Mea e Tatau Ona E Iloa e Faatatau i le Malalia

I le 2013, i se fua faatatau a le Faalapotopotoga o le Soifua Mālōlōina i le Lalolagi, e silia i le 198 miliona tagata na aafia i le malalia, ma pe ā ma le 584,000 ē na maliliu ai. E toetoe o le toʻa 4 mai i le toʻa 5 o ē na maliliu, o le fanau e i lalo ifo o le lima tausaga. Ua avea lenei faamaʻi ma lamatiaga i le pe ā ma le selau atunuu ma vaipanoa i le lalolagi aoao, ma e ono aafia ai le pe ā ma le 3.2 piliona o tagata.

1 O LE Ā LE MALALIA?

O le malalia o se faamaʻi e māfua mai i ni meaola ninii. O ona āuga e aofia ai le fiva, maalili, afu, tigā le ulu ma le tino, faafaufau ma puaʻi. E fai ma oso āuga i le taʻi 48 i le 72 itula, e fua lava i le ituaiga o meaola ninii o loo aafia ai, ma po o le ā foʻi le umi talu ona aafia ai le tagata.

2 E FAAPEFEA ONA PEPESI LE MALALIA?

O meaola ninii e māfua ai le malalia, ia e taʻua o le Plasmodia, e mafai ona oo atu i alātoto o se tagata pe afai e ū e le namu fafine e taʻua o le Anopheles.
E faasolo ina oo atu nei meaola ninii i sela o le ate o se tagata ua aafia, ma fanafanau ai i inā.
Pe a pā se sela o le ate, ona salalau atu lea o nei meaola ninii, ma oo atu ai i sela mūmū o le toto. O i inā la e faaauau ai ona toe fanafanau meaola ninii.
Pe a pā se sela mūmū o le toto, ona toe salalau atu lea o meaola ninii i isi foʻi sela mūmū o le toto.
E faaauau ona pāpā sela mūmū o le toto ma salalau atu meaola ninii. E masani ona vaaia āuga o le malalia i se tagata, i so o se taimi lava e pā ai se sela mūmū o le toto.

3 E FAAPEFEA ONA PUIPUIA OE?

Pe afai e te nofo i se atunuu e pepesi ai le malalia . . .

Ia faaaogā se taʻinamu, ma e tatau ona
- fana i se vailaau e tapē ai namu.
- leai ni pūpū po o ni masaesae.
- afe lelei i lalo o le faamalū pe tatao i ni maa.
Ia faaaogā se vailaau e tapē ai namu e faga ai totonu o lou fale.
Pe a mafai, ia faaaogā mea valavala (screens) e pupuni ai faitotoʻa ma faamalama, ma faaaogā ea mālūlū ma ili, ina ia tutuli ese ai namu mai i totonu o le fale.
Ia fai ofu e lanu vaivai ma ufi ai le tino atoa.
Pe a mafai, ia ʻalofia togāvao ia e tele ai namu, ma mea e toʻa ai vai ia e tuufua ai namu.
Pe afai ua e aafia i le malalia, ia saʻilia loa se togafitiga.

Pe afai o e fuafua e asiasi i se atunuu e pepesi ai le malalia . . .

Ia saʻili ni faamatalaga e faatatau i le malalia a o e leʻi faimalaga atu. E eseese ituaiga o meaola ninii e māfua ai le malalia mai lea vaipanoa i lea vaipanoa, ma o i inā e fua i ai le ituaiga fualaau e aogā. Ia faafesootaʻi foʻi lau fomaʻi i ni mea e manaʻomia ona e iloa e tusa ai ma lou soifua mālōlōina.
I lau asiasiga, ia mulimuli i taʻiala o loo maua i lenei mataupu, mo i latou e nonofo i vaipanoa o loo pepesi ai le malalia.
Pe a e aafia, ia vave saʻili se togafitiga. Ia e iloa e faatoʻā aliaʻe āuga pe a mavae le tasi i le fā vaiaso talu ona e aafia.