Seo U Lokelang ho se Tseba ka Malaria

1 MALARIA KE ENG?

Malaria ke boloetse bo bakoang ke likokoana-hloko. Matšoao a boloetse bona a akarelletsa feberu, mohatsela, ho fufuleloa, hlooho, ’mele o opang, ho nyekeloa ke pelo le ho hlatsa. Ka linako tse ling, matšoao ana a ka ’na a hlaha ka mor’a matsatsi a mabeli ho isa ho a mararo, ho itšetlehile ka hore na motho o tšoaelitsoe ke kokoana-hloko ea mofuta ofe le hore na o na le nako e kae a tšoaelitsoe ke boloetse boo.

2 MALARIA E JALEHA JOANG?

1. 

   Likokoana-hloko tsa malaria tse bitsoang Plasmodia—li kena maling a motho ha a qeta ho longoa ke monoang o motšehali o bitsoang Anopheles.

2. Likokoana-hloko tsena li kena liseleng tsa sebete sa motho ea tšoaelitsoeng, ebe lia ikatisa.

3. Ha lisele tsa sebete li phunyeha, li ntša likokoana-hloko ’me li hlasela lisele tse khubelu tsa mali a motho ea tšoaelitsoeng, moo li tsoelang pele ho ikatisa.

4. 

   Ha sele e khubelu e phunyeha, e ntša likokoana-hloko tse hlaselang lisele tse ling tse khubelu.

5. Ha lisele tse khubelu tsa mali li tsoela pele ho phunyeha, likokoana-hloko le tsona li tsoela pele ho hlasela lisele tse ling tse khubelu. Nako le nako ha lisele tsena li phunyeha, motho ea tšoaelitsoeng ke malaria o ba le matšoao a boloetse bona.

3 U KA ITŠIRELETSA JOANG BOLOETSENG BOO?

Haeba u lula naheng eo malaria e atileng haholo . . . 

• Sebelisa nete e koahelang bethe kapa nete e thibelang menoang. Tiisa hore

  • e tšetsoe ka moriana o bolaeang likokoanyana.

  • ha e na masoba kapa ha ea taboha.

  • e subetsoe hantle tlas’a materase.

• Sebelisa senyanyatsi se bolaeang menoang lelapeng la hao.

• Ha ho khoneha, kenya nete e thibelang likokoanyana mamating le lifensetereng ’me u sebelise li-air conditioner le lifene tse tla balehisa menoang.

• Apara liaparo tse khanyang tse u koahelang ’mele kaofela.

• Ha ho khoneha, qoba ho tsamaea libakeng tse nang le lifate tse ngata le joang, moo menoang e leng mengata le libakeng tse emeng metsi, e leng moo e ikatisang teng.

• Haeba u tšoaelitsoe ke malaria, e ea ngakeng hang-hang.

Haeba u rera ho etela naheng eo malaria e atileng haholo . . . 

• Batla boitsebiso ba morao-rao pele u eta. Mofuta oa likokoana-hloko tse bakang malaria o fapana ho ea ka libaka ’me seo se tla ama taba ea hore u lokela ho sebelisa moriana ofe o loketseng haholo. Hape e ka ba hantle hore u buisane le ngaka ea hao ka lintho tseo u lokelang ho li ela hloko ho latela mafu a kileng a u tšoara.

• Ha u etetse naheng eo, latela litaelo tse fanoeng sehloohong sena bakeng sa batho ba lulang moo malaria e atileng teng.

• Haeba u tšoaelitsoe ke malaria, e ea ngakeng hang-hang. Hlokomela hore matšoao a boloetse mona a ka ’na a hlaha ka mor’a beke kapa libeke tse ’nè u tšoaelitsoe.