Sa Tausia e Ieova i Matou a o Iai i Faasāsāaga—Vaega 1

Mo le faitau sefulu o tausaga, sa lē mautonu ai Molimau a Ieova i o latou uso o loo i atunuu sa faasāsā ai le galuega faa-Kerisiano. Ua matou fiafia e faaalia atu le uluai mataupu lenei o mataupu e tolu ua faaalia mai ai nisi o mea na tutupu. O ni tala moni lava nei a ni Kerisiano faamaoni i le vaipanoa sa iloa i na aso o Siamani i Sasae.

I LE 1944, na avea ai aʻu ma pagota Siamani o le taua, ma sa ou galue o sē vaaia tagata mamaʻi i le Togalauapi o Cumnock a le vaegaau, e latalata i Ayr, i Sikotilani. Sa faataga aʻu ou te fealuai solo i fafo atu o le togalauapi, e ui sa faasā ona ou faauō atu i tagata o le nuu. A o oʻu savalivali atu i se tasi Aso Sa, na ma fetaui ai ma se tamaloa o lē sa taumafai ma le naunautai e faamatala mai ia te aʻu ni mea mai le Tusi Paia. Mulimuli ane ua masani ona ma savalivali faatasi.

I se tasi aso na ia valaaulia ai aʻu i se faatasitasiga i se fale. O se tulaga lamatia lea ia te ia, auā o aʻu o se tagata mai le atunuu o loo fai ma fili. O le taimi lena sa ou lē iloa o ia o se tasi o Molimau a Ieova—ma o le sauniga e foliga o se tasi o a latou suesuega faale-Tusi Paia i vaega laiti. E ui sa ou lē malamalama tele, ae ou te manatua lelei le ata o se tamaitiiti o loo ofu i se ofu talaloa paʻepaʻe, o loo iai faatasi ma se leona ma se tamai mamoe. O lenei ata o le lalolagi fou, e pei ona faamatala mai e le tusi o le Tusi Paia o Isaia, na matuā faagaeetia ai aʻu.

Ia Tesema 1947, na faasaoloto ai aʻu mai lenei nofoaga o le falepuipui. Ina ua ou toe foi atu i loʻu aiga i Siamani, sa ou faaipoipo atu ai ia Margit, o lē sa ou masani i ai a o leʻi pa le taua. Sa ma nonofo i Zittau, e latalata i tuaoi o Polani ma Sekosolovakia. E leʻi umi ni nai aso, ae tuʻituʻi mai loa se tasi o Molimau a Ieova i lo ma fale. Na ou fai atu i laʻu avā, “Afai o le vaega lava lea e tasi e pei o ia na ou fetaui i ai i Sikotilani, ua ao la ona ta faatasi atu ia i latou.” O le vaiaso lava lena na ma uluai auai atu ai i se sauniga a Molimau.

E leʻi pine ae ma aʻoaʻoina mai le Tusi Paia le manaoga ina ia auai e lē aunoa i sauniga faa-Kerisiano ma faia se sao i le galuega talaʻi. O le mea moni, o mea na aʻoaʻo mai e Molimau mai le Tusi Paia na vave ona avea ma mea aupito sili ona tāua i o ma olaga. I se tasi taimi na amata ai ona ou taʻitaʻia se suesuega faale-Tusi Paia a vaega. Ona oo lea ia Fepuari 1950, na fesiligia ai aʻu e ni ovasia faimalaga Kerisiano se toʻalua: “E te leʻi manao lava e te papatiso?” O le afiafi lava lena na faailogaina ai lo ma tuuina atu ma Margit i le Atua, e ala i le papatisoga.

Amataga o Faalavelave

O Zittau sa i le vaega komunisi o Siamani, ma i le 1949, na amata ai taumafaiga e faatupuina faalavelave i Molimau a Ieova. Ina ua mavae le tele o faigata, na faatoʻā mafai ai loa ona faia ni fuafuaga mo le faia o se fonotaga laitiiti i Bautzen. Ae, i le tau mafanafana, na faafuaseʻi ai lava ona toe soloia nofoaafi sa fuafua faapitoa e felauai ai tagata mo le tauaofiaga tele itumalo i Perelini. Ae ui i lea, e faitau afe na auai.

Na faavevesia foi sauniga a le faapotopotoga. Sa na ona auai atu o tagata faatupu faalavelave e feei ma tuufaaili solo. I se tasi aso, na toetoe a taofia faamalosi le lauga a se ovasia faimalaga. Na faaigoa i matou e se nusipepa o perofeta o le malaia. Na oo ina taʻua i mataupu i nusipepa faapea ua matou faapotopoto i tumutumu mauga e faatali ai le taimi e tafiesea ai i matou e ao. Na taʻua foi i nusipepa ni faamatalaga a ni teine na faapea mai sa taumafai Molimau e faia ni feusuaiga ma i latou. O le faamatalaga ‘o i latou e faia se tuuina atu ia Ieova o le a maua le ola e faavavau’ sa mimilo ma faapea o i latou e faia feusuaiga ma Molimau o le a maua le ola e faavavau.

Mulimuli ane ua tuuaʻia foi i matou o ni ē faatupu taua. Sa faauiga sese mea na taʻu atu e faatatau i le taua a le Atua o Amaketo, ma faauiga ai faapea sa matou lagolagoina le faaaogāina o auupega faaniukelea mo taua. Pagā le sese! Ae ui i lea, ia Aokuso 1950, ina ua ou taunuu atu mo laʻu tiute po i le ofisa o le nusipepa a le atunuu lea sa ou galue ai o se tagata lomitusi, na taofia aʻu i le faitotoa. Na faapea mai le leoleo po, o lē sa tutū faatasi mai ma se fitafita: “Ua faateʻa oe. O outou o ni tagata e lagolagoina le taua.”

Na pei e matuu atu le popole o Margit ina ua ou toe taunuu i le fale. Na ia faapea mai: “E te lē toe faigaluega i le po.” Ma te leʻi popole. E leʻi umi ae toe maua le isi aʻu galuega. Sa ma faatuatua ia Ieova na te saunia mea mo i maʻua, ma sa faapea lava ona ia faia.

Ua Faasāina la Matou Galuega

Ia Aokuso 31, 1950, na faasāina ai galuega a Molimau a Ieova i le German Democratic Republic. Na sosoo mai ai le anoanoai o puʻeina faamalosi. Sa aauina atu Molimau i faamasinoga, o nisi na faasalaina i le soloatoa i le falepuipui. O tane e toʻalua mai Zittau, o ē na mafatia ai i nofoaga o faasalaga i pulega a Nazi, sa faafalepuipuiina e le au Komunisi.

Na puʻeina faatasi lē sa fai ma ovasia taʻitaʻi o la matou faapotopotoga ma lana avā. Ona ave lea o le ulugalii e ē na puʻeina, ae tuua na o si a la fanau teine laiti e toʻalua i le fale e leai se isi e tausia. Na ave teineiti e mātua o o la mātua, ma i aso nei o loo maelega uma ai nei teine i le taʻuina atu i isi o le Malo o le Atua.

Sa femalagai solo avefeau mai faapotopotoga i Siamani i Sasae i Perelini ina ia aoaoina lomiga mai nofoaga sa maua ai, i le vaega i sisifo e saoloto ai le faia faapea. O le toatele o nei avefeau loto tetele sa puʻeina, tatoso i totonu o fale faamasino, ma faafalepuipuiina.

I se tasi taeao po lava na taunuu ai ni fitafita e sueina lo ma fale. Sa ma faatalitalia lava lo latou oo mai, o lea na ou tuu uma ai pepa o faamaumauga a le faapotopotoga ia sa ou tausia, i lo ma fale e teu ai meaʻai a a ma manu, i tala ane o se faamoegapi. E lē taitai ʻaia aʻu e pi, ae ina ua amata māulu solo fitafita e sailiili, na faafuaseʻi lava ona mumu ane i ai pi. Na o le pau le gaoioiga na faia e tamaloloa o le taufetuli mo se laveaiga!

Na sauniunia i matou e Ieova mo le faasāsāaga e ala i tauaofiaga na faia i le 1949. Na uunaia i matou e le polokalama ina ia pulunaunau i le faia o suesuega totino, auai i sauniga, ma la matou galuega talaʻi, ae maise foi le faalagolago o le tasi i le isi mo le lagolagosua ma faalaeiauga. Sa matuā fesoasoani lenei ia i matou e tumau ai i le faamaoni. E ui lava la ina masani ona faitio ma fetuu mai tagata ia i matou, ae sa matou lē amanaiaina.

Faia o Sauniga i Taimi o Faasāsāaga

Ina ua uma le faasilasilaga mai o le faasāsāaga, ona matou fono lea ma isi Molimau e toʻalua e talanoaina se auala e faaauau ai pea a matou sauniga faalefaapotopotoga. Sa lamatia le auai i sauniga, auā a maua se isi o auai i sauniga, o lona uiga ua falepuipui. Sa matou asiasia Molimau i lo matou vaipanoa. Na popole nisi, ae o se faamalosiau auā sa latou talia uma le manaoga ina ia auai i sauniga.

Na ofo mai e se tamaloa loto fiafia lona fale sa teu ai meaʻai a ana manu, e fai ma nofoaga o sauniga. E ui sa tu matilatila i le fanua, e iloa uma atu e tagata ae sa iai le faitotoa pito i tua, e tatala agaʻi i le auala lea e punitia uma mai i le togavao. Sa lē mafai ai la ona iloa mai lo matou ō atu ma le toe ō ese. I le taimi atoa o le tau malūlū, sa avea ai lena fale ma nofoaga o a matou sauniga, ia sa faaaogā ai moligaʻo e fai ma molī, ma tagata pe tusa ma le 20 e auai. Sa matou faatasitasi i vaiaso taitasi mo la matou suesuega o le Olomatamata ma le Sauniga o le Auaunaga. Sa faatatau le polokalama i tulaga matou te masani ai, e faamamafa ai le tatau ona matou tumau pea i le mataalia faaleagaga. E leʻi pine ae faagaeetia i matou e faafeiloaia le tamaloa loto fiafia lava lea e avea o so matou uso fou i le upu moni.

I tausaga talu mai le 1950, sa amata ai ona māmā ifo faasalaga a le faamasinoga, ma na toe faasaoloto mai ai nisi uso mai le falepuipui. O le toatele na toe faafoi faamalosi i Siamani i Sisifo. Ae o aʻu, na suia ma le leʻi faatalitalia tulaga o mea, ina ua mavae le asiasiga a se uso mai Siamani i Sisifo.

Loʻu Uluai Tofiga Tele

Na taʻu mai e le uso o lona igoa o Hans. Ina ua uma la ma talanoaga, sa tuu mai ia te aʻu se tuatusi i Perelini ina ia ou alu atu i ai. Ina ua ou vaaia i le logo o le faitotoʻa o le fale le tuatusi ma oomi loa le logo, sa valaaulia aʻu i totonu. E toʻalua ni tamaloloa sa la faafeloaia aʻu ma matou talanoa fiafia ai faasamasamanoa. Ona oo loa lea i le mataupu sa la faaautū i ai: “Afai o le a ofo atu ia te oe se tofiga faapitoa, po o le a e taliaina ea?”

“O le mea moni lena,” o laʻu tali lea.

Na la faapea mai: “Lelei tele, na o le pau lava lena o le mea sa ma fia iloa. Ia manuia lau toe malaga atu i lou aiga.”

I le tolu vaiaso mulimuli ane, sa toe logo mai aʻu ina ia toe foi atu i Perelini ma ou toe alu atu ai i le potu lava lea. Ina ua tuu mai ia te aʻu se faafanua o le vaipanoa faataamilo i Zittau, ona faamatala mai loa lea e uso le mafuaaga autū o la matou talanoaga. “E lē o toe iai sa matou fesootaiga ma Molimau i lenei vaipanoa. Pe mafai ona e toe sosooina lena fesootaiga mo i matou?”

Sa vave laʻu tali atu: “O le mea moni, o le a ou faia.” O se vaega e telē, e silia i le 60 maila [100 km] le umi, mai Riesa e oo i Zittau, ma e oo atu i le 30 maila [50 km] le lautele. Ae na o le uila vilivae sa ia te aʻu. Ina ua fesootai atu ma Molimau taitoatasi, ona auina atu lea o i latou na, i a latou faapotopotoga taitasi, lea sa masani ona auina atu so latou sui i Perelini ina ia aumaia ni lomiga ma ni faatonuga. O lenei faiga sa puipuia ai le lamatia o isi faapotopotoga pe a oo ina sauāina e fitafita se tasi o faapotopotoga.

Faatuatua ia Ieova

E ui lava i sauaga, ae o le usiusitai i faatonuga a le Tusi Paia, na lē taitai ai faaitiitia lo matou ō atu ma le feau o le Malo o le Atua, i lea fale ma lea fale. (Mataio 24:14; 28:19, 20; Galuega 20:20) E na o fale o ē na taʻu mai e i latou sa matou iloa, na matou afea, ma matou olioli ai i ni mea tutupu matagofie. Sa iai ni taimi, na oo ai lava ina avea a matou mea sese o ni faamanuiaga, e pei o ia e mulimuli mai.

Na tuu mai ia i maʻua ma laʻu avā se tuatusi e asia, peitai na sese le fale na ma afea. Ina ua matala mai le faitotoa, sa ma vaaia se togiga leoleo o tautau i le tautauofu. Na sesega foliga o Margit; na tātāvale loʻu fatu. Lona uiga ua falepuipui i maʻua. E na o se tatalo faavavevave sa mafaia i lena taimi.

Na pau lava le fesili a le tamaloa: “O ai oulua?” Sa ma toʻafilemu pea.

Na fai atu Margit: “E mautinoa lava na ou iloa muamua oe i se mea, ae ua ou lē manatua po o fea. Oi ioe, o oe o se alii mamalu o le malo. Ai na ou vaai ia te oe a o fai sau tiute.”

Sa matuā faatoʻa filemuina e lenei faamatalaga ni vevesi, ma sa ia fesili mai ai loa i se leo faaleuō. “O oulua ea foi o ni Molimau a Ieova?”

Sa ou tali atu foi ma aʻu: “O lea lava, o maʻua o ni Molimau a Ieova, ma atonu e te ioe, sa ma taumafai e matuā lototetele ina ia tuʻituʻi i lou faitotoʻa. E ese lo ma fiafia ia te oe.”

Na ia valaaulia i maʻua i totonu o lona fale. Sa ma asiasi soo ia te ia, ma amataina ai se suesuega faale-Tusi Paia. Ona avea ai lea o lenei tamaloa ma o matou uso Kerisiano. Maeu le faamalosia ai o lo matou faatuatua ia Ieova i lena mea na tupu!

E masani ona avea tuafāfine ma avefeau, lea sa manaomia ai e i latou ona faatuatua atoatoa atu ia Ieova. O le tulaga lena na iai i se tasi aso a o malaga atu Margit i Perelini e aumai a matou lomiga. Na matuā tele mea na aumai na i lo mea sa faatalitalia. Sa faaaogā se uaea tautau lavalava e saisai ai le atopaʻu mamafa ua tumusaisai. Na lelei mea uma seia oo ina ua oso Margit i le nofoaafi. Ona alu ane loa lea i ai o se leoleo o le tuaoi.

Na ia fesili, ma tusitusi atu i le atopaʻu: “O ai e ana lea, ma o ā mea o i totonu?”

Na tali Margit: “O laʻu tagamea.”

I le masalosalo, sa ia faatonu ai Margit e tatala le atopaʻu. Sa faifai lemū ma o lana mea lava na fai, e talatala taʻi tasitasi nonoa, ma amata ai ona ia talatala ese uaea o loo sai ai le atopaʻu. Ae talu ai o le galuega a le leoleo o le tuaoi e tatau ona ia faimalaga atu i le nofoaafi mo na o sina mamao ona toe oso ese lea ma alu atu i le isi nofoaafi e toe foi mai ai, o lea sa matuā lē onosai ai. Na iʻu lava, a o toe tolu nonoa ia e leʻi matalatala, ae uma loa le onosai o le leoleo. Na ee ane le leoleo: “Alu ese atu ma ī! Ma aveese atu lau tagamea.”

Le Tausiga Totino a Ieova

E masani, e na o le fa lava itula o le po e mafai ai ona ou moe, auā o le po e masani ona ou galue ai i mataupu tau le faapotopotoga. O le uma o aʻu galuega i se tasi o po faapena ae malama le taeao fetuleni mai ai ni fitafita i lo ma fale. Na ō mai e fai se latou sailiga. Na tuai ona nanā so o se mea.

Na alu le taeao atoa o faamaeʻaeʻa e fitafita le suʻeina o totonu ma fafo o le fale, na oo lava i le faleese na suʻe, i le manatu atonu o nanā ai se isi mea. E leai se tasi na tau ane se manatu e sailia loʻu peleue lea sa tautau i le tautauofu. Na ou fafao faavave i ai pepa o ni faamaumauga aogā i ona taga e tele. O mea tonu lava sa fia maua e fitafita ia na tau pāpā mai i taga, ae na foi e aunoa ma se mea na maua.

I se tasi aso, ia Aokuso 1961, o le taimi lea o loo oʻu i Perelini. Ma o loʻu toe aumaia mulimuli foi lena o ni lomiga ae fausia loa le Papupuni maualuluga o Perelini. Sa faatumulia le nofoaga faatali nofoaafi i Perelini i tagata a o oʻu sauni e toe foi atu i Zittau. Na taunuu le nofoaafi, ona tautulei atu lea o tagata i totonu. Na taenaʻi atu ai lava ma aʻu i lea anoano, ma faafuaseʻi ai ona ou tepa ane ua ou i se pito tuufua o le nofoaafi. E leʻi va lava talu ona ou i totonu ae loka mai loa i fafo e le leoleo faitotoʻa. Sa ou tūtū lava na o aʻu i le isi pito, ae o isi uma o le pasese na lolofi atu i isi itu uma o le nofoaafi.

Ona matou faimalaga loa lea mo Zittau. Na umi se taimi o na o aʻu i le nofoaafi. Ona taunuu loa lea o le nofoaafi i se nofoaga malōlō, ma matala ai faitotoa o le pito lea ou te iai. E anoanoai fitafita Rusia na feosofi mai. O i inā na ou faatoʻā iloa ai o lea sa ou i le pito na faaavanoa faaleoleo mo le vaegaau a Rusia. Na ou moomoo maimau pe ana matala mai le eleele seʻi folo atu ai aʻu. Peitai, na foliga e leai se mea na faaletonu i le vaai a fitafita.

Na toe faaauau la matou faigamalaga i Zittau, ona matala mai lea o faitotoʻa o le matou pito, ma fetuleni atu i fafo fitafita. Na amata ona latou suesueina uma le pasese. Na o aʻu lava e leʻi suesueina. Na oo lava ina faʻalo mai ia te aʻu le toatele o fitafita, i le manatu ai o aʻu o se ofisa maualuga.

O le mavae o lena mea na faatoʻā matou iloatino ai le tāua o na lomiga, auā o le fausiaina o le Papupuni o Perelini na lē toe maua ai mo sina taimi ni a matou lomiga. Peitai, na matuā lava na lomiga e tausiaina o matou manaoga mo ni nai masina. O le taimi lea, ua mafai ona faia fuafuaga ina ia fesootai ai pea.

O le fausiaina o le Papupuni o Perelini i le 1961 na aumaia ai ni suiga ia i matou i Siamani i Sasae. Peitai, e pei ona masani ai, sa muāʻau pea Ieova ia i matou, i mea uma e tutupu. Sa faaauau ona ia tausia i matou a o iai i faasāsāaga.—E pei ona faamatalaina e Hermann Laube.

[Ata i le itulau 27]

Sa matou olioli i se fonotaga laitiiti i Bautzen