Calypso—’Mino oa Setso o Ikhethang oa Trinidad

KA MONGOLI OA TSOHA! TRINIDAD

HA U utloa ho buuoa ka lihlekehleke tse peli tsa Rephabliki ea Trinidad le Tobago, ho tla’ng kelellong ea hao? Ba bangata ba ka ’na ba nahana ka ’mino oa lihlopha tse letsang liletsa tsa tšepe le lehlaso le monate la ’mino oa calypso. Ha e le hantle, morethetho o sa lebaleheng le o ikhethang oa ’mino oa calypso o tumisitse ’mino ona le libakeng tse ling tse seng karolong e ka boroa ea Leoatle la Caribbean.a

Ho latela buka e reng Calypso Calaloo, lentsoe calypso le ka bolela “pina leha e le efe eo ka mor’a hoo e ka bang 1898 e neng e binoa nakong ea Mokete oa Sechaba Trinidad, ebang e bineloa holimo ke batho feela seterateng kapa e bineloa sethaleng ke libini tse ntseng li ithuta kapa tse seng li hlile li tseba ho bina.” E ka ’na eaba ’mino oa calypso o tsoa tloaelong e qalileng khale ea Seafrika ea ho pheta lipale eaba e tla Trinidad le makhoba a Maafrika. Ka mor’a moo, tsela e ratoang eo lipina tsa Seafrika li binoang ka eona, ea ho tantša le ho tilinya meropa, ha e kopana le litloaelo tsa Mafora, Maspanishe le Manyesemane le tsa merabe e meng, li ile tsa etsa motsoako o qeteletseng o hlahisitse ’mino oa calypso.

Ha ho tsebahale hantle hore na lentsoe calypso le tsoa hokae. Ba bang ba lumela hore le tsoa lentsoeng la Afrika Bophirimela le thoholetsang ha ho entsoe mosebetsi o tsoileng matsoho,e leng kaiso. Le pele bokhoba bo fela Trinidad le Tobago lilemong tsa bo-1830, batho ba ne ba phutheha ka bongata nakong ea mekete ea sechaba ho tla mamela ha li-chantuelle (libini) li ipolelisaka makhabane le ho somana ka lipina. Hore se hle se etse ntho e bonahalang, sebini ka seng sa ’mino oa calypso se ne se sebelisa lebitso la bosoasoi, kapa la sethaleng, ’me se ba le setaele se se khethollang.

Setaele sa Oona le Tšusumetso

Libini tsa ’mino oa calypso haesale li tsebahala ka bokhoni ba tsona ba ho bua ka tsela e hlabang. Ho feta moo, libini tse ngata tsa ’mino oa calypso li ithutile bokhoni bo tsotehang ba ho ithoka li sa khitlele, hangata li tsamaea li tsoakelletsa litlhaloso tse tobileng tsa seo pina e buang ka sona. Mehleng ea pele, boholo ba libini tsa calypso e ne e le Maafrika a hlahetseng Trinidad ebile e le a kojoana li mahetleng, empa kajeno ho na le libini tsa merabe eohle, tsa mebala e sa tšoanang le tsa maemo a sa tšoaneng a moruo.

Dr. Hollis Liverpool, eo e neng e le motsamaisi oa litaba tsa setso Trinidad le Tobago, ke rahistori ebile ke sebini sa ’mino oa calypso. Ha a bua ka libini tsa mehleng ea pele tsa ’mino oa calypso, o boleletse Tsoha! ho re: “Ntho e ka sehloohong e ne e le ho etsa metlae, kaha batho ba ne ba tla sebakeng seo ho tšoaretsoeng [’mino oa calypso] ho sona ba tlela ho tla itlosa bolutu, ho tla utloa litaba tsa bo-ba-re le ho tla netefatsa seo ba utloileng ho thoe se etsahetse. Batho ba maemo a phahameng ba ne ba tla ka ho khetheha ho tla utloa seo ba maemo a tlaase ba se etsang, ha ’musisi eena le moifo oa hae ba ne ba tlela ho tla bona hore na ba nkeloa holimo kapa tlaase hakae lipolotiking.”

Libini tsa ’mino oa calypso li ne li atisa ho soma liofisiri tsa ’muso le ba maemong a phahameng. Ka lebaka leo, batho feela tjee ba ne ba nka libini tsa ’mino oa calypso e le bahale le bahlōli, ha ba boholong bona ba ne ba nka hore li baka mathata. Ka linako tse ling libini tsa ’mino oa calypso li ne li nyatsa batho ka tsela e hlabang hoo qetellong ’muso oa bokoloni o ileng oa tlameha ho fetisa molao o reretsoeng ho li laola. Seo se ile sa etsa hore libini li sebelise mantsoe a kobisang, kapa a nang le meelelo e ’meli, ’me tsa ipabola ho seo. Le kajeno lipina tsa calypso li ntse li sebelisa mantsoe ana a nang le meelelo e ’meli.

Libini tsa ’mino oa calypso li ne li sa sebelise puo feela empa li ne li bile li e qapa. Ha e le hantle, li tlatselitse haholo mantsoeng ao batho ba a sebelisang moqoqong West Indies. Ha ho makatse hore ebe batho ba bangata, esita le bo-ralipolotiki, ba atisa ho qotsa libini tsa ’mino oa calypso ha ba hatisa ntlha eo ba e buang.

’Mino oa Kajeno oa Calypso

Morao tjena ’mino oa calypso o binoa ka litaele le ka litsela tse sa tšoaneng tse ipiletsang ho batho ba ratang mefuta e sa tšoaneng ea ’mino. Joaloka lipina tse ling tse ngata tsa mefuta e meng ea ’mino, mantsoe a lipina tse ling tsa ’mino oa calypso ha a na litekanyetso tse phahameng tsa boitšoaro. Ho hlakile hore re lokela ho khetha hore na re mamela puo ea mofuta ofe. (Baefese 5:3, 4) Re ka ’na ra ipotsa, ‘Na nka hlajoa ke lihlong ho hlalosetsa bana ba ka kapa motho e mong ea sa tsebeng ’mino oa calypso hore na mantsoe a pina a nang le meelelo e ’meli a bolela eng?’

Ha u etela Trinidad le Tobago, ha ho pelaelo hore u tla thabela mabōpo a matle le mafika a lebōpong a entseng mopopotlo u be u khahloe ke merabe le litso tse sa tšoaneng tse lihlekehlekeng tseo. Mohlomong u ka ba ua thabela ’mino oa lihlopha tse letsang liletsa tsa tšepe le tsa ’mino oa calypso—lehlaso le monate, le sa lebaleheng habonolo le thabisang ba baholo le ba banyenyane lefatšeng ho pota.

[Mongolo o botlaaseng ba leqephe]

[Litšoantšo tse leqepheng la 25]

Meropa