Jailiba

I buta pakisei taa Jesosi bi „si” di mama u di mii, nöö hën „tjali fëën kisi ën” u? (Luk. 7:13) Ma na kisi nöö tjali u di mujëë bi kisi Jesosi, ma Jesosi bi du wan soni u lei taa a ta fii dëën tu. A bi piki di mujëë taa: „Mujëë o, kabuka.” Hën a du wan soni u heepi di mujëë. A bi weki di womi mii u di mujëë ko a libi baka, hën a piki di mujëë faa ko tei di mii fëën (Luk. 7:14, 15). Andi u sa lei a di weki di Jesosi bi weki di womi mii aki ko a libi baka? U ta lei taa u musu ta fii da sëmbë di ta tjali. Leti kuma Jesosi, u sa mbei möiti fuu fii da sëmbë di ta tjali te u ta buta pakisei a de. U sa lei taa u ta fii da wotowan te u ta taki soni di sa da de taanga, söseei te u ta du soni di sa heepi de (Nöng. 17:17; 2 Kol. 1:3, 4; 1 Pet. 3:8). Dee pikipiki soni dee joo du o sa da de taanga. w23.04 bld. 5-6 pal. 13-15

Hii fa Jesosi bi sabi taa di mati fëën bi lasi libi, tökuseei a bi fika tu daka jeti a di kamian ka a bi dë ufö a bigi waka go a Betania. Wë di Jesosi bi dou a Betania, nöö Lazalosi bi dëdë fö daka kaa. Ma Jesosi bi o du wan soni di bi o tja wini ko da dee mati fëën, söseei di bi o tja gafa ko da Gadu (Joh. 11:6, 11, 17). U sa lei wan soni u di woto aki te a nama ku di dë di u ku wotowan dë mati. Pakisei di soni aki: Di Maita ku Malia bi manda di bosikopu da Jesosi, de an bi hakisi ën faa ko a Betania. Ma manda de bi manda bosikopu piki Jesosi taa hën gaan mati Lazalosi dë ku suwaki (Joh. 11:3). Di Lazalosi dëdë, nöö Jesosi bi sa weki ën ko a libi baka, söndö faa go a Betania. Ma na sö a bi du soni. A bi go a Betania sö taa a bi sa dë makandi ku Malia ku Maita. I abi wan mati di o ko heepi i aluwasi ee ja bi hakisi ën faa ko heepi i ö? Ee sö, nöö hën da i sa dë seiki taa a o ko heepi i „te fuka dë” (Nöng. 17:17). Boo libi ku dee mati fuu leti kumafa Jesosi bi libi ku dee mati fëën! w23.04 bld. 10 pal. 10-11

So juu te wan fuka miti u, nöö u sa si kuma di njunjun goonliba di Jehovah paamusi u an o ko möönsö. Di soni aki kë taki taa di biibi fuu suwaki ö? Wë aan fu dë sö. Buta pakisei a di soni aki. Te tjuba ta kai sömëni wiki longi, nöö kandë u sa si kuma sonu an o jabi möön. Ma te u kaba fëën sonu ta jabi. Sö nöö a dë taa te u lasi hati gaanfa seei, nöö u sa ta si kuma nöiti di njunjun goonliba o ko. Ma ee di biibi fuu taanga, nöö woo dë seiki taa di soni di Gadu paamusi u o pasa tuutuu (Ps. 94:3, 14, 15; Heb. 6:17-19). Di dë di woo dë seiki u di soni dë, o mbei taa woo sa buta di dini u Jehovah a di fosu kamian a u libi go dou. Di peleikiwooko da wan woto soni ka u musu lei taa u abi wan taanga biibi. Sömëni sëmbë ta si kuma di njunjun goonliba di Gadu paamusi u, an dë wan tuutuu soni (Mat. 24:14; Eze. 33:32). Wa musu ko ta si dee soni dee Jehovah ta lei u kumafa dee lö sëmbë dë ta si de. Fëën mbei u musu ta du soni u mbei di biibi fuu ko möön taanga. w23.04 bld. 27 pal. 6-7; bld. 30 pal. 14

I bi hakisi iseei wan daka kaa ee Jehovah ta piki dee begi fii ö? Sömëni sëmbë ta hakisi deseei di soni aki. Sömëni baaa ku sisa bi taki taa de bi hakisi deseei di soni aki kaa, möönmöön di fuka bi ta miti de. Te soni ta miti u, nöö a sa ta möön taanga da u fuu si unfa Jehovah ta piki dee begi fuu. Faandi mbei u sa dë seiki taa Jehovah ta piki dee begi u dee dinima fëën? Di Bëibel ta piki u taa Jehovah lobi u gaanfa seei, söseei taa a ta kai u gaan soni (Hag. 2:7; 1 Joh. 4:10). Fëën mbei a ta da u taanga fuu begi ën, nöö u hakisi ën faa heepi u (1 Pet. 5:6, 7). A kë fuu ku ën dë mati, söseei a kë fuu hoi dou te fuka ta miti u. Sömëni woto dë a di Bëibel di ta lei u unfa Jehovah bi piki dee begi u dee dinima fëën. I sabi wan u dee woto dë u? w23.05 bld. 8-9 pal. 1-4

Malia bi dë wan mati u Jehovah. Hënseei bi ta mbei möiti faa sa abi wan taanga biibi go dou. A bi sabi Gadu Wöutu bumbuu. A bi ta tei ten ta kai pakisei a dee soni dee a bi ta lei tu (Luk. 2:19, 51). U sa dë seiki taa di dë di Malia ku Gadu bi dë gaan mati, hën bi heepi ën faa ko dë wan bumbuu mujëë. Sömëni mujëë u di ten aki ta mbei möiti u waka a Malia baka. Wan sisa de kai Emiko bi taki taa: „Di ma bi tööu, nöö mi bi abi wan ten ka mi bi ta lei soni u Bëibel. Ma di mi ko tööu, hën mi bi ko si taa u di mi manu hën bi ta begi, ta tei fesi a di Wosudendu Dini, mbei mi bi ko ta leiki nëën faa ta heepi mi u di biibi u mi ko möön taanga. Ma mi bi ko fusutan taa miseei hën bi musu ta mbei möiti u mi ku Jehovah sa dë mati go dou. Fëën mbei nöunöu mi buta wan ten ka mi sa ta begi di Gadu u mi, söseei ka mi sa ta lesi di Wöutu fëën, ta kai pakisei a dee soni dee mi ta lei nëën” (Gal. 6:5). Un dee mujëë dee tööu, te un ta mbei möiti go dou fuunu ku Jehovah ko dë möön gaan mati, nöö dee manu fuunu o möön lobi unu, söseei de o ta möön gafa unu.​—Nöng. 31:30. w23.05 bld. 21-22 pal. 6

Wa ta abi gaan lesipeki da Jehovah te de pai u. Useei musu mbei möiti fuu ko abi ën. Wan fasi fa u sa ko abi ën, hën da te u ta luku dee soni dee a mbei. U sa si a dee soni dë unfa Gadu köni, unfa a abi makiti, ku unfa a lobi sëmbë tjika. Te u ko si di soni dë, nöö woo ko abi gaan lesipeki dëën, söseei woo lobi ën gaanfa (Lom. 1:20). Wan woto fasi fa u sa ko abi gaan lesipeki da Gadu, hën da te u ta begi hii juu. Möön u ta begi, möön woo ko ta biibi taa Jehovah dë tuutuu. Te u ta hakisi ën faa heepi u te tesi ta miti u, nöö di soni dë ta heepi u fu wa fëëkëtë taa a abi gaan makiti. Te u ta dëën tangi u di a manda di Womi mii fëën ko dëdë da u, nöö u ta toona mëni fa a lobi u tjika. Te u ta begi Jehovah faa heepi u ku wan bookohedi di u abi, nöö di soni dë ta heepi u fu wa fëëkëtë taa a köni tuutuu. Dee lö begi aki ta mbei u ko abi gaan lesipeki da Jehovah, söseei de ta heepi u fu wa du soni di sa mbei u ku ën poi. w23.06 bld. 15 pal. 6-7

Jehovah ta da dee sëmbë fëën wëti di an taanga u fusutan. Di tii kulupu u di ten u dee fesiten Keesitu sëmbë, bi taki u dii fasi fa Keesitu sëmbë musu hoi gingin a dee soni di de sabi: Di fosu soni, hën da de an musu dini poipoi gadu, ma de musu dini Jehovah wanwan. Di u tu soni, hën da de musu ta si buuu kuma wan santa soni. Nöö di u dii soni, hën da de musu ta libi kumafa di Bëibel ta taki, a di së u manu ku mujëë soni (Tjab. 15:28, 29). Unfa Keesitu sëmbë sa piki Jehovah buka a dee dii soni aki? Wa ta dini poipoi gadu, Jehovah wanwan nöö u ta dini. Jehovah bi piki dee Isaëli sëmbë taa hën wanwan nöö de musu dini (Deto. 5:6-10). Di Didibi bi ko pooba Jesosi, hën Jesosi bi taki gbelin taa Jehovah wanwan u musu dini (Mat. 4:8-10). Fëën mbei wa ta dini poipoi gadu. Boiti di dë, wa ta dini libisëmbë aluwasi ee de dë hedima u keiki, politikima, nasö nëbai sëmbë di dë kandama, sportma, nasö fëlonma. Wa ta si de kuma gadu. U ta hoi useei a Jehovah, söseei hën wanwan tö u ta dini. Hën da di Sëmbë di „mbei hii soni u mundu tuu”.​—Ako. 4:11. w23.07 bld. 14-15 pal. 3-4

Dee sëmbë u di goonliba u Saatan aki lobi fanafiti libi a di së u manu ku mujëë soni, söseei de lo’ u luku fanafiti soni tu (Ef. 4:19). Fëën mbei u musu mbei möiti nöömö fu wa ko lobi soni di an bunu. A Nöngö kapitë 9, a ta taki soni u don ku köni, nöö a ta tei de maaka ku tu mujëë. Hiniwan u de ta kai dee sëmbë ’dee na abi fusutan’. Hiniwan u de ta taki taa: ’Ko a mi pisi ko njan wan soni’ (Nöng. 9:1, 6). Ma soni an ta waka a di seei fasi da dee sëmbë dee nango a dee mujëë aki pisi. Luku andi „di don mujëë” ta taki (Nöng. 9:13-18). A ta bai ta kai dee sëmbë dee na abi fusutan, u de ko nëën pisi ko piizii ku ën. Nöö andi ta pasa ku de? „Dee sëmbë dee an sa du na wan soni u di de dëdë, dë nëën pisi ala.” Di Bëibel ta bai u fu wa nama ku „di fanafiti mujëë” nasö ku di „jajo mujëë”. A ta piki u taa: „Di wosu u di mujëë aki ta mbei sëmbë saka go a geebi” (Nöng. 2:11-19). Nöngö 5:3-10 ta taki soni u wan woto „fanafiti mujëë”, nöö a ta taki taa „dee futu fëën ta mbei a saka go miti dëdë”. w23.06 bld. 22 pal. 6-7

Dee gaanwomi musu dë sëmbë di wotowan sa djeesi a di sabi di de musu sa’ u libi ku wotowan (1 Tim. 3:2, 3). Wan gaanwomi u kemeente an musu ta dë ku di mëni taa wotowan o ta tei dee fan fëën möön di u dee woto gaanwomi, u di a gaandi u de. A ta hoi a pakisei taa di jeje u Jehovah sa mbei hiniwan u dee woto gaanwomi taki wan soni di sa heepi de u de du soni a wan köni fasi. Nöö ee gaansë u dee gaanwomi u di kemeente taki fiti u du wan soni di ta kai ku dee mama wëti u Bëibel, nöö wan gaanwomi di sa’ u libi ku wotowan o dë kabakaba u wooko makandi ku de, aluwasi ee a ta si soni woto fasi. Te wa ta suku fini a soni poi, nöö woo feni sömëni gaan bunu. U ku dee baaa ku dee sisa fuu u ko dë möön gaan mati, söseei woo ta libi fiifii ku useei a di kemeente. U ta wai seei taa u ku tookatooka sëmbë, söseei u ku sëmbë u peipei lö ta dini Jehovah fiifii makandi. Ma u ta möön wai u di u sabi taa u ta djeesi Jehovah di Gadu fuu, a di suku di an ta suku fini a soni poi. w23.07 bld. 25 pal. 16-17

Daniëli bi ta lei soni u dee tjabukama woto u di a bi kë ko sabi unfa soni dë tuutuu. Daniëli bi abi sakafasi tu. A bi sabi taa Jehovah bi o heepi ën faa ko fusutan dee tjabukama woto ee a bi ta hoi hënseei nëën, söseei ee a bi ta piki hën buka (Dan. 2:27, 28). Daniëli bi ta lei taa a bi a sakafasi, u di a bi ta futoou Jehovah (Dan. 2:18). Boiti di dë, Daniëli bi ta öndösuku soni finifini. A bi ta öndösuku soni a dee pisi u di Wöutu u Gadu dee a bi abi (Jel. 25:11, 12; Dan. 9:2). Unfa i sa djeesi Daniëli? Wegi luku faandi mbei i ta öndösuku soni. I ta öndösuku dee tjabukama woto u Bëibel u di i kë ko sabi unfa soni dë tuutuu ö? Ee sö, nöö Jehovah o heepi i (Joh. 4:23, 24; 14:16, 17). Wë so sëmbë sa ta du ën u di de kë feni soni di ta lei taa na Gadu hën mbei sëmbë sikifi di Bëibel. A sö wan fasi de o sa taki taa de abi leti u taki da deseei andi da bunu ku andi da hogi. Ma wa musu ta öndösuku soni a Bëibel u dee lö soni dë hedi. w23.08 bld. 9-10 pal. 7-8

Soni sa ko möön taanga da u te u ta tei useei maaka ku wotowan (Gal. 6:4). Ee u ta du sö, nöö u sa ko ta haun ku de, söseei u sa ko ta fia ku de (Gal. 5:26). A sa pasa taa u ta suku u tja wan soni di wa sa tja, u di u ta mbei möiti nömönömö u du di seei soni di u ta si wotowan ta du, hii fa di fasi fa soni dë da u an ta da u pasi fuu du sö. Ee ’hati fuu ta ko suwaki’ te u ta wakiti longi poi fuu feni wan soni di u kë, nöö an dë u taki taa woo möön fii bookosaka te u ta wakiti fuu feni wan soni di kandë wa o sa feni nöiti! (Nöng. 13:12) Ee u ta du sö, nöö di soni dë sa mbei u ko ta kule fukafuka sö tee taa u ko wei u kule. Na suku u du soni di ja sa du, u di Jehovah seei an ta suku fii du wan soni di a sabi taa ja sa du (2 Kol. 8:12). I sa dë seiki taa Jehovah an ta tei dee soni dee i ta du maaka ku dee soni di wotowan ta du (Mat. 25:20-23). A ta wai ku hii dee soni dee i ta du dëën, a ta wai ku di hoi di i ta hoi dou, söseei a ta wai ku di taanga biibi fii. w23.08 bld. 29 pal. 10-11

Jehovah bi piki di begi u Simison. A bi latja wan sitonu u wata bi sa kumutu nëën, sö taa Simison bi sa feni wata u bebe. Di Simison bebe di wata, hën „a feni kaakiti baka” (Kuutm. 15:19). Baka sömëni jaa, hën Gadu bi mbei di tjabukama de kai Samuëli sikifi di buku Kuutuma. Nöö a di ten dë, a djei kuma wata bi ta kule kumutu a di kamian dë jeti. Te dee Isaëli sëmbë bi si di kamian dë, nöö a bi o sa ta heepi de u de an fëëkëtë taa ee de ta futoou Jehovah, söseei ee de ta hoi deseei nëën, nöö a o ta heepi de. U musu ta suku heepi a Jehovah aluwasi fa u köni tjika, aluwasi fa u sa’ u du soni tjika, söseei aluwasi un pei wooko u bi du dëën a fesi kaa. U musu abi sakafasi, nöö u musu tei taa te u ta buta futoou a Jehovah, nëën ufö soni sa waka bunu da u tuutuu. Leti kumafa Simison bi feni kaakiti di a bi bebe di wata di Jehovah bi dëën, sö nöö useei o feni kaakiti tu te u ta wooko ku hii dee soni dee Jehovah ta seeka da u.​—Mat. 11:28. w23.09 bld. 4 pal. 8-10

Andi u sa du te sëmbë ta du soni u mbei hati fuu boonu, te de ta du soni di ta poi Gadu në, nasö te de ta taki mindimindi soni u di Bëibel? U musu hakisi Jehovah faa da u köni, söseei faa da u di santa jeje fëën, sö taa u sa piki a wan lesipeki fasi. Ma andi u musu du ee u ko fusutan bakaten taa wa bi fan a wan lesipeki fasi? U sa toona begi Jehovah, nöö u pakisei luku unfa u sa du soni möön bunu wan woto pasi. Te u du sö, nöö Jehovah o da u di santa jeje fëën fuu sa hoi useei u hati fuu an boonu, söseei fuu du soni a wan saapifasi. Sömëni Bëibel tëkisi dë di sa heepi u fuu fan a wan lesipeki fasi te soni ta taanga da u. Di santa jeje u Gadu sa heepi u fuu toona mëni dee tëkisi dë (Joh. 14:26). Dee mama wëti dee dë a di buku Nöngö sa heepi u fuu ko abi saapifasi (Nöng. 15:18). Di buku aki ta heepi u tu fuu ko fusutan faandi mbei a dë fanöudu fuu hoi useei te wan soni ta toobi u.​—Nöng. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15. w23.09 bld. 15 pal. 6-7

Apösutu Petuisi bi dini Jehovah ku hii hën hati sömëni jaa longi. A bi ta waka makandi ku Jesosi, a bi go peleiki a kamian ka sëmbë an bi jei di bunu buka jeti, söseei a bi dë wan u dee baaa u di Tii Kulupu u fesiten. Ma di a bi ko sabi taa an bi o libi longi möön, hën Jehovah dëën möön hia wooko faa du dëën. A di pisiten u di jaa 62 te go miti di jaa 64 baka Keesitu, hën Jehovah bi mbei a sikifi tu biifi. Dee tu biifi dë da dee buku u Bëibel di de ta kai 1 Petuisi ku 2 Petuisi (2 Pet. 1:13-15). Petuisi bi sikifi dee tu biifi fëën a di pisiten di dee baaa ku dee sisa u di ten fëën bi „ta tja sömëni pei sitaafu ku fuka” (1 Pet. 1:6). Wanlö hogihati womi bi ta pooba u tja fanafiti libi ku poipoi lei ko a di kemeente (2 Pet. 2:1, 2, 14). Dee Keesitu sëmbë dee bi ta libi a Jelusalen bi ta libi a di pisiten ka ’hii soni bi o kaba’. A di pisiten dë, dee Loomë sodati bi o booko di foto Jelusalen kaba a sösö, söseei di Dju biibi an bi o dë möön (1 Pet. 4:7). U dë seiki taa dee biifi u Petuisi bi heepi dee fesiten Keesitu sëmbë u de hoi dou, hii fa peipei fuka bi ta miti de, söseei u de bi sa dë seekaseeka ta wakiti dee taanga ten dee bi dë a de fesi ta ko. w23.09 bld. 26 pal. 1-2

A lo’ u pasa taa te soni ta taanga da u, nëën useei ta lei u piki sëmbë buka a soni. A kan taa di di kolona siki bi ko, a bi taanga da i fii haika dee baaa di de bi hakisi u fu wa go a komakandi a dee Könuköndë zali möön, söseei fu wa go peleiki da sëmbë a de pisi möön. Ma u di i bi haika de, mbei soni bi waka bunu da i. I ku dee baaa ku dee sisa fii bi dini Jehovah fiifii go dou, söseei Jehovah bi wai ku i. U sa taki taa nöunöu hii u tuu dë seekaseeka fuu du hiniwan soni di dee baaa o hakisi u fuu du, te di gaan fuka dou. Di soni dë hën o heepi u fuu pasa di gaan fuka libilibi! (Jöpu 36:11) U ta mbei möiti fuu ta möön piki Jehovah buka a soni, u di u lobi ën, söseei u di u kë faa wai ku u (1 Joh. 5:3). Nöiti woo sa paka Jehovah u hii dee soni dee a du da u (Ps. 116:12). Ma u sa haika hën ku dee sëmbë dee abi taki a u liba. Ee u ta haika de, nöö woo lei taa u da sëmbë di köni. Nöö te u ta du soni ku köni, nöö Jehovah o wai ku u.​—Nöng. 27:11. w23.10 bld. 11 pal. 18-19

Ee wan ëngëli bi o ko fan ku i, i bi o kë haika andi a kë taki da i ö? Wë a di ten aki wan ëngëli ta fan ku „hii pei nasiön sëmbë, ku hii pei lö, ku hii pei föluku dee ta fan hii dee peipei töngö u goonliba.” Andi a ta taki? A ta taki taa: „Un musu saka unu seei da Masa Gadu e! Un musu hopo ën në. . . Un musu begi Masa Gaangadu ta gafëën, di mbei liba ku goonliba” (Ako. 14:6, 7). Jehovah da di wan kodo tuutuu Gadu di hii sëmbë musu dini. Fëën mbei u musu dë ku tangi a hati seei taa a da u di okasi fuu sa dini ën a di Wosu fëën di wa sa si ku wojo! Andi da di Wosu u Jehovah di wa sa si ku wojo, söseei naasë u sa feni dee soni dee ta taki soni fëën finifini? Di Wosu u Jehovah di u ta taki fëën aki, an dë wan wosu di i sa si ku wojo. Ma a dë di seeka di Jehovah seeka soni da u, sö taa u sa dini ën a di fasi fa a kë, di nama ku di lusupaima di Jesosi ko paka da u. Di apösutu Paulosu bi taki möön soni u di soni aki, a di biifi di abi sikifi da dee Keesitu sëmbë dee bi ta fan Hebelejëntöngö a Judea. w23.10 bld. 24 pal. 1-2

A di jaa 522 bifö Keesitu, hën dee felantima u dee Dju bi mbei di tii u Pëlsia tapa di mbei di de bi ta mbei di Wosu u Jehovah. Ma Sakalia bi piki dee Dju taa de sa dë seiki taa Jehovah o wooko ku di santa jeje fëën u heepi de, u de sa du di wooko go dou aluwasi fa soni bi ta taanga da de. A di jaa 520 bifö Keesitu, hën Könu Daliusi da dee Dju pasi u de mbei di Wosu u Jehovah go dou, söseei a bi da de möni. Boiti di dë, a bi piki dee sëmbë dee bi ta tii di pisiwata u dee Dju u de heepi de (Ësl. 6:1, 6-10). Jehovah bi piki dee sëmbë fëën taa a bi o heepi de ee de mbei möiti u mbei di wosu fëën fosu (Hag. 1:8, 13, 14; Sak. 1:3, 16). Di da di de bi da dee Dju taanga bi mbei taa de bi bigi mbei di Wosu u Jehovah baka di jaa 520 bifö Keesitu, nöö an bi dou feifi jaa seei hën de kaba mbei ën. U di dee Dju bi ta buta di dini di de ta dini Jehovah a di fosu kamian a de libi, hii fa soni bi ta taanga da de, nöö a bi heepi de u de dini ën go dou. Di soni aki bi mbei taa de bi ta dini Jehovah ku piizii.​—Ësl. 6:14-16, 22. w23.11 bld. 15 pal. 6-7

Sömëni sëmbë jei soni u Abahamu kaa, ma gaansë u de an sabi soni fëën wan bëtë. Ma ii sabi te a hia soni u Abahamu. I sabi taa Gadu bi taki taa Abahamu da di „tata u hii dee sëmbë dee ta biibi” (Lom. 4:11). Ma kandë i sa ta hakisi iseei taa: ’Mi sa waka a Abahamu baka, ta biibi Gadu leti kumafa hënseei bi ta biibi ën u?’ Wë aai, i sa du ën. Wan fasi fa u sa ko abi biibi kuma Abahamu, hën da te u ta lei soni fëën. Abahamu bi du soni kumafa Gadu bi piki ën. A bi foloisi go a wan longi köndë, a bi libi a tenti sömëni jaa longi, söseei a bi dë kabakaba u kii di womi mii fëën de kai Isaki da Gadu. Dee soni dë ta lei taa a bi abi wan taanga biibi. Di biibi di Abahamu bi abi, ku dee soni dee a bi du, bi mbei taa Gadu bi feni ën u bunu, söseei hën ku ën bi ko dë mati (Jak. 2:22, 23). Jehovah kë fu hii u tuu ko dë mati fëën, te kisi iseei tu. Fëën mbei a mbei Paulosu ku Jakobosi sikifi soni u Abahamu buta da u a di Bëibel. w23.12 bld. 2 pal. 1-2

Un dee sisa, ko sa’ u fan möön bunu ku wotowan. Keesitu sëmbë musu sa’ u fan bumbuu ku wotowan. Jakobosi da u wan bunu lai a di tëkisi u tide. Te i ta haika bunu te wotowan ta fan, nöö a sö wan fasi i ta lei de taa ’i ta fii ku de’ (1 Pet. 3:8). Ee ja dë seiki taa i ta fusutan di soni di di sëmbë ta taki, nasö unfa a ta fii, nöö a bi o möön bunu fii hakisi ën. Nöö pakisei bunu ufö i fan (Nöng. 15:28). Hakisi iseei dee soni aki: ’Di soni di mi o taki dë wan tuutuu soni ö, söseei a o da wotowan taanga u? A o lei taa mi abi lesipeki, söseei taa mi lobi wotowan u?’ Lei wan soni a dee sisa dee ta haika bunu, söseei dee ta fan a wan suti fasi ku wotowan (Nöng. 31:26). Buta pakisei a di fasi fa de ta fan ku wotowan. Möön i ta mbei möiti fii ko sa’ u fan ku wotowan, möön i ku wotowan o sa ta libi fiifii. w23.12 bld. 21 pal. 12

A di ten aki, Jehovah sa tei dee famii fuu, dee mati fuu, nasö dee gaanwomi u de heepi u. Ma te soni ta hebi da u gaanfa seei, nöö a sa pasa taa wa ta kë dë a woto sëmbë dendu. U ta kë u de disa u be u dë fuu u wanwan. Wë a dë u fusutan. Ma andi u sa du u Jehovah sa heepi u te u ta fii sö? Mbei taanga möiti be ja suku u dë i wanwan. Te u ta hai useei puu a wotowan dendu, nöö a sa pasa taa u bigi ta buta pakisei a useei nöö, söseei a di fuka di ta miti u. Nöö di soni dë sa mbei taa wa du soni ku köni. An dë fuu taki taa hii u tuu ta kë dë u wanwan so juu. U ta abi ën fanöudu, möönmöön te wan gaan soni miti u. Ma ee a ko dë wan guwenti, nöö a sa pasa taa u ta tapa dee sëmbë dee Jehovah kë wooko ku de u heepi u. Fëën mbei aluwasi unfa soni ta taanga da i tjika, mbei möiti fii sa disa dee mati fii, dee famii fii, ku dee gaanwomi u de sa heepi i. Si de kuma sëmbë di Jehovah ta tei u heepi i.​—Nöng. 17:17; Jes. 32:1, 2. w24.01 bld. 24 pal. 12-13

Dee Nasilei sëmbë bi ta paamusi Gadu taa de an bi o koti de uwii. Di soni dë bi dë wan fasi fa de bi ta lei taa de ta saka deseei a Jehovah basu. Na hii juu sëmbë bi ta wai ku dee Nasilei sëmbë a di ten di pasa. A musu u dë sö taa so juu a bi o ta taanga da wan Nasilei sëmbë faa hoi hënseei a di buka di a bi mbei ku Gadu, u di sëmbë bi o ta si taa a dë woto fasi (Amös. 2:12). U di useei buta taa woo ta du soni kumafa Jehovah kë, mbei sëmbë ta si taa wa dë kuma de. U musu abi degihati fuu sa piki taa u dë Jehovah Kotoigi te u dë a siköö nasö a wooko. Nöö u di möönmöön di goonliba aki ta ko hogi, mbei a sa ko ta möön taanga da u fuu libi ku dee mama wëti u Bëibel, söseei fuu paaja di bunu buka da sëmbë (2 Tim. 1:8; 3:13). Ma hii juu u musu ta hoi a pakisei taa u ta ’mbei Jehovah hati dë ku piizii’, te u ta dë kabakaba u lei taa wa dë kuma dee sëmbë dee an ta dini ën.​—Nöng. 27:11; Mal. 3:18. w24.02 bld. 16 pal. 7; bld. 17 pal. 9

Pakisei luku un pei sëmbë bi dë a di kemeente a Loomë. So u de bi dë Dju, di bi ta hoi deseei a dee Wëti di Gadu bi da Mosesi, ma so u de bi kumutu a woto köndë, nöö de bi abi woto guwenti. A kan taa so u de bi dë saafu, nöö wotowan an bi dë saafu, nasö a kan taa so u de bi dë sëmbë di bi abi saafu. Unfa dee Keesitu sëmbë dë bi sa ta lei taa de lobi de na de, hii fa de an bi dë di wan? Apösutu Paulosu bi da de taanga u de ’tei de na de kumafa de dë’. Andi a bi kë taki ku di soni dë? Wë di wöutu di de puu ko „tei” kë taki u tei wan sëmbë ku wai a wosu, nasö u tei wan sëmbë ko mati fii. Onësimusi bi dë wan saafu u Filemon di bi fusi go. Di Paulosu bi piki Filemon unfa a bi musu tei Onësimusi baka, hën Paulosu bi piki ën taa: „Tei ën ku wai” (Filem. 17). Söseei Pesila ku Akila bi tja Apolo go a de pisi u di de bi kë heepi ën faa fusutan dee lei u Keesitu möön fini (Tjab. 18:26). Dee Keesitu sëmbë an bi mbei soni paati de, ma de bi ta libi makandi ta tei de na de ku wai. w23.07 bld. 6 pal. 13

Di möön fanöudu soni mbei i ta buta i libi a Jehovah maun, hën da u di i lobi ën. Di lobi aki an dë wan fii nöö, ma a nama ku di sabi di u ko sabi Jehovah, söseei ku di fusutan di u ta ko fusutan dee soni dee a abi a pakisei u du (Kol. 1:9). Di lei di i lei soni u Bëibel mbei i ko dë seiki taa Jehovah dë tuutuu, taa di Bëibel da di Wöutu fëën, söseei taa a ta wooko ku di ölganisaasi fëën u mbei hii dee soni dee a kë pasa tuutuu. Dee sëmbë dee ta buta de libi a Jehovah maun musu sabi dee soni u Bëibel dee an taanga u fusutan, söseei de musu ta libi a wan fasi di ta kai ku ën. De ta mbei hii möiti u konda dee soni dee de ta lei da woto sëmbë (Mat. 28:19, 20). De ta ko möön lobi Jehovah, söseei di dini di de musu dini hën wanwan, ta ko dë di möön fanöudu soni da de. Sö a dë da i tu ö? w24.03 bld. 4-5 pal. 6-8

Abigaëli bi tööu ku wan womi de kai Nabali, nöö di Bëibel ta taki taa di womi aki bi abi hogihati, söseei an bi ta tja hënseei a wan bunu fasi (1 Sam. 25:3). A bi musu u ta taanga da Abigaëli faa libi ku sö wan womi. Abigaëli bi sa feni pasi u booko di tööu ö? Wë aai. Dafiti, di sëmbë di bi o toon könu u Isaëli, bi nango u go kii hën manu, u di hën manu bi kosi Dafiti ku dee sodati fëën (1 Sam. 25:9-13). Abigaëli bi sa kule go, nöö a disa Dafiti faa kii Nabali. Ma an bi du di soni dë. A bi fan ku Dafiti fu an kii Nabali (1 Sam. 25:23-27). Faandi mbei Abigaëli bi du di soni dë? Abigaëli bi lobi Jehovah, söseei a bi ta si di tööu libi leti kumafa Jehovah ta si ën. A bi sabi taa Jehovah ta si di tööu libi kuma wan santa soni. U di a bi kë du soni di ta kai ku Gadu, mbei a bi du hii soni di a bi sa du u soni an du dee sëmbë fëën wosudendu, te kisi hën manu tu. Wantewante a bi hopo du wan soni u tapa Dafiti fu an kii Nabali. w24.03 bld. 16-17 pal. 9-10

Sëmbë dë a di kemeente fii di ta mbei möiti u disa so soni u de sa ta du di diniwooko möön gaanfa u? I sabi njönkuwan dee ta dë kabakaba u lei a siköö taa de an dë kuma dee wotowan u de, hii fa a ta taanga da de u de du di soni dë u? Nasö kandë i sabi wan baaa, nasö wan sisa, nasö wan sëmbë di ta mbei taanga möiti u hoi hënseei a Jehovah, hii fa dee sëmbë fëën ta du ku ën u?. Boo dë kabakaba u tei hiniwan okasi u taki soni u da dee lö sëmbë dë taanga. Boo piki de unfa u ta kai de gaan soni tjika, u di de abi degihati, söseei u di de ta du hii soni di de sa du da Jehovah (Filem. 4, 5, 7). Jehovah sabi taa u ta kë faa ta wai ku u, söseei taa u dë kabakaba u disa soni fuu sa hoi useei a di buka di u bi mbei ku ën. A ta lei taa a ta kai u gaan soni, u di a ta da hiniwan fuu di okasi u du soni u lei taa u lobi ën (Nöng. 23:15, 16). Boo dë kabakaba u dini Jehovah go dou, söseei boo dë kabakaba u du hii soni di u sa du fuu sa dini ën möön gaanfa. w24.02 bld. 18 pal. 14; bld. 19 pal. 16

Pakisei unfa soni bi dë a kaba pisiten u di jaa 29 baka Keesitu, di Jesosi bi bigi du di diniwooko fëën. Sëmbë bi kai Jesosi ku hën mama Malia u de ko a wan tööu a di foto de kai Kana. Malia bi ta heepi de ku soni. Ma di de bi dë a di tööu wosu, hën wan soni bi ko pasa. Di win bi ko kaba. Wantewante dë Malia bi go piki di womi mii fëën taa: „Baa o, gaan soni, di win u dee sëmbë kaba” (Joh. 2:1-3). Andi Jesosi bi du? A bi mbei wata bia ko dë „suti win” (Joh. 2:9, 10). Jesosi bi du sömëni woto foombo wooko di a bi ta du di diniwooko fëën. A bi wooko ku di makiti fëën u heepi dusudusu sëmbë. Tu pasi a bi du wan foombo wooko u da 5000 womi soni u njan, nöö wan woto pasi a bi da 4000 womi soni u njan. A kan taa a bi da möön leki 27.000 sëmbë soni u njan, te i konda dee mujëë ku dee mii dee bi sai dë tu (Mat. 14:15-21; 15:32-38). A dee tu daka dë tuu Jesosi bi kula sömëni sëmbë di bi dë ku suwaki.​—Mat. 14:14; 15:30, 31. w23.04 bld. 2-3 pal. 1-2

A sa ta taanga da u ee wan gaan soni miti u. U sa ko ta fii leti kuma Elia. Kandë wa o ta abi peesa u hopo. Ma kandikandi nöö woo ta kë dë (1 Kön. 19:5-7). U sa abi heepi fanöudu fuu dini Jehovah go dou. Te soni dë sö da u, nöö Jehovah ta piki u taa a o heepi u kumafa a sikifi a di tëkisi u tide. Könu Dafiti bi si taa sö di soni aki dë tuu. Di sömëni fuka bi ta miti ën, söseei di dee felantima fëën bi ta suku u du hogi ku ën, hën a bi piki Jehovah taa: „Di letisë maun fii panjan mi hoi” (Ps. 18:35). Ma unfa Jehovah ta heepi u? Möön gaanfa Jehovah ta mbei sëmbë ko heepi u. Wan daka di Dafiti bi ta fii kuma an bi abi kaakiti möön, hën hën mati Jonatan bi ko luku ën u dëën taanga (1 Sam. 23:16, 17). Jehovah bi du di seei soni da Elia. A bi tei Elisa faa ta heepi ën.​—1 Kön. 19:16, 21; 2 Kön. 2:2. w24.01 bld. 23-24 pal. 10-12

Jehovah da wan sëmbë di lo’ u da sëmbë soni seei te a hia. Dee fasi aki dë u si a di mujëë di Nöngö kapitë 9 ta tei maaka ku „tuutuu köni”. Di kapitë ta taki taa di mujëë aki ta kai sëmbë u de ko nëën pisi, u de ko njan wan suti soni di a boi da de. A boi gbamba, söseei a mbei win da de (Nöng. 9:2). Boiti di dë, vers 4 ku 5, ta taki taa: „Köni ta piki di sëmbë di na abi fusutan taa: ’Ko, nöö i njan di bëëë u mi.’” Faandi mbei u musu go njan a tuutuu köni pisi? Wë u di Jehovah kë u dee mii fëën musu dë köniköni sëmbë, söseei an kë u soni musu du de. An kë u soni miti u ufö u tei köni, söseei an kë fuu du soni di o hati u bakaten. Fëën mbei „a ta hoi köni buta dë da dee limbohati sëmbë” (Nöng. 2:7). Te u abi gaan lesipeki da Jehovah, nöö woo kë du soni di ta dëën piizii. U ta jei dee köni soni dee a ta piki u, nöö ku piizii seei u ta libi ku de.​—Jak. 1:25. w23.06 bld. 23-24 pal. 14-15

Aluwasi ee di fasi fa soni dë da u an ta da u pasi fuu du so soni da Jehovah, tökuseei u sa dë seiki taa a ta wai ku dee möiti dee u ta mbei u du soni di ta kai ku ën. Unfa u du sabi di soni dë? Wë Jehovah bi hakisi Sakalia faa mbei wan könu kaapusa ku di goutu ku di soofu di dee Dju u Babilon bi manda da de (Sak. 6:11). Di „gaan hanse könu kaapusa” dë bi o dë kuma wan soni di bi o ta mbei de „ta mëni” dee soni di dee Dju dee bi fika a Babilon bi du u heepi de (Sak. 6:14). U sa dë seiki taa nöiti Jehovah o fëëkëtë dee möiti dee u ta mbei u dini ën, hii fa soni ta taanga da u. An dë u taki taa woo abi u ta mbei möiti go dou fuu pasa dee lasiti daka aki. Boiti di dë, soni sa ko möön hogi a di ten di ta ko (2 Tim. 3:1, 13). Ma tökuseei an dë fuu ta booko u hedi poi. Na fëëkëtë di soni di Jehovah bi piki dee sëmbë fëën a di ten u Hagai. A bi taki taa: „Mi dë ku unu . . . Wan musu fëëë” (Hag. 2:4, 5). Useei sa dë seiki taa Jehovah o dë ku u tu, solanga u ta mbei möiti u du hii soni di u sa du dëën. w23.11 bld. 19 pal. 20-21

Wë Jehovah bi sa mbei de an sikifi dee föutu u Petuisi buta a Bëibel. Ma tökuseei a mbei de sikifi de da u, sö taa u sa lei wan soni a de (2 Tim. 3:16, 17). Petuisi bi dë sëmbë kuma u nöö. A bi abi so fasi di an bunu, nöö di woto fëën sa heepi u fuu ko fusutan taa Jehovah an ta suku fuu ta du soni söndö föutu. Ma a kë fuu ta hoi dou, aluwasi ee soni ta taanga da u. Faandi mbei a dë fanöudu fuu hoi dou? A sa pasa taa u toona mbei wan föutu baka, hii fa u bi mbei möiti u na mbei di föutu dë möön. Ma tökuseei u ta mbei möiti go dou. Hii u tuu ta taki soni, nasö du soni di ta hati u bakaten, ma Jehovah o heepi fuu ko ta du soni möön bunu ee u ta mbei möiti go dou (1 Pet. 5:10). Woo feni taanga fuu dini Jehovah go dou, te u buta pakisei a di fasi fa Jesosi bi lei taa a bi abi tjalihati u Petuisi, hii fa a bi ta mbei sömëni föutu. w23.09 bld. 20-21 pal. 2-3

Jesosi bi sa kula Lazalosi kumafa Maita taki a di tëkisi u tide. Ma Jesosi bi kë du wan möön gaan soni. A bi piki Maita taa: „Mujëë, na fëëë e. Di baaa fii o toona weki baka.” A bi piki Maita woto soni, a bi taa: „Mujëë o, miseei wë disi kaa e, di ta weki sëmbë a dëdë ta da de libi”(Joh. 11:23, 25). Awa, Jehovah da Jesosi di makiti u weki sëmbë ko a libi baka. A bi weki wan njönku mujëë mii ko a libi baka, kölö sö baka di a bi dëdë, söseei a bi weki wan njönku kijoo ko a libi baka a di seei daka di a bi lasi libi (Luk. 7:11-15; 8:49-55). Ma a bi sa weki wan sëmbë ko a libi baka, hii fa a bi dëdë fö daka kaa, söseei hii fa sinkii fëën bi bigi ta poi kaa u? Malia, di woto sisa u Lazalosi, bi waka go miti Jesosi. A bi toona taki di seei soni di hën sisa bi taki. A bi taki taa: „Ee, Masa, ee i bi dë aki nöö di baaa u mi an bi o dëdë” (Joh. 11:32). Malia ku dee sëmbë dee bi dë ku ën bi ta tjali gaanfa seei. Di Jesosi bi si fa de bi ta këë, söseei di a bi jei fa de bi ta bai këë, hën a bi fukëën nëën hati gaanfa seei. U di Jesosi bi ta fii da dee mati fëën, mbei wata bi pasa nëën wojo. A bi ta fusutan unfa a dë wan hati soni tjika te wan sëmbë u wan sëmbë lasi libi. Wë an dë u taki taa Jesosi bi dë kabakaba seei u seeka soni, sö taa dee mati fëën an këë möön! w23.04 bld. 10-11 pal. 12-13