Tlaleho e Hlollang e Tsoang Soviet Union
Tlhōrō e Thabisang ea Lilemo tse Lekholo tsa ho Paka
“HO NGOLISOA ha Tumellano ea Setsi sa Tsamaiso ea mekhatlo ea bolumeli ea ‘Lipaki tsa Jehova U.S.S.R.’”
Ena ke phetolelo ea mantsoe a qalang a tokomane ea puo ea Serussia e bontšitsoeng leqepheng lena. Kannete, mantsoe ana ke karabelo ea lithapelo tse ngata tse ’nileng tsa etsoa. Tokomane ena e ile ea saenoa ea ba ea tiisoa Moscow ke ofisiri e phahameng ea Lefapha la Toka la R.S.F.S.R. (Russian Soviet Federated Socialist Republic). E bolela hore Lipaki tsa Jehova e se e le mokhatlo oa bolumeli o lumelletsoeng ka molao U.S.S.R. Ka hona, li fihletse phetoho e khōlō historing ea tsona ea lilemo tse lekholo naheng eo e khōlō.
Qaleho e Nyenyane Haholo
Na ee ke histori e hlahileng ka mor’a lilemo tse lekholo? E. Mehleng ea kajeno, eo e bileng ’moleli oa pele-pele oa litaba tse molemo ea tsebahalang naheng eo ke Charles Taze Russell, ea ileng a etela moo ka 1891. Tokollong ea September 1891 ea Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence, o tlaleha hore o ile a etela Kishinev, Russia, nakong ea leeto leo a neng a le nkile la ho ea Europe. Ha a le moo o ile a teana le motho e mong ea bitsoang Joseph Rabinowitch, ea neng a lumela ho Kreste ’me a ntse a leka ho pakela malapa a Bajode a sebakeng seo. Russell o tlaleha ka ho qaqileng ka leeto lena la hae ha a etetse Rabinowitch le ka lipuisano tsa bona tse pharalletseng le tse thahasellisang ka ’Muso.
Litaba tse Molemo li Boetse Lia Utluoa
Ka mor’a leeto la Russell, ho utloahala ho fokolang feela ka bopaki ho seo hona joale e leng U.S.S.R., empa seo ha se bolele hore ha ho letho le ileng la finyelloa. Ka 1927 liphutheho tse tharo Soviet Union li ile tsa romela litlaleho tsa tsona tsa liboka tsa Sehopotso ho Mokhatlo. Empa ha ho bonahale eka tsoelo-pele e ile ea tla ka potlako ho fihlela ka ntoa ea bobeli ea lefatše. Ntoa eo e ile ea fella ka ho tlosoa ho hoholo ha batho ba bangata Europe libakeng tseo ba neng ba lula ho tsona. Phello e ’ngoe e sa lebelloang ea ho falla hona e ile ea ba ho kena ha baboleli ba bangata ba ’Muso Soviet Union.
Ka mohlala, tokollo ea February 1, 1946, ea The Watchtower ea tlaleha: “Bahoeletsi ba fetang sekete bao pele ba neng ba bolela ka puo ea Seukraine karolong e ka bochabela ea Poland joale ba falletse libakeng tse mahaeng tsa Russia. . . . Hape, joale baena ba makholo-kholo ba neng ba lula Bessarabia, eo pele e neng e le karolo ea Rumania, e se e le baahi ba Russia ’me ba ntse ba ntšetsa pele mosebetsi oa bona oa ho etsa barutuoa har’a lichaba tsohle.”
Ho phaella moo, nakong ea ntoa ea bobeli ea lefatše, baahi ba bangata ba Soviet ba ile ba hlokofatsoa likampong tsa mahloriso tsa Nazi. Ho ba bang phihlelo ena e boima e ile ea tlisa mahlohonolo a sa lebelloang. Tlaleho e ’ngoe e bolela ka palo ea basali ba bacha ba Russia ba ileng ba kenngoa teronkong Ravensbrück. Ha ba le moo ba ile ba teana le Lipaki tsa Jehova, ba arabela ’neteng, ’me ba hatela pele ho fihlela ba kolobetsoa. Ho ile ha etsahala lintho tse tšoanang likampong tse ling tsa mahloriso. Ha Lipaki tsena tse sa tsoa kolobetsoa li lokolloa ka mor’a ntoa, li ile tsa isa litaba tse molemo tsa ’Muso Soviet Union ha li khutlela teng. Ka tsela ena ntoa ea bobeli ea lefatše e ile ea tlisa keketseho e potlakileng lenaneng la baboleli ba ’Muso tšimong ea Soviet. Ka 1946 ho ile ha hakanngoa hore ho ne ho e-na le bahoeletsi ba 1 600 ba mafolo-folo moo.
Ho Bolela Teronkong
Literonko li ile tsa tsoela pele ho phetha karolo e khōlō ho phatlalatsoeng ha litaba tse molemo Soviet Union. Ka mor’a ntoa, ka phoso ba boholong ba ile ba nka hore Lipaki li kotsi, ’me tse ngata li ile tsa kenngoa teronkong. Empa sena ha sea ka sa emisa boboleli ba tsona. Ke joang se neng se ka bo emisa, ha kannete li ne li lumela hore molaetsa o mabapi le ’Muso oa Molimo ke tsona litaba tse molemohali bakeng sa batho? Kahoo, teronko e ile ea fetoha tšimo ea ba bangata ho tsona, ’me batšoaruoa ba ’maloa ba ileng ba li mamela ba ile ba arabela. Tlaleho ea 1957 e re: “Har’a bohle bao kajeno ho tsejoang hore ba ’neteng Russia ho fihletsoe qeto ea hore ba etsang karolo ea mashome a mane lekholong ba amohetse ’nete ba le teronkong le likampong tsa mahloriso.”
Na Lipaki li ile tsa nyahamisoa ke tšoso ee e sa khaotseng ea ho kenngoa teronkong? Le hanyenyane! Tlaleho ea 1964 e re: “Likampong tseo ho na le Lipaki tsa Jehova tse bileng moo ka lekhetlo la bobeli kapa la boraro, kaha ha lia ka tsa emisa ho bolela molaetsa ka mor’a hore li lokolloe.” Tlaleho eo e tsoela pele ho bolela hore ba bang e ne e le batlōli ba molao ba ileng ba hlahleloa teronkong kapa kampong ea mahloriso eaba ba teana le Lipaki ha ba ntse ba le moo. Ba ile ba amohela ’nete ’me ba hatela pele ho fihlela ba kolobetsoa pele ba lokolloa.
Ho Fokotseha ha Khatello
Bohareng ba lilemo tsa bo-1960, boikutlo ba ba boholong bo ile ba kokobela mabapi le Lipaki. Ho ka etsahala hore ba ile ba hlokomela hore batho ba Jehova ha ba kotsi molaong le taolong ea sechaba ka tsela leha e le efe. Kahoo le hoja mesebetsi ea Bakreste bana ba ikokobelitseng e ne e ntse e e-s’o lumelloe ka molao, ha baa ka ba hlola ba tšoaroa haholo ’me le malapa a bona ha a ka a hlola a phenngoa haholo, ’me ba ile ba thabela ho fokotseha hona ha khatello. Takatso ea bona e khōlō e ne e le ho tsoela pele ba phela joaloka Bakreste le ho sebetsa ka mokhoa o khutsitseng, o ikokobelitseng, le o tletseng khotso, hafeela ba khona ho etsa joalo.—Ba-Roma 12:17-19; 1 Timothea 2:1, 2.
Ka 1966 bohle ba neng ba lelekiloe Siberia ka nako e telele ba ile ba lokolloa ’me ba lumelloa ho ea sebakeng sefe kapa sefe seo ba lakatsang ho ea ho sona ka har’a naha. Ba bangata ba ile ba khutlela hae ka mor’a ho ba sieo ka lilemo tse telele, empa ba bang ba ile ba khetha ho sala tšimong eo e behang litholoana. ’Me ha se bohle ba khutlileng ba ileng ba khetha ho sala. Khaitseli e mong, ea ileng a lelekeloa Siberia e sa le ngoananyana hammoho le lelapa labo, o ile a khutlela ka bophirimela ho Russia hammoho le batsoali ba hae. Empa o ile a lula nako e khutšoanyane feela. O ne a rata batho ba ikokobelitseng le ba nang le moea oa ho amohela baeti ba Siberia hoo a ileng a siea lelapa labo ’me a khutlela ka bochabela hore a e’o tsoela pele a bolela har’a batho bao ba amohelang molaetsa hamolemo.
Phihlelo e tloaelehileng ea nakong ena e ne e amana le moena ea neng a fallela metseng ka ho fapana. Ka mor’a nako o ile a fumana Lipaki tse ling tse peli. Ba ile ba rapela hore ba fumane thuso ba le bararo ’me kapele-pele ba ile ba buisana le mosetsana e mong ea neng a hōliselitsoe bolumeling ba Orthodox ea Bagerike. Kapele-pele o ile a amohela ’nete ’me a isa baena ho batho ba bang ba babeli ba thahasellang ’nete—’mè oa mosetsana eo le ngoan’abo e monyenyane. Tlaleho e qetella ka ho re: “Kajeno ho na le batho ba mashome a mane ba kopanelang le baena bana, ’me ba mashome a mararo ho bona ba ithutile ’nete likhoeling tse tšeletseng tse fetileng.”
Leha ho le joalo, mesebetsi ea Lipaki tsa Jehova e ne e sitisoa ke hore li ne li e-s’o lumelloe ka molao. Liboka li ne li tšoaroa ka hlokolosi. Boboleli bo ne bo etsoa ka hloko. Ho ne ho ntse ho ka etsahala hore li tšoaroe, ’me ho ne ho le thata ho etsa boboleli pepenene ka ntlo le ntlo. Leha ho le joalo, ho sa tsotellehe sena Bakreste bana ba tšepahalang ba Soviet ba ile ba tsoela pele ho sebeletsa Molimo oa bona ka botšepehi le ho ba baahi ba molemo naheng ea habo bona. (Luka 20:25) E mong oa bona ha a hlalosa boikutlo ba bona, o ngotse: “Ke tokelo e khōlō hore motho a mamelle liteko tsohle le ho lula a tšepahala ho Jehova Molimo, ho rorisa Molimo ka ho sa feleng bophelong ba hae e le hore a ka fumana bophelo bo sa feleng bo tsoang ho Jehova ka Jesu Kreste.” Lipaki tsee tse tšepahalang tsa Soviet e bile mehlala e metle hakaakang ea mamello le botšepehi!
Ho Fumana Tumello ea Molao Qetellong!
Ka 1988 lintho li ile tsa qala ho fetoha linaheng tse khemang le Soviet Union. Ho ile ha ba le tokoloho e khōloanyane, ’me linaha tse neng li thibetse mesebetsi ea Lipaki tsa Jehova li ile tsa qala ho sebelisa mekhoa e mecha ea puso. Poland, Hungary, Romania, le linaha tse ling li ile tsa fa Bakreste bana ba tšepahalang tumello ea molao, e ba lumellang ho sebetsa pepenene ba se na tšabo ea hore mosebetsi oa bona o tla boela o thibeloa. Lilemo tsee tse tharo tse fetileng e bile tse thabisang hakaakang Europe Bochabela! Baena ba phelang moo ba sebelisitse monyetla oa tokoloho e ncha eo ba e fumaneng hamolemo hakaakang hore ba phatlalatse molaetsa oa khotso oa ’Muso! ’Me Lipaki tsa Jehova tse leng lefatšeng ka kakaretso li ’nile tsa thaba ’moho le bona hakaakang!
Lipaki tse leng Soviet li se li ruile molemo tokolohong ea tsona e ntseng e atoloha. Ba likete-kete—ba bang ba tsoang hoo e ka bang mathōkong a leoatle la Pacific la Asia—ba ne ba le teng likopanong tse ikhethang tse neng li tšoaretsoe Poland ka 1989 hape le ka 1990, ha Lipaki tse 17 454 tse tsoang Soviet Union li ne li le teng Warsaw. Ke lintho tse hlollang hakaakang tseo li neng li tla li hopola ha li fihla hae! Ba bangata ho tsona ho ne ho se mohla ba kileng ba rapela ’moho le Bakreste-’moho ba bangata hakaalo ha e se ba seng bakae feela. Joale ba ne ba bile har’a matšoele a ba likete tse mashome-shome!
Ba ile ba khutlela Soviet Union e neng e se e ntse e e-ba mohau haholoanyane. Lipaki tse lefatšeng ka bophara li ne li ntse li shebelletse ’me li ipotsa: Lipaki tsa Jehova li tla lumelloa ka molao neng Soviet Union? Sena se etsahetse ka 1991—hantle feela ka mor’a lilemo tse lekholo hoba Charles Taze Russell a etele moo! Ka March 27, 1991, “Tumellano ea Setsi sa Tsamaiso ea mekhatlo ea bolumeli ea Lipaki tsa Jehova U.S.S.R.” e ile ea ngolisoa Moscow tokomaneng e ileng ea saenoa ke Letona la Toka la R.S.F.S.R. Lipaki li ile tsa fuoa tokoloho ea mofuta ofe?
Tumellano ea molao ea sehlopha sena se sa tsoa ngolisoa e akarelletsa phatlalatso ena e latelang: “Morero oa Mokhatlo oa Bolumeli ke ho ntšetsa pele mosebetsi oa bolumeli oa ho tsebahatsa lebitso la Jehova Molimo le litokisetso tsa hae tse lerato bakeng sa batho ka ’Muso oa hae oa leholimo ka Jesu Kreste.”
See se tla finyelloa joang? Litsela tse thathamisitsoeng li akarelletsa ho bolela phatlalatsa le ho etela batho malapeng; ho ruta batho ba ikemiselitseng ho mamela linnete tsa Bibele; ho ba khannela lithuto tsa Bibele tse sa lefelloeng ka ho sebelisa lingoliloeng tsa ho ithuta Bibele; le ho lokisetsa ho fetoleloa ha Libibele, ho romelloa ha tsona ka ntle, ho li rekisa, ho li hatisa, le ho li aba.
Tokomane eo e boetse e hlalosa mokhatlo o hlophisitsoeng oa Lipaki tlas’a Sehlopha se Busang, ho akarelletsa le liphutheho hammoho le lihlopha tsa baholo, Komiti e Okamelang [ea Lekala] ea litho tse supileng bakeng sa naha eo, le molebeli oa potoloho le molebeli oa setereke.
Ka ho hlakileng, joale Lipaki tsa Jehova li ka sebetsa ka bolokolohi ’me tsa sebetsa pepeneneng Soviet Union joalokaha li etsa linaheng tse ling. Ak’u nahane ka thabo ea litho tse hlano ho tse supileng tsa Komiti e Okamelang le baholo ba phutheho ba bahlano bao esale ba mamella ba bileng le tokelo ea ho saena tokomane ena e ikhethang le ho bona ha e tiisoa ke Hlooho ea Lefapha la ho Ngolisoa ha Mekhatlo ea Sechaba le ea Bolumeli! Ka nepo, Milton Henschel le Theodore Jaracz ba Sehlopha se Busang sa Lipaki tsa Jehova le bona ba ne ba le teng bakeng sa ho paka ketsahalo ena ea bohlokoa. Har’a lihlopha tse ileng tsa fuoa tumello ke R.S.F.S.R., Lipaki tsa Jehova ke tsona tsa pele tsa ho amohela tokomane ea tsona ea ho ngolisoa ka molao. Oo ke moputso o mokaakang bakeng sa baena bao ba tšepahalang ba Russia ka mor’a lilemo tse ngata hakaale tsa ho mamella ka tiisetso!
Lipaki tsa Jehova hohle li leboha ba boholong Soviet ba ileng ba fana ka tumello ena ea molao. Haholo-holo li leboha Jehova ka lipelo tsa tsona tsohle ka tokoloho e ncha eo baena ba Soviet ba e fumaneng. Li thaba ’moho le Lipaki tsa habo tsona tse U.S.S.R. le linaheng tse ling tse Europe Bochabela tseo joale li ka sebeletsang Jehova Molimo pepenene haholoanyane. E se eka Jehova a ka li hlohonolofatsa ka ho enneng ha li ntse li sebelisa tokoloho ena ka botlalo bakeng sa ho rorisa lebitso la hae le halalelang.
[Setšoantšo se leqepheng la 9]
Kremlin ea Moscow
[Setšoantšo se leqepheng la 10]
Baeti ba tsoang Russia ba leng kopanong ea 1990 e neng e tšoaretsoe ka ntle ho Soviet Union