UA FESILI MAI TALAVOU
E Faapefea Ona Ou Uaʻi Atoatoa Atu i se Mea?
Aiseā e faigatā ai ona ou uaʻi atoatoa atu i se mea?
“Ou te lē o toe fiafia e faitau tusi e pei ona sa ou masani ai e oo lava i palakalafa uumi.”—Elaine.
“Pe a ou lē fiafia i se vitiō ou te matamata ai, ou te tago faavave i luma.”—Miranda.
“E tusa lava po o oʻu uaʻi atu i le faia o se mea tāua, ae a ʻīʻī mai laʻu telefoni e na o le alu i ai o loʻu mafaufau po o ai la e text mai.”—Jane.
Po o faafaigatā e faiga faatekinolosi ona e uaʻi atoatoa atu ai i se mea? O le manatu lenā o isi. Na tusi mai Nicholas Carr o se tusitala ma o se tagata atamai i mea tau pulega: “O le tele lava e tatou te faaaogāina ai le Initaneti, o le tele foʻi lenā e tatou te toleniina ai o tatou mafaufau ia lē uaʻi atoatoa atu i mea. E vave ona tatou iloa ma malamalama i faamatalaga ae lē mafai ona uaʻi atoatoa i ai.a”
Seʻi o tatou iloiloina ni mea se tolu e ono faalavelave ai le faatekinolosi i lou uaʻi atoatoa atu i se mea.
Pe a talanoa. Na mātauina e se teine talavou e igoa iā Maria, “e faaaogā e tagata a latou telefoni e lafo ai feʻau tusitusia, taaalo i taaloga pe siaki foʻi le Initaneti i le taimi e talanoa ai i se tagata, ma lē uaʻi atoatoa atu ai i le talanoaga.”
I le taimi o le vasega. Ua faapea mai le tusi Digital Kids, “o le toʻatele o tamaiti e latou te faaaogāina masini faaonapōnei i taimi o vasega e lafo ai feʻau tusitusia, siaki ai le Initaneti ma matamata ai i ata pe faalogologo i musika, ma e lē fesootaʻi mea o loo latou faaaogāina ai masini faaonapōnei i polokalame a le aʻoga.”
I le taimi e fai ai meaaʻoga. Ua faapea mai Chris e 22 ona tausaga, “e matuā faigatā lava iā te aʻu ona lē tilotilo i laʻu telefoni i taimi uma e tatagi ai.” Pe afai o loo e aʻoga, o meaaʻoga atonu sa tatau ona fai i le itula e uma ane ua tolu itula pe sili atu foʻi e fai ai, ona o le faalavelave o au masini faaonapōnei.
O le manatu tāua: E faigatā ona e uaʻi atoatoa atu i se mea, pe a faataga faiga faatekinolosi e faalavelave ma pulea oe.
O se tagata e lē mafai ona uaʻi atoatoa atu lona mafaufau i se mea, e tai pei o se solofanua ulavale e faigatā ona faatonutonu
E faapefea ona faaleleia le uaʻi atoatoa atu i se mea?
Pe a talanoa. Ua faapea mai le Tusi Paia: “Ia vaavaai ma le naunau e lē gata i au lava mea, ae i mea foʻi e lelei ai isi.” (Filipi 2:4) Ia faaalia lou manatu mamafa i isi e ala i lou faalogologo lelei atu. Ia vaai i le tagata pe a talanoa i ai, ma aua neʻi faatagaina au masini faaonapōnei e faalavelave iā te oe.
“Pe a talanoa ma se tasi, ia taumafai e teena lou naunau e siaki lau telefoni. Ia faaaloalo i le tagata o loo e talanoa i ai, e ala i le uaʻi atoatoa atu iā te ia.”—Thomas.
FESOASOANI: Pe a e talanoa i se tagata, ia tuu lau telefoni i se mea e te lē iloa atu ai. Na faapea mai tagata suʻesuʻe, o le iai iā te oe o le telefoni e faalavelave ai i lou uaʻi atoatoa i se mea. E pei le telefoni o se faailoilo, e taʻu atu ai iā te oe ua toeitiiti tupu se mea e faalavelave ai i lou uaʻi atoatoa atu.
I le taimi o le vasega. Ua faapea mai le Tusi Paia: “Ia uaʻi atu i la outou faalogo.” (Luka 8:18) E faapefea ona e faatatauina lenā mataupu silisili? Pe afai e faataga ona e faaaogāina le Initaneti i le potu aʻoga, aua le siakia au feʻau tusitusia, taalo i taaloga, pe talanoa ma isi i le Initaneti i le taimi e tatau ai ona e uaʻi atoatoa atu i le vasega.
“Ia taumafai e uaʻi lelei i le vasega ma fai ni au faamaumauga. Pe a mafai, ia nofo i le laina pito i luma o le vasega ina ia ʻalofia ai le tosina ese o lou mafaufau.”—Karen.
FESOASOANI: Ia faaaogā se api e tusi ai au faamaumauga nai lo o le komepiuta. Ua faailoa mai e suʻesuʻega, o le faia faapea o le a lē tosina ese ai lou mafaufau ma mafai ai ona e manatua lelei mea na e aʻoaʻoina.
I le taimi e fai ai meaaʻoga. Ua faapea mai le Tusi Paia: “Ia maua le atamai, ia maua foʻi le malamalama.” (Faataoto 4:5) O le mauaina o le atamai ma le malamalama, e aofia ai le mafaufau loloto i se mea nai lo o le faatopelau ona fai o se meaaʻoga tau lava ina ia pasi ai i le suʻega.
“Pe a fai aʻu meaaʻoga, e tuu laʻu tablet i le Airplane mode ma uaʻi lelei i aʻu meaaʻoga. Ou te lē siakia foʻi ni feʻau tusitusia. Pe a ou manaʻo e manatua se mea, ona ou tusia lea i lalo.”—Chris.
FESOASOANI: Ia faamautinoa o le nofoaga e fai ai au meaaʻoga, e mafai ai ona e uaʻi atoatoa atu. Ia tausia lelei le mamā ma aua neʻi gasu.
a Mai le Tusi The Shallows—What the Internet Is Doing to Our Brains.