Lomiga mo le Polokalame mo le Sauniga o le Faiva ma le Olaga Faa-Kerisiano
NOVEMA 1-7
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | IOSUA 18-19
“Auala Atamai na Vaevaeina ai e Ieova le Laueleele”
it-1 359 ¶1
Tuaoi
E foliga mai na vaevaeina laueleele o ituaiga taʻitasi e fua i vala nei e lua: o le iʻuga o le vili, ma le faitau aofaʻi o le ituaiga. Na faia le vili ina ia iloa ai le nofoaga e tū ai le laueleele e fai ma tofi o ituaiga, ma faasino ai po o gafea tonu o le laueleele e faamautū ai, e pei o le itu i Mātū po o Saute, Sasaʻe po o Sisifo, i laufanua laugatasi po o vaega maugā. O le faaiʻuga o le vili na faia e Ieova, ma ʻalofia ai le lotoleaga ma fevaevaeaʻiga i le va o ituaiga. (Fat 16:33) O lenei auala, na taulima ai e le Atua mataupu uma mo ituaiga taʻitasi, ina ia ōgatusa ma le valoaga na faia e Iakopo a o leʻi maliu, lea o loo i le Kenese 49:1-33.
it-1 1200 ¶1
Tofi
Fanua tuufaasolo. Na tuuina atu e Ieova i le fanauga a Isaraelu o latou tofi, ma faailoa atu iā Mose le vaevaeina o tuaoi o le laueleele. (Nu 34:1-12; Ios 1:4) Na vaevae e Mose laueleele o atalii o Kato, atalii o Reupena, ma le ʻafa o le ituaiga o Manase. (Nu 32:33; Ios 14:3) O isi ituaiga uma na vaevaeina e Iosua ma Eleasaro o latou fanua e ala i se vili. (Ios 14:1, 2) E leʻi maua e Simeona ma Levi ni fanua eseese e fai ma o la tofi, e pei lava ona valoia e Iakopo i le Kenese 49:5, 7. O le fanua o Simeona (e aofia ai ma aai na vavaeese) na i totonu o le laueleele o le fanauga a Iuta (Ios 19:1-9), ae na maua e Levi aai e 48 o le fanua atoa o Isaraelu. Talu ai na faia e le ʻau sa Levī se auaunaga faapitoa i le faleʻie paia, na avea la Ieova ma o latou tofi. Na latou maua le tasi vaesefulu o mea i Isaraelu e fai ma o latou tofi, ona o la latou auaunaga. (Nu 18:20, 21; 35:6, 7) Na tuuina atu i aiga ni fanua i totonu o laueleele o o latou ituaiga. A o faatoʻateleina le aofaʻi o le aiga ma tuufaasolo atu i atalii fanua, na faasolo ai ina lāiti fasi fanua e vaevae i tagata taʻitoʻatasi.
it-1 359 ¶2
Tuaoi
Pe a uma ona faia le vili e iloa ai le nofoaga e tū ai laueleele o ituaiga taʻitasi, ona iloilo loa lea o le telē o le fanua e fua i le vala lona lua: o le faitau aofaʻi o le ituaiga. “E ao ona outou vaevaeina le laueleele iā te outou lava, e fai ma fanua e tusa ma o outou aiga e ala i le faia o le vili. O le aiga e toʻatele e ao ona outou faateleina lo latou tofi, ma o le aiga e toʻalaiti, e ao ona outou faaitiitia lo latou tofi. O le mea ua faasaga i ai le vili mo ia, o le fanua lenā e fai mo ia. E tusa ma ituaiga o lo outou tamā, e ao ona outou saunia ni fanua mo outou.” (Nu 33:54) E lē mafai ona toe suia le faaiʻuga o le vili i le nofoaga e tū ai le laueleele, ae e mafai ona toe fetuunaʻi le telē. O le māfuaaga lenā na avatu ai se vaega o le fanua o le fanauga a Iuta mo le fanauga a Simeona, ona ua telē tele lo latou laueleele.—Ios 19:9.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
it-1 359 ¶5
Tuaoi
O le tala i le vaevaeina o laueleele i le itu i Sisifo o Ioritana, e iloa ai na manino lelei le vaevaeina o fanua mo Iuta (Ios 15:1-63), Iosefa (Efaraima) (Ios 16:1-10), ma le ʻafa o le ituaiga o Manase lea na nofoia le itu i Sisifo o le Ioritana (Ios 17:1-13), ma na faailoga lelei o latou tuaoi ma aai. Ae ina ua ō ese le fanauga a Isaraelu mai i Kilikala ma ō atu i Sailo, e foliga mai na iai ni faafitauli i le vaevaeina o le laueleele. (Ios 14:6; 18:1) E lē o faailoa mai le umi o le taimi na aofia ai, ae na iʻu lava ina aʻoaʻia e Iosua ituaiga e fitu na totoe ona o le tuai ona ō atu e nofoia le laueleele. (Ios 18:2, 3) E tele faamatalaga eseese e faatatau i le māfuaaga na faatuai ai nei ituaiga e fitu. Ua faapea mai nisi, atonu o le tele o mea na latou fāoa ina ua faatoʻilaloina le nuu o Kanana, ma le saʻolotoga mai i osofaʻiga a tagata Kanana, na māfua ai ona latou faatuai e nofoia le isi vaega o le laueleele o loo totoe. Atonu foʻi o le isi māfuaaga na faatuai ai, ona o le fefefe e fesagaʻia fili malolosi. (Ios 13:1-7) E lē gata i lea, atonu na itiiti lo latou malamalama i le vaega lenei o le Nuu Folafolaina, nai lo o vaega ia ua uma ona tofia i ai isi ituaiga.
NOVEMA 8-14
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | IOSUA 20-22
“Lesona Mai i se Tuuaʻiga Sesē”
Auala Aogā mo ni Fesootaʻiga Lelei ma Lau Paaga
O le talanoa e lē faaʻaloʻaloa ma faaali moni lagona, o le a ʻalofia ai ni lē femalamalamaaʻi. A o amatamata le olaga o le nuu o Isaraelu, na faia ai e ituaiga o Reupena, o Kato, ma le tasi vaega o le ituaiga o Manase, o ē na aumau i le itu i sasaʻe o le vaitafe o Ioritana, “le fata faitaulaga telē e iloagofie.” Sa faauiga sesē e isi ituaiga lea gaoioiga. Na manatu ituaiga mai sisifo faapea, ua faia e ituaiga nei e tolu se gaoioiga e liliu ese ai. O le iʻuga, na sauni ai loa ituaiga mai sisifo, e ō aʻe e tau le taua ma ituaiga ua latou manatu o se “ʻau fouvale.” Peitaʻi a o leʻi sii atu le taua, sa latou auina atu nisi e talanoa ma ituaiga o i le itu i sasaʻe. Maʻeu se gaoioiga atamai! O inā na latou faatoʻā iloa ai, sa saunia le fata faitaulaga, e lē ina ia fai ai se taulaga mū po o isi taulaga. Peitaʻi, sa atuatuvale ituaiga o le itu i sasaʻe, ina neʻi iai se aso o le a faapea ane ai isi ituaiga iā i latou: “Tou te lē aiā iā Ieova.” O lea na avea ai le fata faitaulaga ma molimau e faapea, o i latou foʻi (ituaiga i sasaʻe) sa tapuaʻi atu iā Ieova. (Iosua 22:10-29) Na latou faaigoa le fata faitaulaga, o le Molimau, talu ai sa avea o se molimau i lo latou talitonuga, o Ieova o le Atua moni lea.—Iosua 22:34.
“Tausisi i Mea e Faatupu ai le Filemu”
Atonu sa manatu isi ituaiga o Isaraelu ua iai se faamaoniga o la latou mea sesē ua fai, ma pe afai latou te faia se osofaʻiga faalilolilo, o le a toʻalaiti ni o latou tagata e maliliu. Peitaʻi, nai lo le vave gaoioi, sa aauina atu e ituaiga i le itu i sisifo o Ioritana nisi e fai ma o latou sui, ina ia talanoa le mataupu ma o latou uso. Na latou fesili atu: “Se a lenei mea leaga ua outou agaleaga ai i le Atua o Isaraelu e liliu ese i le aso nei, neʻi outou mulimuli atu iā Ieova?” Peitaʻi, e leʻi agaleaga le isi ituaiga lea na faia le fata faitaulaga. Sa faapefea la ona latou tali mai i lea tuuaʻiga? Po o le a latou faia ni faamatalaga faatigā i o latou uso pe mumusu foʻi e toe talanoa iā i latou? Sa latou tali mai ma le filemu, i le faamatala mai ma le manino, o la latou gaoioiga sa fai na uunaʻia e lo latou faanaunauga e fia auauna iā Ieova. Ona o lo latou tali mai ma le filemu, sa tumau ai la latou faiā ma le Atua ma faasaoina ai o latou ola. Ioe, o talanoaga filemu, sa foʻia ai le faafitauli ma faatumauina ai le filemu.—Iosua 22:13-34.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
it-1 402 ¶3
Kanana
E ui e toʻatele tagata Kanana na sao mai le faatoʻilaloina o le aai ma le faileagaina, ae na ʻtuuina atu lava e Ieova iā Isaraelu le laueleele uma na ia tautō ai e avatu i o latou augātamā.’ Na tuuina atu foʻi e Ieova iā i latou le “mapusaga i itu uma,” ma “e leai se folafolaga e leʻi taunuu o folafolaga lelei uma na faia e Ieova i le aiga o Isaraelu; na taunuu uma lava.” (Ios 21:43-45) E leʻi lamatia ola o tagata Isaraelu, ona na palaaai o latou fili ma e latou te leʻi faamataʻu ane. Na folafola mai e le Atua o le a “auauaʻi” ona ia tuliesea tagata Kanana, ina neʻi gaogao tele le laueleele ma faatuputeleina ai manufeʻai o le fanua. (Eso 23:29, 30; Te 7:22) E malolosi meatau a tagata Kanana, e aofia ai kariota e iai uʻamea maamaʻai, ma na lē taulau Isaraelu e fāoa laueleele uma o Kanana. Ae e lē tuuaʻia Ieova i lenā mea, ma manatu ai ua lē faataunuuina lana folafolaga. (Ios 17:16-18; Fam 4:13) Nai lo lea, ua faailoa mai i faamaumauga, o le lē faamaoni o Isaraelu i le usitaʻia o faatonuga, na māfua ai ona latou toʻilalo i nisi taimi.—Nu 14:44, 45; Ios 7:1-12.
NOVEMA 15-21
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | IOSUA 23-24
“Lapataʻiga Mulimuli a Iosua i le Nuu o Isaraelu”
it-1 75
Aufaatasi
Na iai se isi mea na manaʻomia ona faia e le nuu o Isaraelu ina ua ulu atu i Kanana, le Nuu Folafolaina. Na foaʻi atu e le Atua Silisili Ese iā Isaraelu le aiā uma i le nuu, ina ia faataunuu ai lana folafolaga i o latou augātamā. E latou te leʻi nofoia le laueleele o ni tagata ese e aumau, ma na faasā e Ieova ona latou faifaimea faatasi ma nuu faapaupau na iai i le laueleele. (Eso 23:31-33; 34:11-16) Sa tatau ona latou usiusitaʻi tau lava o tulafono a le Atua, ae lē o tulafono a nuu ia o le a ia tuliesea. (Le 18:3, 4; 20:22-24) Na patino atu foʻi le lapataʻiga ina ia aua lava neʻi faaipoipo atu i tagata o na nuu. O na faiā o le a latou vavalalata atu ai i fafine faapaupau, o o latou aiga, o a latou tū ma aganuu faalotu sesē, ma iʻu ai ina maileia ma liliuese mai iā Ieova.—Te 7:2-4; Eso 34:16; Ios 23:12, 13.
E Lē Mafai Ona Iʻuvale Afioga a Ieova
19 Ona ua tatou mautinoa mai i mea ua tatou vaai patino i ai, e mafai ona tatou faapea atu: “E leʻi iʻuvale se upu e tasi i upu lelei uma na fetalai mai ai Ieova lo outou Atua iā te outou; ua taunuu uma iā te outou, ua lē iʻuvale se upu e tasi.” (Iosua 23:14) Ioe, e laveaʻiina, e puipuia ma tausia e Ieova ana auauna. Pe e iai sana folafolaga e mafai ona e faapea mai e leʻi faataunuuina i lana taimi atofaina? E mautinoa e leai. O se mea atamai lo tatou talitonuina o le Afioga maufaatuatuaina a le Atua.
20 Ae faapefea le lumanaʻi? Ua taʻu mai e Ieova iā i tatou e faapea, o le toʻatele o i tatou e mafai ona faamoemoe e ola i luga o se lalolagi ua faaliliuina e avea ma parataiso matagofie. E lē toʻatele nisi o i tatou e iai le faamoemoe e nofotupu faatasi ma Keriso i le lagi. Po o le ā lava lo tatou faamoemoe, ae ua ono ma tatau ona tatou tumau faamaoni pea e pei ona sa faia e Iosua. O le a i ai le aso e taunuu moni ai lo tatou faamoemoe. Ona tatou toe tomānatu lea i folafolaga uma na faia e Ieova, ma o le a tatou faapea atu foʻi: “Ua taunuu uma.”
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
Manatu Tāua Mai le Tusi o Iosua
24:2—Pe sa tapuaʻi i tupua ia Tara le tamā o Aperaamo? E leʻi tapuaʻi muamua Tara iā Ieova le Atua. E foliga mai sa tapuaʻi o ia i le atua o le masina, na igoa ia Sin; o se atua sa lauiloa i Uro. E tusa ma uputuu a Iutaia, e foliga mai sa faia foʻi e Tara ni tupua. Ae peitaʻi, ina ua tuua e Aperaamo Uro i le poloaʻiga a le Atua, na la ō faatasi atu ai ma Tara i Karana.—Kenese 11:31.
NOVEMA 22-28
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | FAAMASINO 1-3
“Se Tala e Faatatau i le Lototele ma Faufauga”
Ua Gausia e Euta le Amo o Lē Faasauā
E leʻi taulau taumafaiga a Euta ona o sona poto, po ona o le faatamala o le fili. E lē faalagolago ia le faatinoina o fuafuaga a le Atua i auala a tagata. O le māfuaaga sili na taulau ai Euta ona sa lagolagoina o ia e le Atua a o ia gaoioi e ōgatusa ma lona finagalo lē mafaatoʻilaloina ina ia faasaʻolotoina Ona tagata. Na faatūina e le Atua ia Euta, ma ina ua “faatūina e Ieova o faamasino mo [ona tagata], ona i ai lea o Ieova ma le faamasino.”—Faamasino 2:18; 3:15.
Ua Gausia e Euta le Amo o Lē Faasauā
O le mea muamua lava na faia e Euta, o le saunia lea o ʻse pelu māna’; e faataumaʻai ona itu, e puupuu sa mafai ona natia i totonu o ona ofu. Atonu sa manatu ina neʻi suʻeina o ia. Sa masani lava ona fusia ia pelu i le itu tauagavale o le tagata, ina ia mafai e le tagata e lima taumatau ona seʻi vave aʻe. Ae ona e lima tauagavale, na nanā ai e Euta lana pelu i “lalo i ona ofu i lona vae taumatau,” i le itu e foliga mai e lē suʻeina e leoleo a le tupu. O lea, e leʻi faatalatū ai o ia ae ua “ia avatua le taulaga iā Ekelona le tupu o Moapi.”—Faamasino 3:16, 17.
E lē o taʻua maia mea na tutupu i le lotoa o le fale o Ekelona. Ua na ona faapea mai le Tusi Paia: “Ua uma ona avatua le taulaga, ona aauina [ese] atu ai lea e [Euta] o le nuu na au mai le taulaga.” (Faamasino 3:18) Na avatu e Euta le taulaga faatasi ma le nuu na aumai le taulaga i se mea mamao mai le maota o Ekelona, ma toe foʻi atu ina ua uma ona ia aaueseina atu le nuu. Aiseā? Pe na ia aumaia na tagata e puipuia o ia, po ona o se tū, po ona o le tauaveina o le taulaga? Pe sa manaʻo o ia ina ia ō ese i latou ma le saogalemu a o leʻi faataunuuina lana fuafuaga? Po o le ā lava le mea sa manatu i ai o ia, ae sa toe faaauau ma le loto toa e Euta ana gaoioiga na o ia.
“Ua foʻi mai [Euta] i le mea o i ai tupua ua taʻua o Kilikala, Ona fai atu lea o ia, ʻLe tupu e, ua iā te aʻu le feʻau faalilolilo iā te oe.” E lē o faamatalaina mai foʻi i le Tusi Paia pe na faapefea ona ia toe oo atu i luma o Ekelona. Pe sa ono masalosalo leoleo? Pe na latou manatu o le a lē lamatia lo latou alii i se tagata Isaraelu se toʻatasi? Pe sa lē faatupuina ai se masalosalo i le sau toʻatasi o Euta e faapea, ua faalataina e ia tagata o lona nuu? Po o le ā lava le tulaga, ae sa manaʻo Euta i se avanoa na o i laʻua ma le tupu, ma na ia maua lava.—Faamasino 3:19.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
Manatu Tāua Mai le Tusi o Faamasino
2:10-12. E ao ona i ai sa tatou polokalame e lē aunoa o le suʻesuʻeina o le Tusi Paia ina ia lē ʻgalo se mea e tasi o mea alofa a Ieova,’ ma ana galuega na ia faia. (Salamo 103:2) E ao i mātua ona tāmau le upu moni o le Afioga a le Atua i loto o a latou fanau.—Teuteronome 6:6-9.
NOVEMA 29–TESEMA 5
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | FAAMASINO 4-5
“Faaaogā e Ieova Fafine e Toʻalua e Faasaoina Ona Tagata”
“Ua Ou Tū Atu o se Tinā i Isaraelu”
Sa matataʻu tagata Isaraelu pe a taʻua le igoa o Sesera. O tapuaʻiga ma aganuu a Kanana sa sauā, ma na aofia ai taulaga e faia i fanau ma faiga faatalitane i le malumalu. Na faapeʻī le tulaga o le iai i lalo o le pulega a se taʻitaʻiʻau Kanana ma lana ʻautau? Na faaalia mai i le pese a Tepora, sa toetoe a lē mafai ona toe faimalaga se tasi, ma ua lē toe iai nisi e nonofo i le nuu. (Faamasino 5:6, 7) Seʻi manatu i tagata ua sosola i le vao ma mauga ona o le matataʻu, ua fefefe e fai ni lafu manu po o ni faatoʻaga pe nonofo i nuu e leai ni pā puipui, ma ua fefefe foʻi e malaga i alatetele ina neʻi osofaʻia i latou, ave faamalosi a latou fanau, ma faaleagaina fafine.
“Ua Ou Tū Atu o se Tinā i Isaraelu”
E 20 tausaga o matataʻu tagata, ma ua silasila mai Ieova ua faamaonia ua sauni ona tagata faauamaaa e sui o latou ala, e pei ona faailoa mai i le pese faagaeeina a Tepora ma Parako e faapea: “Seʻia ou tū atu, o aʻu o Tepora, seʻia ou tū atu o se tinā i Isaraelu.” E lē o mautinoa pe na iai se tama a Tepora ma lana tane o Lapitota, ona e faafaatusa le taʻua o Tepora o se tinā. Sa tofia e Ieova Tepora e tuuina atu se puipuiga faatinā i le nuu. Na ia faatonuina Tepora e aami le faamasino o Parako, o se tane e malosi lona faatuatua, ma faatonu o ia e faasagatau atu iā Sesera.—Faamasino 4:3, 6, 7; 5:7.
“Ua Ou Tū Atu o se Tinā i Isaraelu”
Na vave le mafaufau o Iaeli, ma ofo atu loa iā Sesera se mea e moe ai. Na faatonu e Sesera Iaeli ia aua neʻi faailoa atu o ia i se tasi e sau e suʻe o ia. Sa faaʻafu e Iaeli Sesera, ma avatu i ai se ipu susu ina ua talosaga mai mo se vai. E leʻi umi ae gase le moe a Sesera. Sa ave loa e Iaeli se pine o faleʻie ma se samala, o ni mea sa popoto fafine na nonofo i faleʻie e faaaogā, ma faalatalata atu i le ulu o Sesera. Ua feagai nei Iaeli ma se tofiga faigatā, o le gaoioi lea o se faaoosala mo Ieova. Sa lē tatau ona faaluafesasi lona mafaufau auā e ono iʻu ai i ni mala. Pe na mafaufau o ia i tagata o Ieova ma le auala na faileagaina ai e lenei tamāloa mo le tele o tausaga? Pe sa taumānatu foʻi i lona faaeaga o le ʻau faatasi ma Ieova? E tatou te lē mautinoa. E pau le mea ua tatou iloa na vave ona gaoioi Iaeli ma fasioti loa Sesera.—Faamasino 4:18-21; 5:24-27.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
Manatu Tāua Mai le Tusi o Faamasino
5:20—Na faapefea ona tau fetu mai le lagi mo le itu a Parako? E lē o taʻua i le Tusi Paia pe na aofia ai i lenei tulaga le fesoasoani a agelu, po o ni fetu na paʻūʻū mai le lagi ia na manatu i ai tagata popoto a Sesera o ni faailoga o ni mala o le a tutupu, po o ni valovaloga sesē na faia mo Sesera e ala i le vaai i fetu. Ae peitaʻi, e lē taumatea sa iai ni gaoioiga na faia e le Atua.
TESEMA 6-12
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | FAAMASINO 6-7
“Inā Alu ia i Lou Malosi”
O Mataupu Silisili Faale-Atua e Mafai Ona Aogā mo Oe
O se tasi o lē sa iai se manatu saʻo e uiga iā te ia lava, ma o sē na iloa lelei lona lava aogā, o Kitiona, o se faamasino o tagata Eperu i aso anamua. Sa leʻi manaʻo o ia e fia avea ma taʻitaʻi iā Isaraelu. Ae peitaʻi, ina ua tofia o ia e faatinoina lenā tofiga, sa faailoa atu e Kitiona lona lē agavaa. Sa ia faapea atu: “Ua topito ona faatauvaa loʻu aiga i Manase; o aʻu foʻi, o le aupito itiiti i le aiga o loʻu tama.”—Faamasino 6:12-16.
“Le Pelu a Ieova ma Kitiona!”
Pagā le mataʻu na oo i tagata Mitiana! Na faafuaseʻi lava ona aveesea le toʻafilemu ina ua faalogoina le taʻei o kate e 300, le feʻei mai o pū e 300, ma le alalaga o tagata e 300. Na fememeaʻi aemaise ona o le alaga, “o le pelu a Ieova ma Kitiona!” Ae na alalaga foʻi tagata Mitiana ona o le matataʻu. Ona o le fememeaʻi, sa lē mafai ai ona latou iloa uō mai le fili. Na tutūmausalī tagata e toʻa 300 i o latou tulaga tofia, a o faapogaia e le Atua le fefasiaʻi e le fili o i latou lava i le pelu. Na siʻomia le togālauapi ma ua lē mafai ona sosola ese, ma na fasiotia pe ave faatagataotaua fili uma faapea ma ʻau uma na tuliloaina. I lenei auala na aveesea ai le matataʻu iā Mitiana. Na faaiʻuina i ina le pulega sauā a Mitiana iā Isaraelu.—Faamasino 7:19-25; 8:10-12, 28.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
Manatu Tāua mai le Tusi o Faamasino
6:25-27. Sa faaaogā e Kitiona le faautaga mamao ina ia lē faaita ai fua i tagata na tetee ane iā te ia. Pe a talaʻi atu le tala lelei, e ao ona tatou faaeteete ia lē faatigā i isi i le auala tatou te talanoa atu ai.
TESEMA 13-19
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | FAAMASINO 8-9
“E Sili le Lotomaulalo i le Faamaualuga”
E Faapefea Ona E Taulimaina Feeseeseaʻiga?
Na talosaga atu Kitiona, o lē sa matuā aafia i le taua ma Mitiana, i le ituaiga o Efaraima mo se fesoasoani. Peitaʻi, ina ua uma le taua, na liliu atu ai tagata Efaraima ma soona faitio atu ia Kitiona i lona lē muaʻi talosagaina o i latou i le taua. Ua taʻua i faamaumauga faapea “ua latou matuā finau tele mai ia te ia.” I le tali atu a Kitiona na ia faapea atu ai: “Se a se mea ua ou faia nei e tusa ma la outou? E lei sili ona lelei ea nai toe fuifui vine o Efaraima i le taugāvine o Apieseru? Ua tuuina atu e le Atua i o outou lima o tamaalii o Mitiana, o Oreva ma Seeva; se a foi se mea ou te mafaia ona fai e tusa ma outou?” (Faamasino 8:1-3) Ona o nei upu faatoʻafilemu, na filifilia lelei, na ʻalofia ai e Kitiona se taua mataʻutia na semanū e tupu i le va o ituaiga. Atonu sa iai i tagata o le ituaiga o Efaraima le faafitauli o le fia tāua ma le faamaualuga. Peitaʻi, e leʻi taofia e lena mea Kitiona mai le galue ina ia maua se taunuuga toʻafilemu. Pe e mafai ea ona tatou faia faapea?
Aiseā e Tāua ai Pea le Faamaulalo?
15 O Kitiona o se faaaʻoaʻoga lelei o sē e faamaulalo. Ina ua faatoʻā faaali atu le agelu a Ieova iā Kitiona, na vave ona faailoa atu e Kitiona le faatauvaa o lona tupuaga ma ona agavaa. (Faama. 6:15) Ina ua talia e Kitiona le tofiga mai iā Ieova, na ia faamautinoa ua malamalama lelei i mea e aofia ai, ma na faalagolago atu iā Ieova mo le taʻitaʻiga. (Faama. 6:36-40) O Kitiona o se tagata e lototele, ae na gaoioi ma le faaeteete ma le faautauta. (Faama. 6:11, 27) E na te leʻi faaaogāina lona tofiga ina ia siitia ai lona tulaga. Nai lo o lea, sa toe foʻi ma le fiafia i lona aiga ina ua uma ona faataunuu lona tofiga.—Faama. 8:22, 23, 29.
Ia Savavali i Ala o Ieova
9 Ina ia avea ma uō a le Atua, e ao ona tatou “lotomaulalo.” (1 Pete. 3:8; Sala. 138:6) O loo faaalia le tāua o le lotomaulalo i le Faamasino mataupu e 9. Na faapea mai Iotama le atalii o Kitiona: “Na ō atu laau e faauuina se tupu mo i latou.” Na ia taʻua laau e iai le olive, mati, ma le vine. Sa faaāta mai i nei laau tagata tāua na leʻi saʻili e fia pule i o latou uso Isaraelu. Peitaʻi sa faaāta mai e le laau tuitui, lea e pau lona aogā o le tafu ai o le afi, le pulega tautupu a Apimeleko, o lē sa faamaualuga, o se fasioti tagata, ma o lē na manaʻo e fia pule i isi. E ui lava na ia “pule iā Isaraelu i tausaga e tolu,” peitaʻi na maliu faafuaseʻi o ia a o leʻi taitai lona soifua. (Faama. 9:8-15, 22, 50-54) Maʻeu la le sili atu ona lelei o le avea ma sē e “lotomaulalo”!
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
it-1 753 ¶1
Efota, I
O se faanaunauga lelei na faia ai e Kitiona le efota, e faamanatu ai le manumalo na tuuina atu e Ieova iā Isaraelu, ma faamamaluina ai le Atua. Ae na ʻavea ma mailei iā Kitiona ma lona aiga,’ auā na faia ai e tagata Isaraelu le faitaaga faaleagaga, e ala i le tapuaʻi atu i ai. (Fam 8:27) Peitaʻi, e lē o faapea mai le Tusi Paia na tapuaʻi atu i ai Kitiona. Nai lo lea, na taʻua manino e le aposetolo o Paulo, o Kitiona o se tasi o le ʻvaega e toʻatele’ o uluaʻi molimau faamaoni a Ieova anamua.—Epe 11:32; 12:1.
TESEMA 20-26
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | FAAMASINO 10-12
“O Iefata o se Tane Faaleagaga”
O le Faatuatua e Maua ai le Finagalo Malie o le Atua
9 Atonu na fesoasoani foʻi iā Iefata le faaaʻoaʻoga a Iosefa. Atonu sa ia aʻoaʻoina le auala na faaalia ai e Iosefa le alofa mutimutivale i ona uso e ui ina latou feita iā te ia. (Kene. 37:4; 45:4, 5) O le manatunatu i lenā faaaʻoaʻoga atonu na uunaʻia ai Iefata e tali atu i le auala e faafiafiaina ai Ieova. Na matuā tigā lava Iefata ona o mea na faia e ona uso. Ae na sili atu ona tāua iā Iefata lona tau mo le suafa o Ieova ma ona tagata, nai lo o ona lava faalogona. (Faama. 11:9) Sa ia maumauaʻi e faaalia pea le faatuatua iā Ieova. O le faia faapea na faamanuia ai Ieova iā te ia ma Isaraelu.—Epe. 11:32, 33.
it-2 27 ¶2
Iefata
O Iefata o se tane e galue mamafa ma vave gaoioi i le faatinoina o lana pule. Na ia auina atu se feʻau i le tupu o le fanauga a Amoni, e faailoa atu ai o le a osofaʻia ma faoa e le fanauga a Amoni laueleele o Isaraelu. Na tali mai le tupu, ma faapea mai o le laueleele na faoa e Isaraelu mai i le fanauga a Amoni. (Fam 11:12, 13) Na faailoa mai ai e Iefata i inei, e lē gata o ia o se taʻitaʻi malosi, ae e malamalama lelei foʻi i le talaaga o tagata Isaraelu, aemaise lava feutagaʻiga a le Atua ma ona tagata. Na ia faasaʻo le tuuaʻiga a tagata Amoni ma faailoa atu (1) e leʻi faoa e Isaraelu laueleele o Amoni, Moapi po o Etoma (Fam 11:14-18; Te 2:9, 19, 37; 2No 20:10, 11); (2) e leʻi pulea e le fanauga a Amoni le laueleele i le taimi na faatoʻilaloina ai e tagata Isaraelu, auā sa pulea e tagata Amorī i Kanana, ma na tuuina atu e le Atua i lima o Isaraelu lo latou tupu o Sekono ma ona laueleele; (3) e leʻi finau mai lava le fanauga a Amoni i laueleele o Isaraelu i le 300 tausaga ua mavae. Aiseā la o le a latou toe finau mai ai i lenei taimi?—Fam 11:19-27.
it-2 27 ¶3
Iefata
Sa malamalama lelei Iefata, o lenei mataupu o se mataupu e aafia ai le tapuaʻiga. Na ia faailoa atu, na foaʻi mai e Ieova le Atua lenei laueleele iā Isaraelu, ma o le māfuaaga lenā e latou te lē tuuina atu ai se vaega o le fanua i tagata e tapuaʻi i atua sesē. Na ia taʻua Kimosa o le atua o le fanauga a Amoni. Na manatu nisi na sesē lenei manatu. Peitaʻi, e ui o Melekoma le atua o le fanauga a Amoni a o Kimosa le atua o tagata Moapi, ae na tapuaʻi uma na nuu i le tele o atua. E oo foʻi iā Solomona na ia aumaia le tapuaʻiga iā Kimosa i totonu o Isaraelu, ona o ana avā mai nuu ese. (Fam 11:24; 1Tu 11:1, 7, 8, 33; 2Tu 23:13) E lē gata i lea, ua taʻua e nisi tagata atamamai, atonu e uiga atu foʻi “Kimosa” i “Lē e Pulea po o Lē e Faatoʻilaloina.” (Tagaʻi i le Gesenius’s Hebrew and Chaldee Lexicon, faaliliuina e S. Tregelles, 1901, itu. 401.) Atonu na faauaʻi atu e Iefata tagata i le atua lea o loo faamoemoe i ai tagata Amoni e na te ʻpulea’ pe ʻfaatoʻilaloina’ isi, ma avatu iā i latou le laueleele.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
it-2 26
Iefata
Po o Iefata o se Atalii o le Pō? Sa avea le tinā o Iefata o “se fafine talitane,” ae e lē faapea ai na fanau mai Iefata i se fafine talitane pe e taʻua ai o ia o se atalii o le pō. Na avea lona tinā ma fafine talitane a o leʻi faaipoipo atu ma avea ma avā lona lua a Kiliata, e pei foʻi ona avea Raava ma fafine talitane a o leʻi faaipoipo atu iā Salemona. (Fam 11:1; Ios 2:1; Mat 1:5) E faamaonia foʻi ona na tuliesea o ia e ona ʻafa uso mai le avā muamua a Kiliata, ina ia aua neʻi maua sona tofi. (Fam 11:2) E lē gata i lea, na mulimuli ane avea Iefata ma taʻitaʻi o tagata Kiliata (lea sa tatau ona filifilia ai ona ʻafa uso). (Fam 11:11) Na ia ofo atu foʻi se taulaga i le Atua i le faleʻie paia. (Fam 11:30, 31) O nei mea uma, e lē mafai ona ia faia pe ana faapea o ia o se atalii o le pō, auā na taʻua manino i le Tulafono: “Aua neʻi avea se tama o le pō ma sui o le faapotopotoga a Ieova. Aua foʻi neʻi avea se tasi o lona aiga ma sui o le faapotopotoga a Ieova e oo lava i le tupulaga lona sefulu.”—Te 23:2.
TESEMA 27–IANUARI 2
ʻOA TAUTELE MAI I LE AFIOGA A LE ATUA | FAAMASINO 13-14
“Lesona e Aʻoaʻoina e Mātua Mai Iā Manoa ma Lana Avā”
Mātua—Ia Aʻoaʻo Lau Fanau a o Lāiti
Seʻi manatu iā Manoa, o se tagata na nofo i le aai o Soraa i Isaraelu. E lē fanau le avā a Manoa. Peitaʻi, na faailoa atu e le agelu a Ieova iā te ia, o le a ia fanauina se tamaitiiti. (Faama. 13:2, 3) Na matuā fiafia Manoa ma lana avā i lenā folafolaga. Ae na popole foʻi Manoa ma lana avā i le tausia aʻe ai le tamaitiiti. O lea, na tatalo ai Manoa: “Faamolemole Ieova e. O le tagata o le Atua moni lea na e auina mai, seʻi toe sau lava e faailoa mai iā i maʻua le mea e ma te faia i le tama o le a fanau mai.” (Faama. 13:8) E mautinoa na la tausia Samasoni i tulafono a le Atua, ma na iʻu manuia a la taumafaiga. Ua taʻua i le Tusi Paia na fesoasoani le agaga o Ieova iā Samasoni e faia ai galuega mamana, a o avea o ia ma faamasino i Isaraelu.—Faama. 13:25; 14:5, 6; 15:14, 15.
O le Malosi o Samasoni e Mai iā Ieova!
A o tuputupu aʻe Samasoni, na “faamanuia foʻi o ia e Ieova.” (Faamasino 13:24) I se tasi aso, na faapea atu ai Samasoni i lona tamā ma lona tinā: “Ua ou iloa le fafine i Timenata, o le fafine o Filisitia; o lenei, ia oulua au mai o ia e fai maʻu avā.” (Faamasino 14:2) Seʻi manatu i le faateʻia o i laʻua! Na i lo le faasaʻoloto o Isaraelu mai lima o ē sauā, ae o lea ua manaʻo la laʻua tama e faia se sootaga faalefaaipoipoga ma se tasi o i latou. O le faaipoipo atu i se fafine e tapuaʻi i atua faapaupau, ua solia ai le Tulafono a le Atua. (Esoto 34:11-16) O lea, na teena ai e ona mātua: “E leai ea se fafine i afafine o ou uso ma loʻu nuu uma, ina ua e alu e fai avā i Filisitia e lē peritomeina? Ua fai atu Samasoni i lona tamā, Ia au mai lea maʻu, auā e lelei lava ia i loʻu manatu.”—Faamasino 14:3.
Saʻiliʻiliga mo ʻOa Faaleagaga
O le Malosi o Samasoni e Mai iā Ieova
O le ā le vala patino na “fiafia” ai Samasoni i lenei fafine Filisitia? Ua manatu McClintock and Strong’s Cyclopedia, e lē uiga atu i le “lalelei o ia, ae e fesootaʻi atu i le mauaina o se mea o faamoemoe i ai.” E fesootaʻi atu i le ā le faamoemoe? Ua faamatala e le Faamasino 14:4 e faapea, na saʻili Samasoni i “se mea e faalani ai se misa ma Filisitia.” O le māfuaaga lenā na naunau ai Samasoni i le fafine. A o faasolo ina matua Samasoni, “ua amata ona faagaeetia o ia e le Agaga o Ieova” po o le uunaʻia o ia e gaoioi. (Faamasino 13:25) O lea, o le agaga o Ieova na uunaʻia Samasoni e talosaga mo se avā aemaise ai lana galuega o se faamasino iā Isaraelu. Pe na maua e Samasoni le avanoa na ia saʻilia? Seʻi o tatou talanoaina le auala na faamautinoa atu ai e Ieova lana fesoasoani.