Tâ nzoni ye ti sarango ni ayeke so wa?

“Kpe mbeto ti Nzapa, na mo bata komandema ti Lo.”—ZO-TI. 12:15.

1, 2. Tongana nyen e lingbi ti wara aye ti nzoni na dikongo mbeti ti Zo-ti-fa-tene?

TARA ti gbu li na ndo ti mbeni zo so azo abâ atene lo yeke na ye kue. Zo ni ayeke mbeni kota zo ti kodoro. Lo yeke mbeni oko ti azo so ayeke na mosoro mingi nga lo yeke na ndara mingi ahon ti azo ti ngoi ti lo kue. Ye oko, atâa aye kue so lo sara, lo ngbâ lakue ti hunda tere ti lo, lo tene: ‘Tâ nzoni ye so zo alingbi ti sara na yâ ti gigi ti lo ayeke so wa?’

² Mara ti zo tongaso ayeke lani biani na fini a sara ngu saki ota awe. Iri ti lo ayeke Salomon, nga mbeti ti Zo-ti-fa-tene afa na e tongana nyen lo gi lani ti wara ngia na yâ ti gigi ti lo (Zo-ti. 1:13). E lingbi ti manda aye mingi na lege ti ye so asi na Salomon. Biani, ndara so e yeke wara na yâ ti mbeti ti Zo-ti-fa-tene alingbi ti mû maboko na e ti gi ti sara ambeni ye so ayeke sara biani si e sara tâ nzoni ye na yâ ti gigi ti e.

“Tombango pupu senge”

3. Kpengba ye wa ayeke nzoni azo kue agbu li ti ala na ndo ni?

³ Salomon afa so Nzapa acréé gbâ ti apendere ye na ndo ti sese: apendere ye so zo alingbi ti hinga kue pëpe na so ayeke nzere ande na azo teti lakue lakue. Ye oko, ndali ti so fini ti zo aninga pëpe, lo lingbi pëpe ti hinga ye mingi mingi na ndo ti aye so Nzapa acréé (Zo-ti. 3:11; 8:17). Tongana ti so Bible afa, lango ti fini ti e awu mingi pëpe nga ayeke hunzi hio (Job 14:1, 2; Zo-ti. 6:12). A yeke nzoni kpengba tënë so apusu e ti sara kusala na fini ti e na ndara. A yeke kete ye pëpe ti sara tongaso ndali ti so azo so ayeke na gbe ti ngangu ti Satan ayeke gi ti sara ngangu na ndo ti e ti mû sioni lege.

4. (a) Tënë “ye senge” aye ti tene nyen? (b) Aye wa so azo ayeke gi na yâ ti gigi ti ala e yeke bâ ande tênë na ndo ni?

⁴ Salomon asara kusala na tënë “senge” ti fa aye so ayeke asenge senge ye fani 30 na yâ ti mbeti ti Zo-ti-fa-tene ti gboto lê na ndo ti kpale so e lingbi ti wara tongana e sara kusala na ndara na fini ti e pëpe. Tënë ti yanga ti Hébreu so a kiri pekoni na tënë “ye senge” aye ti sara tënë ti mbeni ye so ye oko ayeke na yâ ni pëpe na mbeni ye so zo alingbi ti sara na ye pëpe (Zo-ti. 1:2, 3). Na ambeni ngoi, tënë “ye senge” so Salomon asara kusala na ni aye ti gue oko na tënë “tombango pupu senge.” (Zo-ti. 1:14; 2:11). Kite ayeke dä pëpe so tongana zo agi ti gbu pupu, lo yeke buba ngoi ti lo senge senge. Zo so ayeke gi ti sara tongaso, maboko ti lo ayeke ngbâ senge. Tongana zo asoro aye so lo ye ti sara na lege ti ndara pëpe, bê ti lo ayeke so na pekoni. Na ngoi ti e laso, gigi ti e azo ayeke nduru mingi na a yeke nzoni e buba ni pëpe na sarango aye so ayeke ga na e ye oko pëpe. Ni la, ti mû maboko na e ti kpe ti sara mara ti faute tongaso, zia e bâ ambeni tapande so Salomon amû na ndo ti aye so azo ayeke gi na yâ ti gigi ti ala. Kozoni kue, e yeke gi ti bâ tënë na ndo ti sarango aye so anzere na zo nga na gingo akungba. Na pekoni, e yeke sara ande lisoro na ndo ti nene ti sarango kua.

Sarango aye so anzere na e ayeke ga na e ngia?

5. Salomon agi ti wara ngia na yâ ti aye wa?

⁵ Legeoko tongana ti so azo mingi laso ayeke gi ti sara, Salomon agi ti wara ngia na lege ti sarango aye so anzere na lo. Lo tene: “Mbi gbanzi bê ti mbi na mbeni ngia oko pëpe.” (Zo-ti. 2:10). Lo gi ti wara ngia na yâ ti aye wa? Chapitre 2 ti mbeti ti Zo-ti-fa-tene atene so, atâa so Salomon ayeke nyon vin lani ahon ndo ni pëpe, lo ‘mû ngia na mitele ti lo na lege ti vin’. Lo leke nga apendere jardin, lo sara plan ti ada ti gbia, lo mä apendere mozoko nga lo yeke te anzoni kobe.

6. (a) Ngbanga ti nyen a yeke sioni pëpe ti tene zo asara ambeni ye so anzere na lo? (b) Tongana nyen zo alingbi ti sara ye na lege ni na ndo ti tënë ti sarango ngia?

⁶ Bible ake ti tene zo na akamarade ti lo asara ngia? Bible ake ni oko pëpe. Na tapande, Salomon atene so ti te mbeni pendere kobe na ngoi so zo ayeke wu tere ti lo na peko ti ngangu kua so lo sara na yâ ti lango ni ayeke mbeni matabisi so alondo na Nzapa. (Diko Zo-ti-fa-tene 2:24; 3:12, 13.) Na ndo ni, Jéhovah lo wani ahunda na amaseka ti ‘sara ngia na ti zia bê ti ala amû ngia na ala’ na mbeni lege so ayeke nzoni (Zo-ti. 12:1). E yeke na bezoin ti wu tere ti e na ti sara mbeni nzoni ngia. (Bâ Marc 6:31.) Ye oko, a yeke nzoni sarango ngia aga pëpe kota ye so e yeke gi ti sara na yâ ti gigi ti e. A yeke nzoni ngoi ti sarango ngia ayeke tongana mbeni papaye so e te na peko ti mbeni kobe, me papaye ni ayeke tâ kobe ni pëpe. Mo yeke yeda so atâa papaye ni anzere tongana nyen, tongana mo ke tanga ti kobe kue na mo te gi papaye, nzara ni ayeke sigigi na yâ ti mo nga mo yeke manke ambeni ye so tere ti mo ayeke na bezoin ni. Legeoko nga, Salomon aba so tongana gigi ti mbeni zo aluti gi na ndo ti sarango ngia, lo yeke ‘tomba pupu senge’.​—Zo-ti. 2:10, 11.

7. Ngbanga ti nyen a yeke nzoni e sara hange na ngoi so e yeke soro angia so e ye ti sara?

⁷ Na ndo ni, a yeke angia kue pëpe la ayeke nzoni. Ambeni ngia ayeke sara sioni mingi na zo: a yeke buba nzoni songo ti zo na Nzapa nga na anzoni sarango ye so zo ayeke na ni. Azo mingi abuba fini ti ala ndali ti so ala ye ti ‘sara vie’. Ye so asara si ala nyon mbangi, ala nyon sämba ahon ndo ni wala ala sara angia ti nginza. Na nzobe, Jéhovah amû wango na e lo tene so tongana e zia si bê ti e wala lê ti e ague na e ti sara ye so ayeke sioni, a lingbi e ku ti wara sioni na pekoni.​—aGal. 6:7.

8. Ngbanga ti nyen a yeke na lege ti ndara ti gbu li na ndo ti ye so e yeke sara na yâ ti gigi ti e?

⁸ Mbeni ye ni ayeke so tongana zo amû ngoi ti lo mingi ti sara gi ngia, ye so alingbi ti kanga lege na lo ti sara aye so ayeke akota ye. Girisa pëpe so gigi ti zo aninga pëpe, na e hinga pëpe wala e yeke ngbâ lakue ti duti na nzoni seni nga e hinga pëpe wala kpale ayeke si na e ande. A yeke ngbanga ni la Salomon akiri afa so e lingbi peut-être ti wara aye ti nzoni na guengo na ndo so a zia kuâ dä, mbilimbili kuâ ti mbeni ita ti e so ayeke be-ta-zo ahon ti gue na “da ti pumba”. (Diko Zo-ti-fa-tene 7:2, 4.) Ngbanga ti nyen tongaso? Ngbanga ti so na ngoi so e yeke mä diskur so a yeke sara na ndo ti kuâ ti mbeni ita nga e yeke gbu li ti e na ndo ti lege so lo sara kua ti Jéhovah juska na kuâ ti lo, ye so alingbi ti pusu e ti gbu li na ndo ti ye so e yeke sara na yâ ti gigi ti e. Na nda ni, e lingbi ti bâ so e yeke na bezoin ti changé aye so e yeke gi ti sara ti mû lege na e ti sara kua na tanga ti fini ti e na ndara.​—Zo-ti. 12:3.

Gingo akungba ayeke ga na e ngia?

9. Nyen la Salomon abâ na ndo ti gingo gbâ ti akungba?

⁹ Na ngoi so Salomon asû mbeti ti Zo-ti-fa-tene, lo yeke oko ti azo so ayeke na mosoro mingi (2 Chron. 9:22). Lo yeke lani na ngangu ti wara ye kue so bê ti lo aye. Lo tene: “Ye so lê ti mbi aye, mbi gbanzi lê ti mbi na ni pëpe.” (Zo-ti. 2:10). Ye oko, lo bâ so gi warango akungba alingbi pëpe ti sara si lo duti na ngia. Na nda ni, lo tene: “Zo so andoye argent, fade argent alingbi na nzara ti lo pëpe; wala lo so andoye ye mingi, fade wungo ni alingbi na nzara ti lo pëpe.”​—Zo-ti. 5:9.

10. Nyen la ayeke sara si zo awara tâ ngia nga na tâ mosoro?

¹⁰ Atâa so akungba ayeke ngbâ ande lakue pëpe, azo mingi ayeke na nzara ti duti na mosoro. Ade ti ninga mingi pëpe, a hunda tënë na azo so ayeke na yâ ti kozo ngu ti mandango ye ti ala na ada senda-gi ti Amerika. Tongana a mû azo 100, azo 75 na popo ti ala afa so kozo ye so agbu bê ti ala ayeke ti “wara ande gbâ ti nginza.” Même tongana ala wara ande gbâ ti nginza ni, ala yeke duti ande biani na ngia? Ala yeke wara ngia kue pëpe. Agingo nda ti ye afa so ti tene zo azia bê ti lo kue na ndo ti gingo mosoro, a yeke kanga lege na lo ti duti na ngia. A sara angu mingi awe so Salomon abâ ti lo kozoni awe so tënë so ayeke tâ tënë. Lo tene: “Mbi bungbi argent na lor teti mbi mveni, na mosoro ti agbia na ti sese nde nde . . . na bâ, ye so kue ayeke senge senge na ayeke tombango pupu senge.”a (Zo-ti. 2:8, 11). Me ti e, tongana e mû fini ti e ti sara na Jéhovah na bê ti e kue na lo iri tënë nzoni na ndo ti e, e yeke wara tâ mosoro.​—Diko aProverbe 10:22.

Mara ti kusala wa ayeke ga na e tâ ngia?

11. Nyen la Bible afa na ndo ti nene ti sarango kua?

¹¹ Jésus atene: “Babâ ti Mbi asara kusala juska fadeso, na Mbi sara kusala nga.” (Jean 5:17). Kite ayeke dä pëpe so Jéhovah nga na Jésus ayeke wara ngia na yâ ti kua so ala yeke sara. Ti fa ngia so Jéhovah awara na yâ ti aye so lo créé, Bible atene: “Nzapa abâ ye kue so Lo sara, na bâ, a yeke nzoni mingi.” (Gen. 1:31). A-ange ato nda ti ‘dekongo na ngia’ na ngoi so ala bâ aye kue so Jéhovah asara (Job 38:4-7). Salomon nga abâ nene ti sarango anzoni kua.​—Zo-ti. 3:13.

12, 13. (a) Tongana nyen ambeni zo use afa ngia so ala wara na pekoni so ala sara kua ngangu? (b) Ngbanga ti nyen ngoi na ngoi kua ti nginza ti mbeni zo alingbi ti so bê ti lo?

¹² Azo mingi ahinga nene ti sarango kua ngangu. Na tapande, José, mbeni kota zo ti sarango adessin, atene: “Tongana zo awara lege ti sara mbeni dessin so lo yeke na ni na yâ ti li ti lo, lo yeke bâ so lo sara mbeni kota ye mingi.” Miguel,b mbeni zo ti dengo buze, atene: “Sarango kua ayeke ga na ngia na zo ndali ti so a yeke mû lege na zo ti sara si azo ti yâ ti sewa ti lo awara ye so ala yeke na bezoin ni. A yeke sara nga si zo abâ so lo sara anzoni ye.”

¹³ Na mbage, azo mingi ayeke sara gi oko kua lâ oko oko, na ye so asara si nzara ti sarango ni asigigi na yâ ti ala. Ngoi na ngoi, na place ti kua, azo ayeke so bê ti amba ti ala na même ayeke sara ye ti kirikiri na ala. Tongana ti so Salomon atene, mbeni zo so aye ti sara kua pëpe ayeke wara peut-être futa ti ye so mbeni zo so asara kua mingi la alingbi fade ti wara ni. Peut-être a yeke ngbanga ti so zo so aye ti sara kua pëpe ahinga ambeni kota zo ti kodoro (Zo-ti. 2:21). Ambeni ye nde alingbi nga ti sara si bê ti zo aso. Ambeni ye ayeke dä so azo abâ so tongana ala sara ni, ala yeke wara nginza hio. Ye oko, na sarango ni, ala buba nginza ti ala ngbanga ti so aye ti konomi atambela nzoni pëpe wala mbeni ye so ala ku tere ti ala na ni pëpe asi. (Diko Zo-ti-fa-tene 9:11.) Mingi ni, mbeni zo so asara ngangu ti wara mosoro, bê ti lo ayeke so mingi na pekoni ndali ti so lo bâ so lo ‘sara kusala teti pupu’.​—Zo-ti. 5:15.

14. Kusala wa ayeke ga na ngia lakue na zo?

¹⁴ Mbeni kua so bê ti zo ayeke so lâ oko na pekoni pëpe ayeke dä? José, kota zo ti sarango adessin so e sara tënë ti lo fade atene: “Tongana ngoi ayeke hon, adessin so zo asara alingbi ti girisa wala alingbi ti buba. Me ti aye so e yeke sara na yâ ti kua ti Nzapa ayeke nde. Na mango yanga ti Jéhovah ti fa nzoni tënë, mbi mû maboko na azo ti ga aChrétien so ayeke kpe mbeto ti Nzapa, na ye so ayeke sara ande nzoni na ala teti lakue lakue. Mungo maboko na azo tongaso ayeke kota ye mingi.” (1 aCor. 3:9-11). Miguel nga atene so fango tënë ti Royaume aga na lo ngia mingi ahon ngia so lo yeke wara na yâ ti kua ti nginza ti lo. Lo tene: “Mbeni ye ayeke dä pëpe ti hon ngia so zo ayeke wara na ngoi so lo yeke fa mbeni tënë so ayeke na yâ ti Bible na mbeni zo na lo bâ so tënë ni andu bê ti zo ni.”

“Zia mapa ti mo na ndo lê ti ngu”

15. Nyen la ayeke sara si zo asara tâ nzoni ye na yâ ti gigi ti lo?

¹⁵ Ti hunzi na ni, nyen la ayeke sara si zo asara tâ nzoni ye na yâ ti gigi ti lo? Ngoi angbâ mingi pëpe. Ni la, e yeke bâ so e yeke na tâ ngia tongana e mû kete ngoi so angbâ ti sara na ye ti nzoni nga ti sara ye so anzere na Jéhovah. E lingbi ti gi ti duti na kpengba songo na Nzapa, ti fa akpengba-ndia ti Nzapa na amolenge ti e, ti mû maboko na azo ti hinga Jéhovah. Na ndo ni, e lingbi ti gi ti duti lakue na kpengba songo na aita ti e (aGal. 6:10). Zo so awara lege ti sara anzoni ye so ayeke wara anzoni ye so ayeke hunzi ande lâ oko pëpe. Salomon amû mbeni pendere hakango ye ti fa nene ti sarango nzoni ye. Lo tene: “Zia mapa ti mo na ndo lê ti ngu, teti na peko ti lâ mingi, fade mo kiri mo wara ye so mbeni.” (Zo-ti. 11:1). Jésus amû wango na adisciple ti lo, lo tene: “I mû ye, na fade ala mû ye na i.” (Luc 6:38). Na ndo ni, Jéhovah amû zendo ti futa azo so asara nzoni na amba ti ala.​—aProv. 19:17; diko aHébreu 6:10.

16. Tâ nzoni ngoi ti tene zo amû desizion na ndo ti ye so lo ye ti sara na yâ ti gigi ti lo ayeke so wa?

¹⁶ Bible awa e ti mû anzoni desizion na ndo ti aye so e ye ti sara na yâ ti gigi ti e na ngoi so e ngbâ maseka. Na sarango tongaso, e yeke kpe ti tene bê ti e aso mbeni lâ (Zo-ti. 12:3). A yeke ye ti mawa mingi ti tene e buba lâ ti maseka ti e ti gi aye so ayeke gboto lê ti azo mingi, na ti bâ na pekoni so e tomba peko ti pupu senge senge.

17. Nyen la ayeke mû maboko na mo ti soro tâ nzoni ye ti sarango ni na yâ ti gigi ti mo?

¹⁷ Tongana ti so mbeni babâ so aye molenge ti lo ayeke sara, Jéhovah aye si mo wara ngia na yâ ti gigi ti mo, mo sara anzoni ye nga mo kpe aye so ayeke so bê ti mo senge senge (Zo-ti. 12:1, 2). Nyen la ayeke mû maboko na mo ti sara tongaso? Zia aye ti yingo na gbele mo na sara ngangu ti si dä. A sara angu 20 awe so Javier abâ so a lingbi lo soro ti sara kua ti docteur so ayeke sara si lo wara gbâ ti nginza wala lo soro ti mû kua ti ngoi kue. Lo tene: “Atâa so kua ti docteur alingbi ti ga na ngia na zo, mbeni ye ti tene mbi haka ni na ngia so mbi yeke wara na ngoi so mbi mû maboko na gbâ ti azo ti hinga tâ tënë ayeke dä pëpe. Kua ti ngoi kue asara si mbi wara ngia mingi na yâ ti gigi ti mbi. Ye oko so aso bê ti mbi ayeke so mbi mû kua ti ngoi kue lani hio pëpe.”

18. Ngbanga ti nyen ye so Jésus asara na ngoi so lo yeke na sese ayeke tâ nzoni ye?

¹⁸ Tongaso, tâ kota ye so a lingbi e sara ngangu ti wara ni ayeke nyen? Mbeti ti Zo-ti-fa-tene atene: “Nzo iri ayeke nzoni ahon mafuta ti ngere ngangu; na lâ ti kui ayeke nzoni ahon lâ ti dungo zo.” (Zo-ti. 7:1). Lege so Jésus asara na ye na yâ ti fini ti lo amû lege na e ti gbu nda ti tënë so nzoni mingi. Kite ayeke dä pëpe so lo wara nzoni iri na gbele Jéhovah. Jésus angbâ be-ta-zo juska na kuâ ti lo. Na sarango tongaso, lo fa so Babâ ti lo ayeke na droit ti komande dunia kue nga fini ti lo so lo mû na sandaga azi lege na azo ti sö fini ti ala (Mat. 20:28). Na yâ ti fini ti Jésus so aninga mingi pëpe na sese ge, lo zia nzoni tapande so ahon atanga ni kue na ndo ti tâ nzoni ye so zo alingbi ti sara na yâ ti gigi ti lo. E yeke sara ngangu ti mû tapande ti lo so.​—1 aCor. 11:1; 1 Pi. 2:21.

19. Wango ti ndara wa Salomon amû?

¹⁹ E nga kue, e lingbi ti wara nzoni iri na gbele Nzapa. Ti wara nzoni iri na gbele Jéhovah ayeke kota ye na lê ti e mingi ahon ti wara mosoro. (Diko Matthieu 6:19-21.) E lingbi lâ oko oko ti gi alege nde nde ti sara aye so ayeke nzoni na lê ti Jéhovah na so ayeke sara si e duti na ngia ahon ti kozo. Na tapande, e lingbi ti fa nzoni tënë na azo, ti kpengba songo so atingbi e na koli wala wali ti e nga na sewa ti e. E lingbi nga ti sara si songo ti e na Jéhovah akpengba ahon ti kozo na lege so e yeke manda ye e wani nga e yeke gue na abungbi (Zo-ti. 11:6; aHéb. 13:16). Tongaso, mo ye ti sara tâ nzoni ye na yâ ti gigi ti mo? Tongana a yeke tongaso, ngbâ ti sara ye alingbi na wango ti Salomon, so lo tene: “Mo kpe mbeto ti Nzapa, na mo bata komandema ti Lo, teti so ayeke kusala ti azo kue.”​—Zo-ti. 12:15.

[Akete tënë na gbe ni]

Mo yeke kiri tënë tongana nyen?

• A yeke nzoni ye wa apusu e ti gbu li nzoni na ndo ti aye so e ye ti sara na yâ ti gigi ti e?

• A yeke nzoni e bâ sarango aye so anzere na e nga na gingo kungba tongana nyen?

• Mara ti kusala wa ayeke ga na e ngia so aninga?

• Tâ kota ye wa ayeke nzoni e sara ngangu ti wara ni?

[Foto na lembeti 31]

Nyen la asara si fango tënë ayeke ga na e ngia mingi?