Ala yeke nga na ngia ti bâ anzoni ye ti pekoni. Ye ti kota mingi ahon ni ayeke so Nzapa ayeke yeda na ala, teti ‘yanga so asala tënë ti wataka ayeke ye ti sioni mingi na lê ti L’Eternel, me azo so asala ye na lege ti tene-biani, ala mû ngia na Lo.’​—aProverbe 12:22.

‘Yanga so ahonde hingango ye’

Tongana lo kiri lo fa mbeni kangbi nde so ayeke na popo ti zo so ayeke sala hange na atënë ti yanga ti lo, na zo so ayeke sala tongaso pëpe, gbia ti Israël atene: “Zo ti ndara ahonde tënë ti hingango ye ti lo, me bê ti awabuba afa tënë ti buba na gigi.”​—aProverbe 12:23.

Zo ti ndara ahinga ngoi wa a lingbi lo sala tënë, nga ngoi wa a lingbi lo sala tënë pëpe. Lo yeke honde tënë ti hingango ye ti lo na gbanzingo tele ti lo ti fa na gigi na fandara ye so lo hinga. So aye ti tene pëpe so lo yeke honde lakue hingango ye ti lo. Nde na so, lo yeke sala ye na ndara tongana lo yeke fa hingango ye ni na gigi. Wabuba asala tongana ti lo pëpe; lo yeke ndulu ti sala tënë hio na lo yeke fa buba ti lo na gigi. Tongaso, zia si atënë ti e aduti mingi pëpe na zia e gbanzi na menga ti e ti pika kate na ndo ti e.

Tongana lo ngbâ lakue ti fa kangbi so ayeke dä, Salomon amû mbeni kpengba tënë na ndo bibe ti sala kua na wâ, na bibe ti salango ye na goigoi. “Zo so asala kusala na kpengba maboko, fade lo komande; me zo ti [goigoi], fade a forcé lo ti sala kusala.” (aProverbe 12:24). Kua ti ngangu alingbi ti sala si zo awara kota ndo na mosoro; me goigoi alingbi ti pusu zo ti sala kusala so a forcé lo ti sala nga ti duti ngbâa. Mbeni wandara atene: “Tongana ngoi ayeke hon, mbeni lâ, zo ti goigoi ayeke ga ande ngbâa ti zo so asala kua ngangu na maboko ti lo.”

‘Tënë so amû ngia na bê’

Gbia Salomon akiri na ndo tënë ti yanga, na lo gboto lê mbilimbili na ndo mbeni salango ye so ayeke na yâ tele ti zo. Lo tene:“Vundu na yâ bê ti zo asala si lo ba bango, me nzo tënë amû ngia na bê ti zo.”​—aProverbe 12:25.

Vundu na gingo bê ayeke mingi na alingbi ti sala si bê ti e asui. Ye so a lingbi a sala ti tene aye so ane e mingi pëpe na e duti na ngia na bê ti e, ayeke ti tene nzoni tënë so akpengba zo na so alondo na mbeni zo so ahinga ti zia tele ti lo na place ti e. Me tongana nyen ambeni zo ayeke hinga ande kota ti gingo bê so e yeke na ni na yâ bê ti e? A yeke gi tongana e zi bê ti e ti fa ni. Biani, tongana e yeke na vundu wala na suingo bê, a yeke ti e ti zi bê ti e na mbeni zo so alingbi ti zia tele ti lo na place ti e na so alingbi ti mû maboko na e. Na ndo ni, tongana e tene atënë so agbu bê ti e ngangu, a yeke mû maboko ti lungula vundu ti e kete. Ni la, a yeke nzoni ti zi bê ti e na koli wala wali ti e, babâ wala mama ti e, wala mbeni kamarade so ahinga ti bâ mawa ti e na so ayeke na akode so alingbi na lege ti yingo.

A lingbi biani ti wara anzoni tënë so ayeke kpengba zo ahon ti so a wara na yâ Bible. Tongaso, a lingbi e ga ndulu na Nzapa na gbungo li ti e nzoni na ndo Tënë ti lo so a sû ni na lege ti yingo ti lo. Mara ti gbungo li tongaso alingbi biani ti ga na ngia na yâ mbeni bê so ayeke na vundu na lumière na lê ti zo so ayeke na mawa. Wasungo psaume ayeda na ni tongana lo tene: “Ndia ti L’Eternel alingbi kue, a kiri ngangu na âme; tënë ti témoin ti L’Eternel ayeke tâ tënë, a sala si zo so li ti lo ayeke dä pëpe aga zo ti ndara. Kpengba-tene ti L’Eternel ayeke mbilimbili, a mû ngia na bê; komandema ti L’Eternel ayeke na sioni oko pëpe, a mû lumière na lê.”​—Psaume 19:8, 9.

Lege so aga na ye ti nzoni

Ti fa kangbi so ayeke na popo ti lege ti zo ti mbilimbili na ti zo ti sioni, gbia ti Israël atene: “Zo ti mbilimbili ayeke bâ yâ ti ndo ti tengo pele ti lo mveni, me tâ lege ti azo ti sioni asala si ala hon kirikiri.” (aProverbe 12:26, NW). Zo ti mbilimbili ayeke sala hange na ndo ti tengo pele ti lo mveni, so ti tene akamarade na andeko so lo yeke soro. Lo yeke soro ala na lege ti ndara, lo sala kue ti kpe asongo so alingbi ga na ye ti sioni na lo. A yeke tongaso pëpe teti zo ti sioni so ake wango na aluti gi na ndo ti bango ndo ti lo mveni. Teti so a handa ala, ala hon kirikiri.

Gbia Salomon afa fadeso mbeni kangbi nde so ayeke na popo ti zo ti goigoi na zo so aye kua. Lo tene: “Zo ti [goigoi] azö nyama pëpe so lo gbu, zo so asala kusala biani awara ye so ngele ni ayeke ngangu.” (aProverbe 12:27). Zo ti goigoi ayeke “zö” pëpe nyama so lo gbu. Biani, lo lingbi pëpe ti hunzi ye so lo to nda ni. Nde na lo, zo so asala kusala ngangu ayeke tongana zo ti mosoro.

Goigoi ayeke biani sioni mingi; ndani la, bazengele Paul abâ giriri so a yeke kota ye mingi ti sû mbeti na aChrétien ti Thessalonique na ti zingo na ambeni zo kâ so ayeke “tambela kirikiri”; ala ye kua pëpe me ala yeke gi ti yôro gi yanga ti ala na yâ atënë so a bâ ala pëpe. Mara ti azo tongaso ayeke zia gi nengo kungba na ndo atanga ni. Ni la, Paul awa ala polele, lo hunda na ala ti ‘duti kpô na salango kusala ti ala, si ala te mapa ti ala mveni.’ Nga, tongana ala yeda na ngangu wango so pëpe, Paul ahunda na tanga ti azo ti kongregation ni ti “zia lege” ti ala, ti kpe ti duti na ala, biani na ndo tënë ti salango songo na ala.​—2 aThessalonicien 3:6-12.

A lingbi e bata na bê ti e wango ti Salomon ti sala kua ngangu, na nga wango ti lo ti sala kusala nzoni na menga ti e. Zia e gi lege kue ti sala kusala na kete ye so ayeke menga, ti sala nzoni na azo na ti zia ngia na bê ti ala na ngoi so e yeke kpe kengo-ndia ti yanga na e yeke tomba peko ti lege ti mbilimbili. Salomon adë bê ti e tongaso: “Fini ayeke na lege ti mbilimbili, na kui ayeke na lege so pëpe.”​—aProverbe 12:28.

[Afoto na lembeti 27]

“Zo so ayeke na ndara amä wango”

[Afoto na lembeti 28]

“Menga ti wandara asala si ye aga nzoni”

[Foto na lembeti 29]

Tongana mo zi bê ti mo na mbeni kamarade so a lingbi ti zia bê na lo, mo lingbi ti wara dengo bê

[Foto na lembeti 30]

Tongana mo gbu li nzoni na ndo Tënë ti Nzapa, a lingbi ti mû ngia na bê ti mo