ARTÍCULO RÍ MUʼNIGAJMAA 22
Gajngrui̱ga̱a̱ʼ ma xúʼko̱ náa “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu”
“Ikhí marígá mbá kamba̱a̱, […] mbá kamba̱a̱ dí mbiʼyuu, Kamba̱a̱ rí Kaʼwu” (IS. 35:8).
AJMÚÚ 31 Xátatsiʼñáʼ Jeobá
RÍ MUʼNIGAJMAAa
1, 2. Ndiéjunʼ dí gíʼdoo numuu ndiyóoʼ muraʼwíí muni̱ judíos bi̱ nikúwá náa Babilonia rá. (Esdras 1:2-4.)
¡XA̱BU̱ ñajunʼ niʼthí mbájmbu! Dí judío bi̱ nikúwíin mbá 70 tsiguʼ náa Babilonia ma̱ndoo matangi̱ín náa Isarel, náa xuajñún (atraxnuu Esdras 1:2-4).b Numuu dí xa̱bu̱ bi̱ kúwá náa Babilonia na̱nguá eniñu̱u̱nʼ magu̱ún xa̱bu̱ bi̱ naguwáʼ kudiin, mu i̱ndó Jeobá niʼngo̱o̱ niʼni dí marígá rígi̱ (Is. 14:4, 17). Babilonia niguma gámbáa nda̱wa̱á dí imba̱a̱ nuxi̱ʼ xa̱bu̱ ñajunʼ niʼthí dí judío ma̱ndoo magu̱ún xuajñún. Ikha jngóo xúgíinʼ judío, itháán má bi̱ kuya̱ edxu̱ún náa mbá guʼwíin ndiyóoʼ muraʼwíi dí muni̱: Á mu magajníín náa Babilonia o maguanúú má ikhí. Guʼyáá ndíjkha jngóo dí tikhuin niʼñúún gakhi̱i̱ muraʼwíi dí muni̱.
2 Nikúwá tikhun judío bi̱ wanii ikha jngóo niʼñúún gakhi̱i̱ maguáan numuu dí tsínguánʼ. Ga̱jma̱a̱ mbaʼin dí ikhiin nigumiin náa Babilonia, ikha jngóo i̱ndó ikhí nindxu̱u̱ xuajen dí niniʼnuuʼ. Ikhiin ndiyáá dí Israel ninindxu̱u̱ mbá xuajen náa nikúwíin wajin xiʼñúnʼ, ma̱ngaa tikhuin judío niguaʼdáá wéñuuʼ mbújkha̱a̱ ikhí. Numuu rúʼko̱ jngóo niʼñúún gakhi̱i̱ muniñaaʼ guʼwún ga̱jma̱a̱ ñajunʼ ndrígún mu maguáan makuwá náa mbá xuajen dí tséniʼnuuʼ.
3. Ndiéjunʼ dí májánʼ kuaʼti̱i̱n judío bi̱ gátangi̱ín náa Israel rá.
3 Judío bi̱ niguájun jmbu ndiyáá dí matangi̱ín Israel ra̱ʼkhá tháán mba̱a̱ dí májánʼ gundrígúu dí tsembríguii ga̱jma̱a̱ tsiakii dí ikhiin gúni mu maguáan. Mbáa dí itháán mba̱a̱ dí maguaʼdáá nindxu̱u̱ dí mbuyamajkuíí Dios xó má kaʼyoo. Náa Babilonia nirígá itháán dí 50 templo náa ndiyamajkhún xándú mu nda̱a̱ nimbá templo náa mbuyajkuíí Jeobá ní má na̱nguá niguaʼdáá náa nakarámáʼ tsigijñaʼ ní má nda̱wi̱i̱n ndxajkun bi̱ muxnajxi̱, ikha jngóo israelita tándoo guxnajxi̱ tsigijñaʼ xó má eʼthí náa Xtángoo dí nikhánáá Moisés. Ma̱ngaa nikúwi̱i̱n itháán mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ ndiyamajkhún xándú bi̱ ragájkhun ki xóo bi̱ ninimbu̱ún kuyáá Jeobá. Ikha jngóo mbaʼin judíos bi̱ nindúún muni̱ dí Jeobá ninigu̱u̱ʼ nindúún wéñuuʼ matangi̱ín náa xuajñún mu mbuyamajkuíí Dios xó má kaʼyoo.
4. Ndiéjunʼ nikudaminaʼ Jeobá náa bi̱ judíos rá.
4 Maʼniún gakhi̱i̱ maguánúu asndu Israel ga̱jma̱a̱ mbajñúnʼ a̱jkhu̱ igu̱nʼ náa kamba̱a̱. Mú Jeobá nikudaminaʼ dí maʼni kaʼwii kamba̱a̱ ga̱jma̱a̱ mambáñún mu xáʼniún gakhi̱i̱. Isaías niʼnirámáʼ: ‹Gu̱ni̱ kaʼwiila kambo̱o̱ Jeobá, gunila mbóoʼ kambo̱o̱ jmbuu náa ku̱ba̱ʼ mijxo̱o̱, ndaʼyóoʼ dí mambaníi mbaaʼ dí nichúu ga̱jma̱a̱ maguma mbáníi kamba̱a̱ dí na̱nguá mbáníí› (Is. 40:3, 4). Lá naʼngo̱o̱ natatsaʼwáminaʼ ráʼ. Itháán má xáʼniún gakhi̱i̱ judío ga̱jma̱a̱ xájyúuʼ gáguanu̱ún á mu nagún náa mbá kamba̱a̱ jmbuu ga̱jma̱a̱ mbáníí ki xóo mutsímún o muguajtháán náa kúbá o magún náa ku̱ʼu̱u̱n.
5. Xú káʼnii mbiʼyuu kamba̱a̱ dí nigájnuu náa Babilonia nijkhánú náa Israel rá.
5 Mbaʼa kamba̱a̱ gíʼdoo mbiʼyuu, xúʼko̱ ma kamba̱a̱ dí niʼthí Isaías ma̱ngaa gíʼdoo mbóoʼ mbiʼyuu: Náa Biblia naʼthí: “Ikhí marígá mbá kamba̱a̱, xúʼko̱, mbá kamba̱a̱ dí mbiʼyuu, Kamba̱a̱ rí Kaʼwu. Bi̱ tsagaa xáʼga̱ ikhí” (Is. 35:8). Ndiéjunʼ nindoo gáʼthúu̱n ajngáa rígi̱ náa bi̱ israelitas rá. Ndiéjunʼ e̱yo̱o̱ gáʼthúu̱n náa ikháánʼlú rá.
“KAMBA̱A̱ RÍ KAʼWU”DÍ NIRÍGÁ WAJYÚUʼ GA̱JMA̱A̱ RÍ MBIʼI XÚGI̱
6. Náá numuu nijuiʼthá rí kamba̱a rígi̱ nindxu̱u̱ kaʼwu rá.
6 “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu”. Lá ragájkhun dí mitsaanʼ mbiʼyuuʼ kamba̱a̱ rígi̱ ráʼ. Náá numuu nijuiʼthá rí kamba̱a rígi̱ nindxu̱u̱ kaʼwu rá. Numuu dí náa Israel xándoo maxtáa nimbáa bi̱ tsagaa, xóo muʼthá, nimbáa judío bi̱ nakudaminaʼ aʼkhá gajmíi̱n eʼwíinʼ, bi̱ ndaʼyamajkhún xándú o naʼni i̱ʼwáʼ aʼkhá mbiiʼ. Judíos bi̱ matangi̱ín gíʼmaa maguánú mani̱ndxu̱ún mbá ‹xuajen kaʼwu› náa Dios (Deut. 7:6). Rígi̱ na̱nguá eyoo gáʼthúu̱n dí bi̱ nigájni̱ín náa Babilonia nini̱ xúgííʼ dí májánʼ. Ndiyóoʼ muriʼkhumijnáá mu xúʼko̱ muni̱ dí naniguuʼ Jeobá.
7. Arathá mbá xkri̱da náá ndiyóoʼ muriʼkumijnáá tikhunʼ judíos.
7 Xó má niʼthá náa nigi̱ʼdu̱u̱ mbaʼin Judío nigumiin náa Babilonia, mbaʼin dí ikhiin nindxaʼwamíjna̱ ga̱jma̱a̱ nini̱ xó má eni̱ babilonios. Nda̱wa̱á dí nitangiín timbíin judíos náa Israel, Esdras ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí tikhuin dí ikhiin nidiin gu̱ʼu̱ bi̱ naguwáʼ náa i̱ʼwáʼ xuajen (Éx. 34:15, 16; Esd. 9:1, 2). Nda̱wa̱á xa̱bu̱ ñajunʼ Nehemías niʼñuu tsiánguá índo̱ ndiʼyoo dí e̱jñu̱ún ikhiin tséjmañún gúthi ajngáa hebreo (Deut. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24). Xú káʼnii gáguánú maʼndún kuyáá ga̱jma̱a̱ mbuyamajkuíí Jeobá á mu na̱nguá ekru̱ʼu̱u̱n ajngáa dí kiʼniraʼmáʼ Ajngá rawuunʼ xá. (Esd. 10:3, 44.) Ikha jngóo judíos buʼko̱ ndiyóoʼ dí muriʼkhumijná, mú itháán má xáʼniún gakhi̱i̱ muriʼkumijnáá náa Israel, náa nunimíjna̱ mbuyamajkuíí Jeobá xó má kaʼyoo (Neh. 8:8, 9).
Asndu nákha 1919, mbaʼin wéñuuʼ xa̱bekha, gu̱ʼu̱ ga̱jma̱a̱ e̱ji̱n niniñanʼ Babilonia rí Mba̱a̱ ga̱jma̱a̱ nigi̱ʼdi̱i̱ nigún náa “Kamba̱a̱ rí ka’wu” (Atayáá kutriga̱ 8).
8. Ndiéjunʼ eyoo gáʼthúu̱n “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu” náa ikháánʼlú rá. (Atayáá xtiʼkhuu rí nakujmaa náa nagi̱ʼdu̱u̱.)
8 Mbáa tikhuin mundxaʼwamíjná: “Gíʼdoo wéñuuʼ numuu dí ndiyóoʼ muni̱ judíos buʼko̱. Xúʼko̱ ma mangáán dí mbiʼi xúgi̱ rígá mbá dí nandoo gáʼthúu̱n”, numuu dí ikháanʼlu mangáán jruigulú náa “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu”. Kamba̱a̱ rígi̱ mambáyúlú mbuʼyamajkuíí Jeobá mbá kambájxu gajmiúlú a̱ngiu̱lú ma̱ngaa mambáyulúʼ maguaʼdáá xúgíʼ dí májánʼ rí maʼni Xa̱bu̱ Ñajunʼ ndrígóo Dios nda̱wa̱á. Bi̱ kaxtaʼwíin ga̱jma̱a̱ “eʼwíinʼ mugu̱”, gíʼmaa muʼgualu má xúʼko̱ náa kamba̱a̱ rúʼko̱ (Juan 10:16).c Asndu nákha 1919 mbaʼin wéñuuʼ xa̱bekha ga̱jma̱a̱ gu̱ʼu̱ mangiin e̱ji̱n nigíʼdi̱i̱ nijgruigun náa “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu” índo̱ nigájni̱ín náa Babilonia rí Mba̱a̱ dí nindxu̱u̱ xúgíʼ religión dí ragájkhun, mbáa ikháán nindxa̱a̱ʼ mbáa dí ikhiin. Niʼni má mbá ciento tsiguʼ dí nimbaʼtoo kamba̱a̱ rígi̱, mú wapháá má nigíʼdu̱u̱ niguma májáanʼ.
NAGUMA MA̱JÁANʼ KAMBA̱A̱
9. Xó má naʼthí Isaías 57:14, xú kaʼnii nigumaratháá “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu” rá.
9 Índo̱ Judíos nitangiín náa Babilonia, Jeobá niʼni dí nimbá nda̱a̱ dí garikhún náa kamba̱a̱ (atraxnuu Isaías 57:14).d Xúʼko̱ má niʼni ga̱jma̱a̱ “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu” dí rígá dí mbiʼi xúgi̱ ma̱ngaa. Mbayuuʼ tsiguʼ ginii nákha xóó tséʼni 1919 Jeobá nijmiuu xa̱bu̱ bi̱ nuni̱ ñajuunʼ mu muni̱ kaʼwii kamba̱a̱ (atayáá ma̱ngaa Isaías 40:3). Xóo muʼthá ikhiin nini̱ “ñajuunʼ” Dios mu xúʼko̱ nda̱wa̱á xa̱bu̱ bi̱ niniguunʼ majmañún ga̱jma̱a̱ numuu ikhaa muniñaaʼ religión dí ragájkhun ga̱jma̱a̱ matu̱ʼu̱u̱n náa xuajñuu, náa mbuyamajkuíí Dios xó má kaʼyoo. Guʼyáá tikhu ñajunʼ dí ndiyóoʼ muni mu maguma kamba̱a̱ rígi̱.
Mbayuuʼ tsiguʼ ginii nákha xóo tséʼni 1919, xa̱bu̱ bi̱ nuni̱ ñajuunʼ Dios niyambáá muni̱ kaʼwii kamba̱a̱ mu xa̱bu̱ ma̱ndoo magajníín náa Babilonia rí Mba̱a̱. (Atayáá kutriga̱ 10, 11).
10, 11. Ndiéjunʼ niʼngo̱o̱ nirígá ga̱jma̱a̱ numuu dí nigumaa imprimir ma̱ngaa dí nijuiʼtájuíi Biblia rá. (Atayáá xtiʼkhu ma̱ngaa.)
10 Nagumaa imprimir. Mijngíí’ tsiguʼ 1450, Biblia niniwíi ga̱jma̱a̱ ñawúúnʼ, rígi̱ niʼni dí mbajyúuʼ wéñuuʼ marigá mbaʼa copia ga̱jma̱a̱ ra̱ʼkhá tháán numuu niʼni. Mú índo̱ nirígá ajua̱nʼ dí maguma imprimir ga̱jma̱a̱, niʼni dí xájyúuʼ gagajnúu Biblia ga̱jma̱a̱ xájyúuʼ gajuixnaraʼa.
11 Najuiʼtájuíi. Mbayuuʼ tsiguʼ Biblia i̱ndó nirígá náa ajngáa latín dí i̱ndó xa̱bu̱ bi̱ ninigajmaa itháán nakru̱ʼu̱u̱n. Mú, núma̱aʼ má ga̱jma̱a̱ numuu dí nirígá ajua̱nʼ dí nagájnuu ga̱jma̱a̱ copia, ma̱ngaa dí nikúwíin xa̱bu̱ bi̱ nini̱ dí nanigu̱u̱ʼ Dios ninimíjna̱ mutajuíi Biblia náa ajngáa dí nuthi xúgíinʼ xa̱bu̱. Rígi̱ niʼni dí bi̱ nuraxnuu Ajngá rawuunʼ Dios mbuyáá dí naʼsngáa Biblia ga̱jma̱a̱ muni mbríguíi dí nusngáa náa guʼwá ndxajkun.
Xa̱bu̱ bi̱ nuni̱ ñajuunʼ Dios niyambáá muni̱ kaʼwii kamba̱a̱ mu xa̱bu̱ ma̱ndoo magajníín náa Babilonia rí Mba̱a̱. (Atayáá kutriga̱ 12 asndu 14).h
12, 13. Arathá mbá xkri̱da xú kaʼnii nikujmaa nákha mijngii tsiguʼ 1835 nduwaʼ dí najuiʼsngáa náa guʼwá ndxajkun.
12 Dí ma̱ndoo mambáyúlú muʼnigajmaa Biblia. Nikúwi̱i̱n xa̱bu̱ bi̱ ninimíjna̱ makru̱ʼu̱u̱n májánʼ Biblia, mbaʼa dí nijmañún índo̱ niraxnuu. Xúgíí’ dí nijmañún nithúún eʼwíinʼ, rígi̱ ni’ni dí makiʼníin wéñuuʼ xa̱bu̱ bi̱ nagún náa guʼwá ndxajkun. Mbá xkri̱da, mijngii tsiguʼ 1835 mbaʼin xa̱bu̱ bi̱ májáanʼ a̱jkiu̱ún nixnaraʼa tratado ga̱jma̱a̱ folleto náa nikujmaa kaʼwu xúgíʼ nduwaʼ dí naʼsngáa guʼwá ndxajkun.
13 Nákha tsiguʼ 1835, mbáa xa̱bu̱ bi̱ nimíñuu kaʼyoo Dios bi̱ nigu mbiʼyuu Henry Grew nixnaraʼa folleto náa na̱ʼkha̱ raʼthí ndiéjunʼ erígá índo̱ mbáa nakháñúu. Ikhaa nijmuu Biblia mu maʼthí dí na̱nguá egumáanʼ makuwáánʼ kámuu, Dios nindxu̱u̱ bi̱ naxnúu xa̱bu̱ maxtáa kámuu, rígi̱ ninindxu̱u̱ mixtiʼkhu kayuuʼ xóo nusngáa náa guʼwá ndxajkun. Nákha 1837 George Storrs nixka̱ma̱a̱ mbóoʼ i̱yi̱ʼ náa tren dí gíwánʼ ra̱jkha̱. Índo̱ niguxnuu ni̱jkha̱nú ndiʼyoo dí nijmañuu mbóoʼ dí gajkhun dí gíʼdoo wéñuuʼ numuu, ikha jngóo nigíʼdu̱u̱ niʼthún eʼwíinʼ. Tsiguʼ 1842 nixnajxi̱ mbóoʼ serie ndrígóo discurso dí niyéjkha̱ edxu̱u̱ “Lá tsékáñún bi̱ ra̱míjíinʼ ráʼ.” Dí niʼnirámáʼ George Storrs nimbáyúu wéñuuʼ mbáa dxámá bi̱ mbiʼyuu Charles Taze Russell.
14. Xú káʼnii nimbáyúu Russell gajmíi̱n a̱ngui̱i̱n ñajunʼ dí nini̱ eʼwíinʼ rá. (Atayáá xtiʼkhu ma̱ngaa.)
14 Xú káʼnii nimbáyúu ndxájulú Russell gajmíi̱n a̱ngui̱i̱n ñajunʼ dí nini̱ eʼwíinʼ náa kambo̱o̱ Dios rá. Nákha ikhú nirígá diccionario ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ i̱yi̱ʼ dí nimbáñún makru̱ʼu̱u̱n dí naʼthí náa Biblia ma̱ngaa nirígá mbaʼa Biblia dí nijuiʼtájuíi. Ikha jngóo índo̱ ikhiin ninigajmaa nindoo ndiyáaʼ náa xúgííʼ i̱yi̱ʼ rúʼko̱. Ma̱ngaa nijmañún náa ndiyáaʼ makro̱ʼo̱o̱ itháan Henry Grew, George Storrs ga̱jma̱a̱ dí ndiyáaʼ eʼwíinʼ. Russell gajmíi̱n a̱ngui̱i̱n mangiin nini̱ mbá ñajunʼ mba̱a̱ náa “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu”. Numuu dí nirawíi mbaʼa libro ga̱jma̱a̱ tratado dí kagu̱ tema dí na̱ʼkha̱ náa Biblia.
15. Ndiéjunʼ dí gíʼdoo numuu nirígá nákha 1919 rá.
15 Nákha 1919, Babilonia rí Mba̱a̱ dí nindxu̱u̱ xúgííʼ religión dí ragájkhun niniñuuʼ raʼtáñajuunʼ xuajñuu Dios. Ikhaa má tsiguʼ rúʼko̱ nigíʼdi̱i̱ niñajunʼ “ñumbáá jmbii bi̱ májánʼ endxa̱ʼwáminaʼ” mu xúʼko̱ xa̱bu̱ bi̱ ninigu̱u̱nʼ majmañún ma̱ndoo magún náa “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu” (Mat. 24:45-47). Ñajunʼ dí nini bi̱ ni̱ni̱ májáanʼ kamba̱a̱ rígi̱ nákha wajyúuʼ nimbañúún xa̱bu̱ bi̱ nigíʼdi̱i̱ nigún ikhí mu majmañún itháán ga̱jma̱a̱ numuu Jeobá ma̱ngaa dí nikudaminaʼ maʼni nda̱wa̱á (Prov. 4:18). Ma̱ngaa nindoo niriʼkumijná mu muni̱ dí naniguuʼ Dios, mú ikhaa na̱nguá nigi̱ʼthu̱u̱n dí muriʼkumijnáá mbá nacha̱. Dí niʼni nindxu̱u̱ dí maʼni kaʼwii xuajñuu mañu mañúú xóo awan ni̱jkha̱ ranújngoo tsiguʼ (Atayáá náa kúgumaʼá “Jeobá naʼni kaʼwii xuajñuu mañu mañúú”). Ra̱ʼkhá tháán gagi gákuwáanʼ índo̱ gáʼga̱nú mbiʼi dí ma̱ndoo muʼni xúgííʼ dí Dios naniguuʼ (Col. 1:10).
KAMBAʼTA XÓÓ “KAMBA̱A̱ RÍ KAʼWU”
16. Xú káʼnii ñajunʼ dí niguma asndu nákha 1919 mu maguma májáanʼ “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu” rá. (Isaías 48:17; 60:17.)
16 Mu kamba̱a̱ mani̱ndxu̱u̱ má xúʼko̱ májánʼ ndayóoʼ maguma májáanʼ. Asndu nákha 1919 niguma mbaʼa ñajunʼ mu maguma kaʼwii “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu”, mu xúʼko̱ itháán mbaʼin xa̱bu̱ ma̱ndoo magajni̱ín náa Babilonia rí Mba̱a̱. “Ñumbáá jmbii bi̱ májánʼ endxa̱ʼwáminaʼ” nigíʼdi̱i̱ niñajunʼ. Tsiguʼ 1921 niriyaʼ libro dí mbiʼyuu El Arpa de Dios, nigájnuu i̱yi̱ʼ rígi̱ mu mambáñún xa̱bu̱ makru̱ʼu̱u̱n dí naʼthí náa Biblia. Nijuixnaraʼa itháán dí 6 millón náa mbá 36 ajngáa, i̱yi̱ʼ rígi̱ nimbáñún mbaʼin xa̱bu̱ muniʼnuuʼ dí gajkhun. Xíjkhoo nigájnuu libro ¡Araxtaa gagi kámuu mbiʼi! dí najmulú mu muʼsngúún xa̱bu̱. Náa iwáá mbiʼi Jeobá najmuu xuajñuu mu maxnúlú má xúʼko̱ ganitsu dí na̱ʼkha̱ náa ikhaa dí nambayúlú majngruigulú má xúʼko̱ náa “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu” (atraxnuu Isaías 48:17;e 60:17).f
17, 18. Náá ejkha̱ kaguáánʼ “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu” rá.
17 Índo̱ mbáa nagruigú maʼnigajmaa Biblia nindxu̱u̱ xóo nakhánáá ma̱ngaa majngruigo̱o̱ náa “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu”. Tikhuin káaʼ chíʼmbaʼ egún numuu dí nda̱wa̱á nuraʼwíí muniñaaʼ. Mú eʼwíinʼ nagún má xúʼko̱ asndu maguánú náa egún. Mú, náá egún xá.
18 Bi̱ kuaʼti̱i̱n makuwá náa mekhuíí “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu” na̱jkha̱ kagui̱i̱n náa “ku̱ba̱ʼ mitsaanʼ ndrígóo Dios” dí rígá mekhuíí (Apoc. 2:7). Bi̱ kuaʼti̱i̱n makuwá náa tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ, kamba̱a̱ rígi̱ na̱jkha̱ kagui̱i̱n nda̱wa̱á dí gájngoo mbá Míí tsiguʼ dí Cristo gáʼtañajunʼ, índo̱ xúgíinʼ xa̱bu̱ ganindxu̱ún jmbiin. Á mu ikháán mangáán nadxuʼ náa kamba̱a̱ rígi̱ xátangaán matiejxi̱ kidííʼ, ayuʼ má xúʼko̱ asndu mi̱dxu̱ʼnú náa numbaaʼ nuxi̱ʼ. Nanduxu mutala xúgiáanʼ dí “¡Májánʼ gaʼguala!”.
AJMÚÚ 24 Guʼgua̱ náa kúbá ndrígóo Jeobá
a Mbáa Kamba̱a̱ dí nigájnuu náa Babilonia nijkha náa Israel Jeobá nixná mbiʼyuu “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu”. Ma̱ngaa dí mbiʼi xúgi̱ Jeobá niʼniratoo mbá kamba̱a̱ náa magún xa̱bi̱i̱, asndu nákha 1919, mbaʼin nigíʼdu̱u̱ nijngri̱guun náa “Kamba̱a̱ rí Kaʼwu” numuu dí nigájnaán náa Babilonia rí Mba̱a̱. Xúgiáanʼ gíʼmaa muʼgua̱ má xúʼko̱ ikhí asndu índo̱ gúʼgua̱nú náa numbaaʼ nuxi̱ʼ.
b Esdras 1:2-4: “Rígi̱ dí naʼthí Ciro rey ndrígóo Persia: ‹Jeobá, Dios bi̱ niʼni mekhu, nixnuʼ matañájunʼ náa xúgíʼ tsu̱du̱u̱ ku̱ba̱ʼ ga̱jma̱a̱ nigiu̱u̱nʼ dí mani goʼwóo náa Jerusalén dí rígá náa Judá. Ikháanʼ bi̱ kuwáanʼla náa xuajñuu, Dios ndrígála gáxtáa ga̱jma̱á nindxa̱la, gutsimáanʼla náa Jerusalén dí rígá náa Judá ga̱jma̱a̱ guni̱i̱lá goʼwóo Jeobá, Dios ndrígóo Israel. Ikhaa nindxu̱u̱ Dios bi̱ gajkuwiin, bi̱ nigiʼdoo goʼwóo náa Jerusalén. Asndu tsáá má bi̱ niʼkháá tséʼniuu asndu náá má mina̱a̱ʼ, gumbayíí bi̱ kúwi̱i̱n mijngii gajmíi̱n. Guxna̱a̱ oro, plata, dí guaʼdáá, ma̱ngaa xujkhú ga̱jma̱a̱ i̱ʼwáʼ dí ikhiin gaʼndún muxná mu majmáa náa goʼwóo Dios bi̱ gajkuwiin dí rígá náa Jerusalén›”.
d Isaías 57:14: “Mujuiʼthá: ¡Gunila, gunila mbóoʼ kamba̱a̱! ¡Guni̱ májáanʼ kamba̱a̱! Gura̱jxi̱lá náa kamba̱a̱ xúgííʼ dí marikhún xa̱bu̱ xuajñunʼ”.
e Isaías 48:17: “Rígi̱ nindxu̱u̱ rí naʼthí Jeobá, bi̱ Niʼtsiriñaanʼ, bi̱ nindxu̱u̱ Santo náa Israel: Ikhúún, Jeobá, ni̱ndxu̱ʼ Dios ndrígáʼ, bi̱ naʼsngáaʼ mu maraxtaa májánʼ, bi̱ naʼtháanʼ náa kamba̱a̱ gíʼmaa majngruigaaʼ”.
f Isaías 60:17: “Ma̱ʼkhá ka̱yo̱ʼ oro ki xóo cobre, ma̱ʼkhá ka̱yo̱ʼ plata ki xóo hierro, ma̱ʼkhá ka̱yo̱ʼ cobre ki xóo xajpa, ma̱ʼkhá ka̱yo̱ʼ hierro ki xóo itsí; ga̱jma̱a̱ mani dí marigá rí tsímáá xó má superintendentes ndrígáʼ, ga̱jma̱a̱ rí jmbu xóo bi̱ nutha̱nʼ rí matani”.
h NAʼTHÍ NUMUU XTIʼKHU: Mu makru̱ʼu̱u̱n dí naʼthí náa Biblia, ndxájulú Russell gajmíi̱n a̱ngui̱i̱n nijmún i̱yi̱ʼ dí eʼwíinʼ nirawíi nákha ginii.