Tënë ti Jéhovah ayeke na fini

Akota tënë ti mbeti ti Esaïe: Use mbage ni

ESAÏE ayeke sara kusala ti lo ti prophète na be-biani. Atënë so lo tene na ndo akete mara bale-oko ti royaume ti Israël aga tâ tënë awe. Fadeso, lo yeke na tënë mingi ti tene na ndo ye so ayeke si ande na Jérusalem.

Fade a yeke futi gbata ti Jérusalem, nga fade a yeke gue na azo ni na ngbâa. Ye oko, Jérusalem ayeke ngbâ lakue yangbato pëpe. A si na mbeni ngoi, fade azo ni ayeke kiri na Jérusalem ti voro Jéhovah tâ na lege ni. So ayeke kota tënë so ayeke na Esaïe 36:1–66:24.a E lingbi ti wara aye ti nzoni tongana e bâ aye so ayeke na yâ ti achapitre so, ndali ti so e yeke bâ kota gango tâ tënë ti mingi ti aprophétie so na ngoi ti e laso. Na yâ ti ngoi so ayeke ga, e yeke bâ ande kota gango tâ tënë ti tanga ti aprophétie so. Na yâ ti mbage ti mbeti ti Esaïe so, a yeke wara nga apendere prophétie so andu Messie.

“BÂ, LÂ NI AYEKE GA”

(Esaïe 36:1–39:8)

Na ngu 14 ni ti lengo gbia ti Ezéchias (na ngu 732 kozo ti Christ), azo ti Assyrie aga ti sara bira na Juda. Jéhovah amû zendo ti bata Jérusalem. Tënë ti sarango bira na Juda ahunzi na ngoi so mbeni ange ti Jéhovah oko afâ aturugu ti Assyrie 185 000.

Ezéchias atï kobela. Jéhovah amä sambela ti lo na lo sava lo; lo zia angu 15 na ndo ti ngu ti lo. Tongana gbia ti Babylone atokua azo ti gonda Ezéchias, na ndara pëpe, Ezéchias afa na ala aye ti mosoro ti lo kue. Esaïe afa tokua ti Jéhovah na Ezéchias, lo tene: “Bâ, lâ ni ayeke ga so ye kue so ayeke na da ti mo, na ye so akotara ti mo abata juska laso, fade ala gue na ye so kue na Babylone.” (Esaïe 39:5, 6). Prophétie so aga tâ tënë gi kete na peko ti angu 100 tongaso.

Kiringo tënë na tënë na ndo Bible:

38:8​—Gbede ni azu akiri na peko na ndo ti nyen? Teti so na ngu 800 tongaso kozo ti Christ, azo ti Egypte na ti Babylone ayeke sara ka kusala na aye ti hinga na l’heure, wala ti fa gere ti lâ, a yeke peut-être mara ti ye so si Achaz, babâ ti Ezéchias, ayeke na ni. Wala teti so tënë ti yanga ti Hébreu so a kiri pekoni na “ye ti hinga l’heure” aye ti tene “escalier”, peut-être a yeke sara tënë ti mbeni escalier so ayeke na yâ ti yangbo ti gbia ni. Peut-être a zia mbeni pilier na tere ti escalier ni so, na yeke yeke, asara si gbede ni asigigi na ndo ti escalier ni ti mû lege na azo ti hinga na l’heure.

Aye ti manda teti e:

36:2, 3, 22. Atâa so a zi Sebna na kua ti lo ti wabatango ye, a zia lege na lo ti ngbâ ti sara kua na gbia tongana wakuasu ti zo so amû place ti lo (Esaïe 22:15, 19). Tongana, ndali ti mbeni tënë a zi kungba so e yeke na ni na yâ bungbi ti Jéhovah na tïtî e, a yeke nzoni e ngbâ lakue ti sara kua ti Nzapa na lege kue so lo zia lege na e ti sara ni.

37:1, 14, 15; 38:1, 2. Na ngoi ti aye ti vundu, e yeke sara ye na ndara tongana e sambela Jéhovah na e zia bê ti e kue na lo.

37:15-20; 38:2, 3. Tongana azo ti Assyrie aga ti sara bira na Juda, kozo ye so Ezéchias agi bê ti lo dä ayeke zonga so tingo ti ala ayeke ga na ni na ndo iri ti Jéhovah. Na pekoni so Ezéchias amä a tene kobela ti lo ayeke gue na lo na kuâ, lo gi bê ti lo gi ndali ti lo wani pëpe. Lo gi bê ti lo mingi ndali ti so ade lo dü mbeni héritier pëpe. Lo hunda tere ti lo na ndo ye so ayeke si na molongo ti agbia so ayeke ti hale ti David tongana lo kui sân ti dü mbeni héritier. Lo gi bê ti lo nga na ndo ti zo so ayeke mû ande li ni ti tiri bira na azo ti Assyrie. Legeoko tongana Ezéchias, zia e bâ tënë ti sarango si iri ti Jéhovah aga nzoni-kue nga na gango tâ tënë ti ye so lo leke ti sara tongana aye so ayeke kota mingi ahon salut ti e wani.

38:9-20. Bia ti Ezéchias so afa na e so mbeni ye oko so ayeke kota ye na fini ti zo ahon ti wara lege ti gonda Jéhovah ayeke dä pëpe.

“FADE A KIRI A SARA JÉRUSALEM”

(Esaïe 40:1–59:21)

Hio na pekoni so Esaïe afa tënë ti futingo Jérusalem nga guengo na azo ni na ngbâa na Babylone, lo fa kozoni so fade a yeke kiri ti leke kodoro ni (Esaïe 40:1, 2). Esaïe 44:28 atene: “Fade a kiri a sara Jérusalem.” Fade ayanda ti anzapa ti Babylone aga “kungba” so a yô a hon na ni (Esaïe 46:1). Fade a yeke futi Babylone. Atënë so kue aga tâ tënë na peko ti ngu 200.

Fade Jéhovah ayeke sara si wakua ti lo aga tongana “lumière ti aGentil”. (Esaïe 49:6). Fade “ayayu” wala azo ti komande ti Babylone, “amiro tongana guru-wâ,” nga fade azo ti kodoro ni “akui tongana avuma”. Me, ‘molenge-wali ti Sion so ayeke ngbâa azi tere ti lo na yâ kamba so akanga na go ti lo.’ (Esaïe 51:6; 52:2). Ti azo so aga na mbage ti Jéhovah na amä lo, lo tene na ala: “Fade Mbi te mbele ti lakue lakue na i, même Mbi mû na i tâ nzobe so Mbi zê na David.” (Esaïe 55:3). Ti sara ye ague oko na akpengba-ndia ti Nzapa so ayeke mbilimbili, a yeke sara si zo awara ‘ngia ti lo na yâ L’Eternel’. (Esaïe 58:14). Na mbage, sioye ti azo ni ‘akangbi ala na Nzapa ti ala’.​—Esaïe 59:2.

Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:

40:27, 28​—Ngbanga ti nyen azo ti Israël atene: “Lege ti mbi a honde na lê ti L’Eternel, na Nzapa asara na mbi pëpe na lege ti fango ngbanga ti mbilimbili”? Ambeni Juif so ayeke na Babylone alingbi ti tene so aye ti kirikiri so a sara na ala ahonde na lê ti Jéhovah wala lo bâ ni pëpe. A dabe ti ala so Babylone ayo pëpe na Wasarango sese, so ngangu ti lo ahunzi pëpe wala lo nze pëpe.

43:18-21​—Ngbanga ti nyen a tene na azo so akiri na ngbâa ti “bi bê ti [ala] pepe na ye ti ngoi ti giriri”? Ye so aye ti tene pëpe so a lingbi ala girisa aye so Jéhovah asara ândö ti zi ala. Nde na so, Jéhovah aye ti tene ala gonda lo na lege ti mbeni “fini ye” so fade ala wani ayeke bâ ande ni: a yeke aye tongana kiringo ti ala na Jérusalem sân ti wara kpale na lege, peut-être na mungo lege ti yando so ayeke nduru. “Azo mingi so asi singo” so ayeke sigigi ande na yâ ti “kota ye ti vundu” ayeke wara ande ambeni fini nda ti tënë ti gonda Jéhovah.​—Apocalypse 7:9, 14.

49:6​—Na lege wa Messie ni ayeke “lumière ti aGentil” atâa so kusala so lo sara lani na sese andu gi amolenge ti Israël? A yeke ndali ti ye so asi na peko ti kuâ ti Jésus. Bible afa so tënë ti Esaïe 49:6 aga tâ tënë na ndo adisciple ti Jésus (Kusala 13:46, 47). Laso, aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala nga na azo mingi mingi so avoro Jéhovah so ayeke mû maboko na ala ayeke sara kua tongana “lumière ti aGentil”, na ala yeke zi nda ti Bible polele na azo “juska na nda ti sese kue.”​—Matthieu 24:14; 28:19, 20.

53:10​—Na lege wa a yeke lani nzoni na lê ti Jéhovah ti mboko Molenge ti lo? Jéhovah ayeke Nzapa so ayeke sara ye na nzobe nga lo yeke bâ mawa ti zo. Ni la, bê ti lo ayeke lani na vundu mingi ti bâ Molenge ti lo so lo ndoye lo mingi abâ pasi. Atâa so kue, lo yeke na ngia ti bâ so Jésus ayeda na bê ti lo kue ti mä yanga ti lo nga ti bâ aye kue so pasi na kuâ ti lo ayeke sara.​—aProverbe 27:11; Esaïe 63:9.

53:11​—Na lege ti hingango ye wa fade Messie ni “adiko azo mingi azo ti mbilimbili”? A yeke hingango ye so Jésus awara tongana lo ga lani na sese na lo bâ pasi senge senge juska na kuâ (aHébreu 4:15). Na lege so, fini ti lo so lo mû na sandaga ti zi azo ayeke ye so a hunda ti tene aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala nga na azo mingi so asi singo aga mbilimbili na lê ti Nzapa.​—aRomain 5:19; Jacques 2:23, 25.

56:6​—“Awande” ni ayeke azo wa? Na lege wa ala yeke “bata tënë ti mbele ti [Jéhovah] nzoni”? “Awande” ni ayeke “ambeni ngasangbaga” ti Jésus (Jean 10:16). Ala bata tënë ti fini mbele nzoni na lege so ala bata andia so andu ni na ala yeda ti sara ye alingbi na aye so a leke na lege ni. Nga, ambeni ngasangbaga ni ayeke te oko kobe ti yingo so aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala ayeke te, na ala yeke mû maboko na ala ti fa tënë ti Royaume na ti sara si azo aga adisciple.

Aye ti manda teti e:

40:10-14, 26, 28. Jéhovah ayeke na ngangu mingi nga lo yeke sara ye na nzobe, lo yeke na kota ngangu nga na kota ndara. Na ndo ni, hingango ye ti lo ayeke mingi na e lingbi pëpe ti gbu nda ni.

40:17, 23; 41:29; 44:9; 59:4. Ambele so azo ti poroso ate nga na ayanda ayeke ‘aye senge.’ Tongana zo azia bê ti lo na ala, ala yeke sara ye oko pëpe teti lo.

42:18, 19; 43:8. Ti kanga lê ti e na ndo ye so a sû na Mbeti ti Nzapa na ti kanga mê ti e si e mä pëpe wango so a yeke mû na lege ti “ngbâa be-ta-zo na ti ndara” ayeke sara si e ga azo so abâ ndo pëpe na amä ndo pëpe na lege ti yingo.​—Matthieu 24:45, NW.

43:25. Jéhovah ayeke zi atënë ti kengo ndia kue ndali ti iri ti lo wani. Tënë ti zingo e na gbe ti ngbâa ti siokpari na ti kui nga tënë ti fini ti lakue lakue ayeke aye so aga na use ndo na peko ti sarango si iri ti Jéhovah aga nzoni-kue.

44:8. Jéhovah, so ye ayeke yengi lo pëpe na so lo kpengba tongana tênë, ayeke mû maboko na e. A lingbi e sara mbeto lâ oko pëpe ti fa so lo yeke tâ Nzapa!​—2 Samuel 22:31, 32.

44:18-20. Vorongo yanda afa so bê ti zo abuba awe. A lingbi ye oko pëpe amû place ti Jéhovah na yâ ti bê ti e.

46:10, 11. Teti so Jéhovah ayeke na ngangu ti sara si ‘wango ti lo angbâ’, so ti tene ti sara ye so lo leke ti sara, a fa biani so Jéhovah ayeke tâ Nzapa.

48:17, 18; 57:19-21. Tongana e bâ ndo na mbage ti Jéhovah ti sö e, e ga nduru na lo nga e dengi mê na andia ti lo, siriri ti e ayeke wu mingi tongana ngu so asua. A yeke sara nga si akusala ti e so ayeke mbilimbili aga mingi tongana gbâ ti amapo ti kota ngu-ingo. Azo so adengi mê pëpe na atënë ti Nzapa ayeke tongana “kota ngu ti ingo so ayengi”. Ala yeke na siriri pëpe.

52:5, 6. Azo ti Babylone atene so tâ Nzapa ayeke na ngangu pëpe, me tënë so ayeke na lege ni pëpe. Ala hinga pëpe so a yeke ngonzo la asara Jéhovah si lo tokua azo ti Israël na ngbâa. Tongana mbeni ye ti vundu asi na mbeni zo, e yeke sara ye na ndara tongana e tene hio pëpe so e hinga nda ni so ye so asi na lo.

52:7-9; 55:12, 13. E yeke na anda ti tënë ota ti duti na ngia ti fa tënë ti Royaume nga ti sara si azo aga disciple. Gere ti e ayeke pendere na lê ti azo so ayeke na tâ be-ti-molenge na so ayeke na nzara ti hinga ye na ndo Nzapa. E bâ Jéhovah “lê na lê”, wala e yeke na nzoni songo na lo. E yeke maï nga na lege ti yingo.

52:11, 12. Ti tene e lingbi ti yô ‘aye ti kusala ti da’ ti Jéhovah, so aye ti fa aye so Nzapa amû ti sara na kusala ti lo ti nzoni-kue, a lingbi e duti na sioni oko pëpe na lege ti yingo nga na lege ti sarango ye ti e.

58:1-14. Sarango ye teti lê ti zo ti fa so mo ye Nzapa na so mo yeke mbilimbili ayeke senge ye. A lingbi atâ wavorongo Nzapa afa lakue so ala mû tere ti ala biani na Nzapa na so ala ye tere na popo ti ala tongana aita.​—Jean 13:35; 2 Pierre 3:11.

59:15b-19. Jéhovah ayeke bâ ye so azo ayeke sara, nga lo yeke londo ande ti sara ye na ngoi so alingbi.

A LINGBI LO “GA COURONNE TI PENDERE”

(Esaïe 60:1–66:24)

Na sarango tënë na ndo kiringo ti voro Jéhovah na lege ni na ngoi ti giriri nga na ngoi ti e laso, Esaïe 60:1 atene: “Londo, mo su; teti lumière ti mo asi awe, na gloire ti L’Eternel alondo ti su na ndo mo.” A lingbi Sion ‘aga couronne ti pendere na tïtî L’Eternel’.​—Esaïe 62:3.

Esaïe asambela Jéhovah ndali ti amba ti lo aJuif so ayeke gbian ande bê ti ala na ngoi so ala yeke na ngbâa na Babylone (Esaïe 63:15–64:12). Na pekoni so lo fa kangbi so ayeke na popo ti atâ wakua ti Nzapa na ala ti wataka, Esaïe afa tongana nyen Jéhovah ayeke iri deba nzoni ande na ndo ti azo so ayeke sara na lo.​—Esaïe 65:1–66:24.

Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:

61:8, 9​—“Mbele ti lakue lakue” ni ayeke nyen? Na “ahale” ni ayeke azo wa? Mbele so ayeke fini mbele so Jéhovah ate na aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala. “Ahale” ni ayeke “ambeni ngasangbaga”, azo kutu mingi so ayeda na tënë so aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala afa.​—Jean 10:16.

63:5​—Na lege wa ngonzo ti Nzapa so ayeke wâ abata lo wala amû maboko na lo? Ngonzo ti Jéhovah ayeke gue na lo ti sara ye kirikiri pëpe; ngonzo ti lo ayeke lakue na lege ni. Ngonzo ti lo amû maboko na lo na apusu lo ti fâ ngbanga na lege ni.

Aye ti manda teti e:

64:6. Azo so ayeke awasiokpari alingbi ti sö fini ti ala wani pëpe. Na ndo sarango mbeni ye ti kanga ndo ti siokpari ti ala, anzoni kusala so ala sara teti Nzapa ayeke tongana abongo so amû saleté.​—aRomain 3:23, 24.

65:13, 14. Jéhovah airi deba nzoni na ndo ti awakua ti lo so ayeke be-ta-zo, lo mû na ala gbâ ti aye so ala yeke na bezoin ni ti kaï nzara ti ala na lege ti yingo.

66:3-5. Jéhovah ake sarango ye na ndendia.

I “sara ngia”

Esaïe atene na yâ ti prophétie ti lo so aJuif so ayeke be-ta-zo na so ayeke angbâa na Babylone ayeke kiri ande na kodoro ti ala ti leke ni. So tâa tënë ti dengo bê si ala wara ni! Jéhovah atene: “Sara ngia, na i duti na ngia lakue na yâ ye so Mbi créé; bâ, Mbi créé Jérusalem si ngia aduti dä, na Mbi créé azo ti lo si ala duti na ngia.”​—Esaïe 65:18.

E nga kue e yeke na mbeni ngoi so bingo amû ndo ti sese kue nga amara ayeke na yâ ti bingo so avuko mingi (Esaïe 60:2). E yeke na “lâ ti ye ti ngangu”. (2 Timothée 3:1). Tongaso, tënë ti salut so Jéhovah atene na yâ ti mbeti ti Esaïe ayeke mbeni ye so ayeke mû ngangu na e mingi.​—aHébreu 4:12.

[Kete tënë na gbe ni]

[Foto na lembeti 4]

Mo hinga kota ye so apusu Ezéchías ti sambela Jéhovah ti sö ala na tïtî azo ti Assyrie?

[Foto na lembeti 7]

“Gere ti zo so aga na tene-nzoni ayeke pendere mingi na ndo ahoto!”