MO HINGA?

A-Juif so aga lani na Jérusalem na Pentecôte ti ngu 33 alondo lani biani “na amara nde nde kue so ayeke na gbe ti yayu”?

Na ndo ti mbaï so ayeke na Kusala 2:5-11, Philon, so ayeke mbeni Juif so ayeke nga lani dä na angoi ni so, asû mbeni mbaï so na yâ ni a sara tënë ti gbâ ti azo so ague lani na Jérusalem na Pentecôte ti ngu 33.

Na ndo ti azo so avoyagé lani ti gue na Jérusalem, Philon atene: “Gbâ ti azo alondo na akodoro nde nde, na ambage ti ngu, na mbage ti est, ouest, nord nga na sud, ti ga na amatanga nde nde so a sara ni lani.” Lo fa nga ambeni tënë ti yâ ti lettre so Agrippa I, âta ti Hérode ti Kota, atokua na Caligula, so ayeke Togbia ti Rome. Na yâ ti lettre ni, Agrippa atene so Jérusalem ayeke gi li-kodoro ti Judée awe ape me ayeke ti ambeni kodoro nde nga, ngbanga ti so, ngoi na ngoi, ambeni zo ti Jérusalem ni ayeke gue aduti na yâ ti akodoro-wande so ayeke na tere ni.

Agrippa afa akodoro so gbâ ti aJuif ni ague aduti dä, so na popo ni a yeke wara ando so ayo, na kodoro ti Mésopotamie, akodoro so ayeke na nord ti Afrika, Grèce, Asie Mineure nga na azoa ti kota ngu ti Méditerranée. Mbeni wandara so iri ti lo ayeke Joachim Jeremias atene: “Atâa so na yâ ti tënë ni a sara tënë ti sarango voyage ti gue na Jérusalem ape, na bango ni, tënë ni ayeke na yâ ni, ngbanga ti so aJuif kue so aga kota awe adoit lani ti sara voyage ni so ti gue kâ.”—Deutéronome 16:16.

Ndo wa la gbâ ti azo so ayeke gue lani na Jérusalem, ndali ti amatanga ti aJuif, ayeke lango dä?

Ngu oko oko, a yeke sara ka amatanga ota na Jérusalem: matanga ti Pâque, ti Pentecôte nga na ti Akpangba. Na ngoi ti Jésus, gbâ ti azo ayeke londo na ando nde nde, na Israël nga na ambeni kodoro nde so aJuif ayeke dä, ti gue na Jérusalem ndali ti amatanga ni so (Luc 2:​41, 42; Kusala 2:​1, 5-11). Gbâ ti azo ni so kue adoit ti wara mbeni ndo ti tene ala lango dä

Ambeni zo ni alango na ndo ti akamarade ti ala, ti ambeni na ando so ayeke tongana a-auberge. Mingi ti ambeni zo ni agbara gi atente ti ala na yâ ti gbagba ti Jérusalem ni wala na gigi ni. Lani tongana Jésus aga ti ndangba ni na Jérusalem, lo gue lo lango ti lo na Béthanie, so ayeke nduru na Jérusalem ni.​—Matthieu 21:⁠17

A wara gbâ ti ambeni da so ando ti sukulango ngu ayeke dä, nduru na tere ti temple. A tene so a yeke ada so gbâ ti azo so aga na amatanga ni ayeke lango dä, nga ala yeke sukula tere ti ala dä kozo ti tene ala lï na yâ ti temple ni. A wara nga mbeni mbeti so a sû na yâ ti ada ni, so afa so Théodote, mbeni prêtre nga mbeni mokonzi ti synagogue ti ndo ni so, “aleke synagogue ni ti tene a diko Torah dä . . . nga lo leke mbeni ye tongana auberge, na achambre, nga a zia angu dä, ndali ti azo so ayeke na moyen ape, so alondo na mbeni kodoro nde si aga.”