Mo yeke mä yanga ti zo wa: Nzapa wala azo?

“A yeke ngbanga ti e ti mä Nzapa ahon ti mä azo.”​—KUSALA 5:29.

AZO ti kanga ni ayeke dä pëpe na ngonzo agbu ajuge ti kota da-ngbanga ti aJuif ngangu. Azo ti kanga ni ayeke abazengele ti Jésus Christ so oko kota da-ngbanga so afâ ngbanga ti kuâ na li ti lo a de a sala ayenga mingi pëpe. Ajuge ni aye fadeso ti bâ tënë ti abazengele ni. Ye oko, tongana aturugu ni ague ti mû abazengele ti ga na ni, ala bâ yâ ti da ni senge atâa so na singo ti ala yanga ni angbâ na kangango ni. Kete na pekoni, aturugu ni amä so abazengele ni ayeke na yâ ti temple na Jérusalem, na ala yeke fa tënë ti Jésus Christ na azo na mbito pëpe. Andâ, tâ gi kusala ti fango tënë so si a gbu fade ala ngbanga ni! Aturugu ni akpe hio na temple, ala gbu abazengele ni na ala ga na ala na gbele ngbanga.​—Kusala 5:17-27.

² A yeke mbeni ange si azi abazengele ni na kanga. Lo zi ala ti tene a sala ngangu na ala mbeni pëpe? Ên-ën. A yeke ti tene azo ti Jérusalem amä nzo tënë ti Jésus Christ. Ange ni atene na abazengele ti “fa tënë kue ti Fini so na azo.” (Kusala 5:19, 20). Tongaso, tongana aturugu asi na temple, ala wara abazengele ni so, na mango yanga, asala ye alingbi na yanga so a mû na ala.

³ Na popo ti akpengba wafango tënë so, use (so ayeke bazengele Pierre na Jean) asi kozo awe na gbele ngbanga tongana ti so mokonzi ni, Joseph Caïphe, asuku na ala ngangu ti dabe ti ala na ni. Lo tene: “E zingo ngangu na i awe ti fa tënë na Iri [ti Jésus] so pëpe; na bâ, i sala si fango tënë ti i awu na Jérusalem.” (Kusala 5:28). Bê ti Caïphe alingbi fade ti dö pëpe ti bâ Pierre na Jean so a kiri na gbele ngbanga. Ti kozoni so a mû yanga na ala ti kaï fango tënë, abazengele use so atene: ‘Tongana a yeke mbilimbili na lê ti Nzapa ti mä i ahon ti mä Nzapa, i fâ ngbanga ti tënë so; me e, e lingbi tene mbeni ye pëpe, gi ye so e bâ na e mä awe.’ Legeoko tongana prophète Jérémie giriri, Pierre na Jean alingbi pëpe ti kanga yanga ti ala na yâ kusala ti fango tënë.​—Kusala 4:18-20; Jérémie 20:9.

⁴ Ti fadeso, tënë ni abâ gi Pierre na Jean pëpe me nga tanga ti abazengele ni kue, so na popo ti ala fini zo ni so ayeke Matthias; na a yeke ti ala ti sala tënë na gbele ngbanga ni (Kusala 1:21-26). Tongana a mû yanga na ala ti kaï fango tënë, ala kue atene na mbito pëpe: ‘A yeke ngbanga ti e ti mä Nzapa ahon ti mä azo.’​—Kusala 5:29.

Mango Nzapa na mango zo

⁵ Abazengele so ayeke azo so akpe ndia alingbi lani ti ke yanga ti da-ngbanga pëpe. Ye oko, atâa ngangu ti lo ayeke tongana nyen, mbeni zo ayeke na ngangu pëpe ti hunda na mba ti lo ti doro mbeni ndia ti Nzapa. Jéhovah ayeke “Lo Ti Nduzu Ahon Kue na ndo sese kue.” (Psaume 83:19). Lo yeke gi pëpe “Juge ti sese kue”, me lo yeke nga Zo Ti Lu Ndia ti kota ahon kue na Gbia ti lakue lakue. Yanga kue so mbeni da-ngbanga amû ti tara ti miro mbeni ndia ti Nzapa ayeke na ngangu oko pëpe na lê ti lo.​—Genèse 18:25; Esaïe 33:22.

⁶ Ambeni wandara ahinga tënë so nzoni mingi. Na tapande, a sala ngu ngbangbo ota tongaso awe William Blackstone, zo ti Angleterre so lo hinga ndia mingi, asû na yâ mbeti ti lo so a lingbi ti zia lege pëpe na mbeni ndia ti zo ti ke “ndia so alondo na Nzapa” so ayeke na yâ ti Bible. Tongaso, Sanhédrin (kota da-ngbanga ti aJuif) ague na ye ni yongoro mingi tongana lo mû yanga na abazengele ti kaï fango tënë. Abazengele ni alingbi lani ti yeda na yanga so pëpe.

⁷ Desizion ti abazengele ti ngbâ ti fa tënë azia ngonzo na bê ti akota aprêtre. Ambeni na popo ni, tongana Caïphe, ayeke aSadducéen so amä na bê na tënë ti londongo ti akuâ pëpe (Kusala 4:1, 2; 5:17). Ye oko, abazengele angbâ ti tene lakue so a zingo Jésus na kuâ awe. Nga, ambeni kota prêtre ni asala kue ti tene akota zo ti Rome abâ ala na nzoni lê. Na ngoi so a yeke fâ ngbanga ti Jésus, tongana a mû lege na ala ti yeda na Jésus tongana gbia ti ala, akota prêtre ni ague même juska ti tene na kongo: “E yeke na mbeni gbia pëpe, gi César oko.” (Jean 19:15).a Ye oko, bâ kete si: abazengele ni afa gi pëpe so a zingo Jésus na kuâ biani, me ala fâ nga so nde na iri ti Jésus “mbeni iri ayeke na gbe ti yayu pëpe, so ayeke na popo ti azo, so e lingbi wara salut na ni.” (Kusala 2:36; 4:12). Ndali ti tene aRomain aga ‘akamata ndo ti ala na mara ti ala’ pëpe, aprêtre so asala mbito ti tene azo abâ Jésus so a zingo lo na kuâ awe tongana Mokonzi ti ala.​—Jean 11:48.

⁸ Ye so ayeke ku lani abazengele ti Jésus Christ akpa ye ti nzoni pëpe. Ajuge ti Sanhédrin aleke biani ti dë ngbanga ti kuâ na li ti ala (Kusala 5:33). Ye oko, mbeni ye so ala ku ni kozo pëpe asi. Gamaliel, so ayeke mbeni maître ti Ndia, alondo na lo wa amba ti lo ni ti sala ye na loro pëpe. Na ndara, lo tene: “Tongana tënë so wala kusala so ayeke ti azo, fade a futi. Me tongana a yeke ti Nzapa, fade i lingbi futi kusala ti ala pëpe.” Na pekoni, Gamaliel azia mbeni kota tënë na ndo ye so lo tene: “Wala peut-être fade a bâ i tongana azo so ayeke sala bira na Nzapa.”​—Kusala 5:34, 38, 39.

⁹ Mo ye ti bâ, azo ti Sanhédrin ayeda na wango ti Gamaliel. Ala “hiri abazengele ni ti ga, ala pika ala, ala zingo na ala ti sala tënë na iri ti Jésus pëpe, na ala zia lege na ala ti gue.” Ye oko, ahon ti sala mbito ndali ti ye so asi so, abazengele ni aleke na bê ti ala ti mä yanga so ange amû na ala ti gue ti fa tënë. Ni la, na peko ti so a zi ala, “lakue, na yâ Temple, nga na yâ da ti azo, ala zia pëpe ti fa nda ti tënë, na ti fa Tene-nzoni ti Jésus, Lo so ayeke Christ.” (Kusala 5:40, 42). Jéhovah ahiri deba nzoni na ndo ngangu so ala sala. Tongana nyen? “Tënë ti Nzapa awu, na adisciple awu mingi na Jérusalem.” Même “asacrificateur mingi amä na bê.” (Kusala 6:7). So kota kamene si agbu lani lê ti akota prêtre! Tongaso, aye mingi afa so kusala ti abazengele alondo biani na Nzapa!

Azo so atiri na Nzapa alingbi hon lo na ngangu pëpe

¹⁰ Na ngoi ti akozo Chrétien, a yeke lani aRomain so asala kua tongana agouverneur si ayeke fa azo so alingbi ti ga kota prêtre ti aJuif. Ti Joseph Caïphe so ayeke mbeni wamosoro, a yeke lani Valerius Gratus si azia lo na ndo mbata ti kota prêtre ni, na lo ninga na kusala ni mingi ahon ambeni so aga kozo na lo. Caïphe abâ ti lo peut-être so a yeke ndali ti kode ti lo ti pikango patara nzoni nga na songo ti lo na Pilate si lo ninga na kusala ni, me ndali ti Nzapa pëpe. Atâa a yeke tongana nyen, ziango bê ti lo na azo ayeke na lege ni pëpe. Gi ngu ota na peko ti so abazengele asi na gbele Sanhédrin, akota zo ti Rome aye tënë ti Caïphe mbeni pëpe na ala zi lo na kusala ti kota prêtre.

¹¹ A yeke Lucius Vitellius, gouverneur ti Syrie so ayeke na ndo ti Pilate, si amû yanga ti zi Caïphe na kusala ti lo ti kota prêtre. Na Pilate, kota kamarade ti Caïphe, alingbi ti kanga lege na ni pëpe. Biani, gi ngu oko na peko ti so Caïphe atï, a zi nga Pilate na kua na a hiri lo na ngbanga na Rome teti ambeni kota tënë so apika kate ti lo. Âdu ti akota zo ti aJuif so azia bê ti ala na César, aRomain aga lani ‘akamata ndo nga na mara ti ala.’ Ye so asi na ngu 70 tongana aturugu ti Rome aga afuti biani gbata ti Jérusalem, temple ni nga na kota da-ngbanga ni. Bâ tongana nyen tënë ti wasungo psaume aga tâ tënë lani! Lo tene: “Zia bê ti mo na amokonzi pëpe, wala na mbeni molenge ti zo pëpe, ala so alingbi sö mo pëpe.”​—Jean 11:48; Psaume 146:3.

¹² Me ti Jésus Christ so azingo na kuâ, Nzapa azia lo Kota Prêtre ti mbeni kota temple ti yingo. Mbeni zo ti sese alingbi ti zi lo na kua so pëpe. Biani, ti Jésus, “a lingbi mbeni zo achangé Lo na kusala ti sacrificateur pëpe.” (aHébreu 2:9; 7:17, 24; 9:11). Nzapa azia nga Jésus tongana Wafango ngbanga ti azo so ayeke na fini na ti ala so akui awe (1 Pierre 4:5). Na lege ti ngangu so lo wara, Jésus alingbi ande ti bâ wala Joseph Caïphe na Ponce Pilate alingbi ti wara pasa ti kiri na fini.​—Matthieu 23:33; Kusala 24:15.

Angangu wafango tënë ti Royaume laso

¹³ Laso, tongana ti ngoi ti akozo Chrétien, azo mingi alondo ti “sala bira na Nzapa.” (Kusala 5:39). Na tapande, lani tongana aTémoin ti Jéhovah ti Zamani ake ti bala Adolf Hitler tongana Mokonzi ti ala, Hitler aleke na bê ti lo ti futi ala kue (Matthieu 23:10). Ngangu bungbi ti azo so lo zia na sese ti sala asioni kua ti lo akpa azo so alingbi na ni. Biani, aturugu ti yâ ti kama-poroso ti aNazi awara lege ti gbu aTémoin saki mingi na ti tokua ala na akando ti sana. Ala wara même lege ti fâ ambeni Témoin. Me aNazi awara lege pëpe ti pusu aTémoin ti gue nde na yanga so ala mû ti voro gi Nzapa oko, na ala wara lege pëpe ti futi bungbi ti awakua ti Nzapa. Kusala ti aChrétien so alondo na Nzapa, me na zo pëpe, na zo alingbi ti futi kusala ti Nzapa pëpe. Ngu 60 na pekoni, abe-ta-zo so asö kuâ lani na yâ akando ti pasi ti Hitler angbâ lakue ti sala na Jéhovah ‘na bê ti ala kue, na âme ti ala kue, na bibe ti ala kue,’ me ti Hitler na azo ti kama-poroso ti lo, azo angbâ ti dabe gi na aye ti sioni so ala sala.​—Matthieu 22:37.

¹⁴ Ngbele ye na peko ti azo ti Hitler ti si laso, ambeni zo alondo ti sala bira na Jéhovah na azo ti lo, me ala wara ye oko dä pëpe. Na yâ ti ambeni kodoro ti Poto, na mayele ambeni zo ti nzapa na ti poroso asala kue ti tene azo abâ aTémoin ti Jéhovah tongana mbeni ‘sioni secte’, tongana ti so lani a bâ na akozo Chrétien (Kusala 28:22). Tâ tënë ayeke so Kota da-ngbanga ti Poto so abâ atënë ti droit ti zo atene so aTémoin ti Jéhovah ayeke mbeni bungbi ti nzapa, me mbeni secte pëpe. Awato ahinga tënë so nzoni. Ye oko, ala ngbâ lakue ti sala sioni tënë na ndo aTémoin ti Jéhovah. Ndali ti asioni tënë tongaso, a zi ambeni Chrétien so na kua ti ala. A gi amolenge ti ambeni na tënë na ekole. Ambeni wa ti da so aTémoin ti Jéhovah ayeke loué ti sala na abungbi ti ala a ninga awe, ngbanga ti mbito asuru mbeti so ala mä tele dä. Ti ambeni oko oko, andokua ti Letäa ake même ti bâ ala tongana amolenge ti kodoro ni gi ndali ti so ala yeke aTémoin ti Jéhovah! Me bê ti aTémoin awoko pëpe.

¹⁵ Na tapande, na France, mingi ti azo ayeke ndulu ti bâ ye na lege ni. Ye oko, ambeni wato oko oko asigigi na ambeni ndia so agi ti kanga lege na kusala ti Royaume. A-Témoin ti Jéhovah kâ asala nyen? Ala kiri afa tënë mingi ahon ti kozo, na aye so asi na pekoni adö bê (Jacques 4:7). Gi na yâ ti nze omene senge, wungo ti azo so amanda Bible ague na li ni ti londo na saki 30 ti si na saki 40 tongaso na kodoro ni! Zabolo alingbi gi ti sala ngonzo ti bâ azo ti nzoni bê ti France so ayeda na nzo tënë (Apocalypse 12:17). Amba ti e aChrétien na France ayeke na beku so atënë ti prophète Esaïe ayeke ga tâ tënë na ndo ti ala: “Ye ti bira so azo asala ti ke mo na ni alingbi sala ye na mo pëpe; na fade mo fâ ngbanga na ndo menga ti azo kue so alondo na ngbanga ti ke mo.”​—Esaïe 54:17.

¹⁶ A-Témoin ti Jéhovah ayeke na ngia pëpe tongana a sala ngangu na ala. Me, teti ala yeke mä yanga so Nzapa amû na aChrétien kue, ala lingbi pëpe nga ala yeke zia pëpe ti sala tënë ti aye so ala mä. Ala yeke sala kue ti duti anzoni molenge ti kodoro. Ye oko, tongana ndia ti Nzapa na ti azo ague nde nde, ala yeke mä gi yanga ti Nzapa.

Zia mbito ti ala asala mo pëpe

¹⁷ Dutingo ti awato ti e ayeke nzoni oko pëpe. Ala yeke sala bira na Nzapa. Tongaso, tongana ti so Jésus atene, ahon ti sala mbito ti ala, e yeke sambela ndali ti ala so a sala ngangu na e (Matthieu 5:44). Azo so asala bira na Nzapa me na mbana ti bê ti ala pëpe, tongana ti Saul ti Tarse, e yeke sambela ti tene Jéhovah azi lê ti ala ti hinga tâ tënë (2 aCorinthien 4:4). Saul aga bazengele Paul na lo bâ pasi mingi na maboko ti akota zo ti ngoi ti lo. Ye oko, lo dabe ti amba ti lo awamabe “ti mä yanga ti azo so akomande ala, ti mä tënë, na ti leke tele ti ala teti nzo kusala kue; a lingbi ala di iri ti zo oko sioni pëpe [même ti ala so asala ngangu mingi na ala], ala gi tënë pëpe, ala sala na lege ti nzobe, na ala fa na azo kue ala yeke na tâ be-ti-molenge.” (Tite 3:1, 2). A-Témoin ti Jéhovah na France nga na ambeni ndo nde asala kue ti bata wango so.

¹⁸ Nzapa atene lani na prophète Jérémie: “Mbi yeke na mo ti sö mo.” (Jérémie 1:8). Tongana nyen Jéhovah alingbi ti sö e na maboko ti awato laso? Lo lingbi ti sala si mbeni juge so abâ ndo na lege ni tongana Gamaliel abâ gigi. Wala lo lingbi ti sala si mbeni zo ti nzobe amû place ti mbeni kota zo so ayeke sioni wala so ake e ngangu. Ye oko, ngoi na ngoi, Jéhovah alingbi ti zia lege si azo ti lo abâ pasi (2 Timothée 3:12). Tongana Nzapa azia lege na azo ti sala ngangu na e, lo yeke mû lakue ngangu na e ti luti na lê ni (1 aCorinthien 10:13). Atâa ye wa Nzapa azia lege na ni ti si, e hinga biani ye so ayeke si na nda ni: ala so asala bira na azo ti Nzapa ayeke tiri na Nzapa, na ala lingbi ti hon lo na ngangu pëpe.

¹⁹ Jésus atene na adisciple ti lo so fade ye ti ngangu ayeke si na ala (Jean 16:33). Tongaso, atënë so ayeke na Kusala 5:29 alingbi biani na ngoi so: “A yeke ngbanga ti e ti mä Nzapa ahon ti mä azo.” Ndani la, a soro akpengba tënë so tongana versê ti ngu 2006 ti kusala ti aTémoin ti Jéhovah. Zia e leke na bê ti e ti mä yanga ti Nzapa na ngu 2006 nga teti lakue lakue, atâa nyen la aye ti si na e!

[Kete tënë na gbe ni]

Mo lingbi ti kiri tënë?

• Nzoni tapande wa abazengele azia na e na lege so ala sala ye na gbele ye ti ngangu?

• Ngbanga ti nyen a lingbi e mä lakue Nzapa ahon ti mä azo?

• Awato ti e ayeke tiri biani na zo wa?

• Ti ala so aluti na gbele ye ti ngangu, ye nyen e hinga ayeke si na ala na nda ni?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1. (a) Versê so amû li ti mandango ye so ayeke nyen? (b) Ngbanga ti nyen a kanga abazengele?

2. Mbeni ange amû yanga na abazengele ti sala nyen?

3, 4. (a) Tongana nyen Pierre na Jean akiri tënë tongana a tene na ala ti kaï fango tënë? (b) Tanga ti abazengele ni atene ti ala nyen?

5, 6. Ngbanga ti nyen abazengele ayeda lani pëpe na yanga so da-ngbanga amû?

7. Ngbanga ti nyen kusala ti fango tënë azia ngonzo na bê ti akota prêtre?

8. Wango ti ndara wa Gamaliel amû lani na Sanhédrin?

9. Ye nyen afa so kusala ti abazengele alondo biani na Nzapa?

10. Na lê ti zo, ngbanga ti nyen peut-être Caïphe abâ ti lo so lo duti nzoni? me ngbanga ti nyen ziango bê ti lo na azo ayeke na lege ni pëpe?

11. Na nda ni, ye nyen asi na Ponce Pilate nga na kodoro ti aJuif? na ye nyen mo manda dä?

12. Tongana nyen tapande ti Jésus afa so mango yanga ti Nzapa ayeke lege ti ndara?

13. Laso, a bâ so kusala wa alondo na zo, na kusala wa alondo na Nzapa? Mo hinga ni tongana nyen?

14. (a) Ngangu wa awato asala ti buba iri ti awakua ti Nzapa? na ye ti pekoni ayeke so wa? (b) Fade azo alingbi ti sala sioni biani na azo ti Nzapa? (aHébreu 13:5, 6).

15, 16. Tongana nyen aTémoin ti Jéhovah na France asala ye na gbele awato ti kusala ti ala? na ngbanga ti nyen ala ngbâ ti fa tënë lakue?

17. (a) Ngbanga ti nyen a lingbi e sala mbito ti awato ti e pëpe? (b) Me a yeke nzoni e sala ye tongana nyen na mbage ti ala?

18. (a) Na lege wa Jéhovah alingbi ti sö azo ti lo? (b) Ye wa ayeke si ande na nda ni?

19. Versê ti ngu 2006 ayeke so wa? na ngbanga ti nyen a lingbi biani?

[Kete tënë na lembeti 23]

Versê ti ngu 2006 ayeke so: “A yeke ngbanga ti e ti mä Nzapa ahon ti mä azo.”​—Kusala 5:29

[Foto na lembeti 19]

“A yeke ngbanga ti e ti mä Nzapa ahon ti mä azo”

[Foto na lembeti 21]

Caïphe azia bê ti lo na azo ahon ti zia bê ti lo na Nzapa