‘Mo tambela ti bâ sese ni’

“Mo tambela na sese so ti bâ yongo ni na kota ni.”​—GENÈSE 13:17.

A NZERE na mo ti tene, na mbeni nda-yenga, mo fono peut-être na kutukutu ti bâ mbeni ngonda? Ambeni zo aye ti ala ti fono na vélo ti tara tele ti ala nga ti bâ ndo ni nzoni. Ti ambeni, ala ye ti ala ti sala mbeni yongoro tambela ti gere si ala bâ ndo ni tâ nzoni, nga ti hinga nzerengo ni. Mara ti atambela tongaso ayeke ninga mingi pëpe. Nzapa asala tënë so na Abraham: “Mo londo, mo tambela na sese so ti bâ yongo ni na kota ni, teti fade Mbi mû sese ni na mo.” Tara ti bâ nzerengo tele ti Abraham na peko ti so Nzapa asala tënë so na lo!​—Genèse 13:17.

² Bâ aye so angoro tënë ni. Abraham na wali ti lo nga na ambeni zo asala kodoro na Egypte teti mbeni kete ngoi. Genèse chapitre 13 afa na e so ala zia Egypte na ala mû anyama ti ala ti gue na sese ti Sud wala “Négueb”. Na pekoni, Abraham ‘alondo na Négueb, lo hon, lo duti, lo hon, lo duti, ngbii lo si na Béthel’. (Tene ti Nzapa, Kozo Mbouki). Tongana tënë alondo na popo ti azo ti batango nyama ti lo na ala ti Lot, molenge ti ita ti lo, a bâ so a yeke nzoni ti tene ala use kue akangbi yâ ti ando ti batango na anyama ni. Na nzoni bê, Abraham azia lege na Lot ti soro ye kozoni. Lot asoro “benyama ti Jourdain” so “ngu ayeke dä mingi legeoko tongana yaka ti L’Eternel,” nga tongana ngoi ayeke hon lo sala kodoro na Sodome. Nzapa atene na Abraham: “Mo yä lê ti mo fadeso na ndo so mo yeke dä, mo bâ na mbage ti nord, na mbage ti sud, na mbage ti est, na mbage ti ouest.” Peut-être na lutingo na mbage ti Béthel so ayo na nduzu, Abraham awara lege ti bâ tanga ti sese ni kue. Me, lo bâ gi ni bango pëpe. Nzapa atisa lo ti ‘tambela ti bâ sese ni’ wala ti fono na yâ ni. Tongaso, lo hinga nzoni mingi mara ti aye kue so ayeke na yâ ti sese ni nga na akodoro ni.

³ Atâa Abraham atambela tongana nyen ti bâ sese ni, kozoni si lo si na Hébron, a lingbi ti tene biani so lo la lo hinga Sese ti Zendo nzoni ahon mingi ti azo so ayeke na popo ti e. Gbu li na ndo aplace so a sala tënë ni na yâ ti tondo so: Négueb, Béthel, benyama ti Jourdain, Sodome na Hébron. A yeke ngangu na mo ti bâ na li ndo so akodoro so ayeke lani dä? A yeke ngangu na azo mingi ti sala ni ngbanga ti so gi mbeni kete wungo ti azo ti Jéhovah si ague abâ akodoro so ala yeke diko ye na ndo ni na yâ ti Bible, wala afono na yâ ni ti bâ yongo ni nga na konongo ti lê ni. Ye oko, a yeke tâ na lege ni so e ye mingi ti hinga ye na ndo akodoro so Bible asala tënë ni. Ngbanga ti nyen?

⁴ Tënë ti Nzapa atene: “Bê ti zo so ahinga nda ti ye awu na hingango ye, na mê ti zo ti ndara agi lege ti hinga ye.” (aProverbe 18:15). Aye ayeke mingi so zo alingbi ti hinga ye na ndo ni, me ti duti na tâ hingango ye na ndo Jéhovah nga na akusala ti lo ayeke aye so ayeke tâ kota mingi. Biani, ye so e yeke diko na yâ ti Bible la ayeke mbilimbili lege ti wara tâ hingango ye so (2 Timothée 3:16). Ye oko, tâ hingango ye andu nga gbungo nda ti ye. Na gbungo nda ti ye ayeke ngangu so zo ayeke na ni ti bâ yâ ti mbeni ye, ti gbu nda ti akamba so ayeke na popo ti ambage nde nde ti ye ni nga na lo ye ni kue. Ye so abâ nga akodoro so Bible asala tënë ni. Na tapande, mingi ti azo na popo ti e ahinga ndo so Egypte ayeke dä, me tondo so atene Abraham alondo na Egypte lo gue na “Négueb”, lo si na Béthel na pekoni lo si na Hébron, e gbu nda ni tongana nyen? Mo gbu nda ti ye so atingbi akodoro so?

⁵ Wala na yâ kapa ti mo ti dikongo Bible, peut-être mo diko lani Sophonie chapitre 2. Na yâ ti chapitre so, mo diko iri ti agbata, azo nga na akodoro. Oko chapitre so asala tënë ti akodoro tongana Gaza, Askalon, Ekron, Sodome, Ninive, Canaan, Moab, Ammon nga na Assyrie. Mo wara lege ti bâ na li ti mo image ti ando so atâ zo aduti na fini dä? Azo so gango tâ tënë ti prophétie ni andu ala.

⁶ Mingi ti awamandango Tënë ti Nzapa ayeke wara ye ti nzoni mingi na bango acarte ti akodoro so Bible asala tënë ni. Ala yeke sala ni gi pëpe ndali ti so acarte ni anzere na ala mingi, me ngbanga ti so ala hinga biani so, na salango kusala na acarte, ala lingbi ti wara mbeni fini hingango ye na ndo Tënë ti Nzapa. Acarte alingbi nga ti mû maboko na ala ti kono gbungo nda ti ye ti ala, na bango tongana nyen kamba ayeke na popo ti aye so ala hinga awe nga na ambeni tënë nde. Na ngoi so e yeke bâ ambeni tapande ni, kite ayeke dä pëpe so mo yeke kono nga bê ti kiri singila ti mo teti Jéhovah, nga mo yeke wara hingango ye mingi na ndo aye so a fa pekoni na yâ Tënë ti lo.​—Bâ tënë ‘ Voyez le bon pays ’ na lembeti 14.

⁷ Na aJuge 16:2, mo lingbi ti diko mbeni tënë na ndo dutingo ti Samson na Gaza. Iri ti Gaza ayeke sigigi fani mingi na yâ ti asango. Tongaso, peut-être mo hinga mbeni ye na ndo place so Samson aduti lani dä, mbeni territoire ti Philistie so ayeke ndulu na yanga ti ngu ti Méditerranée. [11] Fadeso, bâ ye so aJuge 16:3 atene: “Samson alango juska bebi, lo londo na bebi, lo gbu porte ti yanga ti kodoro ni, lo gboto cadre na barre ni kue; lo zia ye so kue na ndogo ti lo, lo gue lo zia na li ti hoto so ayeke na gbele Hébron.”

⁸ Biani, ayanga-da nga na acadre ti mbeni kota gbagba ti bira tongana Gaza akono na ane. Bâ so mbeni zo atene ni ye ti yô ni! Ye oko, Samson ayô ni. Me lo gue na ni na ndo wa, nga lo mû mara ti lege wa? Bâ kete, Gaza ayeke na yanga ti ngu, ndulu na li ti ngu-ingo. [15] Ye oko, Hébron ayeke ti lo na mbage ti tö na ayo na nduzu mètre 900. So aye ti tene zo ayeke ma mbeni hoto! E hinga pëpe tâ ndo so “hoto so ayeke na gbele Hébron” ayeke dä; ye oko, gbata ti Hébron ni ayo na Gaza kilomètre 60 tongaso, nga a yeke mbeni ndo so ayo na nduzu mingi! So e hinga yongo ti popo ti ando ni nga na kpengba ye so Samson asala ayeke fa na e mbeni ye, ni la pëpe? Nga, dabe mo na ye so amû lege na Samson ti sala mara ti ye so: “Yingo ti L’Eternel aga na ndo lo.” (aJuge 14:6, 19; 15:14). E aChrétien ti laso, e yeke ku pëpe ti tene yingo ti Nzapa amû na e mara ti ngangu so Samson ayeke na ni lani. Ye oko, oko yingo so alingbi ti kono gbungo nda ti ye ti e na ndo aye ti yingo so nda ni alï mingi, nga a yeke sala si zo ti yâ ni ti e akpengba ngangu (1 aCorinthien 2:10-16; 13:8; aEphésien 3:16; aColossien 1:9, 10). Ni la, tongana e gbu nda ti tondo so andu Samson, e yeke hinga biani so yingo ti Nzapa alingbi ti mû maboko na e.

⁹ Tondo ti songo benda ti Gédéon na ndo azo ti Madian ayeke mbeni ye so agboto lê na ndo nene ti hinga yongo ti popo ti ando ni. Mingi ti azo so ayeke diko Bible ahinga so Gédéon na azo ti lo 300 asö benda na ndo ti azo 135 000 ti akodoro nde nde so abungbi oko ti gbu ala. A yeke azo ti Madian, azo ti Amalek nga na ambeni zo so ase kando na popo-hoto ti Jizréel (Yizréel), ndulu na Hoto ti Moré. [18] Azo ti Gédéon ahulu adidi, ala fâ yâ ti ata so angoro akeke so ala zia wâ na li ni, na ala dekongo: “Épée ti L’Eternel na ti Gédéon!” Ye so abi tomboka na li ti awato ni nga azia mbito na bê ti ala, tongaso ala to nda ti fâ tele na popo ti ala (aJuge 6:33; 7:1-22). Aye so kue asi gi hio tongaso na oko bï ni so? Ngbâ ti diko aJuge chapitre 7 na 8. Mo yeke bâ ande so Gédéon angbâ ti tiri bira ni. Na popo ti mingi ti ando so a fa iri ni, a lingbi pëpe ti hinga ambeni laso tongana akodoro; ni la mo lingbi pëpe ti bâ ni na ndo acarte ti Bible. Ye oko, a hinga kamême mingi ti akodoro ni, na tongaso e lingbi ti bâ peko ti aye so Gédéon asala.

¹⁰ Gédéon atomba tanga ti bungbi ti aturugu ni, lo hon Beth-Sitta (Beth-Shitta) na lo si na mbongo ti Abel-Mehola, ndulu na Ngu ti Jourdain (aJuge 7:22-25). Tondo ni atene: ‘Gédéon asi na Ngu ti Jourdain, lo na azo ngbangbo ota so ayeke na lo, ala fâ ngu ni, ngangu ti ala aga ndulu ti [hunzi], me ala ngbâ ti tomba peko ti azo ti Madian.’ Na peko ti so ala fâ Ngu ti Jourdain, azo ti Israël atomba peko ti awato ni na mbage ti mbongo ti si na Succoth (Soukkoth) nga na Penuel (Penouël), ndulu na ngu ti Jabbok (Yabboq). Na pekoni, ala ma na li ti akete hoto ti Jogbeha (Yogbeha) so ayeke ndulu na gbata so laso a hiri ni Amman, na kodoro ti Jordanie. So ti tene ala tomba peko ti awato ti ala nga ala tiri bira teti kilomètre 80. Gédéon agbu agbia use ti Madian, lo fâ ala, na lo kiri na gbata ti lo Ophra, ndulu na place so bira ni akomanse dä (aJuge 8:4-12, 21-27). A yeke polele so akota ye so Gédéon asala ayeke gi pëpe ambeni kete penze-ngbonga ti hulungo adidi, yorongo akeke so wâ ayeke za na li ni na nduzu nga na dengo kongo. Nga, gbu li na ndo lege so tondo so akiri amû ngangu na tënë so a tene na ndo azo ti mabe: “Teti fade l’heure amanke mbi ti fa tënë ti Gédéon [na ambeni zo], ala so ayeke ngangu pëpe awara ngangu, ala ga azo ti ngangu na yâ bira.” (aHébreu 11:32-34). A-Chrétien nga alingbi ti woko na lege ti mitele, me kota ye ni ayeke ti tene e ngbâ ti sala ye so bê ti Nzapa aye.​—2 aCorinthien 4:1, 16; aGalate 6:9.

¹¹ Ambeni zo ayeke bâ acarte ti Bible gi ti hinga ndo so akodoro ni ayeke dä. Me mo pensé so acarte alingbi ti fa bibe so azo ni ayeke na ni lani? Bâ tapande ti azo ti Israël so alondo na Hoto ti Sinaï ti gue na Sese ti Zendo. Na peko ti so ala lango na lege fani mingi, ala si na Kadès (Qadesh). [9] Deutéronome 1:2 atene so a yeke mbeni voyage ti lango 11, so ti tene tambela ti kilomètre 270 tongaso. Na ndo so, Moïse atokua awakala 12 na Sese ti Zendo (Nombre 10:12, 33; 11:34, 35; 12:16; 13:1-3, 25, 26). Awakala amû lege ti banga so ahon na Négueb, peut-être ala hon na Béer-Séba (Béer-Shéba) nga na Hébron, na ala si na katikati ti Sese ti Zendo na mbage ti banga (Nombre 13:21-24). Teti so ala yeda na sioni tondo ti awakala 10, azo ti Israël atambela na yando ngu 40 (Nombre 14:1-34). Ye so afa nyen na ndo mabe ti ala nga na dutingo ti ala ndulu ti zia bê kue na Jéhovah?​—Deutéronome 1:19-33; Psaume 78:22, 32-43; Jude 5.

¹² Bâ ye ni fadeso na lege ti aplace so akodoro ni ayeke dä nga yongo ti popo ti ala. Tongana fade azo ti Israël afa na gigi mabe nga ala mû peko ti wango ti Josué na Caleb, ka ala yeke sala yongoro voyage ti si na Sese ti Zendo? Kadès ayo gi kilomètre 16 na Lachaï-roï (Béer-Lahaï-Roï), ndo so Isaac na Rebecca alango ândö dä. [7] Popo ti lo na Béer-Séba, gbata so ayeke na mbongo ti Sese ti Zendo, asi nga kilomètre 95 pëpe (Genèse 24:62; 25:11; 2 Samuel 3:10). Na peko ti so ala londo na Egypte ti si na Hoto ti Sinaï nga ala sala kilomètre 270 ti si na Kadès, a lingbi ti tene so ala yeke tâ gi na yanga ti Sese ti Zendo ni. E nga kue, e yeke tâ gi na yanga ti Paradis so a mû zendo ni. Ye nyen e lingbi ti manda? Bazengele Paul azia kamba na popo ti dutingo ti azo ti Israël na wango so: “A lingbi e gi lege ti si na ndo ti hu tele so, si zo oko atï pëpe na lege ti sala ye alingbi na ala so ake tënë giriri.”​—aHébreu 3:16–4:11.

¹³ Mbeni bibe so ayeke nde, ti zo so ahinga na bê ti lo kue so Nzapa ayeke sala ye so Lo ye, asigigi polele na yâ tondo ti Bible na ndo azo ti Gabaon (Guibéôn). Na peko ti so Josué na azo ti Israël afâ Ngu ti Jourdain si ala lï na sese so Nzapa amû zendo ni na sewa ti Abraham, a yeke fadeso ngoi ti tomba azo ti Canaan, so na popo ni azo ti Gabaon (Deutéronome 7:1-3). Azo ti Israël akinda Jéricho na Aï awe na ala se kando ndulu na Guilgal. Azo ti Gabaon aye pëpe ti kui tongana azo ti Canaan so a fâ ngbanga na li ti ala awe. Ni la ala tokua ambeni zo kâ ti bâ Josué. Ti wara lege ti te mbele ti siriri na aHébreu, ala tene so ala yeke na yâ territoire ti Canaan pëpe.

¹⁴ Azo so ala tokua ala atene: ‘Aboi ti mo alondo na yongoro ndo, e ga teti iri ti L’Eternel Nzapa ti i.’ (Josué 9:3-9). Na bango bongo nga na akobe ti ala, a lingbi ti tene so ala londo a yo, me ti tâ tënë ni, Gabaon ayo na Guilgal kilomètre 30 tongaso. [19] Teti so ala bâ ti ala atene ye ni ayeke tâ tënë, Josué na amokonzi ti lo alë songo na Gabaon nga na agbata so ayeke na gbe ti Gabaon ni. Azo ti Gabaon asala mayele so gi ti tene a fâ ala pëpe? Oko pëpe. Nde na so, ala fa nzara ti bê ti ala ti duti azo so Nzapa ti Israël ayeda na ala. Jéhovah ayeda ti tene azo ti Gabaon aga ‘azo ti fango keke na azo ti tongo ngu teti bungbi ti azo ni, na teti balaga ti L’Eternel’, na gango na akeke ti wâ ti zongo na sandaga na ndo balaga (Josué 9:11-27). Azo ti Gabaon angbâ lani ti duti ndulu ti sala akete kete kusala teti Jéhovah. A lingbi ti tene so ambeni ayeke lani na popo ti aNéthin (aNethinim) so alondo na Babylone si akiri, nga ala sala kua na temple so a kiri a leke ni (Esdras 2:1, 2, 43-54; 8:20). E lingbi ti sala ye tongana ti ala na salango ngangu ti duti na siriri lakue na Nzapa, nga ti duti ndulu ti sala même akete kete kusala so a mû na e na yâ kusala ti lo.

A fa na e ti gbanzi ye na tele

¹⁵ Mandango ye na ndo aplace so akodoro so Bible asala tënë ni ayeke dä andu nga atondo so ayeke na yâ mbage ti Mbeti ti Nzapa so aChrétien asû na yanga ti Grec. Na tapande, peko ti atambela ti Jésus na ti bazengele Paul nga na kusala ti ala (Marc 1:38; 7:24, 31; 10:1; Luc 8:1; 13:22; 2 aCorinthien 11:25, 26). Na mungo peko ti atondo ni, tara ti bâ na li ye so atambela ni aye ti tene.

¹⁶ Na ngoi ti use tambela ti lo ti missionnaire (kamba ti violet na ndo carte), Paul asi na Philippes, so aga fadeso mbage ti kodoro ti Grèce. [33] Lo fa tënë kâ, a kanga lo na a zi lo, na lo gue na Thessalonique (Kusala 16:6–17:1). Tongana aJuif asala aye ti wusuwusu, aita ti Thessalonique awa Paul ti gue na Bérée, so ayo kilomètre 65 tongaso. Fango tënë ti lo na Bérée alë lengo mingi, me aJuif aga na ala pusu azo ni ti sala ye ti wusuwusu. Tongaso, “aita ato Paul fade fade ti gue juska na kota ngu ti ingo,” nga “ala so ague ti fa lege na Paul, ala gue na lo juska na kodoro ti Athènes”. (Kusala 17:5-15). A lingbi ti tene so ambeni fini wamabe aduti lani ndulu ti tambela kilomètre 40 ti si na Ngu-ingo ti Égée, ala futa mbeni bateau, na bateau ni ague na ala kilomètre 500 tongaso. Mara ti voyage tongaso alingbi ti ga na kpale, me aita ayeda ti zia fini ti ala na yâ ti kpale ti ngbâ a ninga na tele ti watokua ti Nzapa so, na ti sala voyage legeoko na lo.

¹⁷ Na ngoi ti ota tambela ti lo (kamba ti vert na ndo carte), Paul asi na ndo ti lutingo ti abateau na Milet. Lo tokua ti hiri a-ancien ti Ephèse so ayo na ndo so kilomètre 50. Gbu li kete na ndo a-ancien so adö akusala ti ala azia ti gue ti tingbi na Paul. Tongana ala yeke tambela, a lingbi ti tene so a nzere na ala mingi ti sala lisoro na ndo bungbi so ala yeke sala ande. Na peko ti so ala hunzi ti sala bungbi legeoko na Paul na ala mä sambela ti lo, “ala kue atoto na vundu mingi, ala tï na ndogo ti Paul, ala hunu yanga ti lo.” Na “ala gue na lo juska na bateau” si lo gue na Jérusalem (Kusala 20:14-38). A lingbi ti tene so ala gbu li ti ala na ndo aye mingi, nga ala sala lisoro na ndo ni tongana ala yeke kiri na Ephèse. Mungo yongoro lege ti ga ti duti na tele ti wakua so ayeke gue na ndo nde nde ti wara fango lege nga na atënë so amû ngangu na zo afa so ala bâ ye na nene ni. Ye so apika bê ti mo pëpe? Mo bâ mbeni ye na yâ tondo so, so mo lingbi ti sala ye alingbi na ni na yâ gigi ti mo nga na lege so mo yeke bâ na aye?

Manda ye na ndo Sese ti Zendo nga na ti so a zia na gbele mo

¹⁸ Atapande so e bâ kozoni afa na e nene ti hinga nzoni sese so Nzapa amû na azo ti Israël; nga ti gbu nda ti atondo ti Bible, a yeke kota ye mingi ti hinga sese ni nzoni. (E lingbi ti kono bango ndo ti e na mandango ye nga na ndo akodoro so angoro ni na so a sala tënë ni na yâ ti atondo ti Bible.) Tongana e kono hingango ye nga na gbungo nda ti ye ti e, mbilimbili na ndo Sese ti Zendo, e lingbi ti bata na li kozo ye so a hunda na azo ti Israël si ala lï na sese ti “dulait na ngu-lavu”, na ti wara ngia dä. Ye ni ayeke ti kpe mbito ti Jéhovah na ti bata akomandema ti lo.​—Deutéronome 6:1, 2; 27:3.

¹⁹ Legeoko nga laso, a lingbi e sala ye so a yeke ku na mbage ti e, na kpengo mbito ti Jéhovah nga na salango ye so lo ye. Na salango tongaso, e yeke sala ande si paradis ti yingo so a yeke dä fadeso na yâ kongregation ti aChrétien ti dunia mobimba amaï nga aga pendere ahon ti kozo. E yeke kono ande hingango ye ti e na ndo aye nde nde nga na aye ti nzoni so ayeke na yâ ni. Nga e hinga so aye mingi angbâ ti ga. Josué ague na azo ti Israël ti fâ Ngu ti Jourdain ti lï na sese so kobe alë dä mingi, sese so a nzere na zo mingi ti duti dä. Fadeso, e yeke na kpengba nda ti tënë ti ku na bê kue tâ Paradis, nzo sese ni so a zia na gbele e.

Mo dabe mo na ni?

• Ngbanga ti nyen a lingbi e duti na nzara ti kono hingango ye nga na gbungo nda ti ye ti e na ndo akodoro so Bible asala tënë ni?

• Na yâ article so, nzene nzene tënë wa na ndo aplace so akodoro ni ayeke dä nga na yongo ti popo ti ala amû maboko na mo mbilimbili?

• Ti mo, ye ti manda wa asigigi polele tongana mo manda ye mingi na ndo akodoro so ambeni ye asi dä?

[Ahundango tënë ti manda na ye]

1. Nzoni tënë wa Nzapa atene na Abraham?

2. Na peko ti so lo zia Egypte, Abraham ague na ndo wa?

3. Ngbanga ti nyen a yeke ngangu ti tara ti bâ na li peko ti atambela ti Abraham?

4, 5. (a) Tongana nyen aProverbe 18:15 azia kamba na popo ti hingango ye nga na gbungo nda ti ye na ndo akodoro so Bible asala tënë ni? (b) Sophonie chapitre 2 aye ti fa nyen?

6. Ngbanga ti nyen ambeni Chrétien aye acarte mingi? (Bâ tënë ‘ Voyez le bon pays ’.)

7, 8. (a) Ye nyen so apika bê Samson asala ni so andu Gaza? (b) Anzene nzene tënë wa asala si kpengba ye so Samson asala akiri apika bê mingi? (c) Tongana nyen hingango ye na ndo tondo so andu Samson nga na gbungo nda ni alingbi ti mû maboko na e?

9, 10. (a) Molongo ti aye so andu songo benda ti Gédéon na ndo azo ti Madian ayeke so wa? (b) Tongana nyen hingango ye ti e na ndo akodoro so ye ni atambela dä alingbi ti sala si tondo ni aye ti tene ye mingi teti e?

11. Molongo ti aye wa ayeke na yâ ti tambela ti azo ti Israël kozo ti si na Kadès nga na pekoni?

12. E lingbi ti tene nyen na ndo mabe ti azo ti Israël? Na ngbanga ti nyen a lingbi e gbu li ti e na ndo ni?

13, 14. (a) Na yâ ye wa azo ti Gabaon amû li ni ti sala mbeni ye so ayeke kota ye teti ala? (b) Na yâ salango ye ti azo ti Gabaon, ye nyen amû maboko ti hinga bibe ti ala? Na e lingbi ti manda nyen dä?

15. Ngbanga ti nyen mandango ye na ndo akodoro so a sala tënë ni na yâ mbage ti Mbeti ti Nzapa so aChrétien asû na yanga ti Grec agbu bê ti e?

16. Tongana nyen aChrétien ti Bérée afa so ala ndoye Paul nga ala bâ lo na nene ni mingi?

17. Ye nyen e lingbi ti gbu nda ni nzoni tongana e hinga yongo ti popo ti Milet na Ephèse?

18. Na ndo akodoro so Bible asala tënë ni, ye nyen a lingbi e leke na bê ti e ti sala?

19. A-use paradis wa a lingbi e bi bê ti e dä mingi?

[Kete tënë/Foto na lembeti 14]

‘ Voyez le bon pays ’

Na akota bungbi ti district ti ngu 2003 nga na ngu 2004, aTémoin ti Jéhovah ayeke na ngia ti wara brochure ‘ Voyez le bon pays ’. Fini mbeti so, so ayeke na ayanga ti kodoro 80, asi singo na acarte so a sala ni kue na anzoroko, nga acarte so afa ando nde nde so Bible asala tënë ni, mbilimbili Sese ti Zendo na yâ ti angoi nde nde nde.

Article so ayeke sala tënë ti ambeni carte ni na fango lembeti ni so a sû gere ni kota si a vuko mingi, na tapande [15]. Tongana mo yeke na brochure so, mû ngoi ti manda ti hinga aye nde nde so ayeke na yâ ni. Salango tongaso alingbi ti mû maboko na mo ti kono hingango ye nga na gbungo nda ti ye ti mo na ndo Tënë ti Nzapa.

(1) A yeke wara na tele ti mingi ti acarte ni ambeni tënë so a zia ni ti fa nda ti anzoroko wala afä so ayeke na ndo carte ni [18]. (2) A zia nga na tele ti mingi ti acarte mbeni ye so a hiri ni échelle so ayeke mû lege na mo ti hinga konongo wala yongo ti popo ti akodoro ni wala ando ni [26]. (3) Fani mingi, a zia mbeni ye tongana li ti kokora ti fa mbage ti banga; so ayeke mû lege na mo ti hinga mbage so ndo ni ayeke dä [19]. (4) A zia nga nzoroko na ndo acarte ni ti fa ahoto wala ando so ayo na nduzu [12]. (5) Na ambage kue ti yanga ti carte ni, a zia agere-mbeti na awungo si mo hinga mbage wa mo lingbi ti bâ ti wara iri ti ndo ni wala gbata ni [23]. (6) Na ndo ti alembeti use ti index ti a-iri ni [34-35], mo lingbi ti bâ numéro ti lembeti ni so a sû gere ni kota si a vuko mingi, nga a fa gere-mbeti na wungo so na popo ni mo yeke wara ndo ni, na tapande E2. Na peko ti so mo yeke sala kusala na ambage nde nde so teti mbeni kete ngoi, bê ti mo alingbi ti dö ti bâ so a yeke akpengba ye so ayeke mû maboko na mo ti kono hingango ye nga na gbungo nda ti ye ti mo na ndo Bible.

[Akete tënë/Carte na lembeti 16, 17]

CARTE TI AYE TONGANA HOTO, POPO-HOTO NA YANDO

(Ti bâ ni mbilimbili, bâ mbeti ni)

A. Yanga ti Kota Ngu ti Ingo

B. Apopo-hoto na do ti Jourdain

1. Popo-hoto ti Aser (Asher)

2. Sese ti Dor ti yanga ti ngu

3. Ando ti batango na anyama ti Saron (Sharôn)

4. Popo-hoto ti Philistie

5. Popo-hoto so akangbi tö na do

a. Popo-hoto ti Meguiddo

b. Popo-hoto ti Jizréel (Yizréel)

C. Ahoto na do ti Jourdain

1. Akete hoto ti Galilée

2. Akete hoto ti Carmel

3. Akete hoto ti Samarie

4. Shéphéla (kpangbala sese)

5. Akodoro ti Juda na ndo ti ahoto

6. Yando ti Juda

7. Négueb

8. Yando ti Paran (Parân)

D. Araba (Rift Valley)

1. Akodoro ti tele ti ngu ti Houlé

2. Tele ti Kota Ngu ti Galilée

3. Popo-hoto ti Jourdain

4. Kota Ngu ti Ingo Mingi (Mer Morte)

5. Araba (mbongo ti Mer Morte)

E. Ahoto/Akpangbala sese na tö ti Jourdain

1. Basan (Bashân)

2. Galaad (Guiléad)

3. Ammôn na Moab

4. Akpangbala sese ti hoto ti Édom

F. Ahoto ti Liban

[Carte]

Mt. Hermôn

Moré

Abel-Mehola

Soukkoth

Yogbeha

Béthel

Guilgal

Guibéôn

Jérusalem

Hébrôn

Gaza

Béer-Shéba

Sodome?

Qédesh

[Carte/Foto na lembeti 15]

(Ti bâ ni mbilimbili, bâ mbeti ni)

CANAAN

Meguiddo

GUILÉAD

Dothân

Shekèm

Béthel (Louz)

Aï

Jérusalem (Salem)

Bethléhem (Éphrath)

Mamré

Hébrôn (Makpéla)

Guérar

Béer-Shéba

Sodome?

NÉGUEB

Rehoboth?

[Ahoto]

Moria

[Akota ngu]

Mer Salée

[Abale]

Jourdain

[Foto]

Abraham afono lani na yâ ti kodoro ni

[Carte na lembeti 18]

(Ti bâ ni mbilimbili, bâ mbeti ni)

Troas

SAMOTHRACE

Néapolis

Philippes

Amphipolis

Thessalonique

Bérée

Athènes

Corinthe

Éphèse

Milet

RHODES