Tënë ti Jéhovah ayeke na fini
Akota tënë ti mbeti ti Zo-ti-fa-tene
JOB atene: “Zo so wali adü lo ayeke na lâ mingi pëpe, na vundu ti lo asi singo.” (Job 14:1). Biani a yeke kota ye ti tene e buba pëpe fini ti e so ayeke nduru na ndo ti atënë ti gingo bê wala asarango ye so ayeke senge senge! A lingbi e mû ngoi ti e, ngangu ti e na mosoro ti e ti sara na nyen? Nyen la a lingbi e sara na ni pëpe? Atënë ti ndara so ayeke na yâ ti Bible na mbeti ti Zo-ti-fa-tene amû anzoni wango na ndo ti atënë so. Tënë so ayeke na yâ ni alingbi ti “fa nda ti bibe na a fa nda ti ye so bê aye”, na alingbi ti mû maboko na e si gigi ti e aduti nzoni.—aHébreu 4:12.
A yeke Salomon, gbia ti Israël giriri so a hinga lo na ndara ti lo si asû mbeti ti Zo-ti-fa-tene. Mbeti so amû anzoni wango na ndo ti aye so ayeke na ngere mingi na yâ fini ti zo nga na ndo ti aye so ayeke senge senge. Teti Salomon asara tënë ti ambeni pialo ti ada so lo sara, âmanke lo sû mbeti ti Zo-ti-fa-tene na peko ti so lo hunzi ti sara ada ni nga kozoni si lo ke tâ vorongo Nzapa (Néhémie 13:26). Aye so afa so a sû mbeti ni kozoni na ngu 1000 kozo ti Christ, nduru na nda ti angu 40 ti lengo gbia ti Salomon.
YE WA AYEKE SENGE SENGE PËPE?
Zo-ti-fa-tene wala zo ti bungbingo azo atene: “Ye kue ayeke senge senge”, na lo hunda tënë so: “Zo awara faïda ti nyen na kusala so lo sara na gbe ti lâ?” (Zo-ti-fa-tene 1:2, 3). Tënë “senge senge” nga na tënë “na gbe ti lâ” asigigi fani mingi na yâ mbeti ti Zo-ti-fa-tene. Na yanga ti Hébreu, tënë so a kiri pekoni na “senge senge” aye ti tene “mbö” wala “guru ti ngu”, na a ye ti fa ye so ayeke kota ye pëpe, so aninga pëpe, wala so amû maboko gi teti kete ngoi. Tënë “na gbe ti lâ” aye ti tene “na ndo sese so” wala “na yâ ti sese so”. Tongaso, ye kue, so ti tene aye kue so azo agi ti wara sân ti bi bê na ndo ti ye so bê ti Nzapa aye, ayeke senge senge.
Salomon atene: “Tongana mo gue na yâ da ti Nzapa, mo bata gere ti mo. Mo gue nduru ti mä.” (Zo-ti-fa-tene 4:17). Mungo mbage na tâ vorongo ti Jéhovah Nzapa ayeke senge senge pëpe. Ti tâ tënë ni, bingo bê na ndo songo ti e na lo ayeke kota ye so asara si fini ti e aga nzoni.
Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:
1:4-10—Ngbanga ti nyen a tene so aye tongana lâ, pupu na ngu asara si “nzara ti lê awe pëpe na bango ndo, wala mê anze pëpe na mango tënë”? Zo ti bungbingo azo asara tënë ti aye ota so asara si zo, nyama na keke angbâ na fini: lâ, tambelango ti pupu na ngu na ndo sese. Ti tâ tënë ni, aye so ayeke tambela lakue tongaso ayeke mingi, na a yeke ngangu ti gbu nda ni. Zo alingbi ti mû fini ti lo kue ti manda ni, me lo yeke gbu nda ni kue pëpe; so ti tene, “nzara ti lê awe pëpe na bango ndo, wala mê anze pëpe na mango tënë.” Nga, a yeke sara zo nzoni pëpe tongana lo haka fini ti lo so aninga pëpe na aye tongaso so ayeke tambela lakue lakue. Même gingo ti sigigi na afini ye ayeke mbeni kua so awoko zo. Senge pëpe ngbanga ti so afini ye so azo asigigi na ni aluti gi na ndo sarango ye alingbi na andia so tâ Nzapa azia na lo sara kusala na ni ti créé na aye.
2:1, 2—Ngbanga ti nyen a tene hengo ngia ayeke “ye ti buba?” Hengo ngia alingbi ti sara si e girisa akpale ti e teti ngoi kete, na sarango ngia alingbi ti sara si e bâ akpale ti e na nene ni pëpe. Me, hengo ngia ayeke zi akpale ti e pëpe. Ni la, Bible atene gingo tâ ngia na lege ti hengo ngia ayeke “ye ti buba”.
3:11—Aye wa Nzapa asara “pendere na ngoi ti lo”? Ambeni ye so Jéhovah Nzapa asara “pendere”, wala na lege ni nga nzoni na ngoi ni ayeke crééngo Adam na Eve, tengo mbele ti kongö, tengo mbele na Abraham nga na David, gango ti Messie na ziango Jésus Christ tongana Gbia ti Royaume ti Nzapa. Ye oko, mbeni ye ayeke dä so Jéhovah ayeke sara ande “pendere” na yâ ti kete ngoi. E hinga biani so fini sese ti mbilimbili ayeke duti ande tâ ye tongana ngoi ni alingbi.—2 Pierre 3:13.
3:15b—Tongana nyen tâ “Nzapa akiri agi ye so ahon awe”? “Ye so ahon awe” alingbi ti duti ye so Nzapa aleke awe ti sara. Azo angbâ ti dü na azo angbâ ti kui, ngoi ti bira na ngoi ti siriri ayeke dä. Aye so alingbi ti sara si zo abâ so lo yeke na ngangu oko pëpe ti kanga lege na aye so na a sara si lo bâ so aye ayeke ngbâ gi ande tongaso. Ye oko, tâ Nzapa alingbi ti kiri ti gi ye kue so lo leke awe ti sara na lo yeke sara ni biani (Zo-ti-fa-tene 3:1-10, 15a). “Ye so ahon awe” alingbi nga ti duti azo ti mbilimbili, so mingi ni azo ti sioni ayeke gi ala. Tongana a yeke ni la, Jéhovah ayeke kiri ti gi azo ti mbilimbili “ti fa ngangu ti Lo” ndali ti ala.—2 Chronique 16:9.
5:8—Tongana nyen “faïda ti sese so ayeke teti azo kue”? Azo kue ti sese ayeke na bezoin ti “faïda ti sese so”, so ti tene akobe ti yaka. Gbia nga ayeke na bezoin ni. Ti tene lo wara kobe ti yaka ti lo, a lingbi awakua ti lo so afâ yaka ti lo asara kua ngangu ndali ti lo.
Aye ti manda teti e:
1:15. A yeke senge senge ti mû ngoi ti e nga na ngangu ti e ti gi ti zi akpale tongana sarango pasi na zo na sarango ye mbilimbili pëpe so e bâ ni mingi laso. Gi Royaume ti Nzapa si alingbi ti zi sioni.—Daniel 2:44.
2:4-11. Akua so afa ndara ti zo tongana lekengo da, sarango jardin, mozoko legeoko na dutingo na aye ti nginza mingi mingi ayeke “tombango pupu senge” ngbanga ti so a yeke sara si zo asara nzoni ye na fini ti lo pëpe na a ga na lo ngia so aninga pëpe.
2:12-16. Ndara ayeke nzoni ahon ye ti buba na lege so lo lingbi ti mû maboko ti leke akpale. Ye oko, na lâ ti kuâ, ndara ahon ye ti buba pëpe. Na même tongana zo awara yango-iri ndali ti ndara ti lo, fade fade azo agirisa lo.
2:24; 3:12, 13, 22. Ti wara ngia na peko ti ngangu kua ti e ayeke sioni pëpe.
2:26. A mû ndara ti Nzapa, so aga na ngia, na ‘zo so amû ngia na Jéhovah’. Zo alingbi pëpe ti wara ndara so tongana lo yeke na nzoni songo na Nzapa pëpe.
3:16, 17. Ti ku ti tene a sara ye mbilimbili na yâ ye kue ayeke bango li. Ahon ti gi bê na ndo ti ye so ayeke tambela na ndo ti sese fadeso, a yeke nzoni e ku Jéhovah ti leke ye kue.
4:4. Ngangu kusala so zo asara na kode alingbi ti ga na lo ngia. Ye oko, ti sara kua ngangu gi ti hon ambeni zo adü bibe ti sarango mandako na alingbi ti sara si zo abata mba ti lo na bê nga lo sara bê. A lingbi anzoni bibe apusu e ti sara kusala ti Nzapa ngangu.
4:7-12. Dutingo na nzoni songo na azo ayeke kota mingi ahon dutingo na akungba, na a lingbi e buba ni ndali ti gingo mosoro pëpe.
4:13. Kota ndo na ngu ti zo asara lakue pëpe si azo ayekia lo. A lingbi ala so ayô kungba asara ye na lege ti ndara.
4:15, 16. Peut-être na tongo nda ni, ‘pendere koli so akamata place’ ti gbia awara maboko ti “azo kue so lo komande” ala; me na pekoni, “fade ala wara ngia na yâ lo pëpe.” Biani, yango-iri so zo awara ayeke ninga pëpe.
5:1. A yeke nzoni sambela ti e afa so e yeke gbu li ti e nzoni na e kpe mbeto ti Nzapa, ahon gi tenengo tënë mingi.
5:2-6. Bingo bê mingi na ndo warango akungba alingbi ti sara si bê ti zo kue ayeke gi na ndo ti aye so lo ye ti wara. A lingbi nga ti sara si na bï lo lango nzoni pëpe. Sarango tënë mingi alingbi ti sara si mbeni zo aga buba na lê ti azo na alingbi ti sara si lo deba yanga ti lo hio na Nzapa. ‘Kpengo mbeto ti Nzapa’ ayeke kanga lege na e ti sara aye use so.
6:1-9. Nzoni ye wa ayeke na yâ ti warango amosoro, yango-iri, dutingo na fini a ninga na même dungo gbâ ti amolenge tongana dutingo ti e akanga lege na e ti wara ngia na yâ ti aye so? Nga, “bango ye na lê” wala bango tâ ye so ayeke si “ayeke nzoni ahon nzara ti ye nde nde so alondo”; so ti tene, gingo ti kaï nzara ti aye so mo lingbi ande ti kaï ni pëpe. Tongaso, nzoni lege ti duti ayeke ti wara ngia na “kobe na bongo” so e yeke na ni, nga na oko ngoi ni ti wara ngia na yâ anzoni ye ti gigi na ti bi bê na ndo batango nzoni songo na Jéhovah.—1 Timothée 6:8.
WANGO TETI AWANDARA
Tongana nyen e lingbi ti bata nzoni iri ti e? Bibe wa a yeke nzoni e duti na ni na ndo ti azo ti komande nga na aye ti kirikiri so e yeke bâ? Teti so akuâ ahinga ye oko pëpe, ye nyen a lingbi e sara na fini ti e fadeso? Na lege wa amaseka alingbi ti sara ye na ndara na ngoi ti ala nga na ngangu ti ala? Zo ti bungbingo azo amû anzoni wango na ndo ti aye so nga na ndo ti ambeni ye nde na mbeti ti Zo-ti-fa-tene chapitre 7 ti si na 12.
Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:
7:19—Na lege wa ndara ayeke ngangu ahon “azo baleoko so akomande”? Bible asara ka kusala na wungo ti ye bale-oko ti fa ye so alingbi kue. Salomon aye ti fa so ngangu so ndara ayeke na ni ti bata zo ahon ngangu ti aturugu kue so abata mbeni gbata.
10:2—Tongana a tene bê ti zo “ayeke na koti ti lo” wala “ayeke na gati ti lo”, a ye ti tene nyen? Teti so mingi ni maboko ti koti aye ti fa nzoni ndo, zo so bê ti lo ayeke na koti ti lo aye ti tene bê ti lo apusu lo ti sara nzoni ye. Ye oko, tongana bê ti zo apusu lo ti sara sioni, a tene so bê ti lo ayeke na gati ti lo.
10:15—Tongana nyen ‘ kusala ti awabuba awoko [ala] oko oko kue’? Tongana mbeni zo abâ yâ ti aye nzoni pëpe, ngangu kusala ti lo ayeke ga na lo ye ti nzoni pëpe. Bê ti lo ayeke nzere na pekoni pëpe. Sarango ngangu kusala tongaso ayeke woko lo.
11:7, 8—Tongana a tene “lumière anzere, na a yeke nzoni na lê ti bâ lâ”, a ye ti tene nyen? A mû na e lumière na lâ ti tene e wara ngia na fini ti e. Salomon aye ti tene so dutingo na fini a nzere na zo na a yeke nzoni e “wara ngia” kozoni si lâ ti bingo wala mbakoro awoko e.
12:2—Ngbanga ti nyen “lâ ti molenge na lâ ti pendere ayeke senge senge”? Tongana zo asara ye na ni nzoni pëpe, a yeke senge senge ngbanga ti so, legeoko tongana guru ti ngu, ngangu ti lâ ti pendere ayeke hon hio.
Aye ti manda teti e:
7:6. Hengo ngia na ngoi so alingbi na ni pëpe ayeke so bê ti zo na ayeke senge senge legeoko tongana totongo ti kî so ayeke gbi na gbe ti ta. A yeke nzoni e kpe ni.
7:21, 22. A yeke nzoni e gi bê ti e ahon ndo ni pëpe na ndo ti ye so azo atene na ndo ti e.
8:2, 3; 10:4. Tongana mbeni zo so e sara kusala na gbe ti lo akasa e wala afa na e mbeni ye so e sara na lege ni pëpe, lege ti ndara ayeke ti duti kpô. Sarango tongaso ayeke nzoni ahon ti ‘sigigi fade fade na gbele lo’, so ti tene kengo kua ni hio.
8:8; 9:5-10, 12. Fini ti e alingbi ti hunzi na ngoi so e ku pëpe, legeoko tongana susu wala ndeke so a gbu lo na gbanda. Nga, zo oko alingbi pëpe ti kanga lege na ngangu ti fini ti sigigi na yâ tere ti lo na lâ ti kuâ wala ti sigigi na yâ ti bira so kuâ ayeke sara na azo. Tongaso, a lingbi e buba ngoi ti e senge senge pëpe. Jéhovah aye si e bâ fini na nene ni na e wara ngia dä na lege so ayeke nzoni. Ti sara tongaso, a yeke nzoni e zia kusala ti Jéhovah na kozo ndo na yâ fini ti e.
8:16, 17. Zo alingbi ti hinga pëpe ye kue so Nzapa asara awe na so lo zia lege na ni ti si na popo ti azo, même tongana lango akpe na lê ti lo ndali ti mandango ni. Gingo bê na ndo ti aye ti sioni kue so azo asara ayeke zi nzara ti gigi na yâ ti e.
9:16-18. A lingbi e bâ ndara na nene ni même tongana azo mingi abâ ni tongaso pëpe. Atënë ti zo ti ndara so lo tene yeke ayeke nzoni ahon dekongo ti zo ti buba.
10:1. A lingbi e sara hange na tënë ti yanga ti e nga na sarango ye ti e. Gi girisango lege oko tongana sarango ngonzo, nyongo sämba ahon ndo ni, wala sarango mbeni sioye na ndo tënë ti bungbingo koli na wali alingbi ti buba nzo iri ti mbeni zo so azo ane lo kozoni.
10:5-11. A lingbi bê asara e pëpe ndali ti mbeni zo so ahinga kua ti lo nzoni pëpe me so ayeke na kota ndo. Tongana zo so ahinga kua ti lo nzoni pëpe asara même mbeni kete kua nzoni pëpe, a lingbi ti ga na ye ti sioni. Nde na so, tongana e sara ye tongana azo so ahinga so “ndara ayeke nzoni ti fa lege”, a yeke mû maboko na e. Bâ tongana nyen a yeke kota ye ti kpengba na yâ kusala ti fango tënë na ti sarango adisciple.
11:1, 2. A yeke nzoni e mû ye na bê kue. A yeke pusu azo ti sara nga legeoko na e.—Luc 6:38.
11:3-6. Atâa so e hinga pëpe ye so ayeke si, a yeke nzoni e zia ni akanga lege na e ti sara ye pëpe.
12:1, 3-9. Amaseka ayeke na tënë ti kiri na ni na Jéhovah. Tongaso, a yeke nzoni ala mû ngoi ti ala nga na ngangu ti ala ti sara kusala ti Nzapa kozoni si ala ga mbakoro na ala yeke na ngangu mbeni pëpe.
‘ATËNË TI AZO TI NDARA’ TI FA LEGE NA E
Tongana nyen a lingbi e bâ “tënë so ayeke nzoni” so zo ti bungbingo azo agi ti wara na ti sû ni? Nde na “mbeti mingi” so ayeke tënë ti ndara ti azo, “tënë ti zo ti ndara ayeke tongana keke ti fa lege na abagara, na tongana pointe so akanga ngangu. Berger oko amû tënë ti aproverbe so”. (Zo-ti-fa-tene 12:12-14). Atënë ti ndara so alondo na “berger oko”, Jéhovah, asara si fini ti e aduti nzoni.
Sarango ye alingbi na wango ti ndara so ayeke na mbeti ti Zo-ti-fa-tene amû maboko na e ti sara mbeni ye ti nzoni na fini ti e na ti wara ngia dä. Na ndo ni, a mû na e zendo so: “Fade a yeke nzoni na azo so akpe mbeto ti Nzapa.” Tongaso, zia e leke na bê ti e ti “kpe mbeto ti Nzapa, na [ti] bata komandema ti Lo”.—Zo-ti-fa-tene 8:12; 12:15.
[Foto na lembeti 31]
Mbeni oko ti apendere kusala ti Nzapa ayeke ga ande tâ ye na ngoi so alingbi
[Foto na lembeti 32]
Kobe, ye ti nyongo ni na bango nzoni na peko ti ngangu kua ayeke nga amatabisi ti Nzapa