Sarango tënë na nzoni bê amaï nzoni songo

“Zia lakue tënë ti yanga ti ala aduti nzoni.”​—ACOL. 4:6.

1, 2. Ye ti nzoni wa asi na peko ti so mbeni ita asara tënë na nzoni bê?

MBENI ita-koli atene: “Na ngoi so mbi yeke fa tënë da na da, mbi wara mbeni koli so ngonzo ahon ndo ti lo, yanga ti lo nga na tere ti lo kue ayeke dö dongo na ngonzo. Mbi tara ti sara tënë na lo yeke na ndo ti Bible, me ngonzo ti lo ni ayeke ga gi wâ. Wali ti lo na amolenge ti lo atene asioni tënë na mbi, na mbi bâ so ayeke nzoni mbi hon. Mbi tene na sewa ni so mbi ga na siriri nga mbi ye ti kiri na yâ ti siriri. Mbi fa na ala mbeti ti aGalate 5:22 na 23, so na yâ ni a sara tënë ti ndoye, sarango ye na ngangu pëpe, kangango nzara ti bê nga na siriri. Na pekoni mbi hon.

² “Kete na pekoni, tongana mbi yeke fa tënë na mbeni da na mbage ti lege ni, mbi bâ azo ti sewa ni, ala yeke duti na devant ti yanga-da ti ala. Ala iri mbi. Na yâ ti bê ti mbi, mbi tene: ‘Ala ye ti kiri ti sara nyen?’ Koli ni ayeke na mbeni kopo ti ngu ti dê na lo mû ni na mbi. Lo hunda pardon ndali ti asioni tënë so lo tene na mbi nga lo gonda mbi ndali ti kpengba mabe so mbi yeke na ni. Na pekoni e kangbi na yâ ti siriri.”

3. Ngbanga ti nyen a lingbi e zia pëpe si ambeni zo apusu e ti sara ngonzo?

³ Na yâ ti dunia ti laso so ayeke sara ngangu mingi na ndo ti azo, e yeke tingbi ka na azo so aye ngonzo, même na fango tënë. Tongana ye tongaso asi na e, a lingbi e “sara [ye] na ngangu pëpe nga na nengo zo mingi.” (1 Pi. 3:15). Tongana fade ita so a sara tënë ti lo na nduzu ge azia si ngonzo nga na sioni sarango ye ti koli so apusu lo nga ti sara ngonzo, peut-être bango ndo ti koli ni ayeke changé pëpe. Koli ni alingbi même ti sara ngonzo ahon ti kozo. Ndali ti so ita-koli ni akanga bê ti lo nga lo sara tënë na nzoni bê, ye ti nzoni aga na pekoni.

Nyen la ayeke sara si tënë ti yanga ti zo aduti nzoni?

4. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti tene anzoni tënë?

⁴ Tongana e yeke sara ye na mbage ti azo so ayeke na yâ ti congrégation wala pëpe, même na mbage ti azo ti sewa ti e, a yeke kota ye ti sara ye alingbi na wango ti bazengele Paul so: “Zia lakue tënë ti yanga ti ala aduti nzoni, ala zia ingo dä.” (aCol. 4:6). Mara ti apendere tënë tongaso, so a tene ni na ngoi ni ayeke kota ye ndali ti nzoni lisoro nga na siriri.

5. Nzoni lisoro aye ti tene nyen pëpe? Mû mbeni tapande.

⁵ Nzoni lisoro aye pëpe ti tene so a lingbi mo tene hio atënë kue so aga na li ti mo wala so ayeke na bê ti mo atâa ayeke na ngoi wa, mingi ni tongana bê ti mo ason. Mbeti ti Nzapa afa so zo so ahon ndo ti ngonzo ti lo pëpe ayeke zo so awoko me pëpe zo so akpengba. (Diko aProverbe 29:11.) Moïse, so “ayeke na tâ be-ti-molenge ahon azo kue” na ngoi ni kâ, azia mbeni la si kpengba-li ti azo ti Israël ague na lo ti sara ngonzo nga ti mû gloire na Nzapa pëpe. Moïse afa polele ye so ayeke na bê ti lo, me a nzere na Jéhovah pëpe. Moïse afa lege na azo ti Israël teti angu 40, me na nda ni lo wara pasa pëpe ti lï na ala na Sese ti Zendo.​—Nom. 12:3; 20:10, 12; Ps. 106:32.

6. Ti bata yanga ti e aye ti tene nyen?

⁶ Mbeti ti Nzapa afa so a yeke nzoni mingi ti tene e kanga bê nga e bata yanga ti e, wala e gbu li ti e nzoni na ngoi so e yeke sara tënë. “Na yâ tënë mingi mingi, kengo-ndia amanke pëpe, me zo so abata yanga ti lo, lo yeke na ndara.” (aProv. 10:19; 17:27). Me ti bata yanga aye pëpe ti tene so a lingbi zo asara tënë lâ oko pëpe. A ye ti tene ti zia si atënë ti yanga ti e “aduti nzoni,” ti sara kusala na yanga ti e ti dë bê ti zo me ti son bê ti zo pëpe.​—Diko aProverbe 12:18; 18:21.

“Lâ ti kaï, na lâ ti sara tënë”

7. A lingbi mara ti atënë wa asigigi na yanga ti e pëpe? Ngbanga ti nyen?

⁷ Legeoko tongana ti so a lingbi e sara tënë na nzoni bê nga e kanga bê ti e na ngoi so e yeke sara tënë na amba ti e ti place ti kua wala na azo so e hinga ala pëpe so e wara ala na fango tënë, a lingbi e sara nga tongaso na yâ ti congrégation nga na yanga-da. Ti sara tënë na ngonzo sân ti gbu li na ndo ti aye ti pekoni alingbi ti ga na kota kpale na e nga na amba ti e na lege ti yingo, na lege ti bibe nga na lege ti seni (aProv. 18:6, 7). A lingbi e hon ndo ti asioni bibe so ayeke asarango ye so afa so e yeke awasiokpari. Zongango ndo, ziango kamene na lê ti zo, zerengo zo nga kengo zo na bê oko, aye so kue ayeke sioni (aCol. 3:8; Jacq. 1:20). Aye so alingbi ti buba nzoni songo ti mbeni zo na amba ti lo nga na Jéhovah. Jésus atene: “Zo so angbâ ti sara ngonzo na tere ti ita ti lo, lo yeke na tënë ti kiri na ni na gbele ngbanga. Me zo so atene na mbeni ita ti lo mbeni tënë so akpa ti tene a tene na zo pëpe, fade lo yeke na tënë ti kiri na ni na gbele Kota Da-ngbanga. Me zo kue so atene: ‘Buba zo!’ fade lo lingbi na ngbanga ti wâ ti Géhenne.”​—Mat. 5:22.

8. Na ngoi wa a lingbi e fa ye so ayeke na bê ti e? Me a lingbi e fa ni tongana nyen?

⁸ Ye oko, ambeni ye ayeke dä so e lingbi ti bâ so ayeke nzoni ti sara tënë na ndo ni. Tongana mbeni ita asara mbeni tënë wala mbeni ye so ason bê ti mo ngangu na mo lingbi ti zia ni gi tongaso pëpe, zia si ngonzo akono na yâ ti bê ti mo pëpe (aProv. 19:11). Tongana mbeni zo ason bê ti mo, kanga bê ti mo na sara aye so a hunda ti sara ti leke tënë ni. Paul atene: “Ala zia lâ akui na ndo ti ala na ngonzo na bê pëpe.” Teti so tënë ni angbâ ti son bê ti mo, gi ti leke ni na nzoni bê nga na ngoi so alingbi na ni. (Diko aÉphésien 4:26, 27, 31, 32.) Sara lisoro polele na ndo ni na ita ni, me na nzoni bê, na bibe ti kiri ti leke songo na lo.​—Lév. 19:17; Mat. 18:15.

9. Ngbanga ti nyen a lingbi e hon ndo ti ngonzo ti e kozoni ti gue ti bâ amba ti e?

⁹ Biani, a lingbi mo soro ngoi ni nzoni. “Lâ ti kaï, na lâ ti sara tënë” ayeke dä (Zo-ti. 3:1, 7). Na ndo ni, “zo ti mbilimbili agi bê ti lo si lo kiri tënë”. (aProv. 15:28). Peut-être mo lingbi ti zia mbeni ngoi ahon si mo na zo ni asara lisoro na ndo ti tënë ni polele. Tongana mo na zo ni asara lisoro na ndo ti tënë ni na ngoi so bê ti mo angbâ ti son, a lingbi ti sara si kpale ni akiri aga ngangu mingi; me a yeke nga na lege ti ndara pëpe ti zia si ngoi ahon mingi.

Ti sara aye ti nzoni na zo ayeke maï nzoni songo

10. Tongana nyen sarango aye ti nzoni ayeke sara si songo ti azo akiri aga nzoni?

¹⁰ Sarango tënë na nzoni bê nga nzoni lisoro ayeke sara si azo aduti na nzoni songo so aninga. Biani, ti sara kue ti tene songo ti e na amba ti e akiri aga nzoni ahon ti kozo ayeke sara nga si nzoni lisoro aduti na popo ti e na ala ahon ti kozo. Ti gi na bê kue ti sara aye ti nzoni ndali ti amba ti e alingbi ti zi lege na e ti sara lisoro na ala. A yeke aye tongana: gingo alege ti mû maboko na ala, mungo na ala ambeni matabisi na bê kue, nga yambango ala. Sarango tongaso a yeke mo bâ mo tene e yeke ‘bungbi alê ti wâ’ na ndo ti mbeni zo na alingbi ti pusu zo ni ti sara ye nzoni. Ye so ayeke zi nga lege ti sara lisoro polele na ndo ti tënë ni na ti leke ni.​—aRom. 12:20, 21.

11. Tongana nyen Jacob amû li ni ti kiri ti leke songo na Esaü? Ye ti pekoni ayeke so wa?

¹¹ Jacob ahinga tënë so nzoni. Esaü, mbage ti ngbo ti lo, asara lani ngonzo ngangu na tere ti lo. Ye so asara si Jacob akpe ndali ti so lo pensé so Esaü ayeke fâ lo. Angu mingi na pekoni, Jacob akiri. Esaü aga na akoli 400 na tere ti lo ti tingbi na Jacob. Jacob asambela Jéhovah ti mû maboko na lo. Na pekoni lo tokua kundu ti gbâ ti anyama tongana mbeni matabisi na Esaü. Matabisi so adë bê ti Esaü. Na ngoi so ala tingbi tere, bango ndo ti Esaü achangé, na lo mû loro na lo gbu Jacob na kate ti lo.​—Gen. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.

Tene anzoni tënë ti kpengba zo

12. Ngbanga ti nyen a lingbi e tene anzoni tënë na aita ti e?

¹² A-Chrétien ayeke voro Nzapa, me pëpe amba ti ala zo. Ye oko, e kue e ye ka ti nzere na lê ti amba ti e. Anzoni tënë ti yanga ti e alingbi ti sara si aita ti e ayapu na yâ ti agingo bê nga na akpale ti ala. Me ti kasa ala ahon ndo ni alingbi ti sara si ala kiri abâ so agingo bê na akpale ti ala ni ahon ndo ni nga alingbi même ti pusu ambeni ti pensé so Jéhovah ake ala awe. Tongaso, zia si na bê kue e tene atënë so ayeke kpengba amba ti e, “atënë so ayeke nzoni ti kpengba zo tongana a yeke ngoi ni, si a lingbi ti sara ye ti nzoni na azo so ayeke mä ni.”​—aÉph. 4:29.

13. Ye wa a lingbi a-ancien agirisa pëpe (a) na ngoi so ala yeke mû wango? (b) na ngoi so ala yeke sû mbeni mbeti?

¹³ A hunda mingi na a-ancien ti duti na “nzoni bê” nga ti sara ye na kundu ni na bango mawa ti zo (1 aThes. 2:7, 8). Tongana a hunda ti tene ala mû wango, ye so ala ye ayeke ti sara ni na “ngangu pëpe”, même tongana ala yeke sara tënë na “azo so aye ti mä wango pëpe”. (2 Tim. 2:24, 25). A lingbi a-ancien asara nga tënë na nzoni bê na ngoi so ala wani ayeke sû mbeni mbeti ti tokua na mbeni bungbi ti a-ancien nde wala na filiale. A lingbi ala sara ye na nzoni bê nga na ndara, ti gue oko na ye so e diko na Matthieu 7:12.

Tene anzoni tënë na yâ ti sewa

14. Wango wa Paul amû na akoli ti awali? Ngbanga ti nyen?

¹⁴ Atënë so e yeke tene, lê ti e na ngoi so e yeke sara tënë nga na ageste ti e ayeke sara ye mingi na ndo ti azo sân ti tene e hinga. Na tapande, ambeni koli alingbi pëpe ti hinga aye kue so atënë ti yanga ti ala ayeke sara na ndo ti awali ti ala. Mbeni ita-wali atene: “Mbeto ayeke sara ka mbi mingi tongana ngonzo asara koli ti mbi si lo dë kongo na ndo ti mbi.” Dengo kongo ayeke sara ye mingi na ndo ti wali ahon koli na wali ni alingbi ti girisa ni pëpe teti angoi mingi (Luc 2:19). Ye so ayeke tâ tënë, mingi ni tongana zo ni so adë kongo ni ayeke zo so wali ni aye lo nga aye ti ne lo. Paul amû wango so na akoli ti awali: “Ala ngbâ lakue ti ndoye awali ti ala na ala sara ngonzo mingi na tere ti awali ti ala pëpe.”​—aCol. 3:19.

15. Mû mbeni tapande ti fa ngbanga ti nyen a lingbi koli asara ye na wali ti lo na nzoni bê.

¹⁵ Na ndo ti tënë so, mbeni ita-koli so asara mariage aninga awe amû mbeni tapande ti fa ngbanga ti nyen a lingbi mbeni koli asara ye na wali ti lo na nzoni bê tongana “mbeni ta so awoko ti lo mingi”. Ita-koli ni atene: “Tongana mo gbu mbeni ye so ngere ni ayeke ngangu mingi na so akpengba pëpe, a lingbi mo zia ngangu ti mo kue na ndo ni pëpe ndali ti so alingbi ti fâ. Tongana yâ ni afâ si mo kiri mo leke ni, a yeke bâ place ti fango ni. Tongana mbeni koli atene atënë ti mbana na wali ti lo, lo lingbi ti zia vundu na bê ti wali ni. Ye so alingbi ti zia mbeni kä so place ni ayeke ninga na yâ ti songo ti ala.”​—Diko 1 Pierre 3:7.

16. Tongana nyen mbeni wali alingbi ti kpengba sewa ti lo?

¹⁶ Akoli nga kue alingbi ti yapu wala bê ti ala alingbi ti nze na lege ti tënë ti yanga ti azo wala ti awali ti ala. “Wali ti ndara” so koli ti lo alingbi biani ti ‘zia bê ti lo na lo,’ a yeke wali so ayeke bi bê ti lo na ndo ti atënë ti bê ti koli ti lo legeoko tongana ti so lo nga kue lo ye ti tene koli ti lo asara na lo (aProv. 19:14; 31:11). Biani, sarango ye ti mbeni wali alingbi ti sara ye mingi na ndo ti sewa ti lo, a lingbi ti duti ye ti nzoni wala ye ti sioni. “Awali ti ndara kue asara da ti ala, me awali ti buba afâ da ti ala na sese na maboko ti ala mveni.”​—aProv. 14:1.

17. (a) A lingbi amaseka asara tënë na ababâ na amama ti ala tongana nyen? (b) A lingbi ababâ na amama nga na a-ancien asara tënë na amaseka tongana nyen? Ngbanga ti nyen?

¹⁷ A lingbi ababâ na amama nga na amolenge asara tënë na popo ti ala na nzoni bê (Mat. 15:4). Ti gbu li ti e na ngoi so e yeke sara tënë na amaseka ayeke mû maboko na e ti kpe ti “son bê” ti ala (aCol. 3:21; aÉph. 6:4). Même tongana a hunda ti tene a se amolenge, a yeke nzoni ababâ na amama nga na a-ancien asara tënë na amolenge ni na mbeni lege so ane ala. Na sarango tongaso, ala yeke sara si a yeke duti ande ngangu pëpe na amaseka ni ti changé na ti ngbâ ti duti na nzoni songo na Nzapa. Ti sara tënë na ala na mbeni lege so ane ala ayeke nzoni mingi ahon ti tene e fa na ala so mbeni ye ti sara ndali ti ala ayeke dä pëpe. Tongana e sara tongaso pëpe, ala lingbi ti bâ so ti ala awe. Amaseka alingbi ti girisa awango kue so a mû na ala, me ala yeke girisa pëpe lege so a mû na wango ni.

Tene anzoni tënë so alondo na bê

18. Tongana nyen e lingbi ti zi na yâ ti bê ti e asioni bibe nga na ngonzo?

¹⁸ Ti hon ndo ti ngonzo ayeke gi pëpe ti fa na azo so lê ti mo ayeke na ngia. Ye so e ye ayeke gi pëpe ti kanga ndo ti ngonzo ti e. Ti fa na lê ti azo so e yeke na ngia me yâ ti bê ti e ayeke kporo na ngonzo, a yeke sara nzoni na e pëpe. A yeke tongana ngu so ayeke kporo na yâ ti tawa na mo mû yanga ni ti kanga na ni. Kporongo ti ngu ni alingbi ti sara si ngu ni atuku na sese. Tongaso, bata pëpe ngonzo na yâ ti mo ti ku ti sungba na ni mbeni lâ. Sambela Jéhovah ti mû maboko na mo ti zi ngonzo na yâ ti bê ti mo. Zia si yingo ti Jéhovah apusu mo ti changé bê ti mo na ti sara ye ague oko na ye so bê ti lo aye.​—Diko aRomain 12:2; aÉphésien 4:23, 24.

19. Aye wa alingbi ti mû maboko na e ti kpe ti sara ngonzo na ngoi so e na ambeni zo e yeke sara tënë?

¹⁹ Sara aye so ayeke mû maboko na mo ti hon ndo ti ngonzo. Tongana mbeni ye asi so ason bê ti mo na mo bâ so ngonzo ato nda ti kporo na yâ ti bê ti mo, a yeke peut-être nzoni ti zia ndo ni ti hon. Ye so ayeke sara si bê ti mo adë (aProv. 17:14). Tongana zo so mo na lo ayeke sara tënë ato nda ti sara ngonzo, sara kue ti sara tënë na nzoni bê. Girisa pëpe so “zo so akiri tënë doucement, lo sara si ngonzo adë, me tënë ti ngangu asara si ngonzo alondo.” (aProv. 15:1). Atënë ti mbana wala atënë ti songo bê ayeke tongana essence so a tuku na lê ti wâ même tongana a tene ni gi yeke (aProv. 26:21). Ni la, tongana mbeni ye asi so ayeke ngangu na mo ti kanga bê na yâ ni, duti zo so ayeke “sara tënë hio hio pëpe” nga so ayeke “sara ngonzo hio hio pëpe.” Sambela ti tene yingo ti Jéhovah amû maboko na mo ti tene anzoni tënë, me asioni tënë pëpe.​—Jacq. 1:19.

Pardone zo na bê ti mo kue

20, 21. Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti pardone amba ti e? Ngbanga ti nyen a lingbi e pardone ala?

²⁰ Ye ti mawa ni ayeke so, e kue e lingbi ti son bê ti amba ti e na lege ti tënë ti yanga ti e ndali ti so e lingbi kue pëpe (Jacq. 3:2). Atâa angangu kue so azo ti yâ ti sewa ti e nga na aita ti e na yâ ti congrégation ayeke sara, a lingbi ti si so ala tene mbeni tënë sân ti gbu li ti ala na ason bê ti e. A hon ti tene e sara ngonzo hio, a yeke nzoni e kanga bê ti e na e gi ti hinga nyen la apusu ala ti sara tënë tongaso. (Diko Zo-ti-fa-tene 7:8, 9.) Ambeni ye asara ngangu na ndo ti ala, mbeto asara ala, tere ti ala anzere pëpe wala ala yeke tirika na mbeni kpale so mo hinga ni pëpe?

²¹ Aye so ayeke pëpe araison ti tene zo asara ngonzo. Me ti hinga aye ni so ayeke mû maboko na e ti hinga ngbanga ti nyen na ambeni ngoi ambeni zo atene atënë, na ala sara ambeni ye so ala lingbi fade ti sara ni pëpe nga a yeke pusu e ti pardone ala. E kue a si na e awe ti tene atënë nga ti sara ambeni ye so ason bê ti amba ti e na e ye si na nzoni bê ala pardone e (Zo-ti. 7:21, 22). Jésus atene na e so tongana e ye si Nzapa apardone e, a lingbi e pardone amba ti e (Mat. 6:14, 15; 18:21, 22, 35). Ni la, a lingbi e duti nduru ti hunda pardon na ti pardone azo. Na sarango tongaso, e yeke ngbâ lakue ti duti na ndoye, “kamba ti bungbingo ye mbilimbili”, na yâ ti sewa ti e nga na yâ ti congrégation.​—aCol. 3:14.

22. Ngbanga ti nyen a yeke nzoni ti sara kue ti tene anzoni tënë?

²² Aye ti ngoi so ayeke gue ti hunzi na azo ti yâ ni aye ngonzo mingi. Akpale so asara si ayeke ngangu na e ti ngbâ ti duti na ngia nga na beoko ayeke gue gi guengo na li ni. Sarango ye alingbi na aye so Mbeti ti Nzapa afa na e ayeke mû maboko na e ti sara kusala na yanga ti e ti tene anzoni tënë, me asioni tënë pëpe. Tongana e sara tongaso, e yeke duti na nzoni songo na yâ ti congrégation nga na yâ ti sewa ti e, nga nzoni tapande ti e ayeke mû maboko na azo ti hinga ye mingi na ndo ti Jéhovah, “Nzapa so ayeke na ngia”.​—1 Tim. 1:11.

Mo lingbi ti fa ndani?

• Ngbanga ti nyen a yeke nzoni ti soro ngoi so alingbi ti leke na kpale?

• Ngbanga ti nyen a yeke nzoni azo ti yâ ti sewa asara tënë na popo ti ala na nzoni bê?

• Tongana nyen e lingbi ti kpe ti tene atënë so ayeke son bê ti zo?

• Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti pardone amba ti e?