ULIZO YA 2
Kuko Kitu Yenye Uzima Yenye Tunaweza Kuona Kuwa ya Bure-bure?
Ingewezekana zaidi ya aina 200 za chembe mbalimbali zenye kufanyiza mwili wako zijitokeze tu zenyewe?
Mwili wako uko kati ya vitu vya ajabu sana katika ulimwengu. Umefanyizwa na chembe za kidogo-kidogo karibu miliare elfu mia moja. Kuko chembe za mifupa, chembe za damu, chembe za ubongo, na zingine za mingi.7 Mu mwili wako muko zaidi ya aina 200 za chembe.8
Chembe zako hazina umbo ileile na hazifanyake kazi ileile. Hata vile, zimepangwa muzuri sana na zinatumika pamoja kwa njia ya ajabu sana. Enternete, yenye kuwa na mamilioni ya ordinatere na singa zenye kutuma habari haraka sana, haiko kitu ukiilinganisha na namna chembe zako zinafanyaka kazi. Hakuna kitu yenye mwanadamu alishatengeneza yenye inaweza kulinganishwa na ufundi wa hali ya juu wenye kuwa hata mu chembe za kawaida. Chembe zenye zinafanyiza mwili wa mutu zilitoka wapi?
Wanasayansi wengi wanasema nini? Kuko aina mbili za chembe zenye uzima: chembe zenye ziko na kiini (noyau) na chembe zenye hazina kiini. Chembe za wanadamu, wanyama, na mimea ziko na kiini. Lakini, chembe za mikrobe yenye kuitwa bakteria hazina kiini. Juu chembe zenye hazina kiini haziko za hali ya juu sana sawa vile chembe zenye ziko na kiini, watu wengi wanawaza kama chembe za wanyama na za mimea zilijitokeza kutokana na chembe za bakteria.
Na hata wengi wanafundisha kama, kwa mamilioni ya miaka yenye imepita, chembe zenye hazina kiini zilimezaka chembe zingine, lakini hazikuzisagaka. Kulingana na mawazo yao, nguvu fulani ya asili yenye haina akili iliwezaka kubadilisha kabisa namna ya kufanya kazi ya chembe zenye zilimezwa, na pia kuchunga zile chembe zenye zilimezwa ndani ya chembe yenye ilizimeza wakati ilikuwa inajigawanya.9a
Biblia inasema nini? Biblia inasema kama kuko mutu fulani mwenye akili mwenye aliumba vitu vyote vyenye uzima vyenye viko ku dunia. Inasema hivi: “Kwa kweli, kila nyumba inajengwa na mutu fulani, lakini ule mwenye alijenga vitu vyote ni Mungu.” (Waebrania 3:4) Andiko ingine ya Biblia inasema hivi: “Kazi zako ni nyingi sana, Ee Yehova! Umezifanya zote kwa hekima. Dunia imejaa vitu vyenye umefanya. . . . Inajaa viumbe vyenye uzima vyenye havina hesabu, vidogo na vikubwa.”—Zaburi 104:24, 25.
Ingewezekana hata chembe ya kawaida itokane na vitu vyenye havina uzima?
Ushuhuda unaonyesha nini? Maendeleo katika mikrobiolojia imefanya iwezekane kuchunguza sehemu za ajabu sana za ndani ya chembe yenye uzima yenye haina kiini. Wanasayansi wenye wanaunga mukono mageuzi wanasema kama chembe za kwanza zilikuwa zinafanana chembe za kawaida za leo zenye hazina kiini.10
Kama fundisho ya mageuzi ni ya kweli, inapaswa kuonyesha waziwazi namna chembe ya kwanza-kwanza ilijitokezaka. Ao kama vitu vyenye uzima viliumbwa, kunapaswa kuwa ushuhuda wa kuonyesha kama viliumbwa kwa njia ya ajabu sana. Na ule ushuhuda unapaswa kuonekana hata mu viumbe vidogo-vidogo sana. Acha basi tuchunguze chembe yenye haina kiini. Wakati tutakuwa nafanya vile, ujiulize hivi: Inawezekana kabisa ilijitokezaka?
UKUTA WENYE KULINDA CHEMBE
Juu uingie ndani ya chembe yenye haina kiini na kuichunguza, inaomba ukuwe mudogo sana kupita nukta yenye kuwa ku mwisho wa hii musemwa. Kama vile ukuta wenye unazunguka izine ili kuzuia watu wasiingie ndani, vilevile chembe inazungukwa na kitu fulani yenye kuwa sawa vile ngozi ya mwembamba sana yenye inakuzuia usiingie ndani. Ile ngozi iko nguvu na inaweza kujikokota. Ile ngozi ni ya mwembamba sana, tena sana, hivi kwamba inaomba kutia pamoja ngozi 10 000 ili kufikia wembamba wa karatasi moja. Lakini, ile ngozi ni ya hali ya juu sana kuliko hata ukuta wa matofali. Namna gani?
Sawa vile ukuta wenye kuzunguka izine, ile ngozi yenye kuzunguka chembe inalinda vitu vyenye kuwa mu chembe ili visipatwe na hatari yenye inaweza kutokea. Lakini, ile ngozi inaruhusu molekile fulani za kidogo-kidogo, sawa vile oksijeni, kuingia na kutoka. Hata vile, ile ngozi inazuiaka molekile zenye zinaweza kuwa hatari zisiingie bila ruhusa ya chembe. Tena, ile ngozi inazuiaka pia molekile za lazima zisiende inje, lakini zibakie ndani ya chembe. Inafanyaka vile namna gani?
Fikiria tena mufano wa izine. Ku milango, kunakuwaka walinzi wenye wanachunguzaka vitu vyenye vinaingia na kutoka mu izine. Vilevile, ile ngozi yenye kuzunguka chembe iko na proteine fulani za pekee zenye zinatenda sawa vile milango na walinzi.
Ngozi yenye kuzunguka chembe iko na proteine fulani zenye kutenda kama walinzi, zenye zinaachaka aina fulani tu za molekile ziingie na kutoka inje ya chembe
Kuko proteine (1) zenye ziko na tundu katikati yenye inaachaka aina fulani tu za molekile ziingie na kutoka inje ya chembe. Kuko proteine zingine (2) zenye zinafunguliwa upande mumoja wa ile ngozi na kufungwa upande mwingine. Ziko na fasi kwenye vitu vinafikiaka (3) yenye inalingana na umbo ya kitu fulani. Wakati kitu fulani inafika pale, upande mwingine wa proteine unajifungua na kuruhusu ile kitu ipite (4). Ile mambo yote inapitikanaka inje ya kila chembe, hata chembe yenye inaweza kuonwa kuwa ya kawaida tu.
MAMBO YENYE INAFANYIKAKA NDANI YA CHEMBE
Wazia proteine zenye kutenda kama “walinzi” zinakuruhusu uingie, na sasa uko ndani ya chembe. Ndani ya chembe yenye haina kiini munayala umaji-maji fulani. Mu ile umaji-maji munapatikana vitu mbalimbali vya kusaidia chembe ifanye kazi muzuri, chumvi, na vitu vingine. Chembe inatumiaka vile vitu vyote ili kutengeneza vitu vyenye iko navyo lazima. Lakini, haifanyake vile ovyo-ovyo. Sawa vile izine yenye kuongozwa muzuri, chembe inaongozaka kazi mbalimbali zenye kufanyika ndani yake ili ziweze kufanywa kwa utaratibu na kwa wakati wenye kufaa.
Chembe inatumiaka wakati mingi ili kutengeneza proteine. Inafanyaka vile namna gani? Kwanza, chembe inatengenezaka aina 20 hivi za molekile za musingi zenye kuitwa aside-amine. Zile molekile za musingi zinapelekwaka kwenye ribozome (5). Ribozome zinaweza kulinganishwa na mashine za kujiongoza zenyewe zenye zinapangaka aside-amine mu utaratibu fulani ili kutengeneza aina fulani za proteine. Sawa vile kazi mbalimbali mu izine zinaweza kuongozwa na programu fulani ya ordinatere, vilevile kazi mbalimbali mu chembe zinaongozwaka na programu fulani ya mufano yenye inaitwa ADN (6). ADN inatumiaka ribozome maagizo yenye kuwa wazi, yenye kuonyesha ni proteine gani njo inapaswa kutengenezwa na namna inapaswa kutengenezwa (7).
Mambo yenye inafanyikaka wakati proteine iko inatengenezwa ni ya kushangaza sana! Kila proteine inajikunjaka na kufanyiza umbo ya pekee yenye iko na sehemu tatu (8). Ile umbo njo inaonyeshaka kazi yenye kila proteine itafanya.b Wazia wakati sehemu za motere ziko zinatiwa pamoja. Kusudi ile motere itumike muzuri, inaomba kila sehemu itengenezwe kwa njia fulani ya pekee. Vilevile, ili proteine fulani ifanye kazi yake muzuri, inapaswa kutengenezwa kwa njia fulani ya pekee na kukunjwa mu umbo yenye inafaa. Kama haiko vile, inaweza hata kuharibisha chembe.
Chembe iko sawa vile izine—Inatengenezaka proteine: Kama izine yenye iko na mashine zenye kujiongoza zenyewe, chembe iko na mashine zenye zinakusanyaka na kusafirisha vitu mbalimbali
Proteine inajuaka namna gani njia ya kutoka kwenye ilitengenezwa mupaka kwenye itaenda tumikia? Kila proteine yenye chembe inatengeneza inakuwaka na alama ya kuonyesha fasi kwenye itaenda. Ile alama njo inasaidiaka ile proteine ifike fasi kwenye itatumikia. Hata kama maelfu ya proteine inatengenezwaka na kutumwa kila dakika, yote inafikaka kwenye itatumikia. Hakuna yenye inapoteaka njia.
Kujua ile mambo kuko na faida gani? Molekile za hali ya juu sana zenye kuwa hata ndani ya chembe ya kawaida tu haziwezi kutokeza molekile zingine kwa nguvu yazo zenyewe. Kama zinaenda inje ya chembe, zinaharibika. Na wakati ziko ndani ya chembe, haziwezi kutokeza molekile zingine bila musaada wa molekile zingine za hali ya juu sana. Kwa mufano, anzime ni za lazima juu ya kutengeneza molekile ya pekee yenye kuleta nguvu, yenye kuitwa adenosine triphosphate (ATP). Lakini, ATP nayo ni ya lazima juu ya kutengeneza anzime. Vilevile, ADN (yenye inazungumuziwa mu ulizo ya 3) ni ya lazima juu ya kutengeneza anzime. Lakini, anzime nazo ni za lazima juu ya kutengeneza ADN. Pia, proteine zingine zinatengenezwaka tu na chembe, lakini chembe haiwezi kutengenezwa bila proteine.c
Radu Popa, mwenye kujifunza mikrobiolojia, haamini habari ya Biblia juu ya uumbaji. Hata vile, mu mwaka wa 2004 aliuliza hivi: “Namna gani vitu vya asili vyenye havina akili vinaweza kutokeza vitu vyenye uzima wakati siye tumejaribu sana kufanya vile lakini tumeshindwa?”13 Alisema tena hivi: “Inaomba mambo mingi sana juu chembe yenye uzima ifanye kazi. Njo maana haiwezekane ile mambo yote ijitokeze kwa wakati ileile.”14
Sawa vile nyumba ya murefu sana yenye inajengwa juu ya musingi wenye hauko nguvu itaanguka, ni vile pia fundisho ya mageuzi haitasimama juu inashindwa kufasiria namna vitu vyenye uzima vilianzaka, hauone vile?
Unawaza nini? Watu wenye wanaamini mageuzi wanajaribu kufasiria namna vitu vyenye uzima vilianza. Lakini, mu mafasirio yao hawaonyeshe kama Mungu njo aliumbaka vitu vyote vyenye uzima. Hata vile, kadiri wanasayansi wanaendelea kuvumbula mambo mingi juu ya uzima, ni vile wanaanza kuona kama haiwezekane vitu vyenye uzima vijitokeze. Ili kuepuka ile hali yenye kuvuruga akili, wanasayansi wenye kuamini mageuzi wanasema kama fundisho ya mageuzi na ulizo kuhusu namna vitu vyenye uzima vilianza ni mambo mbili tofauti. Unaona ile mawazo iko sawa kabisa?
Fundisho ya mageuzi inategemea mawazo ya kama matukio ya mingi ya kufuatana yenye ilifanyikaka tu yenyewe njo ilitokezaka kitu ya kwanza yenye uzima. Kisha, ile fundisho inaonyesha tena kama matukio ingine ya kufuatana yenye ilifanyikaka tu yenyewe njo ilitokezaka aina mbalimbali za vitu vyenye uzima za hali ya juu sana. Sasa, kama fundisho ya mageuzi haiwezi kufasiria namna vitu vyenye uzima vilianzaka, namna gani itaweza kufasiria namna kitu ya kwanza yenye uzima iligeuka-geuka na kutokeza vitu mbalimbali vyenye uzima vyenye viko leo? Sawa vile nyumba ya murefu sana yenye inajengwa bila musingi itaanguka, ni vile pia fundisho ya mageuzi haitasimama juu inashindwa kufasiria namna vitu vyenye uzima vilianzaka.
Kisha kuchunguza kwa kifupi namna chembe imefanyizwa na namna inafanyaka kazi, unawaza nini? Matukio fulani yenye ilifanyika yenyewe tu njo ilitokezaka chembe ao kuko mutu fulani mwenye akili mwenye alifanya chembe? Kama hauyakuwa hakika, chunguza kwa uangalifu programu ya mufano yenye inaongozaka mambo yenye kufanyika mu chembe zote.
a Hakuna uchunguzi wenye unaonyesha kama ile jambo inawezekana.
b Anzime ni kati ya proteine zenye chembe inatengenezaka. Kila anzime inakunjwa mu njia fulani ya pekee juu iweze kuharakisha kazi fulani yenye inafanyika ndani ya chembe. Anzime za mingi zinatumikaka pamoja juu ya kusaidia kazi mbalimbali zenye kufanyika mu chembe zifanyike muzuri.