Si të bësh një skemë?
KUR caktohen të mbajnë fjalim, shumë lodhen për ta shkruar të tërin, që nga hyrja e deri te mbyllja. Deri sa e mbarojnë, mund ta kenë shkruar kushedi sa herë në fletë të papastër. Ky proces mund të kërkojë orë të tëra.
A i përgatit në këtë mënyrë fjalimet? A do të doje të mësoje një mënyrë më të lehtë? Nëse mëson si të bësh një skemë, nuk do të kesh më nevojë që çdo gjë ta shkruash në letër. Kështu do të kesh më shumë kohë për të provuar si do ta mbash fjalimin. Jo vetëm që do ta kesh më të lehtë të mbash fjalime, por ato do të jenë më interesante për t’u dëgjuar e më motivuese për auditorin.
Natyrisht, fjalimet publike që mbahen në kongregacion kanë skemë bazë. Megjithatë, për shumicën e fjalimeve të tjera nuk sigurohet një e tillë. Mund të të caktohet vetëm argumenti ose tema, ose mund të të kërkohet të trajtosh ndonjë material specifik të botuar. Nganjëherë mund të të jepen vetëm disa udhëzime. Për të gjitha këto caktime, duhet të bësh vetë një skemë.
Modeli në faqen 41 do të të japë një ide për mënyrën se si mund të bëhet një skemë e shkurtër. Vër re që secila nga pikat kryesore fillon në të majtë dhe është shkruar me shkronja të mëdha. Poshtë secilës pikë kryesore janë renditur mendimet që e mbështetin atë. Pikat shtesë që do të përdoren për të zhvilluar këto mendime janë renditur poshtë tyre dhe janë të zhvendosura paksa në të djathtë. Shqyrtoje me kujdes këtë skemë. Vër re që dy pikat kryesore lidhen në mënyrë të drejtpërdrejtë me temën. Gjithashtu, pikat dytësore nuk janë thjesht aspekte interesante. Përkundrazi, secila mbështet pikën kryesore poshtë së cilës ndodhet.
Kur ta përgatitësh skemën, mund të mos dalë tamam si ky model. Por nëse kupton parimet që përfshihen, këto do të të ndihmojnë ta organizosh materialin dhe të përgatitësh një fjalim të mirë brenda një kohe të arsyeshme. Si duhet të veprosh?
Analizo, përzgjidh dhe organizo
Në fillim të duhet tema. Tema nuk është thjesht një argument i përgjithshëm që mund të përmblidhet me një fjalë të vetme. Ajo është ideja qendrore që dëshiron të përcjellësh dhe tregon këndvështrimin nga i cili ke ndër mend ta trajtosh argumentin tënd. Nëse tema të është caktuar, analizo me kujdes secilën fjalë kryesore të saj. Në qoftë se duhet ta zhvillosh temën e caktuar duke u bazuar te ndonjë material i botuar, studioje materialin duke pasur parasysh temën. Nëse të është caktuar vetëm argumenti, atëherë temën do ta zgjedhësh ti. Megjithatë, para se ta bësh këtë, mund të jetë e dobishme të bësh disa kërkime. Kur ke një mendje të hapur, shpesh mund të gjesh ide të reja.
Ndërsa ndërmerr këta hapa, pyet vazhdimisht veten: ‘Pse është i rëndësishëm ky material për auditorin tim? Cili është pikësynimi im?’ Nuk duhet të kesh si synim vetëm që të trajtosh materialin ose të mbash një fjalim interesant, por t’i përcjellësh diçka të dobishme auditorit. Kur pikësynimi yt fillon të marrë formë, hidhe me shkrim. Kujtoja vazhdimisht vetes gjatë përgatitjes.
Pasi të kesh përcaktuar pikësynimin dhe të kesh zgjedhur temën në përputhje me të (ose pasi të kesh analizuar se si përshtatet me atë pikësynim tema që të është caktuar), mund të bësh kërkime më specifike. Kërko material që do të jetë veçanërisht i vlefshëm për auditorin tënd. Mos u kënaq me gjëra të përgjithshme, por kërko pika specifike që janë informative dhe vërtet të dobishme. Ji realist për sa i përket sasisë së kërkimeve që bën. Në shumicën e rasteve, do të gjesh menjëherë më shumë informacion sesa mund të përdorësh, prandaj do të të duhet të jesh përzgjedhës.
Përcakto pikat kryesore që duhet të trajtosh me qëllim që të zhvillosh temën dhe të arrish pikësynimin. Këto do të jenë skeleti i fjalimit, skema bazë. Sa pika kryesore duhet të ketë fjalimi? Ka të ngjarë që dy pika të jenë të mjaftueshme, nëse fjalimi është i shkurtër, por edhe sikur fjalimi të jetë njëorësh, pesë pika janë të mjaftueshme. Sa më pak pika kryesore të ketë fjalimi, aq më shumë ka të ngjarë t’i mbajë mend auditori.
Pasi të kesh përcaktuar temën dhe pikat kryesore, organizo materialin që ke nxjerrë nga kërkimet. Përcakto se çfarë lidhet drejtpërdrejt me pikat kryesore. Zgjidh hollësi që do t’i japin origjinalitet fjalimit tënd. Kur të zgjedhësh shkrimet që mbështetin pikat kryesore, shëno idetë që do të të ndihmojnë të arsyetosh në mënyrë logjike rreth atyre shkrimeve. Vendose çdo mendim poshtë pikës kryesore së cilës i përket. Nëse ndonjë informacion nuk i përshtatet asnjërës prej pikave kryesore, hiqe—edhe sikur të jetë shumë interesant—ose vendose në arkiv për ta përdorur një herë tjetër. Mbaj vetëm materialin që përshtatet më mirë. Nëse përpiqesh të trajtosh tepër material, do të të duhet të flasësh shumë shpejt dhe nuk do të arrish të trajtosh siç duhet asgjë. Është më mirë të trajtohen pak pika, të cilat të kenë vërtet vlerë për auditorin dhe të jenë të trajtuara mirë. Mos dil nga koha që të është caktuar.
Në këtë pikë, rendite materialin në radhë logjike, po qe se nuk e ke bërë më parë këtë. Luka, një nga shkrimtarët e Ungjijve, veproi kështu. Pasi grumbulloi me bollëk fakte që kishin të bënin me argumentin e tij, i organizoi «sipas një radhe logjike». (Luka 1:3) Mund ta renditësh materialin sipas radhës kronologjike ose sipas argumenteve, mundësisht sipas radhës shkak-pasojë ose problem-zgjidhje, në varësi të asaj që është më e efektshme për të arritur pikësynimin tënd. Nuk duhet të ketë kalime të papritura nga një ide në një tjetër. Duhet t’i udhëheqësh dalëngadalë dëgjuesit nga një mendim te tjetri, pa u shkaktuar hendeqe që mezi kapërcehen. Dëshmitë e paraqitura duhet ta çojnë auditorin drejt një përfundimi logjik. Ndërkohë që organizon materialin, mendo se si do t’i tingëllojë auditorit paraqitja e këtij materiali. A do ta ndjekin me lehtësi arsyetimin tënd? A do të nxiten për të vepruar në bazë të asaj që dëgjojnë, në përputhje me synimin që ke në mendje?
Më pas, përgatit një hyrje që ngjall interes për argumentin tënd dhe që i tregon auditorit se ajo që do të trajtosh ka vërtet vlerë për ta. Mund të jetë e dobishme t’i shkruash disa nga fjalitë e para. Së fundi, planifiko një mbyllje nxitëse që është në përputhje me pikësynimin tënd.
Nëse e përgatit skemën mjaft kohë më përpara, do të kesh kohë ta përpunosh para se të mbash fjalimin. Për shembull, mund ta shohësh të nevojshme t’i mbështetësh disa ide me ca statistika, me ndonjë ilustrim ose përvojë. Duke përdorur ndonjë ngjarje aktuale ose ndonjë aspekt me interes aty ku banon, mund ta ndihmosh auditorin që ta kuptojë më lehtë se si zbatohet për ta materiali. Ndërsa e rishikon fjalimin, mund të kuptosh se ke më shumë mundësi për t’ia përshtatur informacionin auditorit. Ky proces analizimi dhe përpunimi është thelbësor për ta kthyer materialin e mirë në një fjalim të efektshëm.
Disa oratorë mund të kenë nevojë për më shumë shënime se të tjerët. Mirëpo, në qoftë se e organizon materialin në bazë të pak pikave kryesore, heq materialin që nuk i mbështet me të vërtetë këto pika dhe vendos idetë në radhë logjike, do të shohësh që me pak përvojë, nuk do të kesh më nevojë të shkruash gjithçka. Sa shumë kohë që mund të të kursejë kjo! Gjithashtu, cilësia e fjalimeve të tua do të përmirësohet. Do të jetë e dukshme që po nxjerr vërtet dobi nga arsimimi në Shkollën e Shërbimit Teokratik.