Tënë ti Jéhovah ayeke na fini
Akota tënë ti buku ti Nombre
NA PEKO ti sigingo ti ala na Egypte, a leke amolenge ti Israël tongana mbeni mara. Ngoi kete na pekoni, ala lingbi ti lï na Sese ti Zendo, me ala lï lani pëpe. Nde na so, a lingbi ala tambela na ando nde nde teti ndulu na ngu 40 na yâ ti “kota yando so amû mbito mingi”. (Deutéronome 8:15). Ngbanga ti nyen? Mbaï ni so a sû na yâ ti Bible na buku ti Nombre afa na e ye so asi lani. Ye so a sû ni alingbi ti mû maboko na e ti bâ kota ti mango yanga ti Jéhovah Nzapa na ti yekia ala so lo zia ala na place ti lo ti fa lege na e.
A yeke Moïse si asû lani buku so na yando, na popo-hoto ti Moab. Ngoi ti aye so kue asi na yâ buku ti Nombre ayeke ngu 38 na nze 9; a londo na ngu 1512 ti si na ngu 1473 kozoni na ngoi ti e (Nombre 1:1; Deutéronome 1:3). Iri so a zia na ndo buku ni, Nombre, alondo na lege ti dikongo nombre wala wungo ti azo ti Israël so a sala ni lani fani use na angoi nde nde so ayo na popo ti tele ngu 38 tongaso (Nombre, chapitre 1-4, 26). A kangbi yâ ti mbaï ni na ambage ota. Kozo mbage ni asala tënë ti aye so asi na Hoto ti Sinaï. Use ni asala ti lo tënë ti ye so asi na amolenge ti Israël na ngoi so ala yeke tambela na ndo nde nde na yando. Na ndangba mbage ti mbaï ni afa tënë ti ye so asi na popo-hoto ti Moab. Tongana mo yeke diko mbaï so, mo lingbi peut-être ti hunda tele ti mo: ‘Mbi manda nyen na lege ti aye so asi na amolenge ti Israël? Akpengba-ndia ayeke na yâ ni so alingbi ti sala nzoni na mbi laso?’
NA HOTO TI SINAÏ
Kozo ti a-use dikongo wungo ti amolenge ti Israël so a sala tënë ni na yâ buku ti Nombre ayeke na ngoi so ala yeke na Hoto ti Sinaï. Wungo ti amolenge-koli kue so ngu ti ala alondo na ngu 20 ti gue na ni, na so a zia pëpe na popo ni azo ti mara ti Lévi, ayeke lani 603 550. A diko lani wungo ti ala mbilimbili ngbanga ti tënë ti kusala ti turugu. Wungo ti azo ti kando ni kue, so a zia na ndo ni awali, amolenge nga na azo ti mara ti Lévi, alingbi ti hon kutu ota.
Na peko ti so a diko wungo ti ala ni awe, amolenge ti Israël awara awango-tene so afa aye so ala lingbi ti sala na ngoi ti tambela ti ala ni, anzene nzene tënë na ndo kungba ti aLévite nga na kusala ti ala ti tabernacle, andia ti ziango mbeni zo ti kobela na gigi ti kando, ti lekengo atënë so kota bê ayeke na gunda ni nga na ti mungo zendo so andu aNazir wala aNaziréen. Na Nombrechapitre 7, a yeke wara atënë na ndo ti asandaga so amokonzi ti akete mara ni oko oko kue ayeke mû, na ngoi ti mungo balaga na Nzapa. Nga chapitre 9 asala tënë ti matanga ti Pâque. A mû na bungbi ti azo ni kue awango-tene so afa na ala tongana nyen ti se kando nga ti londo na kodoro ni.
Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:
2:1, 2—“Adrapeau” wala fä so na yando bungbi ti amara ota ota ayeke leke kando na tele ni ayeke nyen? Bible afa na e pëpe anzene nzene tënë na ndo ti “adrapeau” so. Ye oko, a bâ lani adrapeau ni pëpe tongana mbeni fä ti ye so a zia ni nde wala ti mbeni ye so a lingbi a voro ni. A sala kusala lani na adrapeau so ti tene a mû maboko na zo ti hinga mbilimbili ndo so mara ti lo aduti dä.
5:27—A ye ti tene nyen tongana a tene so wali so asala lango-sioni, fade “yâ ti lo asui”? Tënë ti Hébreu so a sû pekoni na tënë “yâ” aye ti fa tënë ti mbage ti tele ti wali so a yeke dü zo na ni (Genèse 46:26). Ni la, ‘yâ so asui’ aye ti sala tënë ti tele ti wali so aga ngombo awe, si lo lingbi ti dü molenge pëpe.
Aye ti manda teti e:
6:1-7. A-Naziréen ayeke nyon lani in wala mbeni sämba pëpe, a hunda na ala ti gbanzi ye na tele ti ala mveni. Ala yeke zia nga kuali ti ala ayo, ti ga mbeni fä ti mango yanga ti Jéhovah legeoko tongana ti so awali ayeke mä yanga ti koli ti ala wala ti babâ ti ala. A lingbi aNaziréen aduti na sioni oko pëpe na lege so ala yeke ga ndulu pëpe na tele ti mbeni kuâ, atâa a yeke kuâ ti mbeni sewa ti ala so ala ndoye mingi. Laso awakua ti ngoi kue ayeke fa na gigi mbeni bibe ti gbanzingo ye na tele, tongana ye asi so a hunda na ala ti gbanzi ye na tele ti ala mveni, ti mä yanga ti Jéhovah nga ti sala ye alingbi na aye so lo leke. Ambeni kungba so a mû ni na ala ahunda na ala ti gue na ambeni yongoro ndo, so alingbi peut-être ti duti ngangu na ala ti wara lege ti kiri ti lu kuâ ti mbeni sewa so ala ndoye mingi.
8:25, 26. Ti hinga nzoni so gi akoli so ayeke biazo la asala kusala ti Lévite, nga ti fa so a bi bê na ndo ti ala so ngu ti ala ahon mingi, a hunda na ala so aga mbakoro awe ti zi tele ti ala na yâ kusala ti Lévite. Ye oko, na bê ti ala kue, ala lingbi ti yeda ti mû maboko na ambeni mba ti ala aLévite. Atâa so retraite ayeke laso pëpe na yâ kusala ti fango tënë ti Royaume, kpengba-ndia so afa na e mbeni ye ti manda so ngele ni ayeke kota mingi. Tongana a yeke ngbanga ti so ngu ti mbeni koli Chrétien ahon mingi si lo lingbi pëpe ti sala ye alingbi na ambeni kungba so a mû na lo, lo lingbi peut-être ti bi tele ti lo na yâ ti mbeni mara ti kusala so alingbi na ngangu ti lo.
NA ANDO NDE NDE NA YANDO
Na ngoi so mbinda so ayeke na li ti tabernacle ayeke londo na nduzu, amolenge ti Israël ato nda ti sala mbeni tambela so ayeke gue na ala teti ngu 38 na ndo ni nze oko wala use na yando ti Moab. Mo lingbi ti wara aye ti nzoni tongana mo bâ peko ti alege so ala tambela dä, alege so a zia carte ni na lembeti 9 ti brochure ‘Voyez le Bon Pays’, so aTémoin ti Jéhovah asigigi na ni.
Na lege ti gue na Kadès, na yando ti Paran, a yeke wara ambeni molongo ti atapande ota ti kasango ndo. Kozoni ayeke so ato nda ni na ahunzi na ngoi so Jéhovah atokua wâ ti tene agbi ambeni zo na popo ti mara ni. Na pekoni, amolenge ti Israël atoto tënë ti nyama, na Jéhovah amû na ala adodoro. Miriam na Aaron akasa Moïse, na ye ti pekoni ayeke so a bi kobela ti buruma na tele ti Miriam teti kete ngoi.
Na ngoi so ala yeke se kando na Kadès, Moïse ato awakala 12 ti bâ Sese ti Zendo. Lango 40 na pekoni ala kiri. Teti so ala mä na bê na sioni tondo so awakala 10 na popo ti ala afa pekoni, azo ti mara ni aye ti bo Moïse, Aaron nga na awakala be-ta-zo Josué na Caleb na tênë. Jéhovah abi bê ti lo ti pika mara ni na lege ti kobela ti futi kodoro, me Moïse agbu koko ti ala, na Nzapa atene so fade ala yeke ga azo ti fono gi na nduzu na ndo nde nde na yando teti ngu 40, juska azo kue so a diko wungo ti ala lani akui.
Jéhovah akiri amû ambeni ndia. Koré na ambeni zo asala lani kpengba-li na Moïse nga na Aaron, me a futi azo ti kpengba-li ni na lege ti wâ, wala sese amene ambeni. Na ndade ni bungbi ti amolenge ti Israël ni kue ato nda ti kasa Moïse nga na Aaron. Na ye so asala si azo 14 700 akui na lege ti kobela ti futi kodoro so alondo na mbage ti Jéhovah. Ti sala si a hinga so ayeke lo mveni si asoro kota prêtre ti lo, Jéhovah asala si fleur asigigi na tele ti keke ti Aaron. Na pekoni, Jéhovah akiri azia na ndo ni ambeni ndia so andu kusala ti aLévite nga na tënë ti sukulango mara ni. Salango kusala na mbiwa ti mama ti bagara so tele ti lo ayeke bengba aduti fä ti sukulango azo na lege ti sandaga ti Jésus.—aHébreu 9:13, 14.
Amolenge ti Israël akiri ti fani use ni na Kadès, na Miriam akui na ndo so. Bungbi ti amolenge ti Israël ni akiri akasa Moïse na Aaron. Nda ti kasango ndo ti ala ni ayeke nyen? A yeke ngbanga ti so ngu ti nyongo ni ayeke dä pëpe. Ndali ti so Moïse na Aaron asala pëpe si iri ti Jéhovah aga nzoni-kue na ngoi ti mungo ngu na azo na lege ti mbeni miracle, ala girisa matabisi ti ala ti lï na Sese ti Zendo. Israël alondo na Kadès, na Aaron akui na Hoto ti Hor. Na ngoi so ala yeke ngoro Edom, amolenge ti Israël awoko na ala kasa Nzapa nga na Moïse. Jéhovah atokua asioni ngbo ti te ala. Ge nga, Moïse akiri agbu koko ti ala, na Nzapa afa na lo ti sala mbeni ngbo ti gengere na ti zia ni na nduzu na ndo ti keke; tongaso, ala kue so ngbo ate ala alingbi ti wara sava ti tele gi na bango ngbo ti gengere ni. Ngbo ni so aduti fä ti Jésus so a fâ lo na ndo keke teti nzoni ti e ti lakue lakue (Jean 3:14, 15). Israël akinda agbia ti Amori, Sihon na Og, na ala mû akodoro ti ala.
Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:
12:1—Ngbanga ti nyen Miriam na Aaron akasa lani Moïse? Tâ nda ti tënë ni ayeke so na bango ni, Miriam ayeke na nzara ti wara kota ndo. Na ngoi so wali ti Moïse, Zipporah, ague na peko ti lo na yando, peut-être Miriam asala lani mbito ti tene a bâ lo mbeni pëpe tongana wali so a ne lo ahon atanga ni kue na yâ kando ni.—Exode 18:1-5.
12:9-11—Ngbanga ti nyen a bi lani kobela ti buruma gi na tele ti Miriam? Peut-être a yeke Miriam si ayeke lani na gunda ti kasango ndo ni, na lo pusu Aaron ti mû peko ti lo. Aaron afa lani na gigi mbeni bango ndo so ayeke na lege ni na tenengo polele na gigi tënë ti ye ti sioni so lo sala.
21:14, 15—Buku wa la si a sala tënë ni ge? Mbeti ti Nzapa asala tënë ti abuku nde nde so awasungo Bible asala kusala na ni tongana abuku so gunda ti atënë ti ala alondo na yâ ni (Josué 10:12, 13; 1 aGbia 11:41; 14:19, 29). “Mbeti ti Bira ti L’Eternel” ayeke mbeni oko ti mara ti abuku so. Na yâ buku ni a yeke wara mbaï ti abira so mara ti Jéhovah asala ni.
Aye ti manda teti e:
11:27-29. Moïse azia mbeni nzoni tapande so afa tongana nyen e lingbi ti sala ye na ngoi so ambeni zo awara akungba na yâ kusala ti Jéhovah. Ahon ti tene lo sala kota bê na gingo gloire ti lo mveni, Moïse ayeke lani na ngia tongana Eldad na Médad ato nda ti sala ye lani tongana aprophète.
12:2, 9, 10; 16:1-3, 12-14, 31-35, 41, 46-50. Jéhovah ayeke ku ti tene awavorongo lo akpe mbito ti yanga-ti-komande so lo zia na sese.
14:24. Mbeni tâ lege ti ke salango ngangu so alondo na mbage ti sese so ayeke ti maï “mbeni yingo nde” wala mbeni bango ndo so ayeke nde. A lingbi a duti mbeni bango ndo so akpa ti sese so pëpe.
15:37-41. Yanga ti bongo ti amolenge ti Israël so ayeke nde na ti tanga ti amara ayeke lani ti dabe ala so ala yeke mbeni mara so a zia lo nde ti tene lo voro Nzapa na ti sala ye alingbi na akomandema ti lo. A lingbi e nga kue so e duti na fini legeoko na akpengba-ndia ti Nzapa, e fa polele so e duti nde na sese so.
NA POPO-HOTO TI MOAB
Tongana amolenge-koli ti Israël ayeke na yando na popo-hoto ti Moab, bê ti azo ti kodoro ti Moab awoko ngbanga ti ala. Tongaso gbia ti Moab, Balak, afuta nginza na Balaam ti gue ti hiri deba sioni na ndo amolenge ti Israël. Me Jéhovah agbu Balaam na ngangu ti hiri deba nzoni na ndo ti ala. A sala kusala na awali ti Moab nga na ti Madian ti handa akoli ti Israël ti tï na yâ ti pitan nga ti sambela ayanda. Ndali ni, Jéhovah afuti azo 24 000 so asala siokpari. Na kobela ti futi kodoro ni akaï gi na ngoi so Phinéas afa na gigi so lo yeke zia lege na mbeni ye oko pëpe ti mû place ti vorongo ti Jéhovah.
Use dikongo wungo ti azo ni afa na gigi so azo kue so a diko wungo ti ala lani giriri angbâ na fini mbeni pëpe, gi Josué na Caleb. A mû Josué ti ga zo so amû place ti Moïse. A fa na amolenge ti Israël lege ti mungo asandaga nde nde nga ti mungo zendo. Mara ti Israël afuta kula na ndo azo ti Madian nga. Ruben, Gad nga na ndambo ti kete mara ti Manassé ase kando na mbage ti tö ti Ngu ti Jourdain. A mû na azo ti Israël awango-tene na ndo ti fango Ngu ti Jourdain nga na mungo kodoro ni. A fa nga anzene nzene tënë na ndo akatikati ti kodoro ni. Fade a yeke kangbi yâ ti sese ni na popo ti ala so ayeke mingi. A mû na aLévite akodoro 48 so na popo ni 6 ayeke akodoro ti batango tele.
Kiringo tënë na atënë na ndo Bible:
22:20-22—Ngbanga ti nyen Jéhovah asala ngonzo na tele ti Balaam? Jéhovah atene lani na prophète Balaam ti hiri deba sioni pëpe na ndo ti amolenge ti Israël (Nombre 22:12). Ye oko, prophète ni ague lani na mbage ti azo ti Balak na bibe ti tene lo hiri deba sioni na ndo amolenge ti Israël. Balaam aye lani ti nzere na lê ti gbia ti Moab na ti wara faïda na mbage ti lo (2 Pierre 2:15, 16; Jude 11). Atâa so a pusu Balaam na ngangu ti tene lo hiri deba nzoni na ndo amolenge ti Israël, lo gi alege ti tene lo nzere na lê ti gbia ni, na mungo wango ti tene a sala lani kusala na awali so avoro Baal ti handa akoli ti Israël (Nombre 31:15, 16). Tongaso, nda ti ngonzo ti Jéhovah na ndo Balaam ayeke ngbanga ti so lo yeke mbeni prophète so ayeke na kota bê ti wara ye na lege ti handa.
30:6-8—Mbeni koli Chrétien alingbi ti sala si azendo ti wali ti lo aduti na ngangu mbeni pëpe? Na ndo tënë ti azendo, Jéhovah ayeke sala ye fadeso gi na awavorongo lo oko oko. Na tapande, ti mû tele na Jéhovah ayeke mbeni zendo so abâ gi zo ni mveni (aGalate 6:5). Mbeni koli ti wali alingbi pëpe ti sala si ngangu ti mara ti zendo tongaso akiri na peko. Ye oko, a lingbi mbeni wali ti koli akpe ti mû mbeni zendo so ague nde na Tënë ti Nzapa wala so ague nde na akungba ti lo na mbage ti koli ti lo.
Aye ti manda teti e:
25:11. So pendere tapande ti salango ye na wâ teti ye so andu vorongo Jéhovah si Phinéas azia na e! A lingbi nzara ti bata kongregation na saleté oko pëpe apusu e ti gue ti fa na a-ancien akota siokpari ti pitan kue so e hinga tënë ni.
35:9-29. Ti hinga so mbeni zo so afâ zo na mbana pëpe alingbi ti kpe kodoro ti lo ti gue na mbeni kodoro ti batango tele teti mbeni kete ngoi afa na e so fini ayeke kota ye mingi na a lingbi a bâ ni na nene ni.
35:33. Ti tuku mênë ti mbeni zo so tënë ayeke na li ti lo pëpe asala si sese aga sioni. Gi lege oko ti zi sioni ni ayeke ti sa mênë ti azo so atuku mênë ti lo. A yeke tâ na lege ni so Jéhovah ayeke futi ande azo ti sioni kozoni si sese aga mbeni paradis!—aProverbe 2:21, 22; Daniel 2:44.
Tënë ti Nzapa ayeke na ngangu ti sala ye
A lingbi e fa yekiango ndo na mbage ti Jéhovah nga na ala so Jéhovah asoro ala ti yô kungba na popo ti mara ti lo. Buku ti Nombre asala si tënë so asigigi polele ahon ti kozo. So tâ kota ye ti manda teti e ti bata siriri nga na dutingo beoko na yâ ti kongregation laso!
Aye so asi na so a sala tënë ni na yâ buku ti Nombre afa na e so azo kue so ayeke bi bê pëpe na ndo dutingo ti ala na lege ti yingo alingbi ti tï hio na yâ ye ti sioni, tongana kasango ndo, pitan nga na vorongo ayanda. A lingbi ti sala kusala na ambeni tapande nga na aye ti manda so ayeke na yâ ti buku ti Bible so ndali ti bezoin ti akongregation so ayeke sala na Bungbi ti Kusala. Biani, “Tënë ti Nzapa ayeke na fini, a yeke na ngangu ti sala ye” na yâ fini ti e.—aHébreu 4:12.
[Foto na lembeti 24, 25]
Na lege ti mbeni mbinda ti kpene na ndo ti tabernacle, Jéhovah afa lani na amolenge ti Israël ti se kando wala ti londo na kodoro ni
[Afoto na lembeti 26]
Jéhovah alingbi biani ti tene e mä yanga ti lo na e yekia azo so lo zia na place ti lo