Tuinyingisheneyi ku muntu na muntu mu bisangilo bia kakongie

1. Buakinyi atutuushaa ngaluulo mu bisangilo?

BUAKINYI atutuelaa mu bisangilo bia kakongie? Kia kumpala, mbua kutumbisha Yehowa. (Mis. 26:12; 111:1) Atutuelaa dingi mu bisangilo bua’shi tuinyingishene ku muntu na muntu, mu kino kipungo ki bukopo. (1 Tes. 5:11) Nsaa y’atuibuesha mboko kuiyilu bua kutuusha ngaluulo, atukuatshishena ku ino mianda ibidi.

2. Mmishindo kinyi yatudi nayo bua kualuula mu bisangilo bietu?

² Lubingo looso, tui na mishindo ya kutuusha ngaluulo mu bisangilo bietu. Bu kileshesho, mu dia Lubingo, tui balombene kutuusha ngaluulo mu kulonga kua Kitenta kia Mulami mu kakongie. Ku bisangilo bia munkatshi a lubingo, tui kutuusha ngaluulo mu kipindi kia Mabue a muulo a mu Kikudi na Kulonga kua Bible mu kakongie, na mu bingi bipindi bia muisambo na bantu.

3. Nkalakashi kinyi yatudi balombene kufumankana nayo, na mukanda wa Bena-Ebelu 10:24, 25, wi kuitukuasha naminyi?

³ Atue booso atukumiinaa kutumbisha Yehowa, na kunyingisha balanguidi netu. Anka p’atutuusha ngaluulo, tui kufumankana na ino nkalakashi. Tui kupusha bubi bua kutuusha ngaluulo, sunga’shi tui kuikadika na lukalo lukata lua kutuusha ngaluulo, anka nsaa y’atuele mboko muiyilu pangi ta mbalombene kuitusangula bu bi’atukumiinanga. Tui kunyingiila ino nkalakashi yooso naminyi? Atupete ngaluulo i na muulo, mu mukanda wa Mpoolo mutumibua ubaadi mufundile Bena Ebelu. Pa baadi esambila muulo wa kuibunga pamune mu bisangilo, baadi muambe’shi, tui balombene kutuula binangu bietu mu “kwinyingishena ku mashimba.” (Badika Bena-Ebelu 10:24, 25.) P’atumono’shi bangi ba munkatshi muetu mbalombene kunyingishibua p’atutuusha tu bishima tupeela tua lukumiino luetu, abitupa muloo wa kukumiina kutuusha ngaluulo. Su nta mbetusangule misuusa i bungi, tui balombene kuikala na muloo wa’shi bangi mu kakongie, abapete namu nabo mushindo wa kutuusha ngaluulo.​—1 Mp. 3:8.

4. Mmianda kinyi isatu y’atuisambila mu uno muisambo?

⁴ Mu uno muisambo, atuisambila kia kumpala, mushindo watudi balombene kunyingisha bangi mu kakongie kapeela ke na bantu bapeela abatuusha ngaluulo. Dingi, atuisambila mushindo watudia kuinyingishena ku mashimba mu kakongie kakata, muabeelaa maboko kuiyilu kui bantu be bungi bua kualuula. Na ku mfudiilo, atukesambila mushindo watudi balombene kunyingisha bangi ku ki’atuakula nsaa y’atutuusha ngaluulo.

ENYINGISHENEYI KU MASHIMBA MU KAKONGIE KAPEELA

5. Tui kuinyingishena ku mashimba naminyi su mu kakongie mui bantu bapeela?

⁵ Mu kakongie kapeela sunga mu kisaka kia kakongie, t’amuikalaa bantu be bungi babadi balombene kusangula kui muntu akunkusha buabadia kutuusha ngaluulo nya. Ingi nsaa, bi kutunga’shi otengiele ungi muntu atuushe namu ngaluulo kumpala koobe. Bisangilo bi kumueka bu bibatondo, ta biki’abinyingishanyi bantu ku mashimba. Nkinyi kiodi mulombene kukita? Ikala wele mboko yobe muiyilu nka nsaa yooso. P’okitshi biabia, we kutakula namu bangi buabadia kutuusha ngaluulo i bungi.

6-7. Mmushindo kinyi watudia kupeelesha tuinyongoshi tulombene kutuuka pabitale ngaluulo?

⁶ We mulombene kukita kinyi su abikukalakasha bua kutuusha ngaluulo? Be bungi, abapushaa nka bino. Biabia, bua kunyingisha bakuenu balume na bakashi ngofu, abitungu opeeleshe tuinyongoshi tulombene kutuuka pabitale ngaluulo yobe. We kuibikita mushindo kinyi?

⁷ We mulombene kupeta bungi bukuashi p’otaluula bingi binangu biabadi batuushe mu Kitenta kia Mulami.b Bu kileshesho, kuilumbuula kua kalolo. (Nki. 21:5) P’onyiisha kuiwubidishena na mianda y’obadika, abinyiisha nkubofuila biodia kupusha muloo wa kutuusha ngaluulo. Dingi, tuusha ngaluulo yipi. (Nki. 15:23; 17:27) P’otuusha ngaluulo yipi, tuekalakasha pabitale kia kuakula nya, ngaluulo yipi ngilombene kutushibua pangi na penda kishima kimune sunga bibidi, pangi i kubofuila bakuenu balume na bakashi buabadia kupusha kalolo kukila lualuulo lui bula lui na binangu bi bungi. P’otuusha ngaluulo yipi mu bishima biobe’be nabene, olesha’shi we muilumbuule kalolo na’shi we na mianda ayipushika kalolo.

8. Yehowa amonaa kuikitshisha kuetu naminyi?

⁸ Bi kuikala naminyi su otompa bino bioso binangu kadi, okiuepusha nka mukalakashue bua kutuusha ngaluulo ikile pa lumune sunga ibidi? Ikala mushinkamishe’shi Yehowa asangalaa na kuikitshisha koobe kua binyibinyi, bua kiakia kiodi mulombene kukita muyile ngobesha yobe. (Luk. 21:1-4) Yehowa, t’etutekaa’shi tukite bi bungi bikile ngobesha yetu nya. (Fid. 4:5) Ata kitshibilo kia kiodi mulombene kukita, wate kepatshila ka kuikikita, na wele nteko bua kupeta eshimba ditaale. Kano kepatshila, nkalombene kuikadika ka kutuusha lualuulo lumune luipi.

ENYINGISHENEYI KU MASHIMBA MU KAKONGIE KAKATA

9. Ndukalakashi kinyi lulombene kutuuka mu kakongie kakata?

⁹ Su mu kakongie kenu mui balungudi be bungi, we mulombene kupeta ingi nkalakashi ilekeene. Pangi bakuetu be bungi balume na bakashi, abatuushaa ngaluulo i bungi kukila obe winyi elaa mboko muiyilu misuusa i bungi. Bu kileshesho, mukuetu mukashi Danielle, baadi akumiina nka misuusa yooso kutuusha ngaluulo mu bisangilo.c Baadi amono’shi nyi nkipindi kia ku lulanguilo luaye, na’shi ngi mushindo wa kunyingisha bangi na kunyingisha lukumiino luaye ku malongiesha a mu Bible. Anka, nsaa ibaadi mukatukie enda mu kakongie kakata, ta babaadi abamusangula buadia kutuusha ngaluulo nya, bibaadi pangi mpaa na abipu bisangilo kushi aye kusangudibua. Amba’shi: “Naadi muinyongole ngofu.” Na’shi: “Naadi muipushe nka bu ami bashimisha kineemo kikata. Nsaa y’abikitshika misuusa na misuusa, we kubanga kuiyipusha su kuete ebikitshiina mu kukumiina kuaye.”

10. Mmushindo kinyi watudi balombene kutamisha muabi wetu wa kutuusha ngaluulo?

¹⁰ We kupusha bibaadi bipushe mukuetu mukashi Danielle su? Su ngi biabidi, we kubanga kupusha bi bubi oleka na kubanga kutuusha ngaluulo, na obanga kuteemesha penda bisangilo bisumanga. Anka tolekanga kuikitshisha bua kutuusha ngaluulo. We kukita kinyi? We mulombene kumona bu abikukuasha p’olumbuula ngaluulo i bungi bua kisangilo kioso. Dingi, su nta mbakusangule bua kutuusha ngaluulo ya kumpala p’anulongo, oki na mishindo yodi mulombene kutuusha ngaluulo sunga paki’apatungunuka bisangilo. Nsaa yuelumbuula bua kulonga kua Kitenta kia Mulami, nangushena pabitale mushindo wi kikoso kioso akipushena na mutue wa muanda wa muisambo. Su b’okitshi biabia, opete ngaluulo i buwa yodi mulombene kutuusha mu kuno kulonga. Kukatusha biabia, we mulombene kulumbuula ngaluulo ya mu kikoso akisambila bia binyibinyi bia mu Bible bi bukopo ngofu kupatuula. (1 Kod. 2:10) Buakinyi? Muanda pangi kui kuikadika bantu bapeela abatuusha ngaluulo mu kiakia kipindi kia dilongiesha. Bi kuikadika naminyi sunga otumikila bino bioso binangu, kadi omono’shi kunyima kua bisangilo bi bungi, tue mupete mushindo odia kutuusha ngaluulo? Kumpala kua bisangilo, we kuimoneena na yawa akunkusha kisangilo kampanda omulungula lukonko lokumiina kualuula.

11. Mukanda wa Bena-Fidipe 2:4 awitunyingisha bua kukita kinyi?

¹¹ Badika Bena-Fidipe 2:4. Mpoolo mutumibua baadi muyokielue, baadi munyingishe bena Kidishitu buabadia kukimba namu buwa bua bangi. Tui kutumikila dino elango mu bisangilo naminyi? Pa kutentekieshanga’shi bangi bantu namu be nka bu atue, abakumiinaa na abo namu kutuushanga ngaluulo.

12. Mmushindo kinyi wi buwa wa kunyingisha bangi mu bisangilo? (Tala dingi kifuatulo.)

¹² Banda kunangushena pabitale uno muanda. Su okuete kuisamba na ba kuuku boobe, we mulombene kuakula nka bi bungi webalekiela mushindo upeela wa kuakula? Atuuku’shi nya! Okumiinaa’shi na abo namu, besambe bakulungule yabo mianda. Mu mushindo umune, mu bisangilo, atukumiinaa kutadiila bua’shi be bungi, bapete mushindo wa kutuusha ngaluulo. Mu binyibinyi, mushindo umune wa ku mishindo i buwa wa kunyingisha bakuetu balume na bakashi, mpatuibapa nsaa yabadia kuakula bi lukumiino luabo. (1 Kod. 10:24) Tubandeyi kutala mushindo watudi balombene kuibikita.

13. Mmushindo kinyi watudi balombene kutadiila bangi bantu batuusha namu ngaluulo mu bisangilo?

¹³ Kintu kimune kiatudia kukita, nkutungunuka na kutuusha ngaluulo yipi, p’atukitshi bino, atulekie nsaa bua’shi be bungi batuushe namu ngaluulo. Bakulu na bangi balungudi bapue kumonamona mianda, mbalombene kuikala bileshesho. Sunga nsaa y’otuusha ngaluulo yipi, leka kuisamba pabitale mianda ikata i bungi. Su buakula mianda yooso i mu kikoso, olekiela bangi tu mianda tupeela bua kuakula. Bu kileshesho, mu kino kikoso, tubakuila mianda ibidi: Kutungunuka na kutuusha ngaluulo yipi, na kuleka kutuusha ngaluulo yooso i mu kikoso. Su bakusangula bua kutuusha lualuulo lua kumpala mu kino kikoso, abitungu wakuile namu sunga lualuulo lumune.

14. Nkinyi kilombene kuitukuasha bua kuata kitshibilo kia kuikala atuele mboko muiyilu? (Tala dingi kifuatulo.)

¹⁴ Fubisha lushinguluilo nsaa yuata kitshibilo kia kutuusha ngaluulo yobe. Su tuekadika atuibuesha mboko muiyilu misuusa i bungi, yawa akunkusha e kumona nka bu atue abamukitshisha bua’shi, ekadikie etusangula nka atue misuusa i bungi, aku namu bangi ta bapetele mushindo wa kualuula. Bino mbilombene kutshobolosha bangi bakutua kuela maboko aabo muiyilu.​—Mul. 3:7.

15. (a) Tui kukita naminyi su nta mbetusangule bua kutuusha lualuulo? (b) Yawa akunkusha mmulombene kulesha’shi kuete aata muntu ooso na muulo naminyi? (Tala kashibo akamba’shi: “Su okuete kukunkusha.”)

¹⁵ Su balungudi be bungi bebuesha maboko aabo muiyilu pa tukuete kulonga, ta tui balombene kutuusha ngaluulo i bungi bu bi’atukumiinanga nya. Ingi nsaa, mukunkushi mmulombene kukutua mushindo wadia kuitusangula atue booso. Biobino abinyongoshaa, anka tatukumanga kuibiata bu muanda wa pa bupenka nsaa yabashi betusangule bua kutuusha ngaluulo.​—Mul. 7:9.

16. Tui kunyingisha baaba babatuusha ngaluulo naminyi?

¹⁶ Su tue mupete mushindo wa kutuusha ngaluulo i bungi bu bi’okumiinanga, buakinyi tue kuteemesha kalolo bangi p’abaluula bua’shi kunyima kua bisangilo webatumbula bua ngaluulo yabo? Bakuenu balume na bakashi, pangi be kuata lualua lutumbu lobe bu kunyingishibua kukata, nka bu bibadia kuibanyingisha ngaluulo yobe i bodia kutuusha. (Nki. 10:21) Kutumbula bangi, nyi ngungi mushindo watudi balombene kuinyingishena ku mashimba.

INGI MISHINDO YA KUINYINGISHENA KU MASHIMBA

17. (a) Ba nambutuile mbalombene kukuasha bana babo buabadia kulumbuula ngaluulo i buwa naminyi? (b) Muyile video, mmatabula kinyi ananka aatungu bua kulumbuula ngaluulo? (Tala dingi mayi e kuushi ku’esaki.)

¹⁷ Mmushindo kinyi watudi balombene kuinyingishena ku mashimba mu bisangilo bietu? Su we nambutuile, kuasha bana bobe bakinga buabadia kulumbuula ngaluulo i buwa muyile bipua biabo. (Mat. 21:16) Ingi nsaa, akuikadikaa mianda i na muulo, bu mianda itale mulume na mukashi, sunga mianda ya mu muikeelo yanukuete kulonganga. Anka, kui kuikadika namu pangi kikoso kimune sunga bibidi, bilombene muana atuusha ngaluulo. Dingi, kuasha bana bobe buabadia kupusha buakinyi ta nsaa yooso y’abeele maboko muiyilu, yabadi balombene kuibasangula nya. Kuno kuibapatuluila, nkulombene kuibakuasha biabasha kuinyongola nsaa y’abasangula bangi bua kutuusha ngaluulo.​—1 Tim. 6:18.d

18. Mmushindo kinyi watudi balombene kuleka kutuula binangu nka kuatudi atue banabene nsaa y’atutuusha ngaluulo? (Nkindji 27:2)

¹⁸ Atue booso, tui balombene kulumbuula ngaluulo ayinyingisha bua kutumbisha Yehowa na kunyingisha bena Kidishitu netu. (Nki. 25:11) Nsaa y’abetusangula bua kuakula mianda yatudi bamone mu kikoso, abitungu tulekie kuakula mianda i bungi pa bitutale atue banabene. (Badika Nkindji 27:2; 2 Kod. 10:18) Pa mutue pa biabia, atuikitshisha buatudia kutuula binangu bietu nka kui Yehowa, Muiyi diaye, na kui muilo waye ooso ushima. (Kibaf. 4:11) Biabia, su muanda wi mu kikoso awitutekie buatudia kuakula mianda yatudi bamone ya pa bupenka, bi buwa tuiyakule. Kileshesho kia uno muanda, ki mu kikoso akilondo kia mu uno muisambo.

19. (a) Mbipeta kinyi abitukaa nsaa y’atulesha’shi atuataa bantu booso be mu kakongie na muulo? (Bena-Looma 1:11, 12) (b) Mmianda kinyi namu yuekalaa na lutumbu pa bupenka pabitale ngaluulo ya mu bisangilo?

¹⁹ Su ta kui miya ya kulonda ya mushindo watudi balombene kutuusha ngaluulo, atue booso tui balombene kuikitshisha bua kutuusha ngaluulo yetu ayinyingisha. Bino mbilombene kulesha’shi ngaluulo yetu, i kunyiisha kuikala yipi. Sunga’shi, bino mbilombene kulesha’shi atukumiina namu’shi bangi bapete namu mushindo wabadia kualuula nabo. P’atutuulu binangu mu kukimba kua buwa bua bangi mu bisangilo bia kakongie, atue booso tui balombene kuikala na muloo wa ‘kwinyingishena ku mashimba.’​—Badika Bena-Looma 1:11, 12.