Tënë ti Jéhovah ayeke na fini

Akota tënë ti mbeti ti Bia ti Salomon

“LO SO mbi ndoye lo, lo yeke na popo ti amolenge-wali legeoko tongana langa na popo ti akî.” “Lo so mbi ndoye lo, lo yeke na popo ti amolenge-koli legeoko tongana keke ti pomme na popo ti akeke ti ngonda.” “Lo yeke zo [wa]? lo so asi tongana singo ti ndapre, pendere tongana nze, nzoni-kue tongana lâ”. (Bia ti Salomon 2:2, 3; 6:10). Aversê so alondo na yâ ti Bia ti Salomon na ayeke pendere mingi! Mbeti ni kue ayeke mbeni suma-tene so nda ni ane mingi na so ayeke pendere mingi. A yeke ndali ni la si a iri ni tâ pendere ‘bia ti abia kue.’​—Bia ti Salomon 1:1.

A yeke Gbia Salomon ti Israël ti giriri si asû mbeti so na ngu 1020 tongaso kozo ti Christ, na yâ ti akozo ngu ti komandema ti lo so aninga ngu 40. Bia so ayeke mbeni mbaï ti yengo tere so ayeke na popo ti mbeni maseka-koli so ayeke berger na Sulamite, mbeni maseka-wali ti kete kodoro. Na popo ti azo so a sara tënë ti ala na yâ ti mbeti so, a yeke wara mama ti Sulamite, aita ti lo ti koli, “amolenge-wali ti Jérusalem [awali ti yangbo ti gbia]” nga na “amolenge-wali ti Sion [awali ti Jérusalem]”. (Bia ti Salomon 1:5; 3:11). Na yanga ti Hébreu so a sû na Bible, a fa pëpe iri ti azo so ayeke sara tënë na yâ ti Bia ti Salomon.a Me, e lingbi ti hinga azo so ayeke sara tënë na lege ti aye so ala tene wala na lege ti atënë so a tene na ala.

Teti so mbeti ti Bia ti Salomon ayeke mbeni mbage ti Tënë ti Nzapa, atënë ti yâ ni ayeke kota ye mingi na lê ti e ndali ti anda ti tënë use (aHébreu 4:12). Kozoni kue, a fa na e ye so tâ yengo tere na popo ti mbeni koli na wali aye ti tene biani. Use ni, Bia ti Salomon afa mara ti ndoye so ayeke na popo ti Jésus Christ na kongregation ti aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala.​—2 aCorinthien 11:2; aEphésien 5:25-31.

GI PËPE TI ZINGO NDOYE NA YÂ MBI

(Bia ti Salomon 1:1–3:5)

“O, si mo hunu yanga ti mbi! Teti ndoye ti mo ayeke nzoni ahon vin.” (Bia ti Salomon 1:2). Lisoro ti yâ ti Bia ti Salomon ato nda ni na lege ti atënë ti maseka-wali ti kete kodoro so a gue na lo na yâ ti da so a leke teti Gbia Salomon na yando. Lo si kâ tongana nyen?

Lo tene: “Ngonzo asara amolenge ti mama ti mbi na ala ke mbi; ala sara si mbi ga zo ti bata yaka ti vigne.” Aita ti maseka-wali ni ti koli asara ngonzo na tere ti lo ndali ti so na mbeni ngoi so lâ asû pendere, maseka-koli so ayeke berger na so lo ye lo mingi atisa lo ti tene ala gue ala fono. Ti kanga lege na lo ti gue, ala mû na lo kua ti batango yaka ndali ti “akete mbako, ala so afuti yaka ti vigne”. Kusala so asara si lo ga nduru na kando ti Salomon. A yeke na ngoi so lo gue na “yaka ti keke ti noyer” wala mbeni keke so lë ni akpa lë ti karako, si Salomon abâ so lo yeke pendere mingi, na a ga na lo na yâ ti kando ni.​—Bia ti Salomon 1:6; 2:10-15; 6:11.

Tongana maseka-wali so afa so lo yeke na nzara ti bâ berger so lo ye lo, awali ti yangbo ti gbia atene na lo ti “gue na senda ti kundu ti akete nyama” na ti gi lo. Me Salomon ake na lo ti gue. Na ngoi so Salomon ayeke gonda pendere ti maseka-wali ni, lo mû zendo ti mû na lo “ye ti pendere ti lor” na ti “zia argent na tere ni.” Ye oko, atënë ti Salomon asara ye oko na ndo ti lo pëpe. Maseka-koli ni awara lege ti lï na yâ ti kando ti Salomon, lo wara maseka-wali ni na lo tene na lo: “Bâ, mo yeke pendere, mo so mbi ndoye mo mingi; bâ, mo yeke pendere mingi.” Maseka-wali ni ahunda na awali ti yangbo ti gbia ti deba yanga ti ala, lo tene: “Gi pëpe ti zingo ndoye na yâ mbi, juska bê ti mbi aye.”​—Bia ti Salomon 1:8-11, 15; [2:7; 3:5, NW ].

Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:

1:2, 3​—Tongana maseka-wali ni ayeke dabe ti lo na aye so maseka-koli ni asara ti fa so lo ye lo mingi, lo tene so aye ni so ayeke nzoni ahon vin na iri ti lo ayeke tongana yombo, mbilimbili mafuta. Ngbanga ti nyen lo tene tongaso? Legeoko tongana ti so vin ayeke mû ngia na bê ti zo na mafuta so a sa na li ti zo ayeke sara si lo wara ngangu, ti dabe ti lo so maseka-koli ni aye lo mingi nga ti bi bê na ndo iri ti lo akpengba lo na adë bê ti lo (Psaume 23:5; 104:15). Atâ Chrétien, mingi ni ala so a sa yingo na ndo ti ala, ayeke wara nga ngangu na dengo bê tongana ala dabe ti ala na ndoye so Jésus Christ afa ni na mbage ti ala.

1:5​—Ngbanga ti nyen maseka-wali ti kete kodoro atene so lo vuko tongana “tente ti Kédar”? A yeke sara lani ye mingi na kuä ti tere ti ngasa (Nombre 31:20). Na tapande, a mû lani “kuä ti ngasa” ti leke na “tente na ndo Tabernacle”. (Exode 26:7). Legeoko tongana ti so ambeni-Arabo ayeke sara kusala laso na kuä ti tere ti ngasa so avuko ti leke na ye ti langongo na gbe ni na yando, a lingbi peut-être lani ti leke atente ti Kédar na ni.

1:15​—Maseka-koli ni aye ti tene nyen tongana lo tene: “Lê ti mo ayeke pendere tongana bungu”? Lo ye ti tene so gi na bango lê ti maseka-wali ni, zo ayeke hinga so lo yeke kpô tongana bungu.

2:7; 3:5​—Ngbanga ti nyen a hunda na awali ti yangbo ti gbia ti deba yanga ti ala “na lege ti agazelle na atagba ti benyama”? A hinga tagba na gazelle so ayeke mbeni nyama so ayeke tongana lekpa, na pendere tambela ti ala nga na pendere ti ala. Tongaso, Sulamite ayeke hunda na awali so ti deba yanga ti ala na iri ti aye kue so ayeke pendere mingi tongaso ti gi pëpe ti zingo ndoye na yâ lo.

Aye ti manda teti e:

1:2; 2:6. A yeke sioni pëpe ti tene azo use so ayeke gi ti hinga tere ndali ti mariage afa na lege ti sarango tënë ti ala wala sarango ye ti ala so ala ye tere. Ye oko, a lingbi ala sara hange si a duti aye so afa na gigi tâ yengo tere, me pëpe asioni bibe so alingbi ti pusu ala yeke yeke ti tï na yâ ti lango-sioni.​—aGalate 5:19.

1:6; 2:10-15. Aita ti Sulamite ti koli ake ti tene ita ti ala ti wali na zo so lo ye lo mingi ague gi ala use na yâ ti hoto na mbeni ndo so azo ayeke dä pëpe. Me, a yeke pëpe ndali ti so ala bâ so ita ti ala ni ayeke na sioni tambela wala asioni bibe. Nde na so, ala ye pëpe si lo tï na yâ tara. Ye ti manda ni ayeke so a yeke nzoni azo so ayeke gi ti hinga tere ndali ti mariage akpe ti duti gi ala oko na ando so azo ayeke dä pëpe.

2:1-3, 8, 9. Atâa so Sulamite ayeke lani pendere mingi, na tâ be-ti-molenge, lo bâ tere ti lo tongana “fleur ti Saron [mbeni senge fleur]”. Ye oko, maseka-koli ni abâ lo tongana “langa na popo ti akî” ndali ti so lo yeke pendere mingi nga lo duti be-ta-zo na Jéhovah. Nga, a lingbi ti tene nyen na ndo maseka-koli ni? Sulamite atene so lo yeke tongana “gazelle” ndali ti so lo yeke pendere mingi. E lingbi nga ti tene so lo yeke mbeni zo so akpe mbeto ti Jéhovah na aduti be-ta-zo na lo. Sulamite atene: “Lo so mbi ndoye lo, lo yeke na popo ti amolenge-koli legeoko tongana keke ti pomme [so ayeke mû na zo gbe ti dê na ale-keke] na popo ti keke ti ngonda.” Mabe nga na dutingo be-ta-zo na Nzapa ayeke anzoni sarango ye so a lingbi zo agi ni na mbage ti zo so lo ye ti sara mariage na lo.

2:7; 3:5. Maseka-wali ti kete kodoro asara nzara ti Salomon kete pëpe. Na ndo ni, lo hunda na awali ti yangbo ti gbia ti deba yanga ti ala si ala gi pëpe ti pusu lo ti ndoye mbeni zo nde na maseka-koli ni. Zo alingbi pëpe ti sara nzara ti mbeni koli wala ti mbeni wali gi tongaso, na a yeke na lege ni pëpe ti sara ni. A yeke nzoni mbeni Chrétien so ayeke kumbamba na so aye ti sara mariage asara ni gi na mbeni wakua ti Jéhovah so ayeke be-ta-zo.​—1 aCorinthien 7:39.

“TETI NYEN MO YE TI BÂ SULAMITE?”

(Bia ti Salomon 3:6–8:4)

Mbeni ye “alondo na yando, a ga tongana guru-wa so alondo mbilimbili.” (Bia ti Salomon 3:6). Ye wa awali ti Jérusalem abâ na ngoi so ala sigigi ti bâ ndo? Ye so ala bâ ayeke Salomon na azo ti lo so ayeke kiri na yâ gbata ni! Na gbia ni aga na Sulamite.

Maseka-koli berger ni amû peko ti maseka-wali ni na lo wara lege hio ti bâ lo. Na ngoi so lo yeke fa na maseka-wali ni so lo ye lo mingi, maseka-wali ni afa na lo so lo yeke na nzara ti zia gbata ni, lo tene: “Tongana lâ adë awe, na gbede ayo, fade mbi gue na hoto ti myrrhe, na hoto ti yombo ti libano.” Lo tisa berger ni ti ‘lï na yaka ti lo, na ti te le-keke ti lo ti nzoni ahon.’ Maseka-koli berger ni akiri tënë, lo tene: “Mbi lï na yaka ti mbi awe, ita ti mbi ti wali, fini-wali ti mbi.” Awali ti Jérusalem atene na ala: “I te, O andeko; i nyon, biani, i nyon mingi, i so i ndoye mingi”, wala ala sara tënë mingi ti fa yengo tere so ayeke na popo ti ala.​—Bia ti Salomon 4:6, 16; 5:1.

Na peko ti so Sulamite afa peko ti mbeni bango li na awali ti yangbo ti gbia, lo tene na ala: “Ndoye awoko mbi awe.” Ala hunda lo: “Na lege [wa], lo so mo ndoye lo ayeke nzoni ahon mbeni koli so awali andoye lo?” Lo kiri tënë, lo tene: “Lo so mbi ndoye lo mingi ayeke [pendere, tere ti lo abe bengo, Tene ti Nzapa, Kozo Mbouki] lo yeke nzoni ahon na popo ti azo [saki] baleoko.” (Bia ti Salomon 5:2-10). Na pekoni so Salomon agonda pendere ti maseka-wali ni ahon ndo ni, lo kiri tënë na tâ be-ti-molenge lo tene: “Teti nyen mo ye ti bâ Sulamite?” (Bia ti Salomon 6:4-7:1). Teti so Salomon abâ hundango tënë ti maseka-wali ni tongana ye so azi lege na lo ti woko bê ti lo, lo kiri lo gonda lo mingi. Ye oko, maseka-wali ni angbâ lakue ti ye maseka-koli berger ni. Tongaso, Salomon azia lo kiri na kodoro ti lo.

Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:

4:1; 6:5​—Ngbanga ti nyen a haka kuä ti li ti maseka-wali so na “kuä ti angasa”? Hakango ye so aye ti fa so kuä ti li ti lo aza zango nga ayeke mingi tongana vuko kuä ti tere ti angasa.

4:11​—Tongana a tene so “wotoro asigigi na yanga ti [Sulamite] ayuru” (Tene ti Nzapa, Kozo Mbouki), na “ngu-lavu na dulait ayeke na gbe menga ti [lo]” a ye ti tene nyen? Hakango ye so legeoko na ti so a tene ngu-lavu nga na dulait ayeke na gbe ti menga ti Sulamite ni aye ti fa so lo yeke sara tënë na nzobe nga atënë ti yanga ti lo anzere mingi.

5:12​—Tongana a tene “lê ti lo ayeke pendere tongana bungu na tere ti ngu, a bâ a sukula lê ni na dulait” a ye ti tene nyen? Sulamite ni aye ti sara tënë ti pendere ti lê ti zo so lo ye lo mingi. Peut-être, na lege ti suma-tene, lo yeke haka vuko para ti lê ti maseka-koli ni na vuru ni so angoro ni na abungu so avuko kete, na so ayeke sukula tere ti ala na yâ ti dulait.

5:14, 15​—Ngbanga ti nyen a sara tënë ti maboko na gere ti berger ni na lege so? Maseka-wali ni aye ti haka akete maboko ti berger ni na abarre ti lor nga na anzene ti maboko ti lo na chrysolithe, mbeni tênë ti ngere ngangu. Lo haka agere ti berger ni na “pilier ti marbre”, mbeni tênë ti ngere ngangu ndali ti so agere ti lo akpengba na ayeke pendere mingi.

6:4​—Ngbanga ti nyen a haka maseka wali ni na Thirtsa? Thirtsa ayeke mbeni gbata ti azo ti Canaan so Josué agbu na bira. Na peko ti Salomon, gbata so aga kota li-kodoro ti royaume ti amara baleoko ti banga ti Israël (Josué 12:7, 24; 1 aGbia 16:5, 6, 8, 15). Mbeni buku atene: “A bâ a tene gbata so ayeke lani pendere mingi. A yeke ngbanga ni la a sara tënë ni ge.”

7:1​—Tënë “dodo na gbele bungbi use ti azo” aye ti tene nyen? Tënë so aye ti sara nga tënë ti “dodo ti Mahanaïm”. Kodoro ti Mahanaïm ayeke na mbage ti tö ti Ngu ti Jourdain nduru na Ngu ti Jabbok (Genèse 32:2, 22; 2 Samuel 2:29). Tënë “dodo na gbele bungbi use ti azo” aye peut-être ti sara tënë ti mara ti mbeni dodo so a yeke sara na yâ ti gbata ni na ngoi ti mbeni matanga.

7:5​—Ngbanga ti nyen Salomon ahaka go ti Sulamite na “tour ti pembe ti doli”? Kozoni, a gonda maseka-wali ni, a tene: “Go ti mo ayeke tongana tour so David asara.” (Bia ti Salomon 4:4). Mbeni tour ayo na nduzu nga yâ ni akono mingi pëpe, nga pembe ti doli ayeke na kutu na tere ni pëpe ti buba pendere ni. Kete go ti maseka-wali ni nga na pendere ti tere ti go ti lo apika bê ti Salomon mingi.

Aye ti manda teti e:

4:1-7. Atâa so lo yeke mbilimbili-kue pëpe, Sulamite afa so lo yeke be-ta-zo na lege so lo woko pëpe na gbe ti aye so Salomon asara ti handa lo ti ye lo. Dutingo be-ta-zo ti lo asara si lo kiri lo ga pendere mingi ahon ti kozo. A yeke nzoni a duti nga tongaso na awali-Chrétien.

4:12. Legeoko tongana mbeni pendere jardin so gbagba ayeke na tere ni, na so zo alingbi ti lï na yâ ni gi na lege ti yanga ni so a kanga ni na clé, Sulamite ayeke fa ndoye ti lo gi na lo so ayeke ga ande koli ti lo. So mbeni nzoni tapande teti aChrétien so ade kumbamba!

“TÂ MENGA-WA TI L’ETERNEL”

(Bia ti Salomon 8:5-14)

Na ngoi so aita ti Sulamite ti koli abâ lo na kiringo ni na yanga-da, ala hunda tere ti ala atene: “So ayeke zo [wa]? lo so alondo na yando, a ga, lo so aba tere ti lo na ndo maboko ti lo so lo ndoye lo mingi.” Kozoni mbeni lâ, mbeni oko ti ala atene: “Tongana lo yeke gbagba ti bira, ka fade e sara tour ti argent na ndo lo. Me tongana lo yeke porte, fade e kanga keke ti cèdre na tere ti lo.” Na pekoni so a tara ndoye ti Sulamite na a bâ so ndoye ti lo akiri na peko pëpe, lo tene: “Mbi yeke gbagba ti bira, na me ti mbi ayeke tongana tour; tongaso, na lê ti lo, mbi yeke tongana lo so aga na siriri” wala so awara siriri.​—Bia ti Salomon 8:5, 9, 10.

Tâ ndoye ayeke “tâ menga-wa ti L’Eternel.” Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so mara ti ndoye tongaso alondo na Jéhovah. A yeke lo so asara si e lingbi ti fa ndoye. A yeke menga-wa so a lingbi ti mingo ni pëpe. Bia ti Salomon afa nzoni mingi so ndoye so ayeke na popo ti mbeni koli na wali ayeke “ngangu [zo alingbi ti kanga lege na ni pëpe] tongana kui”.​—Bia ti Salomon 8:6.

Tâ pendere bia ti Salomon so ahon tanga ni kue agboto lê na ndo kamba ti ndoye so ayeke na popo ti Jésus Christ na bungbi ti azo so a haka ala na “fini-wali” ti lo ti yayu (Apocalypse 21:2, 9). Ndoye so Jésus ayeke na ni teti aChrétien so a sa yingo na ndo ti ala ahon ndoye so ayeke na popo ti mbeni koli na wali. Ala so a haka ala na wali ti Christ so lo mû fini fini ayeke duti ande be-ta-zo na lo lakue lakue. Na ndoye, Jésus amû fini ti lo nga teti “ambeni ngasangbaga”. (Jean 10:16). Tongaso, atâ wavorongo Nzapa kue alingbi ti mû tapande ti Sulamite so ndoye ti lo achangé pëpe na so angbâ lakue be-ta-zo.

[Kete tënë na gbe ni]

[Foto na lembeti 16, 17]

Asarango ye wa Bia ti Salomon afa na e ti gi na mbage ti mbeni zo so e ye ti sara mariage na lo?