Faaopoopoga
1. Le Auala e Iloa ai Papelonia le Aai Tele
E faapefea ona tatou iloa o loo faaata mai e “Papelonia le Aai Tele” lotu sesē uma? (Faaaliga 17:5) Iloilo faamaoniga nei:
O loo ia faatonutonuina le lalolagi atoa. O loo faamatalaina i le Tusi Paia, ua tiʻetiʻe Papelonia le Aai Tele i luga o le “motu o tagata ma atunuu.” E iai lona “aai tele lea e pule i tupu o le lalolagi.”—Faaaliga 17:15, 18.
E lē mafai ona avea o ia ma malo malosi faapolotiki po o se faiga faapisinisi. Ua taʻua i le Tusi Paia, e sao ‘tupu o le lalolagi’ ma “tagata faatauʻoa” mai i lona faaumatiaga.—Faaaliga 18:9, 15.
E na te taʻuleagaina le Atua. E taʻua o ia o le fafine talitane ona e faifaimea faatasi ma faigāmalo ina ia maua ai tupe po o ʻoa. (Faaaliga 17:1, 2) E na te faasesēina tagata o atunuu uma, ma fasiotia le toʻatele o tagata.—Faaaliga 18:23, 24.
Toe foʻi i le lesona 13 manatu 6
2. O Anafea na Aliaʻe ai le Mesia?
Na valoia mai i le Tusi Paia o le a aliaʻe le Mesia pe a uma se vaitaimi e 69 vaiaso.—Faitau le Tanielu 9:25.
O anafea na amata ai le 69 vaiaso? Na amata i le tausaga 455 T.L.M. O le tausaga lenā na alu atu ai le kovana o Neemia i Ierusalema “e toe fausia ma toe atiina aʻe” le aai.—Tanielu 9:25; Neemia 2:1, 5-8.
O le ā le umi o le 69 vaiaso? I nisi valoaga o le Tusi Paia, e faasino atu le aso i le tausaga. (Numera 14:34; Esekielu 4:6) O le vaiaso la e tasi, e faasino atu i le fitu tausaga. I lenei valoaga, o le 69 vaiaso e tutusa lenā ma le 483 tausaga (69 vaiaso x 7 aso).
O anafea na muta ai le 69 vaiaso? Pe a faitau le 483 tausaga e amata mai i le 455 T.L.M., e atoa i le tausaga 29 T.A.a O le tausaga tonu lenā na papatiso ai Iesu ma avea ma Mesia!—Luka 3:1, 2, 21, 22.
Toe foʻi i le lesona 15 manatu 5
3. Togafitiga Faafomaʻi e Faaaogā ai le Toto
E lē taliaina e Kerisiano tuigātoto, po o le tui foʻi o o latou toto ma foaʻi atu mo isi. Ae e iai togafitiga faafomaʻi e faaaogā ai lava le toto o le tagata o loo maʻi. O nisi o nei togafitiga, e pei o le tuiina o lona lava toto ma teu a o leʻi faia le taotoga, e lē taliaina e Kerisiano.—Teuteronome 15:23.
Ae e iai isi togafitiga e ono taliaina. E aofia ai le suʻeina o le toto (blood test), faamamā (hemodialysis) ma le faasuāvaia (hemodilution), faaalu o le toto i le taga ae faaaogā le vai e sui ai le toto a o faia le taotoga (cell-salvage), po o se masini e faaaogā i taotoga o le fatu (heart-lung bypass).b E tatau ona filifili se Kerisiano i le auala e faaaogā ai lona lava toto pe a faia se taotoga, i suʻesuʻega faafomaʻi, po o ni togafitiga o loo faia. Atonu e eseese auala e faia ai e fomaʻi nei togafitiga. A o leʻi taliaina la e se Kerisiano nei togafitiga, e tatau ona ia malamalama lelei i le auala o le a faaaogā ai lona toto. Iloilo fesili nei:
Ae faapefea pe afai o loo faagasolo se togafitiga e faaalu ese atu ai loʻu toto i se masini ma toe sau i le tino, ae faafuaseʻi ona motu lea faataamilosaga mo sina taimi? Pe faataga e loʻu lotofuatiaifo aʻu, e vaai i le toto o loo i fafo o se vaega lava o loʻu tino, ma e lē manaʻomia ona “sasaa i le palapala”?—Teuteronome 12:23, 24.
Ae faapefea pe afai e tui ese se vaega o loʻu toto a o faia se taotoga, ona faamamā lea pe togafitia ma toe tui i loʻu tino? Po o le a aafia ai loʻu lotofuatiaifo ua uma ona aʻoaʻoina i le Tusi Paia, pe ou te taliaina lenei togafitiga?
Toe foʻi i le lesona 39 manatu 3
4. Nonofo Eseese
E lē o faalaeiauina mai e le Tusi Paia le nonofo eseese. O loo faamanino mai ai foʻi, pe a nonofo eseese, e lē maua ai e i laʻua uma le saʻolotoga e toe faaipoipo ai. (1 Korinito 7:10, 11) Ae e iai tulaga e ono mafaufau ai se Kerisiano e nonofo eseese.
Matuā lē manaʻo e tausia le aiga: E lē manaʻo le tane e tausia lona aiga i le itu faaletino, ma ua lē maua ai e le aiga mea manaʻomia i aso taʻitasi.—1 Timoteo 5:8.
Sauāga ogaoga: O le sauāina o le paaga e iʻu ai ina aafia lona soifua mālōlōina pe lamatia ai foʻi lona ola.—Kalatia 5:19-21.
Ua matuā lamatia ai le faiā ma Ieova: Ua faasā e le tane po o le avā ona auauna lana paaga iā Ieova.—Galuega 5:29.
5. Aso Mālōlō ma Aso Faamanatu
E lē faia se vaega a Kerisiano i aso faamanatu e lē fiafia i ai le finagalo o Ieova. Ae e tatau i Kerisiano uma ona faaaogā o latou lotofuatiaifo ua aʻoaʻoina lelei i le Tusi Paia, e filifili ai le mea e ao ona fai i ni tulaga e ono tulaʻi mai. Iloilo faaaʻoaʻoga nei.
Ua faamanuia atu e se tasi se aso faamanatu. E te ono faapea atu, “Faafetai lava.” Pe a fia malamalama atili le tagata, ia faamatala i ai le māfuaaga e te lē faamanatuina ai lea aso faamanatu.
Ua valaaulia oe e lau paaga lē talitonu e fai‘aiga faatasi ma lona aiga i vaitaimi o aso faamanatu. Pe a e filifili e te alu, e tatau ona e faamatala muamua i lau paaga, e lē faia sau vaega pe a faia ni tū e feteenaʻi ma le Tusi Paia i le taimi o le faatasiga.
Ua avatu e lou pule o le galuega se tupe faasili i vaitaimi o aso faamanatu. Po o le a e teena lenei tupe faasili? E faalagolago i māfuaaga nei: Po o ia avatu lenei tupe faasili ona o le aso faamanatu, pe o se auala e faaalia ai lona talisapaia o au galuega lelei?
Ua avatu e se tasi se meaalofa i le vaitaimi o aso faamanatu. Atonu e faapea atu: “Ou te iloa e te lē faamanatuina aso faamanatu, ae ou te manaʻo e avatu le meaalofa lenei mo oe.” Atonu o lo o faaalia e lenā tagata le agalelei. Ae i le isi itu, e tatau ona e iloilo po o ia avatu le meaalofa e tofotofo ai lou faatuatua, pe faaaofia ai oe i le faamanatuina o le aso faamanatu. Pe a uma, ona e filifili lea pe talia le meaalofa. O filifiliga uma e tatou te faia, e tatau ona iai se lotofuatiaifo lelei ma faamaoni iā Ieova.—Galuega 23:1.
Toe foʻi i le lesona 44 manatu 1
6. Faamaʻi Pipisi
Talu ai e tatou te alolofa i tagata, e tatou te matuā faaeteete la ina neʻi pipisi atu faamaʻi iā i latou. O lea la, pe afai ua tatou aafia i se faamaʻi pipisi, pe manatu foʻi ua tatou pesia ma e ono aafia ai isi, o le a tatou matuā faaeteete la. E tatou te faia faapea ona ua faatonuina i tatou e le Tusi Paia: “Ia e alofa atu i lou tuaoi e pei o oe lava iā te oe.”—Roma 13:8-10.
E faapefea i se tasi ua aafia i faamaʻi pipisi ona faaalia le alofa i isi? E lē tatau ona ia tausolomua e opo pe sogi atu i isi. E lē tatau foʻi ona ia lagona le lē fiafia pe a lē valaauliaina o ia e nisi i o latou fale, ina ia puipuia ai o latou aiga. Pe a sauni e papatiso, e tatau ona ia faailoa atu i le sooupu o le ʻau toeaina lona tulaga, ina ia faia ai ni faatulagaga mo le puipuiga o isi o le a papatiso. A o leʻi amata se faigāuō ma se tasi o le isi itupā, e tatau i lē atonu ua maua i se faamaʻi pipisi, ona lotomalie e alu e suʻe lona toto. O le faia faapea, e faailoa atu ai lou manatu mamafa mo isi, a o e “vaavaai ma le naunau e lē gata i au lava mea, ae i mea foʻi e lelei ai isi.”—Filipi 2:4.
Toe foʻi i le lesona 56 manatu 2
7. Mataupu Faapisinisi ma Faaletulafono
E mafai ona tatou ʻalofia le tele o faafitauli, e ala i le faia o ni maliega tusitusia i mataupu uma faapisinisi, e tusa po o se maliega i le vā ma se isi Kerisiano. (Ieremia 32:9-12) Peitaʻi, e ono tulaʻi mai lava ni feeseeseaʻiga lāiti ma isi e faatatau i tupe po o isi mataupu. E tatau ona latou vave faaleleia le feeseeseaʻiga i se auala filemu, ma ia na o i latou o loo aofia ai.
O le ā le auala e tatou te taulimaina ai mataupu matuiā, e pei o faiga taufaavalea ma le taufaaleaga? (Faitau le Mataio 18:15-17.) Na faailoa mai e Iesu laasaga e tolu e tatau ona uia:
Taumafai e faaleleia le mataupu tau lava o oulua.—Tagaʻi i le fuaiupu e 15.
Pe afai e lē taulau, ia talosaga atu i se sui taʻumatuaina se toʻatasi pe toʻalua o le faapotopotoga e lua te ō.—Tagaʻi i le fuaiupu e 16.
Pe afai e lē faaleleia lava le mataupu, ona faatoʻā faailoa atu lea i toeaina.—Tagaʻi i le fuaiupu e 17.
I le tele o tulaga, e lē tatau ona tatou molia o tatou uso i le faamasinoga, neʻi taʻuvalea ai le suafa o Ieova ma le faapotopotoga. (1 Korinito 6:1-8) Peitaʻi, e iai nisi mataupu e ono manaʻomia ona taulima e le faamasinoga. E aofia ai le tatalaina o faaipoipoga, aiā a se tasi e vaavaaia ai se tamaitiiti, totogiina o tupe i se paaga ma le fanau pe a teteʻa, tupe mai i le inisiua, gau se pisinisi, po o mavaega. Pe afai e faaaogā e se Kerisiano le faamasinoga e taulima ai se mataupu faapena i se auala filemu, e na te lē o solia la le fautuaga a Tusi Paia.
Pe afai e lipoti e se Kerisiano i le tulafono se solitulafono matuiā, e pei o le faamalosia o se tasi e faia feusuaʻiga, faaleagaina o tamaiti, faaoolima, gaoi, po o le fasioti tagata, e na te lē o solia la le fautuaga a le Tusi Paia.
a O le aofaʻiga o tausaga mai le 455 T.L.M. e oo atu i le 1 T.L.M., e 454. Mai le 1 T.L.M. i le 1 T.A e tasi le tausaga (auā e leai se tausaga 0). Mai le 1 T.A. e oo atu i le 29 T.A., e 28 tausaga. Pe a faaopoopo uma, e maua ai le aofaʻiga o tausaga e 483.
b Mo nisi faamatalaga i nei togafitiga, tagaʻi i le mataupu “Fesili Mai le ʻAufaitau” i le lomiga o Le Olomatamata, Oketopa 15, 2000.