Awali, ala yekia akoli ti ala na gbe ti bê ti ala

“Awali, i mä tënë ti akoli ti i mveni.”​—AEPHÉSIEN 5:22.

1. Ngbanga ti nyen mingi ni a yeke ngangu laso na awali ti yekia akoli ti ala?

NA YÂ ti akodoro mingi, tongana koli na wali asara mariage, wali ni ayeke deba yanga ti lo ti yekia koli ti lo na gbe ti bê ti lo. Ye oko, lege so akoli mingi ayeke sara ye na awali ti ala asara si a yeke ngangu na awali wala a yeke ngangu pëpe na ala ti sara ye alingbi na zendo so ala mû. Me, na ngoi so mariage abâ gigi, a yeke lani mbeni pendere ye mingi. Nzapa amû bio ti kate ti Adam, so ayeke kozo koli, na lo leke na wali. Na ngia, Adam atene: “Fadeso, so ayeke bio ti bio ti mbi, na mi ti mitele ti mbi.”​—Genèse 2:19-23.

2. Tongana nyen bango ndo ti awali na ndo ti mariage nga na asarango ye ti ala agbian na yâ ti angu so ahon?

² Atâa so mariage ato nda ni lani pendere mingi, kete na peko ti ngu 1960, bungbi so a iri ni bungbi ti zingo awali na gbe ti ngbâa, so awali asigigi na ni ti mû lege na ala ti duti pëpe na gbe ti komandema ti koli, ato nda ti bâ gigi na Amerika. Na ngoi ni so, mingi ni a yeke akoli si adö asewa ti ala azia. Me, ti si na hunzingo ti ngu 1969, wungo ti awali so adö asewa ti ala azia aga mingi. Fadeso, ti bâ ni nzoni, awali ayeke tënë sioni yanga, ayeke nyon sämba, ayeke nyon manga nga ayeke na sioni tambela tongana akoli. Tongaso, ye so asara si awali awara ngia mingi ahon ti kozo? Ên-ën. Na yâ ti ambeni kodoro, nduru na ndambo ti azo so asara mariage na pekoni asara divorce. Ngangu so ambeni wali ayeke sara ti tene mariage ti ala aga nzoni ahon ti kozo asara si ye aga nzoni wala sioni ahon ti kozo?​—2 Timothée 3:1-5.

3. Kota kpale so andu mariage ayeke so wa?

³ Kota kpale ni ayeke so wa? Mingi ni, a yeke gi oko kpale so abâ gigi ngbene ye so mbeni ange so ake yanga, “ngbo ti giriri so, lo so ala di iri ti lo Zabolo na Satan,” ahanda Eve (Apocalypse 12:9; 1 Timothée 2:13, 14). Satan abuba yâ ti ye so Nzapa afa. Na tapande, Zabolo asara si azo abâ mariage tongana mbeni ye so ayeke kanga lege na ala ngangu na ayeke sara sioni na ala. Nda ti asioni sango so Satan, so ayeke mokonzi ti sese so, ayeke kangbi ni na lege ti alimon, radio nga na ambeti-sango ayeke ti sara si azo abâ awango ti Nzapa na ndo mariage tongana ye so ayeke na lege ni pëpe na so ngoi ni ahon awe (2 aCorinthien 4:3, 4). Ye oko, tongana e gbu li ti e nzoni na ndo ye so Nzapa atene na ndo kusala ti awali na yâ mariage, e yeke bâ ande so ye so Mbeti ti Nzapa atene ayeke tënë ti ndara nga alingbi na ngoi ti e.

Ambeni wango teti azo so asara mariage awe

4, 5. (a) Ngbanga ti nyen a yeke nzoni mbeni wali asara ye na hange na ngoi so lo ye ti sara mariage? (b) Ye wa ayeke nzoni mbeni wali asara kozoni ti yeda ti sara mariage?

⁴ Bible amû mbeni tënë ti gbotongo mê. Mbeti ti Nzapa afa na e so na yâ ti sese so Zabolo ayeke komande na ndo ni, même azo so mariage ti ala ayeke na ngia ayeke wara “ye ti ngangu”. Tongaso, atâa so Nzapa ayeke na gunda ti mariage, Bible agboto mê ti azo so aye ti sara ni. Mbeni wasungo Mbeti ti Nzapa atene na ndo mbeni wali so koli ti lo akui awe na so aye ti sara mbeni fini mariage, atene: “Tongana lo duti senge, fade lo yeke na ngia ahon.” Jésus nga awa akumbamba so “alingbi ti hinga nda ti tënë so,” wala so alingbi ti ngbâ ti duti kumbamba, ti ngbâ tongaso. Ye oko, tongana mbeni zo asoro ti sara mariage, zia lo sara ni gi “na yâ Seigneur”; so ti tene na mbeni zo so amû tere ti lo na Nzapa na so awara batême.​—1 aCorinthien 7:28, 36-40; Matthieu 19:10-12.

⁵ Nda ni so a yeke mbilimbili wali si ayeke na bezoin ti soro nzoni zo so lo ye ti sara mariage na lo ayeke so Bible atene: “Tongana wali ayeke na koli, ndia akanga lo na koli ti lo.” Me, “a zi wali so na ndia ti koli” gi tongana koli ni akui wala lo sara lango-sioni na ala sara divorce ndali ni (aRomain 7:2, 3). Mbeni yengo tere so azo afa gi na kozo tingbingo ti ala alingbi ti nzere teti kete ngoi, me mara ti yengo tere tongaso alingbi pëpe ti leke gere ti mbeni nzoni mariage. Tongaso, a yeke nzoni mbeni wali so ayeke kumbamba ahunda tere ti lo atene: ‘Mbi yeke yeda na bê ti mbi kue ti sara mariage na koli so na ti duti na gbe ti ndia ti lo?’ A yeke nzoni ti gbu li na ndo hundango tënë so kozo na mariage, me pëpe na pekoni.

6. Desizion wa mingi ti awali alingbi ti mû laso? Ngbanga ti nyen a yeke kota ye mingi?

⁶ Na yâ ti akodoro mingi, awali alingbi ti soro ti yeda ti sara mariage na mbeni zo wala ti ke ti sara ni. Ye oko, a lingbi ti duti tâ ngangu mingi na mbeni wali ti mû desizion ti ndara, teti so lo yeke na nzara ti mû koli nga lo ye ti wara mbeni zo so aye lo mingi. Mbeni wasungo mbeti atene: “Tongana e ye mingi ti sara mbeni ye, atâa e ye ti sara mariage wala ti ma mbeni mbilimbili hoto, mingi ni e yeke nduru ti tene so kpale ayeke dä pëpe, na e yeke dengi mê gi na atënë so anzere na e ti mä ni.” Mungo desizion gi tongaso ti ma na li ti mbeni hoto alingbi ti sara si mbeni zo agirisa fini ti lo; legeoko nga, tongana e soro zo so e ye ti sara mariage na lo na lege ti ndara pëpe, e lingbi ti wara sioni.

7. Wango ti ndara wa a mû na zo so ayeke gi mbeni zo ti sara mariage na lo?

⁷ A lingbi mbeni wali agbu li ti lo nzoni na ndo ye so aye ti tene ti duti na gbe ti ndia ti koli so aye ti sara mariage na lo. A ninga awe, na tâ be-ti-molenge mbeni maseka-wali ti kodoro ti Inde atene: “Ngu ti babâ na mama ti e ahon ti e na ala yeke na ndara mingi ahon e, na ye so asara si a lingbi ti handa ala hio pëpe tongana ti e. . . . A yeke ngangu na mbi pëpe ti sara faute.” Mungo maboko ti ababâ na mama nga na ti ambeni zo nde ayeke kota ye mingi. A ninga awe, mbeni wawango ti ndara awa amaseka so aye ti sara mariage ti gi ti hinga babâ na mama ti zo so ala ye ti sara mariage na lo. Ala lingbi nga ti gi ti bâ sarango ye ti zo ni na mbage ti babâ na mama ti lo nga na tanga ti azo ti sewa ni kue.

Lege so Jésus afa so lo mä yanga

8, 9. (a) Tongana nyen Jésus abâ mango yanga ti Nzapa? (b) Aye ti nzoni wa mango yanga alingbi ti ga na ni?

⁸ Atâa so a lingbi ti duti ngangu ti mä yanga, awali alingbi ti bâ mango yanga tongana mbeni nzoni ye so a yekia ni, même tongana ti so Jésus asara. Atâa so mango yanga ti Nzapa ahunda lani na Jésus ti bâ pasi na ti kui na ndo ti keke ti pasi, a nzere na lo ti mä yanga ti Nzapa (Luc 22:41-44; aHébreu 5:7, 8; 12:3). Awali alingbi ti bâ Jésus tongana tapande teti ala, ndali ti so Bible atene: “Koli ayeke beli ti wali, na Nzapa ayeke Beli ti Christ.” (1 aCorinthien 11:3). Ye oko, a yeke pëpe gi awali so asara mariage awe si akoli ayeke mû li ni na ndo ti ala.

⁹ Bible afa so atâa ala sara mariage wala pëpe, a yeke nzoni awali aduti na gbe ti fango lege ti akoli biazo so amû li ni na yâ ti kongregation ti aChrétien (1 Timothée 2:12, 13; aHébreu 13:17). Tongana awali amû peko ti fango lege ti Nzapa so, ala zia mbeni tapande na a-ange na yâ ti ye so Nzapa aleke na yâ bungbi ti lo (1 aCorinthien 11:8-10). Na ndo ni, na lege ti pendere tapande nga na anzoni wango ti awali so asara mariage awe na so ngu ti ala ague na li ni, ala lingbi ti fa na amaseka-wali ti “mä yanga ti akoli ti ala mveni”.​—Tite 2:3-5.

10. Tongana nyen Jésus azia lani tapande ti mango yanga?

¹⁰ Jésus abâ nene ti mango yanga tongana a yeke na lege ni ti sara ni. Na mbeni ngoi, lo tene na bazengele Pierre ti futa lampo na li ti ala use kue na azo ti komande. Lo sara même si Pierre awara pata ti futango na ni. Na pekoni, Pierre atene: “I mä kpengba-tene kue ti azo teti iri ti Seigneur.” (1 Pierre 2:13; Matthieu 17:24-27). Tâ pendere tapande ti mango yanga so ahon tanga ni kue, so Jésus azia ayeke so e diko atene: “Lo zia gloire ti Lo, Lo kamata tere ti ngbâa, Lo ga tongana zo; na teti Lo yeke na yâ tere ti zo, Lo sara Lo mveni kete, Lo mä Babâ ti Lo juska na kui.”​—aPhilippien 2:5-8.

11. Ngbanga ti nyen Pierre ahunda na awali Chrétien ti mä même yanga ti akoli ti ala so ayeke awamabe pëpe?

¹¹ Tongana lo yeke wa aChrétien ti mä même yanga ti azo ti sese so, so akomande na ngangu na asara ye kirikiri, Pierre atene: “A iri i teti ye so, teti Christ ahu pono teti i nga, na Lo mû tapande na i si i lingbi tambela na senda ti Lo.” (1 Pierre 2:21). Na peko ti so lo fa tongana nyen Jésus abâ pasi ngangu mingi nga tongana nyen lo gbu ngangu, Pierre awa awali Chrétien so akoli ti ala ayeke awamabe pëpe, lo tene: “Legeoko tongaso, i awali, i mä akoli ti i mveni, si tongana ambeni koli ake ti mä Tënë ni, a lingbi wara ala teti Nzapa na lege ti tënë pëpe, me na lege ti tambela ti awali ti ala, tongana ala bâ lege so i bata tere ti i na mbeto.”​—1 Pierre 3:1, 2.

12. Aye ti nzoni wa aga na peko ti so Jésus amä yanga?

¹² Tongana mbeni zo amä yanga atâa so a he lo na a tene asioni tënë na lo, azo ayeke bâ lo tongana zo so awoko. Ye oko, ti Jésus, lo bâ ni tongaso pëpe. Pierre atene so “tongana ala zonga Lo, Lo kiri tënë ti zonga pëpe; tongana Lo hu pono, Lo zingo na ala pëpe”. (1 Pierre 2:23). Ambeni zo so abâ Jésus na bango pasi aga kamême awamabe. Na popo ti azo so, mo yeke wara zo ti nzi so a kanga lo na tere ti Jésus nga na turugu ti kota kamba so ayeke bâ lani fango Jésus (Matthieu 27:38-44, 54; Marc 15:39; Luc 23:39-43). Legeoko nga, Pierre afa so ambeni koli so ayeke aTémoin ti Jéhovah pëpe, même ala so ayeke sara ye na ngangu, ayeke ga ande aChrétien na peko ti so ala bâ so awali ti ala amä yanga. Amara ti ye tongaso ayeke si laso.

Lege so awali alingbi ti wara na akoli ti ala

13, 14. Tongana nyen mango yanga ti akoli so ayeke aTémoin ti Jéhovah pëpe aga na aye ti nzoni?

¹³ Na sarango ye tongana ti Christ, awali so aga aTémoin ti Jéhovah awara akoli ti ala. Na ngoi ti mbeni kota bungbi ti district ti aTémoin ti Jéhovah so ahon ade ti ninga pëpe, mbeni koli asara tënë na ndo wali ti lo, lo tene: “Mbi pensé so mbi sara ye na wali ti mbi tongana buba zo. Ye oko, lo yeke yekia mbi na gbe ti bê ti lo. Lâ oko pëpe lo kiri na nengo ti mbi na gbe ni. Lo gbu mbi na ngangu pëpe ti yeda na atënë ti mabe ti lo. Lo bata mbi na ndoye. Tongana lo ye ti gue na mbeni kota bungbi, lo yeke sara kua ngangu ti to kobe ti mbi nga ti sara akua ti da kozoni si lo hon. Sarango ye ti lo apusu mbi ti to nda ti sara nzara ti manda Bible. Na bâ, mbi ga Témoin ti Jéhovah awe!” Biani, a “wara [lo] teti Nzapa na lege ti tënë pëpe”, me na lege ti sarango ye ti wali ti lo.

¹⁴ Tongana ti so Pierre afa polele, kota ye ni ayeke pëpe atënë so wali ni ayeke tene, me a yeke asarango ye ti lo si ayeke pusu koli ti lo ti gbian. Tapande ti mbeni wali so amanda tâ tënë na aleke na bê ti lo ti gue na abungbi afa ni polele. Na ngoi so Agnes aye ti gue na bungbi, koli ti lo adekongo na li ti lo, lo tene: “Agnes, tongana mo sigigi na yanga-da so, mo yeke kiri ti lï da pëpe!” Agnes asigigi na “yanga-da so” pëpe. Me, nde na so, lo sigigi na mbeni yanga-da nde. Na ngoi so lo ye ti gue na bungbi ti peko, koli ni agi ti zia mbeto na bê ti lo, lo tene: “Mo kiri ti wara mbi ge pëpe.” Ti tâ tënë ni, tongana lo kiri, lo wara koli ni pëpe; koli ni ahon lo sara lango ota. Tongana lo ga awe, na nzobe, Agnes ahunda lo: “Mo ye ti te mbeni ye?” Agnes agi kete pëpe ti hon nde na mungo tere ti lo na Jéhovah. Na nda ni, koli ti lo ayeda ti manda Bible, lo mû tere ti lo na Nzapa nga na pekoni, lo ga mbeni ancien so ayeke na akungba mingi na bungbi.

15. A wa awali Chrétien ti ‘sara pendere na tere ti ala’ na lege wa?

¹⁵ Bazengele Pierre asara tënë ti mbeni ye so awali so e sara tënë ti ala fade asara: ala ‘sara pendere na tere ti ala’, me pëpe na lege ti gingo bê mingi na ndo kangango kuali ti ala wala ‘yungo bongo ti pendere nde nde’. Nde na so, Pierre atene: “A lingbi ala sara pendere na zo-ti-ya-ni, na lege ti yü bongo so alingbi futi pëpe so ayeke yingo ti tâ be-ti-molenge na ti siriri, ye so ayeke ti ngere ngangu na lê ti Nzapa.” Zo ayeke fa yingo so na gigi na lege ti sarango tënë ti lo nga na sarango ye ti lo na lege ni, ahon ti tene lo gi tënë wala lo gi ti komande zo. Na sarango tongaso, mbeni wali Chrétien ayeke fa so lo yekia koli ti lo na gbe ti bê ti lo.​—1 Pierre 3:3, 4.

Atapande ti mandango ye dä

16. Na alege wa Sara ayeke mbeni nzoni tapande teti awali Chrétien so asara mariage awe?

¹⁶ Pierre atene: “Teti giriri awali ti nzoni-kue so azia bê ti ala na Nzapa, ala sara pendere ti ala tongaso, na ala mä koli ti ala mveni.” (1 Pierre 3:5). Awali ti giriri so ahinga so ti sara ye so anzere na Jéhovah na lege ti mango yanga ti lo ayeke sara biani si sewa ti ala aduti na ngia nga na pekoni ala yeke wara fini ti lakue lakue. Pierre asara tënë ti Sara, pendere wali ti Abraham, na lo tene so Sara “amä Abraham, na lo di iri ti lo seigneur.” Sara amû maboko na koli ti lo so akpe mbeto ti Nzapa mingi, so Jéhovah asoro lo ti sara na lo na yâ ti mbeni kodoro so ayo. Lo yeda ti zia nzoni dutingo ti lo na ti zia même fini ti lo na yâ ti kpale (Genèse 12:1, 10-13). Pierre agonda Sara ndali ti tapande ti lo ti sarango ye na mbeto pëpe, lo tene: “I yeke amolenge ti lo, tongana i sara nzoni, na i sara mbeto ti mbeni ye pëpe.”​—1 Pierre 3:6.

17. Ngbanga ti nyen Pierre alingbi peut-être ti bi bê ti lo lani na Abigaïl tongana mbeni tapande ti awali Chrétien so asara mariage awe?

¹⁷ Abigaïl ayeke nga lani mbeni wali so asara ye na mbeto pëpe na so azia beku ti lo kue na Nzapa. Peut-être Pierre ayeke bi bê lani nga na Abigaïl tongana lo sara tënë so. Abigaïl “ayeke na ndara mingi”, me koli ti lo Nabal “ayeke zo so asara [ye] na mayele, na zo ti sioni na kusala ti lo kue.” Tongana Nabal ake ti mû maboko na David na azo ti lo, ala leke tere ti ala ti gue ti fâ Nabal na azo ti da ti lo kue. Me, Abigaïl asara ye lani hio ti sö fini ti azo ti da ti lo. Lo zia gbâ ti akobe na ndo ti alele na lo gue ti tingbi na David na ngoi so David na azo ti lo ayeke na lege. Tongana lo bâ David, lo zu na ndo ti lele na sese, lo tï na gere ti lo na lo voro lo ti sara ye na loro pëpe. Ye so lo sara apika lani bê ti David mingi. David atene: “Sara tënë nzoni na L’Eternel Nzapa ti Israël, Lo so ato mo laso ti të mbi na lege. Tënë nzoni aga na ndo mayele [‘kpengbango lê’, Tene ti Nzapa, Kozo Mbouki ] ti mo”.​—1 Samuel 25:2-33.

18. A lingbi awali agbu li ti ala na ndo tapande ti zo wa tongana mbeni zo nde na akoli ti ala agi ti handa lê ti ala? Ngbanga ti nyen?

¹⁸ Mbeni nzoni tapande so awali so asara mariage awe alingbi ti mû pekoni ayeke ti maseka-wali Sulamite so angbâ be-ta-zo na senge berger so aye ti sara mariage na lo. Lo ngbâ lakue ti ye berger ni mingi atâa so mbeni gbia so ayeke na mosoro mingi agi ti handa lê ti lo. Bê ti lo apusu lo ti fa so lo ye maseka berger ni mingi, na lo tene: “Kanga mbi tongana sceau na ndo bê ti mo, tongana sceau na tïtî mo; teti ndoye ayeke ngangu tongana kui . . . Kota ngu alingbi mingo wâ ti ndoye pëpe, na ngu so asua alingbi hon ndo ti lo pëpe.” (Bia ti Salomon 8:6, 7). Zia awali kue so ayeda ti sara mariage na ambeni zo aleke na bê ti ala ti ngbâ be-ta-zo na ala so ayeke ga ande akoli ti ala na ti yekia ala na gbe ti bê ti ala.

Ambeni wango so Nzapa amû

19, 20. (a) Ngbanga ti nyen a hunda ti tene awali amä yanga ti akoli ti ala? (b) Nzoni tapande wa a zia ni na awali so asara mariage awe?

¹⁹ Ti hunzi na ni, zia e bâ atënë so angoro versê ti kota li ti tënë ti e, so atene: “Awali, i mä tënë ti akoli ti i mveni.” (aEphésien 5:22). Ngbanga ti nyen mango yanga ti koli ayeke kota ye? Versê so aga na pekoni akiri tënë, atene: “Teti koli ayeke li ti wali, legeoko tongana Christ ayeke Li ti Eglize”, wala kongregation. Tongaso, a wa awali a tene: “Legeoko tongana Eglize amä tënë ti Christ, tongaso zia awali amä tënë ti akoli ti ala na yâ ye kue.”​—aEphésien 5:23, 24, 33.

²⁰ Ti sara ye alingbi na komandema so, a hunda ti tene awali amanda tapande ti kongregation ti adisciple ti Christ so a sa yingo na ndo ti ala. E hunda mo ti diko 2 aCorinthien 11:23-28 na ti bâ aye so asi na bazengele Paul so ayeke oko ti amembre ti kongregation ni na so abâ pasi lani mingi ndali ti so lo ye ti duti be-ta-zo na Mokonzi ti lo, Jésus Christ. Tongana ti Paul, awali so asara mariage awe legeoko na tanga ti azo kue ti kongregation ayeke na bezoin ti ngbâ lakue ti mä yanga ti Jésus. Awali ti akoli afa so ala mä yanga ti Christ na lege so ala mä yanga ti akoli ti ala.

21. Aye wa alingbi ti pusu awali ti ngbâ ti mä yanga ti akoli ti ala?

²¹ Atâa so a nzere pëpe na awali mingi ti mä yanga ti akoli ti ala, mbeni wali ti ndara ayeke bi bê na aye ti nzoni so ayeke ga na peko ti mango yanga. Na tapande, a yeke na lege ni ti tene mbeni wali Chrétien amä yanga ti koli ti lo so ayeke Témoin ti Jéhovah pëpe, tongana ye so koli ni ahunda na lo ti sara ague nde pëpe na ndia ti Bible wala akpengba-ndia ti Bible. Na tâ nzoni ye ti pekoni ayeke so lo lingbi ti ‘sö koli ti lo’. (1 aCorinthien 7:13, 16). Na ndo ni, wali ni alingbi ti duti na ngia na hingango so Jéhovah Nzapa ayeda na asarango ye ti lo nga lo yeke futa ande lo mingi ndali ti so lo mû tapande ti Molenge ti lo so lo ye lo mingi.

Mo dabe mo na ni?

• Ngbanga ti nyen a lingbi ti duti ngangu na mbeni wali ti yekia koli ti lo?

• Ngbanga ti nyen ti yeda ti sara mariage na mbeni zo ayeke kota desizion mingi?

• Na lege wa Jésus ayeke mbeni tapande teti awali so asara mariage awe? Aye ti nzoni wa alingbi ti ga na peko ti mungo tapande ti Jésus?

[Foto na lembeti 16]

Ngbanga ti nyen ti yeda wala ti ke ti sara mariage na mbeni zo ayeke kota desizion mingi?