Chapitre Bale Oko Na Ndo Ni Use

Sala Mbito Pepe ti Zo ti Assyrie

Esaïe 10:5-34

1, 2. (a) Na lege ti bango ndo ti zo, ngbanga ti nyen a lingbi ti hinga nda ni so Yona aye ti kpe kusala ti lo ti fa tene na azo ti Assyrie? (b) Tongana nyen azo ti Ninive asala ye na gbele fango tene ti Yona?

NA POPO ti siècle gumbaya K.N.E., prophète Yona, mbeni Hébreu, molenge ti Amittaï, afono na Ninive, kota gbata ti Kodoro-togbia ti Assyrie. Lo yeke na mbeni nene tokua ti fa. Jéhovah atene na lo: “Mo londo, mo gue na Ninive kota kodoro ni, mo to mbera na yâ kodoro ni; teti sioye ti ala ama juska na gbele Mbi.”​—Jonas 1:2, 3.

² Kozoni tongana lo wara kusala so, Yona akpe ague na mbeni ndo nde, na mbage ti Tarsis. Na lege ti bango ndo ti zo, e lingbi ti hinga ngbanga ti nyen Yona asala tongaso. Biani azo ti Assyrie ayeke mbeni mara so asala sana na zo mingi. Ba na tapande ye wa mbeni gbia ti mara so asalâ mbeni la na awato ti lo: “Mbi gbi na wâ mingi ti ala so mbi gbu na ngba, na mbi gbu aturugu mingi na fini lê ti ala. Ambeni mbi fâ maboko wala tïtî ala, ti ambeni mbi fâ hon ti ala.” Ye oko, na nda ni tongana Yona afa tokua ti Jéhovah, azo ti Ninive agbian bê ti ala ngbanga ti asiokpari ti ala na tongaso Jéhovah azia ti futi gbata ni na ngoi ni so.​—Jonas 3:3-10; Matthieu 12:41.

Jéhovah Akamata “Keke”

3. Na lege wa salango ye ti azo ti Israël na gbele agbotongo mê so aprophète ti Jéhovah afa ayeke nde na ti azo ti Ninive?

³ Azo ti Israël, so Yona afa nga tene na ala, agbian bê ti ala? (2 aGbia 14:25) Pepe. Ala vi peko ti ala na lege ti vorongo so ayeke na sioni oko pepe. Biani, ala gue même “ti sambela ye kue ti yayu, na ala sambela Baal.” Na ndo ni, “ala sala si amolenge ti ala ahon na yâ wâ, ala sala ye ti gingo bendo na ye ti wadeli, na ala kä tele ti ala ti sala ye so ayeke sioni na lê ti L’Eternel si ngonzo ti Lo alondo.” (2 aGbia 17:16, 17) Nde na azo ti Ninive, Israël agbian bê ti lo pepe tongana Jéhovah atokua aprophète ti gboto mê ti ala. Ni la Jéhovah aleke na bê ti lo ti se ala na ngangu ahon.

4, 5. (a) “Zo ti Assyrie” aye ti tene nyen, nga na lege wa si Jéhovah ayeke sala ande kusala na lo tongana mbeni “keke”? (b) Samarie atï lawa?

⁴ Teti mbeni ngoi na pekoni so Yona ague na Ninive, azo ti Assyrie asala ye na ngangu tongana ti kozoni pepe.a Ye oko, na tongo nda ti siècle miombe K.N.E., Assyrie akiri aduti mbeni kota ngangu ti aturugu, na Jéhovah asala kusala na lo na mbeni lege so adö bê. Prophète Isaïe afa na Israël, royaume ti banga, mbeni gbotongo mê so alondo na Jéhovah: “Vundu aga na azo ti Assyrie, keke ti ngonzo ti Mbi! keke so ayeke na maboko ti lo ayeke wâ ti ngonzo ti Mbi! Fade Mbi to lo ti ke mara so ake Mbi, na fade Mbi wa lo ti ke azo ti ngonzo ti Mbi, ti gbu ye ti ala, ti kamata ye ti ala na ngangu, na ti doro ala tongana potopoto ti lege.”​—Esaïe 10:5, 6.

⁵ So tâ ye ti kamela teti azo ti Israël! Nzapa asala kusala na mbeni mara ti a-païen, ‘zo ti Assyrie,’ tongana mbeni “keke” ti se ala. Na ngu 742 K.N.E., gbia ti Assyrie, Salmanasar V ase kando na gbele Samarie, kota gbata ti mara ti Israël so ake mabe. Ndali ti dutingo ti lo so ayeke nzoni (teti lo yeke na ndo mbeni hoto so ayö mètre 90), Samarie aluti na gbele wato ni teti ndulu na ngu ota. Me mbeni kode oko ti zo alingbi pepe ti kanga lege na ye so Nzapa aleke ti sala. Na ngu 740 K.N.E., Samarie atï na gbe ti gere ti Assyrie.​—2 aGbia 18:10.

6. Na lege wa Zo ti Assyrie ahon ndo ti ye so Jéhovah aleke teti lo?

⁶ Atä so Jéhovah asala kusala na ala ti fa ye na mara ti lo, azo ti Assyrie ala mveni ahinga Jéhovah pepe. Nda ni la si lo kiri lo tene: “Me [zo ti Assyrie a] bi bê ti lo tongaso pepe, na lo bi bê ti lo na ye so pepe, me a yeke na bê ti lo ti futi ye, na ti lungula amara mingi.” (Esaïe 10:7) Jéhovah aye ti ba Zo ti Assyrie tongana mbeni ye ti kusala na yâ maboko ti lo. Me bê ti Zo ti Assyrie ayeke na ndo mbeni ye nde. A pusu lo ti leke mbeni ye ti kota ahon: ti hon na ngangu sese kue ti ngoi ni kâ!

7. (a) Fa nda ti tene “Amokonzi ti mbi kue ayeke agbia pepe”? (b) A lingbi azo so azia Jéhovah laso agbu li na ndo ti nyen?

⁷ Mingi ti agbata so ayeke ti Israël pepe so Zo ti Assyrie amu na ngangu ayeke kozoni na gbe ti agbia. Fadeso a lingbi angbele gbia so aduti amokonzi na gbe ti gbia ti Assyrie, na tongaso lo lingbi biani ti pika kate ti lo: “Amokonzi ti mbi kue ayeke agbia pepe?” (Esaïe 10:8) Anzapa ti wataka ti akota gbata ti amara awara lege pepe ti sö awavorongo ala na yâ futingo. Anzapa so azo ti Samarie ayeke voro, mbilimbili Baal, Molek, na abagara ti lor, ayeke bata ande pepe gbata so. Teti lo zia Jéhovah, Samarie alingbi oko pepe ti ku lo ti lï na yâ ti tene ni. Zia ala kue so azia Jéhovah laso agbu li na ndo ye ti sioni so asi na Samarie! Zo ti Assyrie alingbi biani ti pika kate ti lo na ndo Samarie nga na ambeni gbata so lo mu na ngangu: “Calno ayeke tongana Carkémis pepe? Hamath ayeke tongana Arpad pepe? Samarie ayeke tongana Damas pepe?” (Esaïe 10:9) Na lê ti Zo ti Assyrie ala kue ayeke ye oko: mbeni ye teti lo ti gbu na ngangu.

8, 9. Ngbanga ti nyen Zo ti Assyrie asala ye ahon ndo ni tongana lo bi lê na ndo Jérusalem?

⁸ Ye oko, Zo ti Assyrie ahanda tele ti lo tongana lo pika kate ti lo ahon ndo ni. Lo tene: “Legeoko tongana mbi ye maboko ti mbi na ndo aroyaume ti ayanda, ayanda ti ala so a leke na kode, ayanda so ayeke nzoni ahon ayanda ti Jérusalem na ti Samarie, na legeoko tongana mbi sala na Samarie na ayanda ti lo, fade mbi sala na Jérusalem na ayanda ti lo tongaso nga pepe?” (Esaïe 10:10, 11) Aroyaume so Zo ti Assyrie ahon ala na ngangu awe ayeke giriri na ayanda ahon Jérusalem na même ahon Samarie. Lo tene na bê ti lo: ‘Ye nyen ayeke kanga ande lege na mbi ti sala na Jérusalem ye so mbi sala na Samarie?’

⁹ Tâ zo ti baba! Jéhovah ayeke zi ande lege na lo pepe ti gbu Jérusalem. Tâ tene, Juda amu bê ti lo kue pepe na tâ lege ti vorongo. (2 aGbia 16:7-9; 2 Chronique 28:24) Jéhovah afa kozoni na Juda so fade dutingo be-ta-zo ti lo pepe ayeke ga na lo kota pasi na ngoi so Zo ti Assyrie ayeke lï na kodoro ni. Ye oko, Jérusalem ayeke ngbâ. (Esaïe 1:7, 8) Na ngoi so Zo ti Assyrie aga ti sala bira, a yeke Hizqiya si ayeke gbia na Jérusalem. Hizqiya ayeke pepe tongana babâ ti lo, Ahaz. Fä ni ayeke so, gi na kozo nze ti komandema ti lo, Hizqiya akiri azi ayanga-da ti temple na lo leke mbeni lege ti vorongo so ayeke na sioni oko pepe!​—2 Chronique 29:3-5.

10. Jéhovah amu zendo wa na ndo Zo ti Assyrie?

¹⁰ Tongaso Jéhovah ayeda pepe na bira so Zo ti Assyrie aleke ti sala na Jérusalem. Jéhovah amu zendo ti hunda tene na ngangu ti komande sese kue so asala ye na kamela oko pepe: “Fade tene asi tongaso, tongana Seigneur [“Jéhovah,” NW] asala kusala ti Lo kue na ndo Hoto ti Sion, na ndo Jérusalem nga, fade Mbi ga ti fâ ngbanga na ndo lengo ti kpengba bê ti gbia ti Assyrie, na gloire ti fandara ti lê ti lo.”​—Esaïe 10:12.

Fadeso A ngbâ Juda na Jérusalem!

11. Ngbanga ti nyen Zo ti Assyrie abi bê so a yeke duti ande ngangu pepe ti mu Jérusalem?

¹¹ Ngu miombe na peko ti so royaume ti banga atï na ngu 740 K.N.E., mbeni fini gbia ti Assyrie, Sennakérib, ague ti sala bira na Jérusalem. Na lege ti tene ti kode Isaïe afa ye so Sennakérib aleke na baba ti sala: “Mbi lungula yanga ti sese ti azo, na mbi nzi ye ti mosoro ti ala; na mbi so mbi yeke tongana walombe, mbi kinda ala so aduti na trône. Maboko ti mbi awara mosoro ti azo ni legeoko tongana zo awara da ti ndeke; mbi bungbi sese ni kue legeoko tongana zo so abungbi para so mama ni azia awe; na oko ayengi kpangbi ti lo pepe, wala a lungula yanga ti lo pepe, wala a toto pepe.” (Esaïe 10:13, 14) Sennakérib atene na bê ti lo so ambeni gbata atï awe na Samarie ayeke mbeni pepe, tongaso a yeke duti ngangu oko pepe ti mu Jérusalem! Peut-être gbata ni ayeke sala ngangu kete, me fade fade a yeke gbu azo ti lo so atoto gi kete tongana ndeke, na a bungbi mosoro ti ala tongana zo abungbi apara so mama ti ndeke azia ni awe.

12. Na lê ti Jéhovah, nzoni lege ti ba atene ti baba ti Zo ti Assyrie ayeke so wa?

¹² Ye oko, Sennakérib aglisa mbeni ye. Teti kengo mabe ti lo Samarie alingbi la ni na sengo ndo so lo wara. Nde na so, na gbe ti Gbia Hizqiya Jérusalem akiri aga mbeni kota ndo ti lege ti vorongo so ayeke na sioni oko pepe. Zo kue so atara ti ndu Jérusalem ayeke wara tene na Jéhovah! Teti so bê ti lo aso, Isaïe ahunda: “Fade dö ayä iri ti lo ti ke lo so ayeke sala kusala na dö ni? scie alingbi sala lo mveni kota ti ke lo so ayeke sala kusala na scie ni? a yeke tongana keke so ayengi ala so akamata keke ni, wala tongana bâton so ayä zo so ayeke keke pepe.” (Esaïe 10:15) Kodoro-togbia ti Assyrie ayeke gi mbeni ye ti kusala senge na tïtî Jéhovah, tongana mbeni dö, mbeni scie wala keke so wafango keke, wasalango kusala na scie wala mbeni berger asala na kusala. Tongana nyen keke alingbi ti sala tele ti lo kota na ndo zo so ayeke sala kusala na ni?

13. Fa nda ti aye so ge na fa ye so asi na ala: (a) ‘azo so akono.’ (b) ‘ki na akeki.’ (c) “gloire ti akota keke ti lo.”

¹³ Fade ye nyen ayeke si na Zo ti Assyrie? “Fade Seigneur L’Eternel Ti Sabaoth ato ye si azo ti lo so akono angen; na gbe ti gloire ti lo, fade Lo sala si ye azö ye tongana wâ azö ye. Na fade lumière ti Israël aga wâ, na Lo Ti Nzoni-kue ti lo aga menga-wa; na fade a zö na a gbi ki ti lo na keki ti lo na lâ oko. Fade Lo futi gloire ti akota keke ti lo, na ti yaka ti lo so alë kobe nzoni, âme ti tele use kue. Na fade a ga tongana zo ti kobela so angbâ ti ngen. Na fade akota keke ti ngonda ti lo angbâ mingi pepe, tongaso molenge alingbi sala wungo ti keke ni na mbeti.” (Esaïe 10:16-19) Tongaso fade Jéhovah asala si “keke” ti Assyrie aga ndulu! Fade “a to ye” si “azo so akono” ti aturugu ti Assyrie, angangu turugu ti lo, “angen.” Fade a yeke ba ala mbeni pepe tongana angangu zo! Tongana asioni pele na akeki, fade Jéhovah Nzapa, Lumière ti Israël, ayeke gbi aturugu ti lo. Na fade “gloire ti akota keke ti lo,” aturugu ti kota kamba ti lo, ayeke gue ti hunzi. Tongana Jéhovah ahunzi ande na Zo ti Assyrie, aturugu ti kota kamba ayeke ngbâ ande mingi pepe na tongaso kete molenge alingbi ti diko ala na li ti maboko ti lo!​—Ba Esaïe 10:33, 34.

14. Fa guengo na li ni ti Zo ti Assyrie na ndo sese ti Juda juska na ngu 732 K.N.E.

¹⁴ Ye oko, a lingbi ti duti ngangu na aJuif so alango na Jérusalem na ngu 732 K.N.E. ti mä na bê so fade ayeke hon Zo ti Assyrie na ngangu. Biani, kota wungo ti aturugu ti Assyrie ayeke gue na li ni na ye oko akanga lege na ala pepe. I mä iri ti agbata ti Juda so atï awe: “Lo si na Ajjath . . . Migron . . . Micmas . . . Guéba . . . Rama . . . Guibéa ti Saül . . . Gallim. . . Laïs . . . Anatoth . . . Madmena . . . Guébim . . . Nob.” (Esaïe 10:28-32a)b Na nda ni, awato ni asi na Lakish, so ayo gi akilomètre 50 na Jérusalem. Na yâ ngoi kete mbeni kota wungo ti aturugu ti Assyrie aga na kpale na gbata ni. “Lo yengi maboko ti lo na hoto ti molenge-wali ti Sion, hoto ti Jérusalem.” (Esaïe 10:32b) Ye nyen alingbi ti kanga lege na Zo ti Assyrie ni?

15, 16. (a) Ngbanga ti nyen a lingbi Gbia Hizqiya aduti na kpengba mabe? (b) Ye nyen amu lege na Hizqiya ti mä na bê so Jéhovah ayeke mu ande maboko na lo?

¹⁵ Na yangbo ti gbia ti lo na yâ gbata ni, bê ti Gbia Hizqiya agi lo mingi ahon. Lo suru abongo ti lo na lo kanga tele ti lo na bongo ti mua. (Esaïe 37:1) Lo tokua azo na prophète Isaïe ti hunda Jéhovah teti Juda. A ninga pepe ala ga na kiringo tene ti Jéhovah: “Mo sala mbito pepe . . . Fade Mbi bata kodoro so.” (Esaïe 37:6, 35) Ye oko, aturugu ti Assyrie angbâ ti zia mbito na bê na ala sala ye tongana azo so ayeke hon na ngangu biani.

¹⁶ Mabe: ba ye so ayeke mu ande ngangu na Gbia Hizqiya na yâ ti ngoi ti sioni so kue. Mabe ‘ayeke fango na gigi ye so ayeke biani, me so lê aba pepe.’ (aHébreu 11:1, NW) A hunda ti ba ndo ahon ye so lê aba. Me mabe aluti na ndo hingango ye. Hizqiya adabe lo biani so Jéhovah afa kozoni atene ti kpengbango zo so: “O azo ti Mbi so aduti na Sion, i zia mbito ti zo ti Assyrie agbu i pepe . . . A ngbâ gi kete, na fade ngonzo ni awe, na fade ngonzo ti Mbi aga na ndo lo ti futi lo. Fade L’Eternel Ti Sabaoth asala si chicotte alondo na tele ti lo, legeoko tongana a fâ azo ti Madian na tele ti tênë ti Oreb; na fade keke ti Lo ayeke na ndo kota ngu ti ingo, na fade Lo yä keke ni tongana Lo sala na Egypte giriri.” (Esaïe 10:24-26)c Tâ tene, mara ti Nzapa ahon giriri pepe na yâ aye ti ngangu? Akotara ti Hizqiya aba giriri tele ti ala pepe tongana kete mingi na gbele aturugu ti Égypte na yanga ti Ngu Bengba? Ngu ngbangbo mingi kozoni, Guidéôn ayeke la ni kete mingi pepe tongana Madiân na Amaleq amu yâ ti sese ti Israël? Ye oko, na yâ angoi use so Jéhovah azi mara ti lo.​—Exode 14:7-9, 13, 28; aJuge 6:33; 7:21, 22.

17. A yeke ‘fâ’ ande joug ti Assyrie tongana nyen, na ngbanga ti nyen?

¹⁷ Fade Jéhovah akiri ti sala ye so lo sala na angoi use so? Biani. Lo mu zendo ni: “Na lâ ni kâ fade tene asi tongaso, fade a lungula nengo ye ti lo na ndogo ti mo, na joug ti lo na go ti mo​—fade konongo ti mo [“mafuta,” NW] afâ joug so.” (Esaïe 10:27) Fade a yeke lungula joug ti Assyrie na ndogo nga na go ti mara ti mbele ti Nzapa. Biani, a yeke ‘fâ’ ande joug ni, na a fâ ni biani! Teti gi na bï oko, ange ti Jéhovah afâ azo ti Assyrie 185 000. A lungula kpale ni awe, na azo ti Assyrie alondo na sese ti Juda teti lakue. (2 aGbia 19:35, 36) Ngbanga ti nyen? ‘Ngbanga ti mafuta.’ Peut-être a sala tene ti mafuta so asa na li ti Hizqiya tongana gbia ti hale ti David. Tongaso, Jéhovah asala ye alingbi na zendo ti lo: “Fade Mbi bata kodoro so ti sö kodoro ni, tene ti iri ti Mbi mveni, na tene ti boi ti Mbi David.”​—2 aGbia 19:34.

18. (a) Prophétie ti Isaïe ayeke gi na gango tâ tene oko? Fa nda ni. (b) Bungbi wa laso akpa Samarie ti giriri?

¹⁸ Tondo ti Isaïe, so aba na yâ chapitre so asala tene ti aye so asi na Juda ahon ngu 2 700 awe. Ye oko aye so asi giriri ayeke kota ye mingi laso. (aRomain 15:4) So aye ti tene azo so ayeke na yâ ti mbaï so agbu bê (azo ti Samarie na ti Jérusalem nga na azo ti Assyrie) ayeke na ambeni zo so ayeke fä ti ala laso? Biani. Legeoko tongana Samarie so avoro yanda, Chrétienté atene ni yeke voro Jéhovah, me lo ke mabe biani. Na yâ ti buku (Développement de la doctrine chrétienne), John Henry Newman, mbeni kota bua ti acatholique, ayeda so aye so Chrétienté ayeke sala kusala na ni ngbele ye angu ngbangbo mingi, na tapande duga, abougie, eau-bénite, abongo ti abua, na ayanda, “kue alondo na a-païen.” Jéhovah ayeda nga pepe na vorongo ti Chrétienté so ayeda na aye ti a-païen legeoko tongana lo yeda giriri pepe na vorongo ayanda ti Samarie.

19. A gboto mê ti Chrétienté na ndo nyen, na zo wa asala ni?

¹⁹ A ninga ngu mingi awe, aTémoin ti Jéhovah ayeke fa na Chrétienté so bê ti Jéhovah aso. Na ngu 1955, na tapande, a mu mbeni kota diskur na ndo sese kue so li ti tene ni ayeke: “Zo wa ayeke ‘Lumière ti Sese Ni,’ Chrétienté wala Lege ti Vorongo ti aChrétien?” Diskur so afa giriri na ngangu tongana nyen Chrétienté ague yongoro na atâ kpengba tene ti mabe nga na salango ye ti Chrétien. Na pekoni, a tokua kpengba diskur so na abua na yâ ti akodoro mingi. Tongana mbeni bungbi, Chrétienté abi bê ti lo pepe na gbotongo mê so. Lo mu na Jéhovah mbeni lege nde pepe gi ti se lo na “keke.”

20. (a) Zo ti Assyrie ti laso ayeke zo wa, na tongana nyen a yeke sala ande kusala na lo tongana keke? (b) Tongana nyen a yeke se ande Chrétienté?

²⁰ Fade Jéhovah ayeke sala kusala na zo wa ti se Chrétienté so asala kpengba-li? E wara kiringo tene ni na yâ chapitre 17 ti Apocalypse. A wara na yâ ni mbeni wali ti pitan, “Babylone ti Kota,” so aduti fä ti alege ti vorongo ti wataka ti sese kue, nga na Chrétienté. Wali ti pitan ni ako na ndo mbeni bengba nyama ti ngonda so ayeke na ali mbasambala nga na anza bale oko. (Apocalypse 17:3, 5, 7-12, NW) Nyama ti ngonda so aduti fä ti bungbi ti Bendo ti Gigi.d Legeoko tongana Zo ti Assyrie ti giriri afuti Samarie, legeoko nga fade bengba nyama ti ngonda ayeke ‘ke wali ti pitan so, a hunzi ye ti lo kue si tele ti lo angbâ senge, na fade a te mitele ti lo, na a zö lo na wâ.’ (Apocalypse 17:16) Tongaso, fade Zo ti Assyrie ti fadeso (amara so abungbi na Bendo ti Gigi) ayeke pika Chrétienté ngangu mingi na a sala si lo glisa.

21, 22. Zo wa ayeke pusu ande nyama ti ngonda ti sala bira na awakua ti Nzapa?

²¹ Fade aTémoin ti Jéhovah be-ta-zo ayeke futi legeoko na Babylone ti Kota? Pepe. Bê ti Nzapa aso pepe na ala. Lege ti vorongo so ayeke na sioni oko pepe ayeke ngbâ. Nde na so, nyama ti ngonda so afuti Babylone ti Kota abi nga lê na kota nzala na mbage ti awakua ti Nzapa. Na salango tongaso, lo sala, pepe bibe ti Nzapa, me bibe ti mbeni zo nde. Ti zo wa? Satan Diable.

²² Jéhovah afa na gigi ye so Satan aleke na bê na baba: “Na lâ ni kâ, fade mbeni tene asi na bê ti mo [Satan], na fade mo leke ye ti mayele ti sioni; fade mo tene, Fade mbi gue. . . na ala so aduti kpö na aduti na siriri, ala kue aduti na kodoro so gbagba ti bira [ti bata ndo] ayeke dä pepe . . . ti gbu ye na bira na ti kamata ye na nzi.” (Ezéchiel 38:10-12) Satan ayeke tene ande na bê ti lo: ‘Me, ngbanga ti nyen mbi pusu pepe amara ti sala bira na aTémoin ti Jéhovah? Ala yeke na ngangu pepe, zo oko abata ala pepe, ala yeke na ngangu ti poroso pepe. Ala yeke sala ande ngangu oko pepe. A yeke duti ande tongana rongo apara na yâ ti da ti ndeke so abata ni pepe!’

23. Ngbanga ti nyen Zo ti Assyrie ti laso alingbi ande pepe ti sala na awakua ti Nzapa ye so lo yeke sala na Chrétienté?

²³ Ye oko, i sala hange, amara! Zia i hinga so tongana i ndu awakua ti Jéhovah, fade i yeke wara tene na Nzapa lo mveni! Jéhovah andoye awakua ti lo, na lo yeke sala ande bira teti ala legeoko tongana lo sala bira teti Jérusalem na lâ ti Hizqiya. Tongana Zo ti Assyrie ti laso atara ande ti neka awakua ti Jéhovah, a yeke biani na Jéhovah Nzapa nga na Molenge ti Ngasangbaga, Jésus Christ, si lo yeke sala bira na ala. Na bira so, Zo ti Assyrie alingbi ti hon ni na ngangu pepe. Bible atene: “Fade Molenge Ti Ngasangbaga ahon ala na ngangu, teti Lo yeke Seigneur ti asseigneur, na Gbia ti agbia.” (Apocalypse 17:14; ba Matthieu 25:40.) Tongana Zo ti Assyrie ti giriri, bengba nyama ti ngonda ‘ayeke gue ande na futingo!’ Zo ayeke sala mbito ti lo mbeni pepe.​—Apocalypse 17:11.

24. (a) Atâ Chrétien aleke na bê ti ala ti sala nyen ti leke tele teti kekereke? (b) Na lege wa Isaïe ayeke ba ndo yongoro? (Ba encadré na lembeti 155.)

²⁴ Atâ Chrétien alingbi ti ba kekereke na mbito pepe tongana ala bata akpengba songo na Jéhovah na tongana ala zia salango ye so bê ti lo aye na kozo ndo na yâ fini ti ala. (Matthieu 6:33) Tongaso “mbito ti sioye asala ala pepe.” (Psaume 23:4) Na lê ti mabe, fade ala yeke ba ngangu maboko ti Nzapa so ayä na nduzu mingi, pepe ti se ala me ti bata ala ngbanga ti awato ti ala. Na fade mê ti ala ayeke mä atene ti dengo bê so: “I zia mbito.”​—Esaïe 10:24.

[Akete tene na gbe ni]

[Encadré/Afoto na lembeti 155, 156]

ISAÏE ABA NDO YONGORO

Esaïe 10:20-23

Chapitre 10 ti Esaïe agboto lê mbilimbili na ndo lege so Jéhovah ayeke sala kusala na azo ti Assyrie so amu yâ ti kodoro ti fâ ngbanga ti lo na ndo Israël nga na ndo zendo ti Lo ti bata Jérusalem. Teti so aversê 20 a si na 23 ayeke na bê ti prophétie so, a lingbi ti tene so ala wara gango tâ tene na oko ngoi. (Ba Esaïe 1:7-9.) Ye oko, tene ti yâ ti aversê so afa so ala yeke mbilimbili teti ambeni ngoi so ayeke ga na peko ti ngoi so Jérusalem nga ayeke kiri ande na tene teti asiokpari ti azo ti lo.

Gbia Ahaz atara ti bata tele ti lo na gingo maboko ti Assyrie. Prophète Isaïe afa kozo so mbeni ngoi ayeke ga ande so ala so angbâ ti da ti Israël ayeke sala mbeni pepe mara ti ye ti buba so. Na lege ti Esaïe 10:20 azo ti Israël ayeke “zia bê ti ala na L’Eternel [“Jéhovah,” NW] biani, Lo Ti Nzoni-kue ti Israël.” Ye oko, versê 21 afa so gi mbeni kete wungo si ayeke sala ni: “Fade atanga ni akiri.” Ye so adabe e na molenge ti Isaïe, Shéar-Yashoub, so ayeke mbeni fä na Israël na so nda ti iri ti lo ayeke “Fade Gi Tanga Ti Ala Akiri.” (Esaïe 7:3) Versê 22 ti chapitre 10 afa tene ti mbeni ‘hunzingo ye kue biani’ so adiko tene ni kozo. Hunzingo ye kue so ayeke duti ande na lege ni, teti a yeke sengo ndo so alingbi na mbeni mara ti kpengba-li. Tongaso, na ndo mbeni mara so azo ni ayeke mingi “tongana mbutu ti kota ngu ti ingo,” gi tanga ti ala si ayeke kiri. Versê 23 afa so hunzingo ye kue biani so ayeke ga ayeke tï ande na ndo sese ni kue. Ti so, a yeke zia ande Jérusalem pepe.

Aversê so afa mbilimbili ye so asi na ngu 607 K.N.E. tongana Jéhovah asala kusala na Kodoro-togbia ti Babylone tongana “keke” ti lo. Awato ni amu yâ ti kodoro ni kue, nga na Jérusalem. A gue na aJuif na ngba na Babylone teti ngu 70. Ye oko, na peko ti ye so, ambeni na popo ti ala, atä a yeke “gi tanga ti ala,” akiri aleke tâ lege ti vorongo na Jérusalem.

Prophétie na Esaïe 10:20-23 aga tâ tene mbeni na kozo siècle, tongana ti so aRomain 9:27, 28 afa ni. (Ba Esaïe 1:9; aRomain 9:29.) Paul afa so, na lege ti yingo, mbeni “tanga” ti aJuif ‘akiri’ na Jéhovah na kozo siècle ti ngoi ti e, teti mbeni kete wungo ti aJuif be-ta-zo aga adisciple ti Jésus Christ na ala to nda ti voro Jéhovah “na yingo na tâ tene.” (Jean 4:24) Na pekoni aGentil so amä na bê na Nzapa aga na ndo ti ala, na ala kue abungbi aga mbeni mara ti yingo, “Israël ti Nzapa.” (aGalate 6:16) A yeke na ngoi so si atene so ayeke na Esaïe 10:20 aga tâ tene: Ye ayeke si ande “mbeni pepe” ti tene mbeni mara so amu tele ti lo na Jéhovah avi peko na lo ti gi maboko na tele ti asenge zo.

[Foto na lembeti 147]

Sennakérib atene na bê ti lo so ti gbu amara ayeke duti ande gi tongana gbungo apara na yâ da ti ndeke