“I mä tënë ti Job so lo gbu ngangu”

“I mä tënë ti Job so lo gbu ngangu, na i bâ ye so Seigneur asara na lo na nda ni, teti Seigneur asi na be-ti-ndoye na be-nzoni.”​—JACQUES 5:11.

ITA Harald Abt aga Témoin ti Jéhovah ade a sara nga ngu oko pëpe tongana aturugu ti Hitler amû gbata ti Dantzig (so aga fadeso Gdańsk) na banga ti kodoro ti Pologne. Na pekoni, gigi ni ato nda ti kpengba même ti ga sioni mingi na atâ Chrétien so ayeke na kodoro ni kâ. Aturugu ti aNazi atara lani ti pusu Ita Harald na ngangu ti tene lo sû maboko na gbe ti mbeni mbeti ti fa so lo yeke Témoin ti Jéhovah mbeni pëpe, me lo ke. Na peko ti so Ita Harald asara ambeni yenga na da ti kanga, a tokua lo na mbeni kando ti sarango zo na pasi (Sachsenhausen). Kâ, fani mingi a pika lo nga a tene na lo so a yeke fâ lo. Mbeni turugu ti kota kamba afa na lo place so guru ti four ti zongo na akuâ ayeke sigigi dä na lo tene na Ita Harald: “Tongana mo ngbâ ti gbu tënë ti nzapa ti mo ngangu, fade na yâ ti yenga use mo yeke hon na yâ ti ndo so ti gue na Jéhovah ti mo ni.”

² Na ngoi so a gbu Ita Harald, wali ti lo Elsa ayeke lani na mbeni kete molenge-wali ti nze bale-oko na maboko ti lo. Me lê ti aturugu ti aNazi ayeke nga na ndo ti Elsa. A ninga mingi pëpe, ala mû molenge ni azia na mbeni ndo nde, ala gbu Elsa na ala tokua lo na mbeni kando so a yeke fâ azo dä mingi (Auschwitz). Atâa so lo na koli ti lo asara angu mingi na yâ ti akando ni, ala kui pëpe. Mo lingbi ti diko tënë ti gbungo ngangu ti ala na yâ ti Tour ti Ba Ndo ti Français ti lango 15 ti juillet 1980. Ita Harald atene: “Tongana a bungbi ni kue, mbi sara ngu 14 na yâ ti akando ti sarango zo na pasi nga na ada ti kanga ndali ti tënë ti nzapa ti mbi. A yeke hunda ka mbi a tene: ‘Wali ti mo nga amû lani maboko na mo ti gbu ngangu na yâ ti aye so kue?’ Biani, lo mû maboko na mbi mingi! Gi na tongo nda ni, mbi hinga so lo yeke bere mabe ti lo lâ oko pëpe, na ye so amû maboko na mbi ti gbu ngangu. Mbi hinga so a yeke duti nzoni na lo ti bâ so mbi kui be-ta-zo ahon ti tene a zi mbi ndali ti so mbi ke Jéhovah. . . . Elsa nga abâ pasi mingi na yâ ti angu so lo sara na yâ ti akando ti sarango zo na pasi ti Zamani.”

³ Tongana ti so aTémoin ti Jéhovah mingi ahinga, a yeke tâ ngangu mingi ti gbu ngangu na yâ ti pasi. Nda ni la, Bible amû wango so na aChrétien kue: “I kamata tapande ti aprophète so asara tënë na iri ti Seigneur giriri, i bi bê ti i na tënë ti pono na be-nze-pepe ti ala.” (Jacques 5:10). Na yâ ti mbaï ti azo, a sara ngangu na gbâ ti awakua ti Nzapa gi senge senge. Atapande ti “atémoin mingi mingi” so alingbi ti kpengba e si e kpe loro ti e ti Chrétien na bê so azia pëpe.​—aHébreu 11:32-38; 12:1.

⁴ Na yâ ti Bible, Job ayeke mbeni kpengba tapande ti zo so agbu ngangu. Jacques atene: “Bâ, e tene ala so agbu ngangu ayeke na ngia. I mä tënë ti Job so lo gbu ngangu, na i bâ ye so Seigneur asara na lo na nda ni, teti Seigneur asi na be-ti-ndoye na be-nzoni.” (Jacques 5:11). Ye so asi na Job ayeke kete yanga ti matabisi so ayeke ku awakua be-ta-zo so Jéhovah airi deba nzoni na ndo ti ala. Mingi ahon so, ye so asi na Job afa atâ ye so ayeke mû maboko na e tongana e yeke na yâ ti aye ti ngangu. Mbeti ti Job amû maboko na e ti wara kiringo tënë na atënë so: Tongana e yeke na yâ ti tara, ngbanga ti nyen a lingbi e gi ti hinga nda ti akota tënë so ague oko na tara ni? Anzoni sarango ye nga na abibe wa alingbi ti mû maboko na e ti gbu ngangu? Tongana nyen e lingbi ti kpengba amba ti e Chrétien so ayeke na yâ ti vundu?

Hinga nda ti akota tënë kue so ague oko na tara ni

⁵ Ti ngbâ ti luti mbilimbili na lege ti yingo na ngoi ti ye ti ngangu, a lingbi e hinga nda ti akota tënë kue so ague oko na ni. Tongaso pëpe, akpale ti e ni alingbi ti sara si e bâ aye so andu vorongo Nzapa ti e na nene ni mbeni pëpe. Kozo kota tënë ni ayeke tënë ti dutingo be-ta-zo na Nzapa. Babâ ti e so ayeke na yayu ahunda na e ti sara mbeni ye, na a lingbi e oko oko kue e girisa ni pëpe. Lo tene: “Molenge ti mbi, mo duti na ndara na mo mû ngia na bê ti mbi, si mbi lingbi kiri tënë na zo so azonga mbi.” (aProverbe 27:11). So tâ kota matabisi si e yeke na ni! Atâa so e yeke na awokongo nga e yeke mbilimbili-kue pëpe, e lingbi ti mû ngia na bê ti Wasarango e. E yeke sara ye so tongana ndoye ti e na mbage ti Jéhovah amû lege na e ti luti ngangu na gbele atara. Ndoye so atâ Chrétien ayeke na ni agbu ngangu na yâ ti aye kue. Na a hunzi lâ oko pëpe.​—1 aCorinthien 13:7, 8.

⁶ Mbeti ti Job afa Satan polele tongana zo so ayeke zonga wala ayeke gi Jéhovah na tënë. A fa nga sioni bibe so ange so ayeke wato ti Nzapa ayeke na ni nga nzara ti bê ti lo ti buba songo so e yeke na ni na Nzapa. Tongana ti so ye so asi na Job afa, Satan abi tënë mbilimbili na li ti awakua ti Jéhovah kue na tenengo so ala yeke sara na Jéhovah gi ngbanga ti nzoni ti ala mveni, nga lo yeke gi ti fa so ndoye so ala yeke na ni na mbage ti Nzapa alingbi ti dë. A sara ngu saki mingi awe so lo yeke gi Nzapa na tënë. Na ngoi so a tomba lani Satan na yayu, mbeni yanga asara tënë na yayu kâ atene lo yeke “zo so aklame aita ti e,” nga a tene so lo yeke klame ala “na gbele Nzapa lâ na bï.” (Apocalypse 12:10). Tongana e gbu ngangu lakue, e yeke fa so atënë so Satan abi na li ti e ayeke mvene.

⁷ A lingbi e girisa pëpe so Zabolo ayeke sara kusala ande na aye ti vundu kue so alingbi ti si na e ti tara ti gboto e yongoro na Jéhovah. Lo tara lani Jésus na ngoi wa? A yeke na ngoi so Jésus azia kobe lango 40 na nzara asara lo mingi (Luc 4:1-3). Ye oko, a yeke songo so Jésus ayeke na ni na Jéhovah si amû ngangu na lo ti ke na kuru go tara so Zabolo aga na ni. A yeke biani kota ye ti duti na kpengba songo na Jéhovah teti na lege ni e yeke wara ngangu ti hon ndo ti awokongo kue ti mitele so peut-être kpale ti kobela wala ti gango mbakoro aga na ni! Atâa so “zo-ti-gigi ti e ayeke futi,” e lingbi ti woko pëpe ndali ti so “zo-ti-ya-ni [ti e] akiri awara fini lâ na lâ.”​—2 aCorinthien 4:16.

⁸ Na ndo ni, ti duti na asioni pensé alingbi ti buba dutingo ti mbeni zo na lege ti yingo. Mbeni ita alingbi peut-être ti hunda tere ti lo: ‘Ngbanga ti nyen Jéhovah azia lege na ye so ti si na mbi?’ Nga, mbeni ita so abâ so mbeni mba ti lo asara ye na lo na lege ni pëpe alingbi ti tene: ‘Ita na yâ ti kongregation alingbi ti sara mara ti ye so na mbi tongana nyen?’ Mara ti apensé tongaso alingbi ti sara si e girisa akota tënë so Satan abi lani na sese na e zia lê ti e kue gi na ndo ti aye so asi na e. A bâ so vundu so agbu Job na tere ti akamarade ti lo ota so afa lege na lo nzoni pëpe azia kä na bê ti lo mingi tongana kobela so ayeke na tere ti lo (Job 16:20; 19:2). Legeoko nga, bazengele Paul afa so ngonzo so zo abata na bê ti lo a ninga alingbi ti “zia ndo na zabolo”. (aEphésien 4:26, 27). Ahon ti tene ala fa vundu wala ngonzo ti bê ti ala na tere ti azo wala ala zia lê ti ala mingi gi na ndo ti ye ti kirikiri so a sara na ala, aChrétien ayeke mû nzoni tapande ti Jésus na ala “zia tënë ti [ala] na tïtî Lo so afâ ngbanga mbilimbili”, Jéhovah Nzapa (1 Pierre 2:21-23). Ti “leke bê ti [e]” ti sara legeoko tongana Jésus ayeke mbeni kpengba ye so alingbi ti mû lege na e ti luti na gbele aye ti ngangu so Satan aga na ni.​—1 Pierre 4:1.

⁹ Na ahon kue, a lingbi e tene lâ oko pëpe so akpale so e wara afa polele so bê ti Nzapa aso na tere ti e. Mara ti bibe so amû lani vundu na Job na ngoi so azo so atene ala ga ti dë bê ti lo adiko gbâ ti asioni tënë na ndo ti lo (Job 19:21, 22). Bible adë bê ti e na tënë so: “Sioye alingbi handa Nzapa pëpe, na Lo mveni ahanda zo oko pëpe.” (Jacques 1:13). Nde na so, Jéhovah azê ti mû maboko na e ti yô akungba ti e kue so ane e nga ti mû lege na e ti sigigi na yâ ti atara kue (Psaume 55:23; 1 aCorinthien 10:13). Na gango nduru na Nzapa na ngoi ti vundu, e yeke bâ gi vundu ni pëpe me nga akota tënë kue so ague oko na ni tongaso si e yeke ke Zabolo.​—Jacques 4:7, 8.

Aye so amû maboko na e ti gbu ngangu

¹⁰ Atâa vundu so Job ayeke na yâ ni, asioni tënë so azo so atene ala ga ti dë bê ti lo atene na ndo ti lo nga so lo mveni lo hinga pëpe tâ gunda ti ye ti ngangu so asi na lo, Job angbâ ti gbu ngangu. Nyen la e lingbi ti manda dä? Biani, tâ ye so asara si Job agbu ngangu ayeke so lo yeke be-ta-zo na Jéhovah, “lo kpe mbeto ti Nzapa na lo zia lege ti sioye.” (Job 1:1). So ayeke lani sarango ye ti Job la. Lo ke ti turne peko na Jéhovah atâa so lo gbu pëpe nda ti asioni ye so asi na lo gi hio tongaso. Job ahinga so a lingbi lo sara na Nzapa na angoi ti nzoni nga na angoi ti sioni.​—Job 1:21; 2:10.

¹¹ Dutingo na nzo yingo-ti-hinga ayeke mbeni ye so adë nga bê ti Job lani. Na mbeni ngoi so mo bâ mo tene fini ti lo ayeke gue ti hunzi, Job awara dengo bê ndali ti so lo hinga so lani lo sara kue ti mû maboko na ambeni zo, lo bata akpengba-ndia ti Jéhovah nga lo ke aye kue so andu vorongo anzapa ti wataka.​—Job 31:4-11, 26-28.

¹² Biani, Job ayeke lani na bezoin ti wara mungo maboko ti tene lo gbian bango ndo ti lo na yâ ti ambeni ye. Na tâ be-ti-molenge lo yeda lani na maboko so lo wara, na so ayeke mbeni oko ti akpengba ye so amû lege na lo ti gbu ngangu. Job aduti kpô na lo mä wango ti ndara so Elihu amû na lo, lo yeda nga na ye so Jéhovah azingo na lo ndali ni. Lo tene: “Mbi sara tënë ti ye so mbi hinga nda ni pëpe. Mbi ke tere ti mbi mveni, na mbi ke sioye ti mbi na yâ pupu-sese, na mbi-wa.” (Job 42:3, 6). Atâa kobela so angbâ lani ti sara lo, Job ayeke na ngia so ti gbian bango ndo ti lo asara si lo ga nduru mingi na Nzapa. Job atene: “Mbi hinga Mo [Jéhovah, Mo] lingbi sara ye kue.” (Job 42:2). So Jéhovah amû maboko na Job ti hinga kota ti lo Jéhovah, Job agbu nda ti aye mingi na ndo dutingo so lo yeke na yâ ni tongana a haka ni na ti Wasarango ye kue.

¹³ Na nda ni, Job ayeke mbeni kpengba tapande ti zo so asara ye na be-nzoni. Azo ti mvene so atene ala ga ti dë bê ti Job azia kä na bê ti lo mingi. Ye oko, tongana Jéhovah ahunda na lo ti sambela ndali ti ala, Job ayeda. Na pekoni, Jéhovah asava Job (Job 42:8, 10). Ti tâ tënë ni, ti bata zo na bê ayeke mû maboko na e pëpe ti gbu ngangu, me a yeke ndoye nga na be-nzoni si ayeke mû maboko na e ti gbu ngangu. Tongana e zia lege ti batango zo na bê, e yeke wara ngangu na lege ti yingo, nga a yeke mara ti sarango ye tongaso si Jéhovah ayeke iri deba nzoni na ndo ni.​—Marc 11:25.

Awawango so ayeke na ndara amû maboko na e ti gbu ngangu

¹⁴ Mbeni ye so e lingbi ti manda na ndo ye so asi na Job ayeke nene ti duti na awawango so ayeke na ndara. Awawango tongaso ayeke atâ ita “na lâ ti ye ti vundu”. (aProverbe 17:17). Ye oko, tongana ti so ye so asi na Job afa, ambeni wawango ni, ahon ti dë bê ti zo, ala yeke zia gi kä na bê ti mo. A lingbi mbeni nzoni wawango afa so lo yeke bâ mawa ti zo, lo ne zo nga lo yeke na nzobe tongana ti Elihu. A yeke nzoni a-ancien nga na aChrétien biazo agbian bango ndo ti aita so akpale ahon ndo ti ala. Na ti sara tongaso, ala lingbi ti manda ye mingi na ndo ni na yâ ti mbeti ti Job.​—aGalate 6:1; aHébreu 12:12, 13.

¹⁵ Anzoni ye ti manda mingi ayeke na yâ lege so Elihu awa na Job. Lo mä atënë ni ngbii kue awe si lo ga ti kiri tënë na atënë ti kirikiri so akamarade ti Job ota atene (Job 32:11; aProverbe 18:13). Elihu airi Job na iri ti lo na lo bâ Job tongana tâ kamarade ti lo (Job 33:1). Nde na asioni wawango ti Job, Elihu abâ tere ti lo pëpe so lo yeke nzoni ahon Job. Lo tene na Job: “A sara mbi na ndô nga.” Lo ye lani pëpe ti sara atënë kirikiri ti zia mbeni vundu na ndo ti pasi ti Job (Job 33:6, 7; aProverbe 12:18). Ahon ti tene lo kasa Job ndali ti tambela ti lo ti kozo, Elihu agonda lo ndali ti mbilimbili ti lo (Job 33:32). Mingi ahon so, Elihu abâ lani aye ni tongana ti so Nzapa ayeke bâ, na lo mû maboko na Job ti bâ so Jéhovah ayeke sara ye ti kirikiri lâ oko pëpe (Job 34:10-12). Lo wa Job ti ku Jéhovah ahon ti sara ngangu ti fa so lo yeke mbilimbili (Job 35:2; 37:14, 23). A-ancien nga na aita alingbi biani ti wara nzoni na lege ti asarango ye ti Elihu so.

¹⁶ Wango ti ndara so Elihu amû ayeke nde mingi na atënë ti songo bê so Eliphaz, Bildad na Zophar atene. Jéhovah atene na ala: “I sara tënë ti Mbi pëpe na lege ni mbilimbili.” (Job 42:7). Même tongana ala tene so ala sara lani tënë ni na sioni bê pëpe, ala ga azo so Satan si asara kusala na ala, me ala yeke atâ kamarade pëpe. Gi na tongo nda ni, ala kue atene so aye ti ngangu so asi na Job ayeke ndali ti sioni ti lo mveni (Job 4:7, 8; 8:6; 20:22, 29). Eliphaz atene ti lo so Nzapa azia bê ti lo na awakua ti lo pëpe, na a sara ye oko na lo pëpe tongana zo ayeke mbilimbili wala pëpe (Job 15:15; 22:2, 3). Même ambeni ye so Job asara pëpe, Eliphaz atene so Job asara ni (Job 22:5, 9). Nde na Eliphaz, Elihu amû maboko na Job ti duti na nzoni songo na Nzapa. So ayeke ye so wawango so ayeke na ndoye ayeke gi lakue ti sara la.

¹⁷ E yeke nga na mbeni ye so e lingbi ti manda na ndo tënë ti gbungo ngangu so ayeke na yâ mbeti ti Job. Nzapa ti e so ayeke na ndoye ayeke bâ aye so asi na e, lo yeke nduru ti mû maboko na e nga lo lingbi ti sara ni na alege nde nde. Na tongo nda ti article so, e bâ fade tapande ti Elsa Abt. Zia e gbu li na ndo tënë so lo tene na nda ni: “Kozoni si a gbu mbi, mbi diko mbeni lettre so na yâ ni mbeni ita-wali atene so na yâ ti ngangu tara, yingo vulu ti Jéhovah ayeke sara si mo duti kpô. Mbi pensé lani so ita ni akono yâ ti tënë ni. Me, tongana mbi yeke na yâ ti aye ti ngangu, mbi hinga so tënë ti lo ayeke tâ tënë. A yeke ye so asi biani. Tongana ade mara ti ye ni so asi na mo pëpe, a yeke ngangu na mo ti gbu nda ni. A yeke ye so asi na mbi biani. Jéhovah ayeke mû maboko na e.” Tongana Elsa atene “Jéhovah ayeke mû maboko na e”, lo yeke sara lani pëpe tënë ti ye so Jéhovah alingbi ti sara wala so lo sara lani na ngoi ti Job, ên-ën. Lo yeke sara tënë ti ye so ayeke si na ngoi ti e. Biani, “Jéhovah ayeke mû maboko na e”!

Ngia ayeke na zo so agbu ngangu

¹⁸ A yeke e mingi pëpe si e yeke wara ande ngangu tara tongana ti Job. Me atâa tara wa si e yeke wara laso, e yeke na akpengba nda ti tënë ti ngbâ be-ta-zo tongana lo. Biani, so lo gbu ngangu, gigi ti Job aga nzoni mingi. A leke lo na a sara si lo ga zo so alingbi kue (Jacques 1:2-4). A sara si songo ti lo na Nzapa akpengba. Job mveni atene: “Giriri mbi mä tënë ti Mo na mê ti mbi; me fadeso lê ti mbi abâ Mo.” (Job 42:5). A sigigi polele so Satan ayeke zo ti mvene ndali ti so lo wara lege pëpe ti futi be-biani ti Job. Angu mingi mingi na pekoni, Jéhovah angbâ ti mû Job tongana tapande ti zo so ayeke mbilimbili (Ezéchiel 14:14). Tënë ti be-biani nga na ti gbungo ngangu ti Job ayeke mû maboko na awakua ti Jéhovah même laso.

¹⁹ Tongana Jacques asû mbeti na akozo Chrétien na ndo tënë ti gbungo ngangu, lo sara tënë ti ngia so zo so agbu ngangu ayeke wara. Na lo mû tapande ti Job ti dabe ti ala so Jéhovah ayeke futa mingi awakua be-ta-zo ti lo (Jacques 5:11). Job 42:12 atene: “Tongaso L’Eternel airi tënë nzoni na ndo lâ ti nda ni ti Job ahon ti lâ ti kozoni.” Nzapa amû na lo fani use aye so lo girisa lani, na lo duti na fini a ninga nga na ngia (Job 42:16, 17). Legeoko nga, avundu na apasi kue so e gbu ngangu na yâ ni na ngoi ti nda ni so ayeke hon ande na e yeke girisa ni na yâ fini sese so Nzapa ayeke leke (Esaïe 65:17; Apocalypse 21:4). E mä tënë ti Job so agbu ngangu; na e leke na bê ti e, na lege ti mungo maboko ti Jéhovah, ti mû tapande ti lo. Bible amû na e zendo so: “Ngia ayeke na zo so agbu ngangu na yâ ye so atara lo, teti tongana A tara lo A bâ lo lingbi, fade lo wara couronne ti fini ti lakue lakue so Seigneur azê na ala so andoye Lo.”​—Jacques 1:12.

Mo yeke kiri tënë tongana nyen?

• Tongana nyen e lingbi ti mû ngia na bê ti Jéhovah?

• Ngbanga ti nyen a lingbi e tene pëpe so akpale so e wara afa so bê ti Nzapa aso na e?

• Aye wa amû maboko na Job ti gbu ngangu?

• Na lege wa e lingbi ti mû tapande ti Elihu ti kpengba amba ti e Chrétien?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1, 2. Tara wa asi lani na mbeni koli na wali ti lo na Pologne?

3, 4. (a) Azo wa la tapande ti ala alingbi ti kpengba aChrétien ti gbu ngangu? (b) Ngbanga ti nyen Bible awa e ti bâ tapande ti Job?

5. Tongana e yeke na yâ ti atara, kota tënë wa alingbi e girisa ni pëpe?

6. Na lege wa Satan ayeke gi Jéhovah na tënë? Tënë ni andu azo wa?

7. Tongana nyen e lingbi ti hon ndo ti awokongo ti mitele si e gbu ngangu na yâ ti atara?

8. (a) Tongana nyen asioni pensé alingbi ti sara sioni na e? (b) Jésus ayeke lani na bibe wa?

9. Na ndo tënë ti akungba so ane e wala atara so e yeke na yâ ni, zendo wa Nzapa amû na e?

10, 11. (a) Nyen la amû lani maboko na Job ti gbu ngangu? (b) Na lege wa dutingo na nzo yingo-ti-hinga amû maboko na Job?

12. Job asara ye lani tongana nyen na ngoi so Elihu amû na lo wango?

13. Na lege wa sarango ye na be-nzoni aga na ye ti nzoni na Job?

14, 15. (a) Akode wa ayeke mû maboko na mbeni wawango ti dë bê ti azo? (b) Fa ngbanga ti nyen awango ti Elihu akpengba Job.

16. Na lege wa azo so atene ala ga lani ti dë bê ti Job aga azo so Satan si asara kusala na ala?

17. Tongana e yeke na yâ ti tara, a lingbi e dabe ti e na nyen?

18. Aye ti nzoni wa Job awara ndali ti so lo gbu ngangu?

19. Ngbanga ti nyen mo bâ so gbungo ngangu aga na anzoni ye?

[Foto na lembeti 28]

Nzoni wawango abâ mawa ti zo, ane lo nga asara ye na nzobe

[Afoto na lembeti 29]

Elsa na Harald Abt