Ngɔndɔ k’enanɛi
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ k’enanɛi 1
Aha oko walangami, koko oko walangayɛ.—Mat. 26:39.
Dia monga embetsha w’amɛna, sho pombaka ntondo monga ambeki w’amɛna. (1 Tim. 4:15, 16) Woho akɔ waamɛ mbele, wanɛ wakamba la Jehowa dia mpokola anto akina, pombaka monga l’okitshakitsha ndo mbetawɔ dia Jehowa mbalɔmbɔla. Naka anto akina mɛna dia wɛ ekɔ l’okitshakitsha, kete vɔ wayokɔlɛmiya ndo ayonga dui dia wɔdu le wɔ dia mbetawɔ alako w’oma le yɛ. Sho koka nkondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ ka Yeso. Mbala tshɛ, Yeso akalɛmiyaka She kaanga etena kaki nsala dui sɔ aki wolo efula. Nde akoholaka ampokami ande ɔnɛ, wetshelo ande ndo lomba lande lakayaka oma le She. (Jni. 5:19, 30) Yeso aki l’okitshakitsha ndo l’okitanyiya, dui sɔ diakookimanyiya dia monga ombetsha wakokanaka kɛtshi. Anto w’etema ɛlɔlɔ wakangɛnangɛnaka monga lalende. (Mat. 11:29) Ɛtɛkɛta wa Yeso wa la ngandji wakakeketshaka wanɛ wakakɔmɔ ndo waki wɔdu. (Mat. 12:20) Nde akangolaka apɔstɔlɔ ande lo yoho ya dimɛna ndo la ngandji, kaanga etena kakandakokaka mbaomalɛ l’ɔtɛ wakawawanaka dia mbeya ɔnɛ lakaleke woke l’atei awɔ.—Makɔ 9:33-37; Luka 22:24-27. w18.03 26 od. 15-16
Lushi la tanu, Ngɔndɔ k’enanɛi 2
Batisimu kɔtɔnɛ la dui sɔ tɔ lawɔ kekɔ lo nyoshimbɛ.—1 Pe. 3:21.
Ɔpɔstɔlɔ Petero akɛdika batisimu la woho wakasale Nɔa waato. Waato waki djembetelo le anto dia Nɔa akalangaka nsala lolango la Nzambi l’otema ɔtɔi. La kɔlamelo tshɛ, Nɔa akasale olimu wakawosha Jehowa. L’ɔtɛ wa mbetawɔ ka Nɔa, Jehowa akoshimbɛ nde l’ase nkumbo kande lo Mvula k’elola. Etena kakɛnyi anto waato, vɔ wakeye dia Nɔa aki la mbetawɔ le Nzambi. Etena kɛna anto onto ɔmɔ abatizama, vɔ mbeyaka dia nde akayakimɔ le Nzambi l’ɔtɛ wa mbetawɔ kande le Kristo lakolwama. L’ɛnyɛlɔ ka Nɔa, wanɛ wabatizama kitanyiyaka Nzambi ndo salaka olimu wakandawasha. Ndo oko wakandashimbɛ Nɔa lo Mvula k’elola, nde ayoshimbɛ ekambi ande wa kɔlamelo wambobatizama etena kayondolanya andja ɔnɛ wa kɔlɔ. (Makɔ 13:10; Ɛny. 7:9, 10) Mbokɛmaka hwe dia, ekɔ ohomba efula ndjakimɔ le Jehowa ndo batizama. Lo mɛtɛ, naka onto ntshimbatshimba dia batizama, nde koka nshisha diɛsɛ dia nsɛna pondjo pondjo. w18.03 4 od. 3-4
Lushi la samalo, Ngɔndɔ k’enanɛi 3
Awui w’enginya kelekama lo otema w’ɔna dikɛnda.—Tok. 22:15.
Ambutshi amɔ mbutaka ɔnɛ: ‘Ndeka dimɛna ɔnami ndjobatizama naka nde aya opalanga dia mbewɔ nsala munga ya weke.’ Ko lande na kele ekɔ kɔlɔ nkanyiya ngasɔ? (Jak. 1:22) Lo mɛtɛ, ambutshi hawolange di’ɔnawɔ batizama la ntondo ka nde monga suke dia ndjakimɔ le Jehowa. Koko, ayonga dindja dia mfɔnya ɔnɛ ɔna hokoya la Jehowa naka nde atabatizama. Lande na kediɔ ngasɔ? Ɔna ayokoya la Nzambi naka nde mbeyaka kɛnɛ kata Jehowa dia kekɔ ɔlɔlɔ kana kɔlɔ. (Jak. 4:17) Oyadi etena keke ɔnawɔ dikɛnda, vɔ mbeetshaka dia nanga kɛnɛ kata Jehowa dia kekɔ ɔlɔlɔ ndo mpetsha kɛnɛ katande dia kekɔ kɔlɔ. (Luka 6:40) Ngandji koka ɔnayɛ Jehowa ayowokokɛ diaha nsala pɛkato ka woke, nɛ dia nde ayolanga nsala kɛnɛ kata Jehowa dia kekɔ ɔlɔlɔ.—Isa. 35:8. w18.03 11 od. 12-13
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ k’enanɛi 4
Nɔa akakɛndakɛndaka la Nzambi ka mɛtɛ.—Eta. 6:9.
Nɔa akatetemala nsala dui sɔ l’edja k’ɛnɔnyi ekina 350 l’ɔkɔngɔ wa Mvula k’elola. (Eta. 9:28) Nɔa ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna ka mbetawɔ ndo okitanyiya! Sho kokaka mbokoya mbetawɔ ndo okitanyiya wa Nɔa lo nsukɛ losembwe laki Nzambi, lo ntona dia monga ase andja wa Satana ndo lo mbetsha wahɔ wa Diolelo lo dihole dia ntondo. (Mat. 6:33; Jni. 15:19) Lo mɛtɛ, l’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ ɛsɔ mbahatolange andja ɔnɛ. Ɛnyɛlɔ, kaanga nshi nyɛ woho wahatasekola ɛlɛmbɛ wa Nzambi, ɛnyɛlɔ ɛlɛmbɛ wendana la diwala ndo awui wa mindo wa dieyanelo, konyaka anto efula dia ntɛkɛta kɔlɔ lo dikambo diaso lo tita nsango lo wedja ɛmɔ. (Mal. 3:17, 18) L’ɛnyɛlɔ ka Nɔa, sho mbokaka Jehowa wɔma, koko aha anto. Sho mbeyaka dia Nde oto mbakoka tosha lɔsɛnɔ la pondjo. (Luka 12:4, 5) Kayotota lo dikambo diayɛ? Onde wɛ ayotetemala ‘nkɛndakɛnda la Nzambi,’ kaanga etena kakɔsɔka kana kakɔnyɔla anto akina kana etena kahembama mbetawɔ kayɛ l’ɔtɛ wa tɔsɛngiya tendana l’ekondjelo oko weyɛ owandji wa nkumbo? Naka wɛ mbokoya Nɔa lo monga la mbetawɔ ndo okitanyiya, kete wɛ koka monga l’eshikikelo dia Jehowa ayokokotshɛ ehomba ayɛ.—Flpɛ. 4:6, 7. w18.02 4 od. 4, 8; 5 od. 9-10
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ k’enanɛi 5
Onto la lo demba hetawɔ akambo wa nyuma kaki Nzambi.—1 Kɔr. 2:14.
Onto la lo demba mbetawɔka dionga dia l’andja ɔnɛ di’anto waleka ndjasha lo nsaki ya lokaki. Pɔɔlɔ akalembetshiya dionga sɔ oko “yimba yakamba olimu ɛlɔ kɛnɛ le ana wele bu l’okitanyiya.” (Ɛf. 2:2) Yimba shɔ tshutshuyaka anto efula dia mbokoya anto wowadingi. Vɔ salaka paka kɛnɛ kɛnawɔ ɔlɔlɔ le wɔ, hawodje yimba lo atɔndɔ wa Nzambi. Onto la lo demba ndekaka nkanyiya paka akambo wa lo demba ndo mbala efula nde mbɔsaka dia dihole diele la nde, falanga kana lotshungɔ lande ndeka akambo akina ohomba. Mbala efula onto la lo demba salaka kɛnɛ kelɛ Bible ɔnɛ “etsha wa demba.” (Ngal. 5:19-21) Anto wa lo demba kɛnɛmɔlaka waonga wele oko: Mbeta wedi ɔmɔtshi, mbidja diatɔnelo, keketsha anto akina dia ntɔmbɔkɔ, fundana laka lɛɛta, hawɔlɛmiya ɛnɔmbɔdi ndo mbɔsaka mbo ya ndɛ la dinɔnɔ oko diangɔ dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ lawɔ. Onto la lo demba hashike ntanga etena kahembamande dia nsala dui dia kɔlɔ. Tok. 7:21, 22. w18.02 19 od. 3-5
Lushi la hende, Ngɔndɔ k’enanɛi 6
Anto wayonga . . . anangi w’ɛngɛnɔngɛnɔ.—2 Tim. 3:2, 4.
Keema kɔlɔ monga la kanyi yele la wɛdimo lo dikambo di’ɛngɛnɔngɛnɔ. Anto efula mbetawɔka dia vɔ hawohombe ndjangɛnyangɛnya kaanga yema, koko aha kɛsɔ kalanga Jehowa lo dikambo diaso. Bible keketshaka ekambi wa Nzambi wa kɔlamelo ɔnɛ: “Tshɔka tole diangɔ diayɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo tɔnɔ wanu ayɛ la otema w’ɔngɛnɔngɛnɔ.” (Ond. 9:7) Timɔte ka hende 3:4 tɛkɛtaka dia wanɛ walanga ɛngɛnɔngɛnɔ ndo wanya Nzambi yimba lo nsɛnɔ yawɔ. Tolembete dia divɛsa nɛ hate di’anto wayolanga ɛngɛnɔngɛnɔ ndeka Nzambi, kana ɔnɛ vɔ hawoleke nanga Nzambi. Koko divɛsa mbutaka ɔnɛ “lo dihole dia” Nzambi. Nomb’ewo kɛmɔtshi akafunde dia divɛsa sɔ “halembetshiya kaanga yema dia vɔ nangaka ndo Nzambi lo yɛdikɔ mɔtshi. Diɔ nembetshiyaka dia vɔ hawolange Nzambi kaanga yema.” Ɔsɔ ekɔ ɔhɛmwɛlɔ wa wolo le anto walanga ɛngɛnɔngɛnɔ. Bible mɛnyaka dia anangi w’ɛngɛnɔngɛnɔ wekɔ oko anto wele ɛngɛnɔngɛnɔ wa lo lɔsɛnɔ “tshidiaka ɔtɛkɛta.”—Luka 8:14. w18.01 25 od. 14-15
Lushi la sato, Ngɔndɔ k’enanɛi 7
Ɔlɛmiya Jehowa la diangɔ diayɛ dia nɛmɔ.—Tok. 3:9.
Jehowa ekɔ Nzambi ka lokaho. Ɛngɔ tshɛ kele la so ndja oma le nde. Nde kakanga diangɔ tshɛ dia nɛmɔ dia la nkɛtɛ ndo nde kambaka la diɔ dia nsukɛ lɔsɛnɔ. (Os. 104:13-15; Han. 2:8) Ɛnyɛlɔ, Jehowa akasha wodja w’Isariyɛlɛ mana ndo ashi etena kakiwɔ l’oswe wa shɛnga ɛnɔnyi 40. (Eto. 16:35; Nɛh. 9:20, 21) L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akasha omvutshi Elisha wolo wa mfudia yema y’esɔ yaki la wadi aki odo la kɔlamelo. Woshasha ɔsɔ w’oma le Nzambi wakookimanyiya dia mfuta abasa waki la nde ndo ntshikala la yema ya falanga dia nde ndjasɛnya ndo nsɛnya anande. (2 Ku. 4:1-7) Ndo l’ekimanyielo ka Jehowa, Yeso akasha anto mbo ya ndɛ lo yoho ya dihindo ndo kaanga falanga etena kaki dui sɔ ohomba. (Mat. 15:35-38; 17:27) Jehowa koka nkamba la ɛngɔ tshɛ kasɔnande dia nsukɛ ditongami diande. Koko nde nɔmbaka ekambi ande dia nkimɔ kɛnɛ kakokawɔ nkimɔ dia nsukɛ olimu wakambema l’okongamelo ande.—Eto. 36:3-7 w18.01 17 od. 1-3
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ k’enanɛi 8
Jehowa le, . . . ɔsa lɔsɛnɔ la mi.—1 Ku. 19:4.
Bible mɛnyaka dia ekambi wa Nzambi ɛmɔ wa kɔlamelo wa lo nshi yakete wakayaokaka dia hawokoke mbikikɛ. (Jɔbɔ 7:7) Koko, lo dihole dia mpekɔ, vɔ wakayaɛkɛ le Jehowa dia mbasha wolo. Bible mbutaka dia Nzambi “mbishaka wolo le ɔnɛ lambɔlɛmba.” (Isa. 40:29) Lonyangu ko, ekambi ɛmɔ wa Nzambi wa nshi nyɛ fɔnyaka dia yoho ya dimɛna ya mbikikɛ ekakatanu awɔ wa lo lɔsɛnɔ ele ntshika kambɛ Jehowa l’etena kɛmɔ. Vɔ ndjɔfɔnyaka dia kambɛ Jehowa ekɔ wotsho, koko aha ɔtshɔkɔ. Diakɔ diayowotshikaka mbadia Bible, ntshɔ lo nsanganya ndo nsambisha. Diabolo mbeyaka dia sho ndekaka monga la wolo etena kayashaso efula l’olimu wa Jehowa. Diakɔ diele, etena kakɔmɔyɛ lo demba ndo lo yimba, toyanganyake la Jehowa. Leka ndjasukanya la nde. Bible mbutaka ɔnɛ: “Nde ayonyokimanyiya dia nyu ntshikala nge, nde ayonyokeketsha.”—1 Pe. 5:10; Jak. 4:8. w18.01 7-8 od. 2-3
Lushi la tanu, Ngɔndɔ k’enanɛi 9
Jehowa . . . tɔlaka lo Diombo ndo nde mbololaka.—1 Sa. 2:6.
Eolwelo ka hende kɔkɔndwami lo Bible kakasalema oma le omvutshi Elisha. Womoto ɔmɔ l’ose Isariyɛlɛ laki komonga ndooko l’ɔna akadjasɛka l’osomba wakawelɛka Shunɛma. Lam’ele nde akalongola Elisha dimɛna efula, Jehowa akatshɔkɔla womoto akɔ ndo omɛnde laki aya osombe dia mbota ɔna pami. Koko l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi engana, ɔnakɔ akavu. Ohokanyiya ɔkɛyi waki la mama kɛsɔ. Nde aki l’ɔkɛyi w’efula ko akande lɔkɛndɔ la kilɔmɛtrɛ 30 otsha lɛnɛ aki Elisha lo Dikona dia Karamɛlɛ. Elisha akatome Ngɛhazi okambi ande la Shunɛma ntondo ka vɔ ntshɔ dia tolola ɔnakɔ. Koko Ngɛhazi komonga l’akoka wa mboolola. Ko mama kakɔ kaki l’ɔkɛyi akayoya la Elisha lakande. (2 Ku. 4:8-31) Elisha akɔtɔ lo luudu laki ɔnakɔ lakavu ndo nde akalɔmbɛ. Jehowa akakadimola dɔmbɛlɔ di’Elisha ndo lo yoho ya dihindo ɔnakɔ akolɔ. Etena kakɛnyi mama kakɔ ɔnande ambolɔ, nde aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula! (2 Ku. 4:32-37) Lo mbolola ɔnakɔ la Shunɛma, Nzambi akɛnya dia nde ekɔ l’akoka wa mbolola anto wakavu. w17.12 4 od. 7-8
Lushi la samalo, Ngɔndɔ k’enanɛi 10
Awui w’enginya kelekama lo otema w’ɔna dikɛnda.—Tok. 22:15.
Lam’ele lomba ntshikitana l’awui w’enginya, lomba ekɔ djembetelo y’onto lambotshunda. Onto tshundaka lo nyuma l’ɔtɛ wokande Jehowa wɔma ndo walangande mbokitanyiya, koko aha tsho l’ɔtɛ wayande opalanga. (Os. 111:10) Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wambotshunda lo nyuma lo yoho yakoka bu “oko anto wɛmbama la asuku w’ashi ndo wɛmbama lɛnɛ la lɛnɛ” oma lo nsaki yawɔ kana oma lo tɔsɛngiya t’ɛlɔngɔlɔngɔ ekina. (Ɛf. 4:14) Koko, “wolo wa shɛnɔdi yawɔ” wekɔ lo “[m]bekiyama dia ntshikitanya ɔlɔlɔ la kɔlɔ.” (Hɛb. 5:14) Diakɔ diele, vɔ mbɔsaka tɛdikɔ ta lomba. Lomba la ngasɔ lekɔ ohomba efula dia nkondja panda. (Tok. 24:14) Ɔnkɔnɛ, wɛ pombaka mbakimanyiya dia vɔ mbeya awui wɔsayɛ la nɛmɔ. Oma lo kɛnɛ katayɛ ndo kasalayɛ, vɔ pombaka mɛna dia wɛ ekɔ lo nsala la wolo dia nsɛna lo ndjela atɔndɔ wa lo Bible.—Rɔmɔ 2: 21-23. w17.12 20-21 od. 12-13
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ k’enanɛi 11
Nyɔkɛndakɛndake la lomba le wanɛ wele l’andja . . . dia nyu mbeya woho wahombanyu nkadimola onto tshɛ.—Kɔl. 4:5, 6.
Anto koka nkandola ekakatanu awɔ hita. Anto efula mbetawɔka kanyi shɔ. Lande na? Otondonga dui sɔ diekɔ mɛtɛ, tshike diɔ diotɛnya dia sho bu l’ohomba w’ɛlɔmbwɛlɔ ka Nzambi ndo ɔnɛ sho koka nsala kɛnɛ tshɛ kalangaso. Wɛ koka mboka anto wata ɔnɛ ekakatanu wele oko ata, diakatanelo, hemɔ ndo wola wekɔ lo taleke nkitakita. Alapɔlɔ ɔmɔ mbutaka ɔnɛ: “Ɔkɔkɔ ɔmɔ wataleke andja ɔnɛ monga dimɛna ele nɛ dia anto wakasale la wolo dia mbetɛ andja ɔnɛ dihole dioleki dimɛna.” Naka wɛ amboka kanyi mɔtshi yambokokanɛ yakoka mbidja mbetawɔ kayɛ l’ohemba, eka kɛnɛ kata Bible lo dikambo sɔ. Kɛtshanyadiɔ kaamɛ la ɔnangɛso kana kadiyɛso kambotshunda lo nyuma. Kanyiya lande na kele anto nangaka kanyi shɔ, lande na keyɔ bu mɛtɛ ndo woho wakokayɛ ndjitona. Sho koka ndjakokɛ oma lo tokanyi ta l’andja ɔnɛ lo nsala kɛnɛ kakate Pɔɔlɔ lo divɛsa di’ɛlɔ. w17.11 24 od. 14, 17
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ k’enanɛi 12
Nzambi le, lambokosha losaka lo woho wemi bu oko anto akina tshɛ.—Luka 18:11.
Lande na kele Afarisɛ konangaka mboka anto akina kɛtshi? Bible mbutaka dia Afarisɛ “wakɔsaka anto akina oko diangɔ di’anyanya.” (Luka 18:9-14) Okoya Jehowa koko aha Afarisɛ. Okana kɛtshi ndo kandji. (Kɔl. 3:13) Onga la dionga diayokimanyiya anto akina dia kɔlɔmba edimanyielo aha la mengenga. (Luka 17:3, 4) Yambola ɔnɛ: ‘Onde dimi dimanyiyaka anto akina esadi eto ndo aha l’okakatanu kaanga naka wambosalɛ kɔlɔ mbala efula? Onde dimi nomɔlomɔka dia mbidja wɔladi l’onto lambosalɛ kɔlɔ kana lambonyangiya?’ Dia dimanyiya, sho pombaka monga l’okitshakitsha. Afarisɛ wakafɔnyaka dia vɔ ndeka anto akina tshɛ, diakɔ diakiwɔ konangaka dimanyiyana. Koko lam’ele sho tekɔ Akristo, l’okitshakitsha tshɛ sho “[mbɔsaka] dia anto akina [t]oleka” ndo sho mbadimanyiyaka l’otema ɔtɔi. (Flpɛ. 2:3) Onde wɛ ayokoyaka Jehowa ndo monga l’okitshakitsha? Onga suke dia dimanyiya anto akina ndo dia nkandola akambo. Onga suke dia mbokana kɛtshi ndo ɔkɔkɛ dia momala.—Ond. 7:8, 9. w17.11 14-15 od. 6-8
Lushi la hende, Ngɔndɔ k’enanɛi 13
Ekɔ dimɛna membɛ Nzambi kaso esambo wa lotombo.—Os. 147:1.
Mbeyaka monga ko wɛ mbokaka nsɔnyi etena kɛdikayɛ dui diayɛ la dui di’anto akina. Koko, sho tshɛ tekɔ l’ɔkɛndɛ wa membɛ Jehowa esambo wa lotombo. Ɔnkɔnɛ, edia dibuku diayɛ di’esambo, nyola ɔtɛ ndo emba la wangasanu! (Ɛzr. 3:11) Ɛlɔ kɛnɛ, Mbalasa ya Diolelo efula yekɔ la ekra wɛnya ɛtɛkɛta wa l’esambo aso ndo dui sɔ koka tokimanyiya dia memba la dui dia wolo. Ekɔ nto dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ nɛ dia esambo wa Diolelo waya etenyi kɛmɔ ka Kalasa k’olimu wa Diolelo ka dikumanyi. Dui sɔ mɛnyaka di’ekɔ ohomba dia dikumanyi mbisha ɛnyɛlɔ lo wembelo w’esambo lo nsanganya ya l’etshumanelo. Anto efula mbokaka wɔma memba la dui dia wolo l’ɔtɛ wafɔnyawɔ ɔnɛ vɔ bu la dui dia dimɛna. Ko ohokanyiya lo dikambo nɛ. “Sho tshɛ takanaka mbala efula” etena katɛkɛtaso, koko dikambo sɔ hatoshimbe dia ntɛkɛta. (Jak. 3:2) Ko lande na kahombaso mbetawɔ dia dui diaso dia kɔlɔ toshimba dia memba esambo watombola Jehowa? w17.11 4-5 od. 9-10
Lushi la sato, Ngɔndɔ k’enanɛi 14
Dui sɔ diayosalema naka nyayotetemala mpokamɛ dui dia Jehowa Nzambi kanyu.—Zɛk. 6:15.
Etena kakakomɛ ɛnɛlɔ k’esambele ka Zɛkariya, nde aki l’awui efula wa nkana yimba. Nde akahombe keketshama oma lo daka dia Jehowa dia mbisha anto wele bu la losembwe dilanya. Koko ndooko dui diakatshikitana. Anto efula wakatetemala nsala awui wa kɔlɔ, vɔ komonga la losembwe ndo wokelo wa tɛmpɛlɔ ka la Jɛrusalɛma koshila. Lande na kakatshike ase Juda olimu wakawasha Jehowa esadi eto? Onde vɔ wakakalola la Jɛrusalɛma paka dia ndjoleka monga la nsɛnɔ y’amɛna? Jehowa akeyaka di’ekambi ande waki l’ohomba w’ekeketshelo ndo dihonga. Nde akɛnya Zɛkariya ɛnɛlɔ k’ekomelo dia nshikikɛ ekambi ande ɔnɛ Nde akawaokaka ngandji ndo akɔsaka welo wakawadjaka dia mbokambɛ la nɛmɔ. Nde akalake dia mbakokɛ naka vɔ nkalola dia tokamba olimu wakandawasha. Lo kɛnɛ kendana la wokelo wa tɛmpɛlɔ, Jehowa akasha daka, mbuta ate ɛtɛkɛta watanema lo divɛsa di’ɛlɔ. w17.10 26 od. 1; 27 od. 5
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ k’enanɛi 15
Nzambi . . . mbanyosha nsaki la wolo wa nsala akambo.—Flpɛ. 2:13.
Anangɛso wambobatizama vɔ la wɔ pombaka monga la dihonga ndo ntshɔ l’olimu. Naka vɔ monga suke dia nkamba oko ekambi wakimanyiya ndo dikumanyi, etshumanelo kayokondja wahɔ efula. (1 Tim. 3:1) Koko, amɔ koka mengenga dia nsala dui sɔ. Mbeyaka monga ko ɔnangɛso ɔmɔ akasale munga lo nshi yakete ko oyaoka dia nde hakoke monga okambi wakimanyiya kana ekumanyi. Ɔnangɛso ɔmɔ mbeyaka ndjaoka dia nde bu l’akoka wahombama dia nkamba. Naka ndo wɛ mbayaoka ngasɔ, kete Jehowa koka kokimanyiya dia monga la dihonga. (Flpɛ. 4:13) Ohɔ ɛnyɛlɔ ka Mɔsɛ. Nde la wɔ akayaoke dia nde komonga l’akoka wa nsala kɛnɛ kakɔɔlɔmbɛ Jehowa. (Eto. 3:11) Koko Jehowa akookimanyiya dia monga la dihonga ndo nsala kɛnɛ kaki ohomba. Ngande wakoka ɔnangɛso lambobatizama monga la dihonga dia ngasɔ? Nde koka nɔmba Jehowa ekimanyielo ndo mbadiaka Bible lushi la lushi. Nde koka nkana yimba lo bɛnyɛlɔ dia lo Bible di’anto wakonge la dihonga. Nde koka nɔmba dikumanyi l’okitshakitsha tshɛ dia mbolowanya ndo monga suke dia nkimanyiya l’etshumanelo lo dihole tshɛ diele ohomba. w17.09 32 od. 19
Lushi la tanu, Ngɔndɔ k’enanɛi 16
Ɔtɛkɛta wa Nzambi kaso tshikalaka pondjo.—Isa. 40:8.
Bible kakasambiyama oma le Nzambi. Koko dui sɔ halembetshiya dia ekadimwelo ka la Septante, Bible ka Wycliffe, Bible k’Ekila, kana dikadimwelo dikina diakasambiyama mbala kakɔ ɔtɔi oma le Nzambi. Koko, etena kasɛdingolaso woho wakatondjama dikadimwelo sɔ, mɛnamaka dia paka oko wakalake Jehowa, Ɔtɛkɛta ande tshikalaka pondjo. Dui sɔ keketshaka mbetawɔ kaso dia awui akina tshɛ wakalake Jehowa wayokotshama ndo vɔ. (Jas. 23:14) Etena keyaso woho wakakokɛ Jehowa Ɔtɛkɛta ande, mbetawɔ kaso le nde ndekaka monga wolo ndo ngandji kawokaso ndekaka mfula. Lande na kele Jehowa akatosha ntondo Bible ndo oma laasɔ ndjolaka dia kikokɛ? Nɛ dia nde tokaka ngandji ndo nangaka dia tetsha dia sho nkondja wahɔ dikambo diaso hita. (Isa. 48:17, 18) Dui sɔ totshutshuyaka dia mbooka ngandji ndo mbokitanyiya.—1 Jni. 4:19; 5:3. w17.09 21-22 od. 13-14
Lushi la samalo, Ngɔndɔ k’enanɛi 17
Lɛmiya shɔ la nyɔ.—Ɛf. 6:2.
Koka monga tshondo y’okakatanu dia mbetsha anayɛ dia nkitanyiya didjango nɛ naka olonganyi ayɛ hakambɛ Jehowa. Ko kakɔna kahombayɛ nsala naka olonganyi ayɛ hayele atɔndɔ wa lo Bible? Wɛ koka mbisha anayɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna lo nɛmiya olonganyi ayɛ. Kana yimba lo dikambo dia waonga ande w’amɛna ndo tɛ olonganyi ayɛ dia wɛ ekɔ la lowando l’ɔtɛ w’akambo tshɛ w’amɛna wasalande. Totake akambo wa kɔlɔ wendana l’olonganyi ayɛ la ntondo k’ananyu. Koko, lembetshiyawɔ di’onto tshɛ ndamɛ kahomba nsɔna dia kambɛ Jehowa kana bu. Naka wɛ mbetsha ananyu dia nɛmiya ombutshi awɔ wele bu ombetawudi, kete ɛnyɛlɔ kawɔ ka dimɛna koka nkonya olonganyi ayɛ dia nanga mbeka akambo wendana la Jehowa. Waomi amɔ koka nto nshimba wadɛwɔ w’Akristo dia mbetsha ana Bible kana mbashimba dia ntshɔ lo nsanganya y’Akristo. Koko kaanga la ntondo ka dikambo dia ngasɔ, wadi pombaka nsala kɛnɛ tshɛ kakokande nsala dia mbetsha anande akambo wa mɛtɛ. (Ets. 16:1; 2 Tim. 3:14, 15) Kaanga mbayondokitanyiya yɛdikɔ yande shɔ, nde kokaka ntetemala nsawola l’anande awui wendana la dietawɔ diande etena tshɛ kakokande nsala dui sɔ. Lo nsala ngasɔ, vɔ koka mbeka akambo wendana la Jehowa ndo atɔndɔ ande wendana l’ɔlɔlɔ ndo la kɔlɔ.—Ets. 4:19, 20. w17.10 14 od. 9-10
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ k’enanɛi 18
Nyokoyake Nzambi, oko wenyu anande wa ngandji.—Ɛf. 5:1.
Jehowa mbokanaka kandji ndo anto wakatongama l’efanelo kande. Mbala efula kaanga wanɛ waheye Jehowa mbokanaka kandji. (Eta. 1:27) Lo Bible, sho tanaka ɛkɔndɔ efula w’anto wakokanaka kandji. Ɛnyɛlɔ, etena kakalange Sɔlɔmɔna mbeya lo wamato ahende ɔnɛ laki nyango ɔna, nde akaahembe lo mbuta dia vɔ mbata ɔna l’ahende. Nyango ɔna akoke ɔnande kandji k’efula, ko nde akasɛngasɛnga nkumekanga dia mbosha womoto okina. (1 Ku. 3:23-27) Ɛnyɛlɔ kekina k’onto lakokanaka kandji ele k’ɔna Farawɔ la womoto. Lam’akandashola Mɔsɛ eke ashashi, nde akashihodia ɔnɛ ɔnakɔ aki ose Hɛbɛru ndo akahombe ndjakema. Koko “nde akawoke kɛtshi,” ndo nde akɔshi yɛdikɔ ya mboodia oko ɔnande hita.—Eto. 2:5, 6. w17.09 8-9 od. 2-3
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ k’enanɛi 19
[Jehowa] ekɔ la solo dia lotutsha otsha le nyu.—2 Pe. 3:9.
Jehowa tɔlɔmbaka dia sho monga l’okitshakitsha. (Tok. 22:4) Okitshakitsha mbelaka ɛtshɔkɔ efula. Naka sho monga l’okitshakitsha, kete etshumanelo kayoleka monga lo wɔladi ndo kaamɛ. Ndo nto, Jehowa tɛnyaka ɔlɔlɔ ande waheyama mbɛdika. Ɔpɔstɔlɔ Petero akate ate: “Nyu tshɛ nyɔlɔtɛ okitshakitsha lam’asanyu, nɛ dia Nzambi petshaka akanga wa lotamanya, koko nde salɛka akanga w’okitshakitsha ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika.” (1 Pe. 5:5) L’andja wa nshi nyɛ naka onto ekɔ la memakana ndo solo dia lotutsha, mbala efula anto akina fɔnyaka dia nde bu la wolo. Koko, dui sɔ bu mɛtɛ. Waonga w’amɛna asɔ ndja oma le Jehowa, Onto loleki wolo l’andja w’otondo. Nde ekɔ ɛnyɛlɔ koleki tshɛ k’onto lele la memakana ndo l’okitshakitsha. Ɛnyɛlɔ, tokane yimba lo dikambo dia solo dia lotutsha diaki la Jehowa etena kakandakadimolaka Abrahama la Lɔta lo tshimbo y’andjelo Ande. (Eta. 18:22-33; 19:18-21) Ndo tokane yimba lo dikambo dia solo dia lotutsha diaki la Jehowa otsha le wodja w’Isariyɛlɛ wakohindolɛ l’edja k’ɛnɔnyi ndekana 1500.—Ɛzk. 33:11. w17.08 25 od. 13-14
Lushi la hende, Ngɔndɔ k’enanɛi 20
Wɔladi wa Nzambi woleki tokanyi tshɛ wayolama etema anyu. —Flpɛ. 4:7.
Nyɔlɔmbɛ, ko nyayonga la “wɔladi wa Nzambi woleki tokanyi tshɛ.” Kakɔna kalembetshiya etelo kɛsɔ? Dikadimwelo dimɔ dia Bible mbutaka ɔnɛ “ndeka kɛnɛ tshɛ kafɔnyaso” kana “ndeka kɛnɛ tshɛ kakongɛ anto la fwa.” Ɔnkɔnɛ, Pɔɔlɔ akataka dia “wɔladi wa Nzambi” wekɔ diambo efula ndeka woho wakokaso nkanyiya. Lo tena dimɔ hateye woho wakokaso nkandola ekakatanu aso, koko Jehowa mbeyaka ndo nde koka nsala kɛnɛ kahatalongamɛ. (2 Pe. 2:9) Ngande wakokaso monga la “wɔladi wa Nzambi” oyadi l’etena keso l’ekakatanu? Sho pombaka nkeketsha diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa. Sho koka monga la diɔtɔnganelo sɔ paka diɛsɛ l’oshinga w’etshungwelo wa Kristo Yeso. Oshinga w’etshungwelo ekɔ l’atei w’etsha wa diambo wa Jehowa. Diɛsɛ la oshinga w’etshungwelo, nde koka todimanyiya pɛkato yaso, sho koka monga la nkum’otema ka pudipudi ndo ndjasukanya la nde.—Jni. 14:6; Jak. 4:8; 1 Pe. 3:21. w17.08 10 od. 7; 12 od. 15
Lushi la sato, Ngɔndɔ k’enanɛi 21
Otema mbeyaka ololo awɔ hita, ndo ndooko onto l’oma l’andja lakoka ngɛnangɛna kaamɛ la wɔ.—Tok. 14:10.
Tena dimɔ ekɔ wolo nembetshiya paa kokaso tshɛ lo tshɛ. Kaanga etena kakɛnɛmɔla onto ɔmɔ woho wayaokande, aha mbala tshɛ mbatongaka wɔdu di’anto akina nshihodia kɛnɛ kalangande mbuta. Koka monga wolo dia mbeya kɛnɛ ka mbutɛ onto ɔmɔ lele l’ɔkɛyi. Koko mbala efula, dui dioleki ohomba diakokayɛ nsala ele “[ndela] la wanɛ walela.” (Rɔmɔ 12:15) Naka wɛ ekɔ l’okakatanu dia mbutɛ onto dui dimɔ dia mbosamba lalende, kete koka monga dui dia wɔdu mbotomɛ nɔtɛ, mesajɛ l’Ɛtɛrnɛtɛ kana l’ehomɔ kekina kana mukanda. Wɛ koka tsho nshila divɛsa di’esambelo, nshila dionga dimɔ diohɔyɛ diaki l’onto lakavu kana dui dimɔ diakayohɔ diangɛnangɛnayɛ. Alɔmbɛlɔ aso koka nkimanyiya anangɛso l’akadiyɛso wele l’ɔkɛyi. w17.07 14-16 od. 13-16
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ k’enanɛi 22
Onto atokakitolake kɛnɛ kakamamatanya Nzambi.—Mat. 19:6.
Tende woho wakoka atshukanyi w’Akristo nsukɛ lowandji la Jehowa. Diwala di’atshukanyi amɔ koka monga woho wakiwɔ kɔfɔnyaka. Vɔ koka kaanga monga l’ekakatanu wa wolo. Naka ngasɔ mbediɔ, kete vɔ koka nkondja wahɔ lo nkana yimba lo woho wakasalɛka Jehowa wodja w’Isariyɛlɛ w’edjedja akambo. Jehowa akatɛkɛta dikambo diande ndamɛ lo monga oko omi le wodja ande. (Isa. 54:5; 62:4) Wodja ɔsɔ wakanyangiyaka Jehowa mbala efula. Diɔtɔnganelo sɔ diaki oko dia lo diwala diele l’ekakatanu. Koko Jehowa kɔsɛka Isariyɛlɛ esadi eto. Koko, nde akaadimanyiyaka mbala la mbala ndo akakotshaka alaka ande lo dikambo diawɔ. (Os. 106:43-45) Atshukanyi w’Akristo woka Jehowa ngandji salaka la wolo dia mbookoya. Kaanga naka ekakatanu wekɔ lo diwala diawɔ, vɔ hawoyange dia ndjaka diwala lo yoho yahɔtɔnɛ l’Afundelo. Vɔ mbeyaka dia Jehowa mbɔsaka dɔkɔlɔkɔ dia diwala oko dui di’ohomba ndo nde nangaka dia wadi l’omi ‘mamatana.’ Awui wa mindo wa dieyanelo mbele tshɔi y’ɔkɔkɔ wa l’Afundelo wakoka onto ndjaka diwala ndo monga la lotshungɔ la nyomotshukana. (Mat. 19:5, 9) Etena kasala Akristo kɛnɛ tshɛ kakokawɔ nsala dia ntondoya diwala diawɔ, vɔ sukɛka lowandji la Jehowa. w17.06 31 od. 17-18
Lushi la tanu, Ngɔndɔ k’enanɛi 23
Washo anyu wayodihɔ ko nyayoyala oko Nzambi.—Eta. 3:5.
Satana Diabolo akadje taamu dia kana Jehowa ekɔ la lotshungɔ la nɔmbɔla. Satana akalange di’anto mfɔnya ɔnɛ Jehowa ekɔ Ɔnɔmbɔdi wa kɔlɔ ndo Nde halange kɛnɛ koleki ɔlɔlɔ le so. Satana akate dia anto wayoleka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ naka vɔ ndjalɔmbɔla vɔamɛ. (Eta. 3:1-4) Nde akate nto dia ndooko onto lele mɛtɛ la kɔlamelo le Nzambi ndo ɔnɛ naka lɔsɛnɔ laya wolo efula, onto tshɛ ayotona dia nde mbɔlɔmbɔla. (Jɔbɔ 2:4, 5) Ɔnkɔnɛ, Jehowa ekɔ lo ntshika dia etena kɛmɔtshi mbeta dia mɛnya anto tshɛ hwe ɔnɛ, naka Nzambi halɔmbɔdi anto, kete lɔsɛnɔ layonga paa efula. Lo mɛtɛ, Jehowa mbeyaka dia akambo wakate Diabolo wekɔ kashi. Ko lande na kashande Satana etena dia nshikikɛ mɛtɛ ka kɛnɛ katande kɛsɔ? Okadimwelo wa dimbola sɔ mendanaka la oseka onto tshɛ lele l’olongo ndo lele la nkɛtɛ. (Os. 83:18) Adama la Eva wakatone ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa ndo kɛsɔ mbakasale anto akina efula oma ko laasɔ. Dui sɔ diakakoke nkonya anto amɔ dia mfɔnya ɔnɛ Diabolo ekɔ la shadiya. w17.06 22-23 od. 3-4
Lushi la samalo, Ngɔndɔ k’enanɛi 24
Nyotshu ndo nyetɛ anto . . . ambeki.—Mat. 28:19.
Olimu wa mbetɛ ambeki ketshaka dia monga la mbekelo y’amɛna y’olimu, woho wa nsawola dimɛna, woho wa monga l’eshikikelo ndo l’ɔkɔmi. (Tok. 21:5; 2 Tim. 2:24) Koko olimu ɔsɔ wayoleka kosha ɔngɛnɔngɛnɔ nɛ dia wɛ mbekaka woho wa mɛnya kɛnɛ ketawɔyɛ oma l’Afundelo. Wɛ ayeka nto woho wa nkamba kaamɛ la Jehowa. (1 Kɔr. 3:9) Wɛ koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo nkamba olimu wa mbetɛ anto ambeki kaanga anto yema tshitshɛ wa l’ɛtshi kayɛ ka nkɛtɛ mbalanga mbeka Bible. Dia mbetɛ anto ambeki, etshumanelo k’otondo kambaka kaamɛ oko olui. Kaanga mbele mbeyaka monga ko ɔnangɛso kana kadiyɛso ɔtɔi keto mbambokondja onto layonga ombeki, sho tshɛ tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ nɛ dia sho tshɛ takasambisha dia nyanga anto w’etema ɛlɔlɔ. Ɛnyɛlɔ, Brandon laki ombatshi mboka l’edja k’ɛnɔnyi divwa l’ɛtshi ka nkɛtɛ kakalangaka anto yema tshitshɛ mbeka Bible, mbutaka ate: “Ekɔ mɛtɛ dia dimi kokondja ndooko onto lakatetemala polo lo batisimu l’ɛtshi ka nkɛtɛ kɛsɔ, koko apandjudi akina waki la wɔ. Lekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ nɛ dia lakakongɛ dia ndjasha tshɛ l’olimu wa mbetɛ anto ambeki.”—Ond. 11:6. w17.07 23 od. 7; 24 od. 9-10
Lushi la lomingu, Ngɔndɔ k’enanɛi 25
Nde komonga la elungi k’ɔkɛtshi nto.—1 Sa. 1:18.
Hana akakombolaka monga l’ana oko Penina wadi aki Elekana okina. (1 Sa. 1:4-7) Penina akasɔkaka Hana “ɔnɔnyi l’ɔnɔnyi” l’ɔtɛ wa dui sɔ. Hana akatshu polo lo dihole diakawatɛmɔlaka Jehowa ndo akatɔlɔmba l’etena k’otale. (1 Sa. 1:12) Nde akeyaka ɔnɛ Jehowa ayowosha ɔna pami kana ayowosamba lo yoho kina. Lam’ele sho keema kokele ndo tekɔ lo nsɛna l’andja wa Satana, tayotetemala monga l’ehemba. (1 Jni. 5:19) Koko tekɔ l’okimanyedi. Sho koka nɔmba Jehowa, “Nzambi k’esambelo tshɛ.” (2 Kɔr. 1:3) Kɛsɔ mbakasale Hana. Nde akatɛ Jehowa paka woho wakandayaokaka ndo akɔsɛngasɛnga dia mbokimanyiya. Woho akɔ waamɛ mbele, etena kasowaso, sho pombaka nsala awui efula lo dihole dia mbutɛ Jehowa tsho ekakatanu aso. Sho pombaka mbɔsɛngasɛnga dia tokimanyiya ndo mbotɛ paka woho wayaokaso.—Flpɛ. 4:6, 7. w17.06 6 od. 10-11
Lushi l’ɔtɔi, Ngɔndɔ k’enanɛi 26
Simɔna ɔna Joani, onde wɛ mbokakami ngandji oleki diangɔ nɛ? —Jni. 21:15.
Yeso lakolɔ akeye dia ambeki ande kokondja ndooko ɛngɔ etena kakawokaka ɔtɛyi, ndo nde akawatɛ ate: “‘Nyoke ɔtɛyi lo lonya l’omi la waato ko nyayonda yema.’ Ko vɔ wakoke ɔtɛyi, koko vɔ kokoka mbotondja l’ɔtɛ w’efula ka nse.” (Jni. 21:1-6) Yeso akasha ambeki ande nse la mapa dia vɔ ndɛ la pindju. Oma laasɔ, nde akakadimɔ le Simɔna Petero ndo akawotɛ ɛtɛkɛta wele lo divɛsa di’ɛlɔ. Ondo Yeso akambolaka Petero dia mbeya kana nde akalangaka Yeso ndo akambo wakandetshaka oleki woho wakandalangaka olimu ande wa minda nse. Petero akakadimola Yeso ate: “Eelo Nkumadiɔndjɔ, wɛ mbeyaka dia dimi kookaka ngandji.” (Jni. 21:15) Ntatɛ oma lo lushi lɔsɔ, Petero akɛnya dia nde akakotsha kɛnɛ kakandate. Nde akɛnya ngandji kakandokaka Kristo lo monga l’akambo efula wa nsala l’olimu w’esambishelo ndo nde akonge ekundji lo etshumanelo k’Akristo ka lo ntambe ka ntondo. w17.05 22 od. 1-2
Lushi la hende, Ngɔndɔ k’enanɛi 27
Jehowa kele okimanyedi ami, dimi hantoka wɔma. Kakɔna kakoka onto salɛmi?—Hɛb. 13:6.
Wɛkamu waki la Pɔɔlɔ le Jehowa akookimanyiya dia ndɔshana l’ekakatanu wa lo lɔsɛnɔ. Etena kaki Pɔɔlɔ l’ekakatanu wa wolo, nde koshisha wɛkamu ande le Jehowa. Lo mɛtɛ oyadi ekakatanu akɔna wakahomana la Pɔɔlɔ, nde akatetemala mboka Nzambi kande ngandji. Nde akayaɛkɛka le “Nzambi k’esambelo tshɛ, ɔnɛ latosamba lo asui aso tshɛ.” (2 Kɔr. 1:3, 4) Etena kalɔmbaso, sho sawolaka la Jehowa ndo dui sɔ tokimanyiyaka dia monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la nde. (Os. 86:3;1 Tɛs. 5:17; Rɔmɔ 12:12) Naka sho mbutɛ Shɛso lele l’olongo tokanyi ndo nsaki y’oma k’ɛse otema yele la so, kete tayoyasukanya la Ɔnɛ “latokaka dɔmbɛlɔ.” (Os. 65:2) Ndo nto, ngandji kokaso Jehowa pamaka etena kɛnaso woho wakadimolande alɔmbɛlɔ aso. Tekɔ l’eshikikelo dia “Jehowa ekɔ suke la wanɛ tshɛ wawelɛ.” (Os. 145:18) Wɛkamu wele la so lo ngandji ndo l’osukɔ wa Jehowa ayotokimanyiya dia nkandola ekakatanu tshɛ wakoka mpomana la so nshi nyɛ ndo lo nshi yayaye. w17.05 3:9, 10
Lushi la sato, Ngɔndɔ k’enanɛi 28
Jehowa mɛnaka l’etei k’otema.—1 Sa. 16:7.
Ayoyosala naka dikumanyi wambɔsa yɛdikɔ mɔtshi yahayashihodia kana yahayetawɔ? Dikambo sɔ koka mbidja mbetawɔ kaso le Jehowa ndo lo yoho yalɔmbɔlande etshumanelo l’ohemba. Ngande wakoka okitshakitsha kokokɛ naka wɛ ambohembama lo dikambo dimɔ dia ngasɔ? Tɔsɛdingole toho tohende. Ntondotondo, naka sho monga l’okitshakitsha, kete tayetawɔ dia hateye oseka vuiwui tshɛ. Kaanga naka sho fɔnyaka dia sho mbeyaka vuiwui tshɛ tshɛ yendana la dikambo diakɔ, paka Jehowa mbeeya kɛnɛ kele lo otema w’onto. Naka sho mbohɔ dui sɔ, kete l’okitshakitsha tshɛ tayosuya dia tekɔ l’elelo ndo sho pombaka ntshikitanya ekanelo kaso. Dui dia hende, naka tambɛna dia wambotosalɛ akambo aha la losembwe, okitshakitsha ayotokimanyiya dia monga la okitanyiya ndo solo dia lotutsha ndo nkonga dia Jehowa nɔngɔsɔla dikambo diakɔ. Bible mbutaka ɔnɛ: “Akambo hawotonga dimɛna le kanga kɔlɔ ndo nshi yande . . . hayototaloyama.” (Ond. 8:12, 13) Naka sho ntetemala monga la okitshakitsha, kete sho la wanɛ tshɛ wendana la dikambo diakɔ tayokondja wahɔ.—1 Pe. 5:5. w17.04 25-26 od. 10-11
Lushi la nɛi, Ngɔndɔ k’enanɛi 29
Wakaminde la wolo oma lo nkɛtɛ y’ase Hɛbɛru ndo dimi kosala ndooko dikambo lanɛ diahombawɔ mbidjami lo lokanu.—Eta. 40:15.
Aha la taamu, wakasalɛ Yɔsɛfu akambo aha la losembwe. Nde akate ate “wakaminde la wolo.” Diakɔ diakandalɔmbɛ ɔnɛ lakadjaka wanu lo dikɔhɔ dia mbɔtɛkɛtɛ le Farawɔ. Oyango akɔna waki la nde? Nde akate ate: “Dia nde tondjami oma lo dihole nɛ.” (Eta. 40:14) Onde Yɔsɛfu aketawɔ tsho kɛnɛ kakokomɛ aha la mpemba nsala dui dimɔtshi? Ndooko! Yɔsɛfu akeyaka dia wakosalɛ akambo efula aha la losembwe. Diakɔ diakandalembetshiya ɔnɛ lakadjaka wanu lo dikɔhɔ dikambo diande, alongamɛ dia pami kakɔ ayowokimanyiya. Koko tolembete dia Afundelo hawote dia Yɔsɛfu akatɛ onto ɔmɔtshi, kaanga Farawɔ dia anango wakawonde la wolo. Lo mɛtɛ, etena kakaye anango l’Edjibito ndo kakawadje wɔladi la Yɔsɛfu, Farawɔ akaalongola ndo akawaelɛ dia vɔ mbidjasɛ l’Edjibito ndo ngɛnangɛna la “diangɔ dioleki tshɛ amɛna.”—Eta. 45:16-20. w17.04 20-21 od. 12-13
Lushi la tanu, Ngɔndɔ k’enanɛi 30
Ande efula ka ɔngɔnyi, ka lomba ndo ka ewo ka Nzambi lee! Dombwelo diande hadiomanema mfundo ndo mboka yande hayeyama mɛtɛ nɔnda!—Rɔmɔ 11:33.
Ɔkɔkɔ okina wɛnya dia Jehowa ekɔ la lotshungɔ la nɔmbɔla ele nɛ dia nde ekɔ la ewo ndo lomba la nkokɛ andja w’otondo. Sho mɛnaka dui sɔ lo woho wakandasha Ɔnande dikoka dia nkɔnɔla hemɔ yele ndooko dɔkɔtɛlɛ diakakoke nkɔnɔla. (Mat. 4:23, 24; Makɔ 5:25-29) Kaanga mbele akambo asɔ wekɔ ahindo le so, vɔ komonga ahindo le Jehowa. Nde shihodiaka woho wakamba demba di’onto ndo nde kokaka nkɔnɔla oseka hemɔ tshɛ kele lɔkɔ. Nde kokaka nto mbolola wanɛ wakavu ndo nkomiya mpokoso y’oma lo diangɔ diakatongama. Andja walɔmbɔma oma le Satana hawokoke mbela wɔladi, oyadi lo wodja ɔmɔ kana lam’asa wedja. Paka Jehowa mbele la lomba la mbela wɔladi l’andja ɔnɛ. (Isa. 2:3, 4; 54:13) Sho ndjaokaka oko ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ etena kakandate ɛtɛkɛta wa lo divɛsa di’ɛlɔ. w17.06 28 od. 6-7
Lushi la samalo, Ngɔndɔ k’enanɛi 31
Onto atokakitolake kɛnɛ kakamamatanya Nzambi.—Makɔ 10:9.
Ɛlɔ kɛnɛ l’andja ɔnɛ, anto efula wekɔ la kanyi ya kɔlɔ lo kɛnɛ kendana la diwala. Vɔ mbutaka dia naka awui hawete dimɛna lo diwala, kete vɔ pombaka ndjaka diwala diawɔ. Koko aha ngasɔ mbɔsa apami la wamato w’Akristo diwala. (1 Kɔr. 7:27) Naka vɔ mbitola dɔkɔlɔkɔ sɔ, kete ayonga oko vɔ wakakesaka Nzambi ndo Nzambi petshaka akanga wa kashi. (Lɛwi. 19:12; Tok. 6:16-19) Jehowa petshaka odiakelo wa diwala wa lo yoho ya lokeso. (Mal. 2:13-16) Yeso aketsha dia ɔkɔkɔ ɔtɔi wetawɔma l’Afundelo dia ndjaka diwala ele naka olonganyi ɔmɔ ambosala loseka ko olonganyi okina ambɔsa yɛdikɔ yaha mbodimanyiya. (Mat. 19:9; Hɛb. 13:4) Ko kayotota lo dikambo di’okakitɔnelo? Kɛnɛ kata Bible kekɔ hwe ndo lo dikambo sɔ. (1 Kɔr. 7:10, 11) Ndooko ɔkɔkɔ wetawɔma l’Afundelo di’onto nkakitɔna la olonganyi ande. Koko lo tena dimɔ, ekɔ akambo amɔ wakoka nkonya Okristo dia nde ndjaoka dia ekɔ ohomba nkakitɔna la olonganyi ande. Ɛnyɛlɔ, naka lɔsɛnɔ lawɔ kana diɔtɔnganelo diasawɔ la Jehowa diayonga lo waale wamboleka naka vɔ ntetemala mbidjasɛ la olonganyi wakɔmwana kana wele ɔpɔsta. w17.04 7 od. 14-16