Aye so ayeke sara si sewa aduti na ngia

Fa nzoni lege ti sarango ye na amolenge ti mo

Loida,a mbeni mama so ayeke na Mexique, atene: “A yeke kangbi acondom na ekole. A sara si amaseka abâ so bungbingo koli na wali ayeke sioni pëpe tongana mo yü poro ti bata na tere ti mo.”

Nobuko, mbeni mama so ayeke na Japon, atene: “Mbi hunda molenge ti mbi ti koli mbi tene tongana lo na kamarade ti lo ti wali ala yeke na mbeni ndo so zo oko ayeke dä pëpe, lo yeke sara nyen? Lo tene, ‘Mbi hinga ape.’”

NA NGOI so molenge ti mo ti koli wala ti wali angbâ ti manda ti tambela, mo yeke gi ti kanga lege na lo ti ndu mbeni ye so alingbi ti sara sioni na lo na yâ ti da. Peut-être mo yeke bâ si lo si nduru pëpe na tere ti mbeni ye so courant ayeke dä, mo yeke hunzi aye so alingbi ti fâ lo na kä wala mo yeke zia ambeni ye ti kanga lege na lo si lo tï pëpe na ndo ti escalier. Mo yeke sara kue ti tene sioni asi na lo pëpe.

Tongana mo lingbi ti sara tongaso ti bata molenge ti mo so ato nda ti ga koli wala wali awe ka a yeke nzoni! Ti fadeso mo yeke gi bê ti mo mingi, mo yeke hunda tere ti mo: ‘Molenge ti mbi ti koli ayeke bâ porno?’ ‘Molenge ti mbi ti wali ayeke sara foto tere ti lo senge na lo tokua ni na azo na lege ti téléphone?’ Nga kota gingo bê ni ayeke so: ‘Molenge ti mbi so ato nda ti ga koli wala wali awe ayeke bungbi na wali wala koli?’

Ti gi ti hinga aye kue so zo ni asara la ayeke yorö ni pëpe

Ambeni babâ na mama ayeke gi ti hinga aye kue so amaseka ti ala ayeke sara. Na pekoni, mingi ti ala aga ti bâ so sarango tongaso asara si molenge ni ayeke sara aye so ala kanga lege na lo ti sara na lo yeke honde ni na ala.

A yeke polele so ti gi ti hinga aye kue so zo ni asara la ayeke yorö ni pëpe. A yeke pëpe kode so la Jéhovah Nzapa asara na kua ti ga na a-ange nga na azo ti mä yanga ti lo. Ni la, a yeke nzoni mo babâ wala mama mo sara nga tongaso pëpe (Deutéronome 30:19). Tongaso, nyen la mo lingbi ti sara ti mû maboko na amolenge ti mo ti mû anzoni desizion so andu nzoni sarango ye?​—aProverbe 27:11.

Kota ye ni ayeke ti sara lakue lisoro na amolenge ti mo nga ti to nda ni na ngoi so ala ade kete.b (aProverbe 22:6). Na pekoni, tongana ala komanse ti ga koli wala wali awe, ngbâ ti sara lisoro na ala. Teti so mo yeke babâ wala mama, a yeke nzoni mo duti kozo zo so ayeke fa na molenge ti mo aye so lo lingbi ti zia bê ti lo dä. Alicia, mbeni maseka-wali so ayeke na Grande Bretagne, atene: “Azo mingi apensé so akamarade ti e la ayeke anzoni zo ti tene e sara lisoro na ala na ndo ti bungbingo koli na wali, me a yeke tâ tënë pëpe. A nzere na e mingi ti tene babâ na mama ti e la asara tënë na ndo ni na e. E zia bê ti e na atënë so ala yeke tene na e.”

A lingbi ala hinga ye so Bible afa

Na ngoi so amolenge ti mo ayeke kono, ala yeke na bezoin ti hinga ye mingi na ndo ti bungbingo koli na wali ahon gi ti hinga tënë na ndo ti lege so a mû ngo ti amolenge na a dü ala. A yeke nzoni ala nga kue “asara si ngangu ti gbungo li ti ala ni aga nzoni awe ti hinga popo ti ye ti nzoni na ye ti sioni.” (aHébreu 5:14). Na nduru tënë, ala yeke na bezoin ti wara nzoni fango ye na ndo ti bungbingo koli na wali so ayeke na lege ni nga a lingbi ala sara ye alingbi na ni. Mo lingbi ti sara nyen ti fa nzoni lege ti sarango ye na molenge ti mo so ato nda ti ga koli wala wali awe?

Komanse ti bâ mo wani aye so ayeke fa lege na mo. Na tapande, mo mä na bê biani so lango-sioni, so ti tene bungbingo koli na wali sân mariage, ayeke sioni (1 aThessalonicien 4:3). Peut-être amolenge ti mo ahinga bango ndo ti mo na ndo ti tënë ni nga ala lingbi même ti fa aversê so ayeda na tënë ni. Tongana mbeni zo ahunda ala, ala lingbi ti fa hio so bungbingo koli na wali kozoni na mariage ayeke sioni.

Me ala yeke na bezoin ti ye mingi ahon so. Mbeni buku (Sex Smart) afa so ambeni maseka alingbi ti tene so ala yeda na aye so babâ na mama ti ala amä na bê na ni so andu bungbingo koli na wali. Buku ni atene: “Ala wani ayeke pëpe na mbeni ye so ala mä na bê na ni. Tongana hio tongaso ala tï na yâ ti mbeni ye so ala ku tere ti ala na ni pëpe nga ala hinga pëpe wala sarango ye wa ayeke nzoni na so wa la ayeke nzoni pëpe, li ti ala ayeke ga kirikiri.” Ni la, a yeke kota ye ti hinga aye so Bible afa. Nyen la mo lingbi ti sara ti mû maboko na amolenge ti mo so ato nda ti ga koli wala wali awe ti hinga aye so Bible afa?

Sara si ala hinga polele aye so ayeke fa lege na mo. Mo mä na bê so a yeke gi azo so asara mariage awe la alingbi ti bungbi koli na wali? Tongana a yeke tongaso, fa ni polele nga lakue na molenge ti mo. Mbeni buku (Beyond the Big Talk) atene so “na yâ ti asewa so ababâ na amama ayeke tene na amolenge ti ala polele so ala ye pëpe tënë ti amaseka so ayeke bungbi koli na wali, amaseka ti ala ni ayeke nduru ti pusu na peko ngoi so ala yeke to nda ti bungbi koli na wali.”

Biani, tongana ti so a fa na nduzu ge, gi fango na molenge ti mo ti koli wala ti wali aye so mo mä na bê na ni na so ayeke fa lege na mo aye pëpe ti tene so nyen na nyen lo yeke sara ye alingbi na ni. Ye oko, ti fa polele aye so mo ye ti tene sewa ti mo asara ye alingbi na ni, a yeke mû maboko na amolenge ti mo ti duti na mbeni ye so ayeke fa lege na ala wani. Nga, ambeni gingo nda ti ye afa so na nda ni amaseka mingi ayeke mû peko ti aye so babâ na mama ti ala amä na bê na ni na so ayeke fa lege na ala même tongana na ngoi so amolenge ni ato nda ti ga koli wala wali ala sara ye mo bâ mo tene ala yeke sara ye alingbi na ni pëpe.

TARA TI SARA YE SO: Sara kua na ambeni ye so a sara tënë ni na yâ ti asango ti to nda ti lisoro nga ti fa aye so ayeke fa lege na mo. Na tapande, tongana a sara tënë ti mbeni ye ti sioni tongana bungbingo na akete molenge wala gbungo awali na ngangu ti lango na ala, mo lingbi ti tene: “Bê ti mbi ason mingi tongana akoli ayeke sara sioni na awali. Mo pensé so ala wara amara ti pensé so na ndo wa?”

Fa tâ tënë kue na ndo ti bungbingo koli na wali. A yeke kota ye ti gboto mê ti maseka ni (1 aCorinthien 6:18; Jacques 1:14, 15). Ye oko, Bible afa kozoni kue bungbingo koli na wali tongana mbeni matabisi so alondo na Nzapa, me pëpe mbeni kûkû ti Satan (aProverbe 5:18, 19; Bia ti Salomon 1:2). Tongana mo fa na amolenge ti mo so ato nda ti ga koli wala wali awe gi akpale so andu bungbingo koli na wali, ala lingbi ti duti na mbeni bango ndo so ayeke na lege ni pëpe nga so ague nde na ti Bible na ndo ni. Corrina, mbeni maseka-wali so ayeke na France, atene: “Babâ na mama ti mbi asara atënë mingi gi na ndo ti lango-sioni na ye so asara si mbi yeke na nzoni bango ndo na ndo ti bungbingo koli na wali pëpe.”

Sara si amolenge ti mo ahinga tâ tënë kue na ndo ti bungbingo koli na wali. Nadia so ayeke mbeni mama na Mexique atene: “Mbi yeke gi lakue ti tene amolenge ti mbi ahinga so bungbingo koli na wali ayeke mbeni ye so ayeke pendere mingi na so Jéhovah la amû ni na azo ti wara ngia dä. Me a yeke gi ndali ti azo so asara mariage awe. Lege so e yeke bungbi koli na wali alingbi ti sara si e wara ngia wala vundu.”

TARA TI SARA YE SO: Ti peko, tongana mo yeke sara tënë na ndo ti bungbingo koli na wali na molenge ti mo so aga koli wala wali awe, hunzi lisoro ni na tenengo anzoni tënë ni. Sara pëpe mbeto ti fa na molenge ti mo so bungbingo koli na wali ayeke mbeni pendere matabisi so alondo na Nzapa na so lo lingbi ti sara ni ande na ngoi so lo sara mariage. Sara si molenge ti mo ahinga so lo lingbi ti sara ye alingbi na andia ti Nzapa juska ti si na ngoi ni so.

Mû maboko na molenge ti mo ti gbu li na ndo ti aye ti pekoni. Ti tene amaseka amû anzoni desizion na ndo ti aye nde nde na yâ ti fini ti ala, a lingbi ala hinga alege nde nde so azi na gbele ala. A yeke nga nzoni ti tene ala hinga nzoni ti mbeni lege so azi na ala nga na akpale so ayeke ga na pekoni tongana ala soro ti sara ni. Pensé pëpe so gi ti tene ala hinga ye so ayeke nzoni na ye so ayeke sioni alingbi awe. Mbeni ita-wali so ayeke na Australie so iri ti lo ayeke Emma atene: “Tongana mbi gbu li na ndo ti afaute so mbi sara na ngoi so mbi de maseka, mbi lingbi ti tene so tongana zo ahinga andia ti Nzapa, a ye pëpe ti tene so lo yeda na ni. A yeke biani kota ye ti hinga aye ti nzoni so zo ayeke wara tongana lo sara ye alingbi na andia ti Nzapa nga akpale so lo yeke wara tongana lo doro ni.”

Bible alingbi ti mû maboko na zo teti so aversê ni mingi afa aye ti sioni so ayeke si na zo tongana lo sara ye alingbi pëpe na andia so ayeke na yâ ni. Na tapande, aProverbe 5:8, 9 awa amaseka-koli ti kpe lango-sioni tongaso pëpe ala yeke ‘mû kota ndo ti ala na mbeni zo’. Tongana ti so aversê so afa, azo so abungbi koli na wali kozoni na mariage, a yeke buba yâ ti sarango ye ti ala, a yeke sara si ala duti be-ta-zo pëpe na Nzapa, nga a yeke bi nengo ti ala na sese. A yeke sara nga si azo so ayeke na anzoni sarango ye so ayeke duti ande nduru pëpe ti yeda ti sara mariage na ala. Tongana molenge ti mo agbu li ti lo na ndo ti kpale ti seni so lo yeke wara, vundu so ayeke sara lo nga na songo ti lo na Nzapa so ayeke buba tongana lo doro andia ti Nzapa, a lingbi ti pusu lo ti sara kue ti ngbâ ti sara ye alingbi na ni na yâ ti fini ti lo.c

TARA TI SARA YE SO: Sara kusala na atapande ti mû maboko na molenge ti mo ti bâ so a yeke na lege ti ndara ti sara ye alingbi na aye so Nzapa afa. Na tapande, mo lingbi ti tene: “Wâ ti tongo na kobe ayeke nzoni; wâ so agbi gbako ayeke sioni. Kangbi wa ayeke na popo ti aye use so nga tongana nyen kiringo tënë ti mo ague oko na andia so Nzapa amû na ndo ti bungbingo koli na wali?” Sara kusala na mbaï so ayeke na aProverbe 5:3-14 ti mû maboko na molenge ti mo ti bâ kpale so zo ayeke wara tongana lo sara lango-sioni.

Takao, so ayeke na Japon na so ayeke na ngu 18, atene: “Mbi hinga so a lingbi mbi sara ye so ayeke na lege ni, me mbi ngbâ lakue ti tiri na anzara ti mitele.” Bê ti amaseka so ayeke na mara ti bibe so alingbi ti dë tongana ala hinga so ye so asi gi na ala oko pëpe. Même bazengele Paul so ayeke mbeni kpengba Chrétien atene: “Tongana mbi ye ti sara ye so ayeke mbilimbili, ye so ayeke sioni si ayeke na yâ ti mbi.”​—aRomain 7:21.

A yeke nzoni amaseka ahinga so ti tiri lakue na mara ti asioni nzara tongaso ayeke sioni pëpe. A lingbi ti pusu ala ti bâ wala ala ye ti tene sarango ye ti tere ti ala aduti tongana nyen. A lingbi ti mû maboko na ala ti gbu li nzoni na ndo ti ahundango tënë so: ‘Mbi ye ti sara ye nzoni na fini ti mbi nga ti tene azo ahinga mbi tongana mbeni zo so sarango ye ti lo ayeke nzoni nga so ayeke be-ta-zo? wala mbi ye si azo ahinga mbi tongana mbeni zo so ayeke sara aye kue so azo ayeke sara, so ti tene mbeni zo so ayeke nduru ti sara ye alingbi na anzara ti mitele ti lo so ayeke nzoni pëpe?’ Tongana molenge ti mo ayeke na anzoni ye so ayeke fa lege na lo, a yeke mû maboko na lo ti kiri tënë nzoni na ahundango tënë so.

[Akete tënë na gbe ni]

HUNDA TERE TI MO . . .

▪ Aye wa afa na mbi so molenge ti mbi ayeke na anzoni sarango ye so ayeke fa lege na lo?

▪ Na ngoi so mbi yeke sara lisoro na molenge ti mbi na ndo ti bungbingo koli na wali, mbi yeke fa na lo kozoni kue so a yeke mbeni matabisi so alondo na Nzapa wala mbi yeke fa na lo so a yeke mbeni kûkû ti Satan?

[Encadré na lembeti 21]

Afango ye ti Bible angbâ lakue na ngangu na ngoi ti e

Mbeni buku (Parenting Teens With Love and Logic) atene: “Ndia so Bible amû na ndo ti bungbingo koli na wali angbâ lakue na ngangu na ngoi ti e. Laso amaseka ayeke wara akota vundu ndali ti aye tongana bungbingo koli na wali na ngoi so ade ala kpengba pëpe, mungo ngo sân ti sara ti mariage, SIDA nga na ambeni kobela so zo ayeke wara na lege ti bungbingo koli na wali. Wango so Bible amû ti tene zo abungbi koli na wali gi na yâ ti mariage ayeke tâ nzoni mingi nga ayeke bata zo.”