A sara si ala ga nzoni-kue

1. Aye ti sioni wa Néhémie abâ na ngoi so lo kiri na Jérusalem? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.)

AZO ti Jérusalem ayeke sara lisoro na popo ti ala. A zia mbeni wande so asara sioni mingi alango na yâ ti kubu ti temple. Azo ti mara ti Lévi adö akua so a mû na ala azia. Ahon ti tene a-ancien amû li ni na yâ ti akua so andu vorongo Nzapa, ala yeke kä aye na lâ ti sabbat. Azo ti Israël mingi ayeke sara mariage na azo so ayeke a-Juif pëpe. So ayeke gi ambeni ye ti sioni so Néhémie abâ na ngoi so lo kiri na Jérusalem angu kete na peko ti ngu 443 kozo ti Christ.​—Néh. 13:6.

2. Tongana nyen la Israël aga lani mara so ayeke nzoni-kue?

² Israël ayeke lani mbeni mara so amû tere ti lo na Nzapa. Na ngu 1513 kozo ti Christ, amolenge ti Israël aye mingi ti sara ye so bê ti Jéhovah aye. Ala tene: “Fade e sara ye kue so L’Éternel atene.” (Ex. 24:3). Tongaso, Nzapa asara si ala ga nzoni-kue, wala lo zia ala nde tongana mara ti lo so lo soro ni. Ye so ayeke lani mbeni kota pasa. Angu bale-osio na pekoni, Moïse adabe ti ala, lo tene: “I yeke azo ti nzoni-kue teti L’Éternel Nzapa ti i; na popo ti azo kue so ayeke na lê ti sese so, L’Éternel Nzapa ti i airi i ti ga azo ti Lo mveni.”​—Deut. 7:6.

3. Na ngoi so Néhémie asi na Jérusalem ti fani use ni, dutingo ti a-Juif na lege ti yingo ayeke tongana nyen?

³ Mawa ni ayeke so nzara so azo ti Israël ayeke na ni lani na tongo nda ni ti duti mara so ayeke nzoni-kue aninga pëpe. Atâa so lakue a yeke wara ambeni zo so ayeke voro Nzapa, ye so agbu bê ti mingi ti a-Juif ayeke ti tene azo abâ ala tongana azo so ayeke nzoni-kue me pëpe sarango ye so bê ti Nzapa aye. Na ngoi so Néhémie asi ti fani use ni na Jérusalem, ngu ngbangbo oko tongaso ahon awe ngbene ye so tanga ti azo ti Israël so ayeke be-ta-zo alondo na Babylone akiri ti voro Nzapa tâ na lege ni. Na ngoi ni so nga kue, nzara ti mara ni ndali ti aye ti yingo ayeke kiri gi kiringo na peko.

4. Aye wa la e yeke bâ na yâ ti article so, so ayeke mû maboko na e ti ngbâ nzoni-kue?

⁴ Legeoko tongana ti azo ti Israël, Nzapa asara si laso aTémoin ti Jéhovah aga nzoni-kue. A-Chrétien so a soro ala ti gue na yayu nga na “azo mingi mingi” ayeke nzoni-kue, a zia ala nde ndali ti kusala so ayeke nzoni-kue (Apoc. 7:9, 14, 15; 1 aCor. 6:11). E kue e ye ti ngbâ ti duti nzoni-kue na gbele Nzapa na e ye pëpe ti sara ye tongana ti azo ti Israël. Nyen la alingbi ti mû maboko na e ti sara ye pëpe tongana ti azo ti Israël tongaso si e ngbâ nzoni-kue nga si Jéhovah asara kua na e mingi? Na yâ ti article so, e yeke bâ aye osio so Néhémie chapitre 13 afa ni: (1) Ti kpe asioni kamarade; (2) ti mû maboko na aye so bungbi ti Jéhovah azia na sese; (3) ti zia aye ti yingo na kozo ndo; nga (4) ti ngbâ lakue ti sara ye tongana tâ Chrétien. Zia e bâ fadeso aye ni oko na oko.

KPE ASIONI KAMARADE

5, 6. Eliasib na Tobija ayeke azo wa? Nyen la asara peut-être si Eliasib asara songo na Tobija?

⁵ Diko Néhémie 13:4-9. E yeke na popo ti azo so sarango ye ti ala ayeke sioni, ni la ti ngbâ ti duti nzoni-kue ayeke kete ye pëpe. Zia e sara tënë na ndo ti Eliasib na Tobija. Eliasib ayeke lani kota prêtre na Tobija ayeke zo ti mara ti Ammon nga peut-être mbeni senge zo ti kua so ayeke sara kua na gbata ti Juda na iri ti kodoro ti Perse. Tobija na azo ti lo akanga lege na aye so Néhémie asara ti tene a kiri a leke gbagba ti Jérusalem (Néh. 2:10). A ke lani na azo ti mara ti Ammon ti ga na yâ ti temple (Deut. 23:3). Tongaso, ngbanga ti nyen Kota Prêtre Eliasib amû na Tobija mbeni place na yâ ti da ti tengo kobe ti temple?

⁶ Tobija aga mbeni kota kamarade ti Eliasib. Tobija na molenge ti lo Johanan asara mariage na awali so ayeke aJuif, na aJuif mingi atene nzoni tënë ti Tobija (Néh. 6:17-19). Mbeni âta ti Eliasib asara mariage na molenge ti Sanballat, gouverneur ti Samarie so ayeke lani kota kamarade ti Tobija (Néh. 13:28). Peut-être songo so la asara si Kota Prêtre Eliasib azia si Tobija so ayeke païen nga wato asara ngangu na ndo ti lo. Me Néhémie afa so lo yeke be-ta-zo na Jéhovah na lege so lo tuku na gigi akungba ti Tobija kue so ayeke na yâ ti da ti tengo kobe.

7. Na lege wa a-ancien nga na aita ayeke kpe ti ga sioni na lê ti Jéhovah?

⁷ E so e mû tere ti e na Nzapa awe, kozo zo so a lingbi e duti be-ta-zo na lo lakue ayeke Jéhovah. E yeke ngbâ nzoni-kue na lê ti lo gi tongana e sara ye alingbi na andia ti lo so ayeke mbilimbili. A lingbi e zia pëpe si songo ti fami aga ye so ayeke kota na lê ti e ahon afango ye ti Bible. Apensé ti Jéhovah la ayeke fa lege na a-ancien me pëpe abango ndo ti ala wala atënë ti bê ti ala (1 Tim. 5:21). A-ancien ayeke sara hange si ala sara pëpe mbeni ye so alingbi ti buba songo ti ala na Nzapa.​—1 Tim. 2:8.

8. Nyen la ayeke nzoni awakua ti Jéhovah kue so amû tere ti ala na lo adabe ti ala na ni tongana andu tënë ti sarango kamarade?

⁸ A yeke nzoni e dabe ti e so “ti sara songo na asioni zo ayeke buba anzoni sarango ye ti zo.” (1 aCor. 15:33). Même ambeni fami ti e alingbi ti duti anzoni kamarade pëpe, so ti tene, ala lingbi ti pusu e ti sara ye ti sioni. Na tongo nda ni, Eliasib azia nzoni tapande na azo na lege so lo mû maboko na Néhémie ti kiri ti leke gbagba ti Jérusalem (Néh. 3:1). Me asi na mbeni ngoi songo ti Eliasib na Tobija nga na ambeni zo asara ye ti nzoni na ndo ti lo pëpe; ni la ague na lo ti sara ambeni ye so asara si lo ga sioni na lê ti Jéhovah. Anzoni kamarade ayeke wa e ti sara aye so ayeke nzoni ndali ti aChrétien, na tapande, dikongo Bible, guengo na abungbi nga na fango tënë. E ye mingi afami ti e so ayeke pusu e ti sara ye so ayeke nzoni nga e bâ ala na nene ni.

MÛ MABOKO NA AYE SO BUNGBI TI JÉHOVAH AZIA NA SESE

9. Ngbanga ti nyen aye so aleke lani ndali ti temple atambela nzoni ape? Néhémie asuku na azo wa ndali ni?

⁹ Diko Néhémie 13:10-13. Na ngoi so Néhémie akiri na Jérusalem, lo bâ so a-offrande so aJuif amû ndali ti temple ayeke kete mingi. Teti so azo ti mara ti Lévi awara pëpe a-offrande so ti mû maboko na ala, ala dö akua so a mû na ala azia ti gue ti fâ ayaka ti ala. Néhémie asuku na azo so ayeke na komandema ndali ti ye so asi so. Na bango ni ala sara akua so a mû na ala pëpe. Ala ro pëpe adîme na maboko ti azo wala ala tokua ni pëpe na temple tongana ti so a hunda na ala ti sara (Néh. 12:44). Tongaso Néhémie aleke aye ti tene a ro adîme ni. Lo zia akoli so ayeke sara ye na lege ni ti bâ ndo na ndo ti agogoro ti temple nga ti kangbi a-offrande na aLévite.

10, 11. Pasa wa la awakua ti Nzapa ayeke na ni ti mû maboko na tâ vorongo?

¹⁰ E lingbi ti manda ye na yâ ti ye so asi so? En, ndali ti so e hinga so e yeke na pasa ti mû anzoni ye ti e ti gonda na Jéhovah (aProv. 3:9). Na ngoi so e yeke mû a-offrande ti mû maboko na kua ti Jéhovah, a yeke gi aye ti lo la e kiri e mû na lo (1 Chron. 29:14-16). Zia e pensé pëpe so a lingbi e duti na gbâ ti ye si e mû a-offrande, me e kue e lingbi ti mû ni tongana e yeke na nzara ni.​—2 aCor. 8:12.

¹¹ Teti angu mingi, mbeni sewa so ayeke na amolenge miombe ayeke tisa mbeni ita-koli na wali ti lo so ayeke akangba nga apionnier spécial ti te ye na ala fani oko na yâ ti yenga oko oko. Mama ni ayeke tene ka ândö atene, teti so ni yeke tö ka kobe ndali azo bale-oko, a yeke duti ngangu na ni pëpe ti tö kobe ndali ti azo bale-oko na use. Zo alingbi ti bâ so ti mû kobe na zo fani oko yenga oko oko ayeke ye oko ape, me apionnier so akiri singila mingi ndali ti ye so sewa so asara na ala. Apionnier so nga kue asara aye ti nzoni na sewa so. Lisoro ti ala so amû ngangu na zo nga anzoni ye so asi na ala na yâ ti fini ti ala amû maboko na amolenge ti yâ ti sewa so ti gue na li ni na lege ti yingo. Na pekoni, amolenge ni kue amû kua ti ngoi kue.

12. Nzoni tapande wa aita so a mû na ala kua na yâ ti congrégation ayeke zia na aita?

¹² Mbeni ye so e lingbi ti manda ayeke so: Legeoko tongana Néhémie, aita-koli so laso a mû na ala kua na bungbi ayeke mû li ni ti mû maboko na aye so bungbi ti Jéhovah azia na sese. Aita na yâ ti congrégation ayeke bâ nzoni na lege ti nzoni tapande ti ala. Na mungo maboko na aye so bungbi ti Jéhovah azia na sese, a-ancien nga kue amû tapande ti bazengele Paul. Lo mû maboko na tâ vorongo nga lo fa nzoni lege ti sarango ni. Na tapande, lo mû gbâ ti anzoni wango na ndo ti lege ti mungo a-offrande.​—1 aCor. 16:1-3; 2 aCor. 9:5-7.

ZIA AYE TI YINGO NA KOZO NDO

13. Na lege wa ambeni Juif ayeke bata lani pëpe lango ti sabbat?

¹³ Diko Néhémie 13:15-21. Tongana e zia si aye ti mitele la agbu bê ti e, yeke na yeke songo ti e na Jéhovah ayeke woko. Na Exode 31:13 a tene so, lango ti Sabbat so amolenge ti Israël ayeke bata yenga oko oko ayeke lani ti dabe ti ala so ala yeke azo so ayeke nzoni-kue. A lingbi ala zia lango ni so nde ti tene ala voro na Nzapa na yâ ti sewa, ala sambela nga ala gbu li na ndo ti Ndia ti Nzapa. Ye oko, ti ambeni zo ti ngoi ti Néhémie, lango ti sabbat aga ti lo mbeni lango nde: lango ti kango aye ti ala tongana tanga ti alango kue. Akua ti ala ti mitele la ayeke kota na lê ti ala ahon vorongo Jéhovah. Tongana Néhémie abâ aye so, lo mû yanga ti tene na lakui ti omene lango ti yenga a kanga yanga ti gbagba ti gbata ni nga a tomba awande so ayeke kä ye dä kozoni si lango ti sabbat akomanse.

14, 15. (a) Nyen la alingbi ti si na e tongana e zia pëpe katikati na yâ ti adengo buze ti e? (b) Tongana nyen la e lingbi ti lï na yâ ti wungo tere ti Nzapa?

¹⁴ Nyen la e lingbi ti manda na lege ti tapande ti Néhémie? Mbeni ye so e lingbi ti manda ayeke so, a lingbi e zia katikati na yâ ti adengo buze ti e. Tongaso pëpe, a yeke duti ngangu na e ti tene li ti e aduti kpô, wala bê ti e alingbi même ti duti use use, tongana e ye kua ti nginza ti e mingi. Dabe ti mo na wango so Jésus amû na ndo ti dutingo ngbâa ti azo use. (Diko Matthieu 6:24.) Atâa so Néhémie ayeke lani na nginza, lo sara kua na ngoi ti lo tongana nyen na ngoi so lo yeke na Jérusalem? (Néh. 5:14-18). A hon ti tene Néhémie abi tere ti lo kue ti dë buze na azo ti Tyr wala na ambeni zo nde, lo mû tere ti lo ti mû maboko na aita ti lo nga ti sara akua so asara si iri ti Jéhovah aga nzoni-kue. Legeoko nga laso, a-ancien nga na awakua ti mungo maboko amû tere ti ala kue ti sara akua so aga na aye ti nzoni na congrégation nga aita aye ala mingi ndali ti bibe so ala yeke na ni so. Ye so asara si ndoye, siriri nga na nzoni duti ayeke na popo ti azo ti Nzapa.​—Ézéch. 34:25, 28.

¹⁵ Atâa so a hunda pëpe na aChrétien ti bata mbeni lango ti sabbat yenga oko oko, Paul atene na e so “mbeni sabbat ti wungo tere angbâ ndali ti azo ti Nzapa.” Lo kiri lo tene: “Zo so alï na yâ ti wungo tere ti Nzapa, lo wu tere ti lo nga na akusala ti lo, gi tongana ti so Nzapa nga awu lani tere ti lo na akusala ti lo.” (aHéb. 4:9, 10). E aChrétien, e lingbi ti lï na yâ ti wungo tere ti Nzapa tongana e mä yanga ti lo nga e sara kua maboko na maboko na lo ti tene ye so lo leke ti sara amaï. Mo na azo so mo ye ala mingi azia na kozo ndo na yâ fini ti ala vorongo Nzapa na yâ ti sewa, guengo na abungbi nga na fango tënë? Tongana patron ti e wala azo so e na ala e dë buze agi ti fa na e so aye ti yingo so e zia na kozo ndo ayeke kota ye ape, a lingbi e ke na ala nga e fa na ala polele so a yeke aye so ayeke kota mingi na lê ti e. Tongana e sara tongaso, a yeke mo bâ mo tene e ‘kanga porte ti gbagba ti gbata ni nga e tomba azo ti Tyr’ tongaso si li ti e angbâ gi na ndo ti aye so ayeke nzoni-kue nga si e zia ni na kozo ndo. Teti so a sara si e ga nzoni-kue, a yeke nzoni e hunda tere ti e: ‘Fini ti mbi afa so a zia mbi nde ndali ti kusala ti Jéhovah?’​—Mat. 6:33.

NGBÂ LAKUE TI SARA YE TONGANA TÂ CHRÉTIEN

16. Nyen la azo ti Israël ti ngoi ti Néhémie asara lani so alingbi ti sara si na nda ni ala duti mbeni pëpe azo ti Nzapa so ayeke nzoni-kue?

¹⁶ Diko Néhémie 13:23-27. Na ngoi ti Néhémie, azo ti Israël asara mariage na awali so ayeke awande. Na kozo guengo ti Néhémie na Jérusalem, lo sara si a-ancien kue asû maboko na gbe ti mbeni mbeti so afa so akoli ti kodoro ti Israël ayeke mû pëpe awali so ayeke apaïen (Néh. 9:38; 10:30). Ye oko, ngu kete na pekoni, lo bâ so aJuif asara mariage na awali so ayeke awande nga ala komanse ti sara ye mbeni pëpe tongana azo ti Nzapa so lo zia ala nde. Amolenge ti awali wande ni ahinga pëpe ti tene Hébreu wala ti diko ni. Tongana ala kono, ala yeke bâ tere ti ala tongana azo ti Israël? Wala ala yeke pensé so ala yeke azo ti Asdod, ti Ammon wala ti Moab? So ala hinga Hébreu ape so, ala yeke gbu nda ti Ndia ti Nzapa ande? Ala yeke sara tongana nyen ti hinga Jéhovah nga ti mû desizion ti sara na lo ahon ti sara na anzapa ti wataka so amama ti ala avoro? A hunda lani ti mû mbeni ngangu desizion hio na a yeke ye so Néhémie asara.​—Néh. 13:28.

17. Tongana nyen la ababâ na amama alingbi ti mû maboko na amolenge ti ala ti duti na kpengba songo na Jéhovah?

¹⁷ Laso, a lingbi e sara anzoni ye tongaso si e mû maboko na amolenge ti e ti hinga ti sara ye tongana atâ Chrétien. Babâ wala mama hunda tere ti mo: ‘Amolenge ti mbi ayeke tene “yanga ti kodoro so ayeke tâ nzoni ni”, wala atâ tënë ti Bible, nzoni? (Soph. 3:9, FD). Alisoro ti amolenge ti mbi afa so ala zia si yingo ti Nzapa la afa lege na ala wala yingo ti dunia so?’ Zia si bê ti mo anze hio ape tongana mo bâ so ala yeke na ambeni wokongo. Ti manda mbeni yanga ti kodoro ahunda ngoi, mbilimbili tongana aye so alingbi ti gboto lê ti zo angoro e. Amolenge ti mo ayeke tingbi na akota tara so ayeke pusu ala ti sara ye ague nde na ye so ayeke nzoni. Tongaso kanga bê ti mo, mû ngoi ti vorongo Nzapa na yâ ti sewa nga na ambeni ngoi nde ti mû maboko na amolenge ti mo ti gi ti duti na kpengba songo na Jéhovah (Deut. 6:6-9). Fa na ala ye ti nzoni so zo ayeke wara tongana lo duti nde na dunia ti Satan (Jean 17:15-17). Sara nga kue ti ndu bê ti ala.

18. Ngbanga ti nyen ababâ na amama la ayeke anzoni zo so alingbi ti fa ye na amolenge ti ala tongaso si ala mû tere ti ala na Jéhovah?

¹⁸ Molenge oko oko la ayeke mû desizion ti sara na Nzapa. Me aye ayeke mingi so ababâ na amama alingbi ti sara. A lingbi ala duti anzoni tapande, ala fa na amolenge ti ala polele aye so ayeke nzoni na aye so ayeke sioni nga ala sara lisoro na ala na ndo ti aye so ayeke ga na peko ti adesizion so ala yeke mû. Ababâ na amama, ala la ala yeke anzoni zo so alingbi ti fa ye na amolenge ti ala tongaso si ala mû tere ti ala na Jéhovah. Mbeni zo nde alingbi pëpe ti sara ni nzoni ahon ala. Amolenge ti ala ayeke na bezoin ti mungo maboko ti ala ti hinga ti sara ye tongana atâ Chrétien nga ti ngbâ lakue ti sara ni. A lingbi lê ti e kue akpengba tongaso si e girisa pëpe ‘bongo ti e ti ndo ni’, so ti tene asarango ye nga na andia so e yeke sara ye alingbi na ni so afa so e yeke adisciple ti Christ.​—Apoc. 3:4, 5; 16:15.

NZAPA AYEKE DABE TI LO NA MO TI “SARA NZONI” NA MO

19, 20. A lingbi e sara nyen ti tene Jéhovah adabe ti lo na e ti “sara nzoni” na e?

¹⁹ Prophète Malachie so ayeke lani na ngoi ti Néhémie afa so “a sara mbeti ti dabe . . . tënë ti ala so akpe mbeto ti L’Éternel, na ala bi bê ti ala na iri ti Lo.” (Mal. 3:16, 17). Nzapa ayeke girisa ande lâ oko ape ala so akpe mbeto ti lo nga so andoye iri ti lo.​—aHéb. 6:10.

²⁰ Néhémie asambela atene: “O Nzapa ti mbi, Mo dabe Mo na mbi, ti sara nzoni na mbi.” (Néh. 13:31). Legeoko tongana Néhémie, iri ti e ayeke duti na yâ ti buku so na yâ ni Nzapa ayeke dabe ti lo na azo ti lo, tongana e ngbâ ti kpe asioni kamarade, e ngbâ ti mû maboko na aye so bungbi ti Jéhovah azia na sese, e ngbâ ti zia aye ti yingo na kozo ndo nga e ngbâ lakue ti sara ye tongana atâ Chrétien. Zia e ‘ngbâ ti bâ tere ti e ti bâ wala e yeke na yâ ti mabe’. (2 aCor. 13:5). Tongana e bata nzoni songo na Jéhovah, lo yeke dabe ti lo na e ti “sara nzoni” na e.