Ngɔndɔ k’esambele

Naka anto akina totondjɛ ɛtɛkɛta wa kɔlɔ kana tosalɛ akambo aha la ngandji, sho koka ndjakiyanya. Dui sɔ diekɔ mɛtɛ djekoleko naka onto lambotonyangiya ekɔ ɔngɛnyi aso wa ma ma kana owotɔ aso. Dia ndɔshana l’ekiyanu, sho koka mbeka awui efula oma l’ɛnyɛlɔ ka lo Bible ka Hana, ɔnɛ lakatɛngama efula oma le wadi la hende laki omɛnde. (1 Sa. 1:12) L’ɛnyɛlɔ ka Hana, sho koka nsawola la Jehowa etena k’otale lo dikambo di’ekiyanu aso, ndo awui watotsha wɔma. Aha paka sho nɔnga awui l’ɔnɔngɔ kana mbata lo yoho yoleki dimɛna. Lo tena dimɔ, sho koka kaanga ndela etena katɛso Jehowa awui watokiyanya. Oyadi ngasɔ mbediɔ, Jehowa halɛmbaki pondjo dia tohokamɛ. Laadiko dia nɔmba dikambo di’ekakatanu aso, sho la dia mbohɔka alako wele lo Filipɛ 4:6, 7. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akɛnya shikaa dia sho la dia salaka alɔmbɛlɔ wa eokelo ka losaka kana wa lowando. Tekɔ l’ɛkɔkɔ efula wa mbisha Jehowa losaka, mbidja ndo woshasha wa lɔsɛnɔ, elimu ande w’etongelo, ngandji kande ka kɔlamelo ndo elongamelo ka diambo kakandatosha. w20.02 21 od. 3; 22 od. 6

Ɔtɛkɛta wekɔ woshasha w’oma le Jehowa. (Eto. 4:10, 11; Ɛny. 4:11) Lo Ɔtɛkɛta ande, nde tokimanyiyaka dia nshihodia woho wa nkamba la woshasha ɔsɔ dimɛna. Sho pombaka nshi tshɛ mongaka suke dia ntɛkɛta awui wendana la Jehowa ndo la Diolelo. (Mat. 24:14; Rɔmɔ 10:14) Lo nsala ngasɔ, sho mbokoyaka Yeso. Ɔkɔkɔ ɔmɔ woleki woke wakaye Yeso la nkɛtɛ aki dia mbitɛ anto akambo wa mɛtɛ wendana la She. (Jni. 18:37) Koko sho la dia mbohɔka ɔnɛ woho watɛkɛtaso ekɔ nto ohomba. Diakɔ diele, etena kasawolaso l’anto akina awui wendana la Jehowa, sho la dia nsala dui sɔ la “lotutsha ndo la dilɛmiɛlɔ di’efula,” ndo sho la dia nɛmiya tokanyi ndo dietawɔ di’anto akina. (1 Pe. 3:15) Oma laasɔ, hatotosawola tsho l’anto, koko tayowaetsha ndo ondo tayonanda etema awɔ. Dikumanyi hawohombe mengenga dia mbisha alako naka wambɛna di’ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔ ekɔ l’ohomba. Eelo, vɔ wayɔsɔna etena ka dimɛna ka ntɛkɛta diaha vɔ ndjosha onto akɔ sɔnyi. w20.03 18-19 od. 2-4

Awui akɔna wakokaso nɔmba? Sho koka nɔmba Jehowa ɔnɛ: “Otosha mbetawɔ k’efula.” (Luka 17:5; Jni. 14:1) Tekɔ l’ohomba wa mbetawɔ nɛ dia Satana pembaka onto tshɛ latayele Yeso. (Luka 22:31) Ngande wayotokimanyiya mbetawɔ? Naka tambosala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia ndɔshana l’ohemba ɔmɔ, kete mbetawɔ kayotokonya dia ntshika awui l’anya wa Jehowa. Lam’ele tekɔ l’eshikikelo ɔnɛ nde koka nkandola akambo lo yoho yotoleki, sho mongaka la ki ka lo yimba ndo ka l’etei k’otema. (1 Pe. 5:6, 7) Dɔmbɛlɔ tokimanyiyaka dia nama wɔladi wa l’etei k’otema oyadi ehemba akɔna wele laso. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Robert, ekumanyi ka kɔlamelo kele l’ɛnɔnyi 80 l’ɛmɔ. Nde mbutaka ate: “Dako diele lo Filipɛ 4:6, 7 mbakakimanyiya dia ndɔshana l’ehemba efula wa lo lɔsɛnɔ lami. Laki l’ekakatanu wendana l’ekondjelo. Ndo lakashisha ɔkɛndɛ ami w’ekumanyi lo tshanda mɔtshi.” Kakɔna kakimanyiya Robert dia ntetemala monga la wɔladi wa l’etei k’otema? Nde mbutaka ate: “Kam’atatɛmi ndjakiyanya, dimi nɔmbaka. Dimi mɛnaka dia lo yɛdikɔ yalɔmbami mbala la mbala ndo l’etete, mbalekami monga la wɔladi.” w19.04 9-10 od. 5-7

Onto leyana l’ɔna dikɛnda la wolo salɛka Nzambi kɔlɔ. Etena kasalɛ onto ɔmɔ onto okina kɔlɔ, nde salɛka ndo Jehowa pɛkato. Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔ k’oma l’Ɛlɛmbɛ wakasha Nzambi ase Isariyɛlɛ. Ɛlɛmbɛ wakataka dia naka onto ambova kana ambokesa osekande, kete nde “amboshisha kɔlamelo le Jehowa.” (Lɛw. 6:2-4) Woho akɔ waamɛ mbele, etena kambeyana onto ɔmɔ la l’etshumanelo l’ɔna dikɛnda, lambookonya diaha ndjaoka l’ekokelo, amboshisha kɔlamelo le Nzambi. Onto leyama oko ɔtɛmɔdi wa Jehowa lalanya ɔna dikɛnda tɛngamishaka lokombo la Jehowa. Diakɔ diele, teye ɔnɛ mbeyana l’ɔna dikɛnda la wolo hetawɔma ndo ɔsɔ ekɔ salɛ Nzambi pɛkato ka woke. Asawo wa lo Tshoto y’Etangelo ndo Emɔ! wakɛnya kɛnɛ kakoka wanɛ wakaweyana la wɔ la wolo nsala lo kɛnɛ kendana la ekiyanu, woho wakoka anto akina mbakimanyiya ndo mbakeketsha ndo woho wakoka ambutshi nkokɛ anawɔ. Dikumanyi diakalongola olowanyelo oma l’Afundelo wendana la kɛnɛ kakokawɔ nsala etena kasalema pɛkato ka ndanya ɔna dikɛnda. Okongamelo wekɔ lo ntetemala mvusola yoho yahomba dikumanyi nkandola awui wendana la pɛkato ka ndanya ɔna dikɛnda. w19.05 9 od. 8-9

Ɔtɛkɛta wa Nzambi wekɔ oko lokuwa la ta la mpɛmɔ lakoka ntondja kashi ya Satana sɛkɛ. (Ɛf. 6:17) Ɛnyɛlɔ, Ɔtɛkɛta wa Nzambi tondjaka sɛkɛ kashi k’ɔnɛ anto wakavu koka nsawola l’anto wasɛna. (Os. 146:4) Vɔ toholaka nto ɔnɛ paka le Jehowa oto mbakokaso ndjaɛkɛ dia totɛ awui wa lo nshi yayaye. (Isa. 45:21; 46:10) Naka sho mbadiaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo kanaka yimba la wɔ mbala la mbala, kete tayoyalɔngɔsɔla dia ntona ndo mpetsha kashi yalanga nyuma ya kɔlɔ dia sho mbetawɔ. Ɔnkɔnɛ, tona dia nsala dui tshɛ diele la losambi la ɛdiɛngɛ. Oko weso Akristo wa mɛtɛ, sho hatonge pondjo la diɔtɔnganelo l’ɛdiɛngɛ lo toho tshɛ. Ɛnyɛlɔ, sho hatotshu dia toyaendja le atɛkɛtshi wa dimu kana nyanga dia nsawola la wanɛ wakavu lo yoho kina. Sho mbewɔka mbekelo yendana l’okundelo yohikami lo dietawɔ di’ɔnɛ anto wakavu wekɔ lo nsɛna dihole dimɔ. Ndo hatokambe la tɔɔtɔ, kana wetshi dia mbeya awui wa lo nshi yayaye. Sho mbeyaka ɔnɛ ditshelo sɔ tshɛ diekɔ waale efula ndo ɔnɛ diɔ koka tokonya dia monga la losambi la Satana ndo l’ɛdiɛngɛ. w19.04 21-22 od. 8-9

Anto wetawɔ lomba l’andja ɔnɛ mɔnyɔlaka atɔndɔ wa lo Bible wendana la lɔkɛwɔ ndo vɔ fɔnyaka dia vɔ bu ohomba. Anto asɔ koka mimbola ɔnɛ: ‘Lande na kakatotonge Nzambi la nsaki ya dieyanelo ndo oma laasɔ ko totɛ ɔnɛ tanyoyishidiyake?’ Dimbola sɔ ndja oma lo kanyi yele l’anto efula ɔnɛ onto tshɛ kokaka nsala kɛnɛ tshɛ kalangande. Koko aha ngasɔ mbatetsha Bible. Tɔ tetshaka woho wakokaso mbahemɛ nsaki tshɛ ya kɔlɔ. (Kɔl. 3:5) Laadiko dia laasɔ, Jehowa akasha anto woshasha wa diwala, wakoka mbakimanyiya dia nshidiya nsaki ya dieyanelo lo yoho ya dimɛna. (1 Kɔr. 7:8, 9) Otshikitanyi la lomba l’andja ɔnɛ, Bible tetshaka dia sho monga la kanyi y’ɔlɔlɔ lo dikambo di’awui wa dieyanelo. Tɔ mbutaka ɔnɛ dieyanelo kokaka monga kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ. (Tok. 5:18, 19) Koko, Bible mbutaka ɔnɛ: “Onto l’onto l’atei anyu pombaka mbeya woho wa mbahemɛ demba diande hita dia diɔ monga ekila ndo la kɛnɛmɔ, aha la lokaki, nsɔngu ka dieyanelo kambotamba elelo.”​—1 Tɛs. 4:4, 5. w19.05 22-23 od. 7-9

Nzambi hatetawɔ dia wedja ndanya ekambi ande. Ekambi ande wekɔ lo mɛmba lokombo lande ndo vɔ wakakitanyiya didjango diande dia ntomba oma lo Babilɔna ka Woke. (Ets. 15:16, 17; Ɛny. 18:4) Ndo nto, vɔ wekɔ lo nkamba olimu efula dia nkimanyiya anto akina dia ntomba oma lɔkɔ. Diakɔ diele ekambi wa Jehowa “[hawot]olongola asui atɔ.” Koko, mbetawɔ kawɔ kayɔtɔ l’ohemba. (Ɛzk. 38:2, 8) L’ɔkɔngɔ w’atshunda w’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi tshɛ ndanyema, ekambi wa Nzambi wayotshikala oko osongo wambohandɔ l’ɔkɔngɔ wa lɔpɛpɛ la wolo. Lo mɛtɛ, Satana ayomala. Nde ayɛnya kɛlɛ kɛsɔ lo nkamba la prɔpagandɛ k’oma le ɛdiɛngɛ, mbuta ate ‘ditelo dia mindo diayɔsama oko oma le Nzambi’ dia ntshutshuya osanga wa wedja dia ndɔsha ekambi wa Jehowa. (Ɛny. 16:13, 14) Osanga wa wedja ɔsɔ mbelamɛka “Ngɔngɔ ka lo wodja wa Mangɔngɔ.” Etena kayɔlɔsha wedja ekambi wa Jehowa, ta dia Aramangɛdɔna diayotatɛ.​—Ɛny. 16:16. w19.09 11 od. 12-13

Lo nshi y’ase Isariyɛlɛ w’edjedja, Satana akakambe l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi dia nsukɛ awui wa mindo. Ɛlɔ kɛnɛ, nde salaka woho akɔ waamɛ. Ɛtɛmwɛlɔ wa kashi mbetawɔka ndo sukɛka lɔkɛwɔ la mindo. Diakɔ diele, anto efula wata dia wekɔ lo kambɛ Nzambi wakatshike nkitanyiya atɔndɔ ande wokɛma hwe wendana la lɔkɛwɔ. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akalembetshiya ase Rɔmɔ lo mukanda ande etombelo wakonge la dui sɔ. (Rɔmɔ 1:28-31) L’atei wa “akambo wahasungana” mbele ndo weho tshɛ w’awui wa mindo wa dieyanelo, mbidja ndo dieyanelo dia lam’asa pami la pami. (Rɔmɔ 1:24-27, 32; Ɛny. 2:20) Ekɔ ohomba efula sho ndjaɛkɛ lo wetshelo wokɛma hwe wa lo Bible! Filozofi y’anto minyaka yimba kana ndɔshanaka l’atɔndɔ wosembwe wa Jehowa. Yɔ hayokeketsha anto dia monga la olowa wa nyuma ka Nzambi, koko “etsha wa demba.” (Ngal. 5:19-23) Yɔ keketshaka anto dia monga la lotamanya ndo la ndjadiya ndo etombelo wele la dui sɔ ele ‘anto ndjalangaka.’ (2 Tim. 3:2-4) Waonga asɔ ndɔshanaka la memakana ndo okitshakitsha wakeketshama ekambi wa Nzambi dia monga lawɔ.​—2 Sa. 22:28. w19.06 5-6 od. 12-14

Elidja akakambɛ Jehowa lo nshi ya paa efula ndo akahomana l’ekakatanu efula. Etena kakatɛ Jehowa Elidja dia nde mbisha Elisha ɛkɛndɛ, Nde akasha Elidja ɔngɛnyi w’oshika, waki aha la taamu onto lakokimanyiya dia ndɔshana l’ekiyanu. Woho akɔ waamɛ mbele, naka sho monga la ɔngɛnyi wɛkɛso otema, kete nde koka tokimanyiya dia ndɔshana l’ekiyanu. (2 Ku. 2:2) Naka wɛ ekɔ lo ndjaoka dia wɛ bu l’onto lakokayɛ ndjaɛkɛ le nde, lɔmba Jehowa dia nde kokimanyiya dia ntana Okristo wambotshunda wakoka kokeketsha. Jehowa akakimanyiya Elidja dia nde ndɔshana l’ekiyanu ndo dia nde mbokambɛ la kɔlamelo l’edja k’ɛnɔnyi efula. Kɛnɛ kakakomɛ Elidja toshaka elongamelo. Sho mbeyaka tenyanya tena di’ekiyanu efula diakoka tɔkɔmɔla lo demba ndo lo yimba. Koko naka sho ndjaɛkɛ le Jehowa, kete nde ayotosha wolo weso la wɔ ohomba dia sho ntetemala mbokambɛ.​—Isa. 40:28, 29. w19.06 15 od. 4; 16 od. 9-10

Sho koka nkeketsha dihonga diaso l’etena kɛnɛ lo sambishaka lo sɛkɛ lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo dia Nzambi. Lande na? Nɛ dia esambishelo tetshaka woho wa ndjaɛkɛ le Jehowa ndo woho wa minya wɔma w’onto. Oko watokeketalaka emunyi etena kasutshasutshaso demba, dihonga diaso keketshamaka etena kasambishaso lo luudu la luudu, lo ahole wa lo sɛkɛ, lo tshakitudi, ndo lo ahole wandawɔ okanda. Naka sho monga la dihonga dia nsambisha l’etena kɛnɛ, kete tayoyalɔngɔsɔla dimɛna dia ntetemala nsambisha kaanga olimu aso wamboshimbama. (1 Tɛs. 2:1, 2) Sho koka nkondja wetshelo efula oma l’ɛnyɛlɔ ka kadiyɛso kɛmɔtshi ka kɔlamelo wakakɛnɛmɔla dihonga di’efula. Nancy Yuen aki la otale wa mɛtrɛ 1, 5, koko nde kombokaka wɔma esadi. Nde kombetawɔ dia ntshika nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo dia Nzambi. Etombelo waki la dui sɔ ele, nde akadjama lo lokanu ɛnɔnyi oko 20 laka waa Kɔministɛ ya la Chine. Ewandji wakawokaka ambola wakate ɔnɛ nde aki “onto loleki ɔtɛ wolo” lo wodja awɔ! w19.07 5 od. 13-14

Anto amɔ nomɔlomɔka mbeka akambo wa mɛtɛ wa lo Bible, koko anto efula wahomana la so hawetawɔ mbala kakɔ ɔtɔi. Mbeyaka monga ohomba dia sho nomialomia nsaki kawɔ. Dia nkondja etombelo w’ɛlɔlɔ l’esambishelo, sho la dia ndjalɔngɔsɔla dimɛna. Sɔna asawo amɔ wele ondo wayɔngɛnyangɛnya anto wayohomana la yɛ. Oma laasɔ nkongɛ woho wayoyɔtshiya asawo asɔ. Ɛnyɛlɔ, wɛ koka mimbola ompokami ayɛ ɔnɛ: “Onde wɛ ayolanga dimi kombola kanyi yayɛ lo dui dimɔ? Ekakatanu efula watokomɛ ɛlɔ kɛnɛ komɛka anto wa l’andja w’otondo. Onde wɛ fɔnyaka dia lowandji lɔmɔ la l’andja ɔnɛ koka nkandola ekakatanu ɛsɔ?” Oma laasɔ nyɔkɛtshanya Danyɛlɛ 2:44. Kana wɛ koka mbutɛ onto ɔmɔ ɔnɛ: “Naa yoho yoleki dimɛna ya mbetsha ana dia monga la lɔkɛwɔ la dimɛna? Dimi kombolaka mbeya kanyi yayɛ.” Oma laasɔ nyɔkɛtshanya Eohwelo k’Ɛlɛmbɛ 6:6, 7. Aha la taamu, sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula etena kakimanyiyaso anto dia nkoma ambeki wa Kristo. w19.07 15 od. 4, 6-7

Ɔnangɛso ɔmɔ lele la diewo efula lasambisha ase Extrême-Orient wahatɛmɔla mbutaka ate: “Mɛnamaka dia etena kata onto ɔmɔ la lanɛ ɔnɛ ‘dimi bu la mbetawɔ le Nzambi,’ nde nangaka mbuta ɔnɛ nde hetawɔ ntɛmɔla tozambizambi ta kashi. Diakɔ diele dimi mbetawɔka dia anto mbakasale tozambizambi takɔ ndo tɔ bu mɛtɛ. Mbala efula dimi mbadiaka Jɛrɛmiya 16:20: ndo ndjombolaka ɔnɛ: ‘Ngande wakokaso mbeya Nzambi ka mɛtɛ la nzambi kakasale anto?’ Dimi pokamɛka la yambalo tshɛ ndo oma laasɔ dimi mbadiaka Isaya 41:23: ‘Nyotote kɛnɛ kayosalema lo nshi yayaye, kele teye dia nyekɔ tozambizambi.’ Oma laasɔ dimi kambaka la ɛnyɛlɔ kɛmɔ k’awui wakate Jehowa wayosalema lo nshi yayaye.” Ɔnangɛso okina mbutaka ate: “Dimi mbaɛnyaka bɛnyɛlɔ diɛnya lomba la lo Bible, woho wakakotshama prɔfɛsiya ya lo Bible, ndo ɛlɛmbɛ walɔmbɔla loowa. Oma laasɔ dimi mbaɛnyaka woho wɛnya awui asɔ tshɛ dia Otungi wasɛna ndo wele la lomba ekɔ. Naka onto ambetawɔ ɔnɛ Nzambi ekɔ, dimi tatɛka mbɛnya kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia Jehowa.” w19.07 23-24 od. 14-15

Akambo w’ohomba asɔ mendanaka la okidiamelo wa lokombo la Jehowa, okotshamelo w’asangwelo ande ndo wɔladi la kaamɛ ka l’etshumanelo. (Mat. 6:9, 10; Jni. 13:35) Etena kaleka akambo asɔ monga ohomba lo lɔsɛnɔ laso, sho mɛnyaka dia sho mbokaka Jehowa ngandji. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akate nto dia sho pombaka “monga pudipudi.” Dui sɔ halembetshiya ɔnɛ sho pombaka monga pudipudi lo yoho ya kokele. Hatokoke monga pudipudi oko Jehowa Nzambi. Koko, Jehowa ayotɔsa oko anto wele pudipudi naka sho nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia mfudia ngandji kaso ndo nshikikɛ awui woleki ohomba. Yoho mɔtshi yɛnyaso ngandji kaso ele lo nsala la wolo dia mbewɔ ntakanya anto akina. Dako dia mbewɔ ntakanya anto akina diekɔ mɛtɛ tshondo y’ɔhɛmwɛlɔ. Ngande wakokaso ntakanya onto ɔmɔ? Sho koka nsala dui sɔ oma l’ɔsɔnwɛlɔ wa tɔkɛnyɔ, ɔsɔnwɛlɔ wa ahɔndɔ, kaanga ɔsɔnwɛlɔ w’olimu aso. Kɛnɛ kasalaso mbeyaka monga ko bu kɔlɔ. Koko naka ɛsɔnwɛlɔ aso wekɔ lo nkiyanya nkum’otema k’onto okina, ko nde ambotakana, kete dui sɔ diekɔ kɔlɔ.​—Mat. 18:6. w19.08 10 od. 9-11

Ntatɛ lo 1935, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakashihodia dia olui a woke w’anto wa lo ɛnɛlɔ ka Joani kengama la olui w’Akristo wa kɔlamelo wele l’elongamelo ka nsɛna pondjo pondjo la nkɛtɛ. (Ɛny. 7:9, 10) Dia vɔ ndjoshimbamɛ lo mfɔnu ka woke, olui a woke w’anto wayetshama mboka ya Jehowa la ntondo ka Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu ntatɛ. Ayonga ohomba vɔ monga la mbetawɔ ka wolo l’oyango wa vɔ “ndjohanda l’akambo asɔ tshɛ wahomba salema” ntondo ka Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu ka Kristo. (Luka 21:34-36) Ase olui a woke w’anto ngɛnangɛnaka l’elongamelo kawɔ. Vɔ shihodiaka dia Jehowa mbashikikɛ lɛnɛ ayowokambɛ atɛmɔdi ande wa kɔlamelo oyadi l’olongo kana la nkɛtɛ. Akitami ndo ase olui a woke w’anto mbeyaka ɔnɛ wayolongola difuto, diɛsɛ la ɔlɔlɔ waheyama mbɛdika wa Jehowa wakandɛnya lo tshimbo y’olambo w’oshinga w’etshungwelo wa Yeso Kristo.​—Rɔmɔ 3:24. w19.09 28 od. 10; 29 od. 12-13

Onde wɛ ambokondja ɔkɛndɛ w’oyoyo? Sala dia monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ lɔkɔ. Tɔsake otshikitanu ɔsɔ oko dui diɛnya dia wɛ kokamba olimu dimɛna kana ɔnɛ wɛ aya bu la nɛmɔ efula. Kanyiya toho efula takokimanyiya Jehowa l’etena kɛnɛ ndo tetemala nsamnbisha. Okoya Akristo wa lo ntambe ka ntondo waki la kɔlamelo. Lo dihole tshɛ diakiwɔ, vɔ “waketeta lo wodja w’otondo watewoya lokumu l’ɔlɔlɔ lendana l’ɔtɛkɛta wa Nzambi.” (Ets. 8:1, 4) Welo wadjayɛ dia ntetemala nsambisha wayonga l’etombelo w’ɛlɔlɔ. Ɛnyɛlɔ, ambatshi mboka wakawatondja oma lo wodja ɔmɔ, wakonɔ lo wodja waki suke la lɛnɛ akiwɔ l’ohomba efula w’ekimanyielo l’ɔtɛkɛta awɔ. Lo ngɔndɔ ngana tsho, elui w’eyoyo wakakengama wakatahamaka esadi esadi. Ɔngɛnɔngɛnɔ aso la dia ndja ntondotondo oma le Jehowa. Ɔnkɔnɛ, tetemala nkɛndakɛnda kaamɛ la Jehowa, endɛ le nde dia nkondja lomba, ɛlɔmbwɛlɔ ndo osukɔ. Ohɔ dia wɛ akayokoma lo nanga olimu ayɛ, nɛ dia wɛ akayasha tshɛ dia nkimanyiya anto wa lɛkɔ. Yasha tshɛ l’ɔkɛndɛ ayɛ w’oyoyo, ko wɛ ayɛna woho wayokokimanyiya Jehowa dia mbolanga ndo vɔ.​—Ond. 7:10. w19.08 24-25 od. 15-16

Sho la dia ndjakitshakitsha l’ɛse ka Jehowa nɛ dia nde ekɔ Otungi aso. Oko wende Otungi aso, nde ekɔ la lotshungɔ la mbidjɛ ditongami diande ɛlɛmbɛ. (Ɛny. 4:11) Koko tekɔ l’ɔkɔkɔ okina watotshutshuya dia mbokitanyiya, yoho yande ya nɔmbɔla mboleki dimɛna. L’ɔkɔndɔ w’ana w’anto w’otondo, mandji efula y’anto wambonga la yema ya lowandji laadiko di’anto. Lo mbɛdika la wɔ, Jehowa ekɔ Ɔnɔmbɔdi woleki lomba, woleki mbokana ngandji, kɛtshi ndo kandji. (Eto. 34:6; Rɔmɔ 16:27; 1 Jni. 4:8) Sho ndjakitshakitshaka l’ɛse ka Jehowa lo nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia mbokitanyiya ndo lo ndɔshana la nsaki ka ndjashikikɛ shoamɛ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ. (Tok. 3:5) Mongaka wɔdu dia sho nkitanyiya Jehowa naka sho mbeyaka waonga ande w’amɛna. Lande na? Nɛ dia waonga ande mɛnamaka oma lo kɛnɛ tshɛ kasalande. (Os. 145:9) Lo yɛdikɔ yayotoleka mbeya awui wendana la Jehowa, mbayotoleka mbooka ngandji. Ndo naka sho mbokaka Jehowa ngandji, kete hatotonga l’ohomba wa listɛ l’ɛlɛmbɛ watotɛ kɛnɛ kahombaso nsala kana kahatahombe nsala. w19.09 14 od. 1, 3

Satana ekɔ lo mɛndja anto wetsho wahawakoke mɛmba. Ɛnyɛlɔ, nde nangaka dia sho mbetawɔ ɔnɛ Jehowa hotodimanyiya pɛkato yaso ndo ɔnɛ sho hatokama ngandji. Ɔsɔ ekɔ oshikɔ wa wotsho efula ndo kashi ka mamba! (Jni. 8:44) Naka sho ‘ndja le’ Kristo, kete pɛkato yaso yayodimanyiyama. (Mat. 11:28) Ndo kɛnɛ kele mɛtɛ ele, Jehowa tokaka sho tshɛ ngandji k’efula. (Rɔmɔ 8:32, 38, 39) Oshikɔ watɔlɔmba Yeso dia mɛmba ntshikitana la eshikɔ ekina wahombaso mɛmba. Ɛnyɛlɔ, l’ekomelo ka lushi l’olimu wa lo demba, anto efula nɛmbaka ndo hawonge l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Otshikitanyi la wɔ, sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula l’ɔkɔngɔ wa sho nkamba olimu wa Jehowa nde la Kristo. Sho koka nɛmba ndo sho koka nsala la wolo dia mbɔtɔ lo losanganya la l’etshumanelo la dikɔlɔ diakɔ. Koko mbala efula sho keketshamaka ndo mongaka la wolo etena kakalolaso la ngelo oma lo losanganya lɔsɔ. Ngasɔ mbongadiɔ ndo etena kasalaso la wolo dia nsambisha ndo kasalaso wekelo wa Bible w’onto ndamɛ. Ɛtshɔkɔ wakondjaso ndeka wolo washishaso la fwa! w19.09 20 od. 1; 23-24 od. 15-16

L’etena ka tshitshɛ kambotshikala ntondo ka “lushi” lande ntatɛ, Jehowa nongamɛka dia sho monga l’awui efula wa nsala l’olimu w’esambishelo. Sho la dia ndjashikikɛ dia tekɔ “la akambo efula wa nsala l’olimu wa Nkumadiɔndjɔ.” (1 Kɔr. 15:58) Etena kakatɛkɛta Yeso dikambo di’awui tshɛ w’ohomba wayosalema lo nshi y’ekomelo, nde akakotsha ate: “Ndo nto, lokumu l’ɔlɔlɔ pombaka ntondo sambishama lo wedja tshɛ.” (Makɔ 13:4, 8, 10; Mat. 24:14) Ohokanyiya yema: Etena tshɛ katshɔyɛ l’esambishelo wɛ ekɔ lo mbisha lonya lo okotshamelo wa prɔfɛsiya ka lo Bible kɛsɔ! Ɔnɔnyi tshɛ, olimu ɔsɔ wekɔ lo tahame. Ɛnyɛlɔ, ohokanyiya yema lo kɛnɛ kendana la ohamelo wa lofulo l’apandjudi wa Diolelo l’andja w’otondo lo nshi y’ekomelo nyɛ. Lo 1914, aki apandjudi 5 155 lo wedja 43. Ɛlɔ kɛnɛ, aya apandjudi oko miliyɔ 8,5 lo wedja 240! Kaanga mbediɔ ngasɔ, olimu aso watakomɛ. Sho la dia ntetemala nsambisha ɔnɛ paka Diolelo dia Nzambi to mbakoka nkandola ekakatanu tshɛ wele l’anto.​—Os. 145:11-13. w19.10 8 od. 3; 9-10 od. 7-8

Jehowa akakambe la Barazilai dia nkimanyiya nkumekanga Davidɛ. Davidɛ nde la apami ande waki wele “la ndjala, wambɔlɛmba ndo w[ele] la mposa k’ashi” etena kakatalawɔka Davidɛ ɔnande, Abisalɔma. Kaamɛ l’anto akina, Barazilai laki osombe wa pami l’etena kɛsɔ, akadje lɔsɛnɔ lande lo waale l’ɔtɛ wa nkimanyiya Davidɛ l’anto ande. Barazilai kombuta dia lam’ele nde aya osombe, Jehowa kokoka nkamba la nde nto. Koko, la lokaho tshɛ, nde akakambe la kɛnɛ kaki la nde dia nkimanyiya ekambi wa Nzambi waki lo dihombo. (2 Sa. 17:27-29) Wetshelo akɔna wakondjaso? Oyadi ɛnɔnyi akɔna wele la so, Jehowa koka nkamba la so dia nkotsha ehomba w’asekaso ambetawudi wele lo dihombo, oyadi wa lo etshumanelo ka lo ngelo keso kana wa lo wodja okina. (Tok. 3:27, 28; 19:17) Kaanga naka sho bu l’akoka wa nkimanyiya anto asɔ shoamɛ, sho koka nkimɔ woshasha dikambo dia olimu wa l’andja w’otondo dia dikuta tanemaka dia nkimanyiya l’etena ndo lɛnɛ ele ohomba.​—2 Kɔr. 8:14, 15. w19.10 21 od. 6

Koka monga dui dia wolo le so dia diholɛ anto etema naka onto ɔmɔ akatonyangiya lo nshi yakete. (Tok. 18:19) Kana sho mbeyaka mfɔnya dia sho bu l’etena ndo la wolo dia monga la lɔngɛnyi la ma ma. Koko, hatohombe mpekɔ. Naka sho kombolaka di’anangɛso monga suke la so etena kayotohomana l’ehemba, kete sho la dia nsala la wolo dia ndjaɛkɛ le wɔ oma ko kakianɛ lo mbatɛka tokanyi ndo nsaki yaso. Ɔsɔ ekɔ nna di’ohomba dia monga angɛnyi w’eshika. (1 Pe. 1:22) Yeso akɛnya dia nde ndjaɛkɛka le angɛnyi ande lo sawolaka la wɔ awui hwe hwe. (Jni. 15:15) Sho koka mbookoya lo mbutɛka asekaso awui watɔngɛnyangɛnya, watokiyanya ndo watonyangiya. Naka wɛ pokamɛka la yambalo tshɛ etena kasawolayɛ l’onto ɔmɔ, kete wɛ mbeyaka mbishola dia wɛ ekɔ la tokanyi, nsaki ndo eyango efula waamɛ la nde. Naka wɛ ntakola nna dia sawolaka l’anto akina dimɛna ndo la waasaso, kete ondo diɔtɔnganelo diayɛ la wɔ diayokeketala.​—Tok. 27:9. w19.11 4 od. 8-9

Lo mfɔnu ka woke, ondo losango layotewoya layotshikitana. Nshi nyɛ, tekɔ lo nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo ndo tekɔ lo nsala la wolo dia mbetɛ anto ambeki. Koko l’etena kɛsɔ, ondo tayewoya losango la wolo oko mvula ka mbɔkɔ. (Ɛny. 16:21) Ondo tayewoya losango la kilombo ka andja wa Satana. L’etena kɛsɔ, tayeya woho mɛtɛ wayoyala losango laso ndo woho wayotoliewoya. Onde tayokamba la toho takɔ taamɛ kana tayokamba la toho tokina? Hateye. Oyadi yoho yakɔna tshɛ yayotosambisha, mɛnamaka dia tayoyala la diɛsɛ dia mbewoya la dihonga tshɛ losango la kilombo ka Jehowa! (Ɛzk. 2:3-5) Kɛnɛ koleki tshɛ ele, ondo losango laso layokonya wedja dia toshimba diaha ntetemala nsambisha. Paka oko wayaɛkɛso le Jehowa dia tosukɛ l’olimu w’esambishelo nshi nyɛ, mbayotonga l’ohomba w’osukɔ ande l’etena kɛsɔ. Sho koka monga l’eshikikelo dia Nzambi kaso ayotosha wolo dia nkotsha lolango lande.​—Mika 3:8. w19.10 16 od. 8-9

Etelo k’ɔnɛ “takɔ mboka” mɛnyaka ɔnɛ sho koka mbekola yimba yaso dia nkondja lomombo lele bu ohomba. Oma laasɔ, sho koka ndjonga la “nsaki efula y’anyanya ndo ya kɔlɔ.” (1 Tim. 6:9) Lo dihole dia mbetawɔ dia nsaki shɔ monga l’otema aso, sho la dia mbɔsa nsaki shɔ woho weyɔ mɛtɛ, mbuta ate mbɔsa dia yɔ yekɔ dihomɔ dia ta diakoka tosalɛ kɔlɔ. Tɔshi dia tekɔ la falanga ya nsomba diangɔ efula dia l’emunyi. Onde ekɔ kɔlɔ naka sho nsomba diangɔ dialangaso, koko dieso mɛtɛ bu l’ohomba? Ondo bu. Koko, ohokana yimba la ambola anɛ: Oyadi tekɔ l’akoka wa nsomba ɛngɔ kɛmɔ, onde tekɔ mɛtɛ l’etena ndo la wolo wa kambaka ndo kokɛka ɛngɔ kakɔ? Ndo nto, onde hatotoyaɛkɛ amboleka lo lomombo laso? Onde woho wayaɛkɛso lo diangɔ dia l’emunyi hotokonya dia nsala akambo oko ɔlɔngɔ a pami waki kombetawɔ leeta la Yeso la mpamia olimu wakandakambɛka Nzambi? (Makɔ 10:17-22) Ekɔ mɛtɛ ohomba efula sho monga la lɔsɛnɔ l’ɔsɛlɛngɛ ndo nkamba la wenya aso w’ohomba ndo wolo aso dia nsala lolango la Nzambi! w19.11 17-18 od. 15-16

Nzambi koka kosha “wolo wa nsala akambo” ndo wa nkotsha yɛdikɔ mɔtshi. (Flpɛ. 2:13) Diakɔ diele, lɔmba dia nkondja wolo wa yikotsha. Lɔmba Jehowa dia nyuma kande k’ekila kosha wolo wele la yɛ ohomba. Oyadi wɛ ekɔ lo mɛna dia dɔmbɛlɔ diayɛ diatakadimɔma, tetemala nɔmba. Diakɔ diakate Yeso ate: “Nyotetemale nɔmba, ko wayonyosha [nyuma k’ekila].” (Luka 11:9, 13) Ndo nto, sala ekongelo. Dia nshidiya dui tshɛ diakayatatɛ, wɛ la dia nsala ekongelo. Oma laasɔ, wɛ la dia nkamba olimu lo ndjela ekongelo kakɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, etena kɔsayɛ yɛdikɔ, mfunda awui shikaa wahombayɛ ndjela dia nkotsha yɛdikɔ yakɔ. Kahanya elimu wa wolo lo tolimulimu ta totshitshɛ koka kokimanyiya dia ntetemala nkotsha yɛdikɔ yayɛ aha l’okakatanu. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akakeketsha ase Kɔrɛtɔ dia mombaka yangɔ mɔtshi “lushi la ntondo la lo lomingu tshɛ” dia kimɔka woshasha lo dihole dia nkonga ndo ndjodja welo dia nkɔngɔla paka nde amboya. (1 Kɔr. 16:2) Kahanya elimu wa wolo lo tolimulimu ta totshitshɛ koka nto kokimanyiya diaha nkɔmɔ. w19.11 29 od. 13-14

Sho koka mfɔnya ɔnɛ onto ɔmɔ mbeyaka Jehowa naka nde mbeyaka lokombo la Nzambi kana nde mbeyaka awui amɔ watande kana wasalande. Koko mbeya Jehowa dimɛna mendanaka l’awui efula. Sho la dia mbɔsa etena ka mbeka awui wendana la Jehowa ndo waonga ande wa diambo. Paka oma laasɔ mbakokaso ntatɛ nshihodia kɛnɛ kootshutshuya dia mbuta ndo nsala awui amɔ. Dui sɔ diayotokimanyiya dia nshihodia dia kana nde mbetawɔka tokanyi, tɛdikɔ ndo etsha aso. Etena kashihodiaso kɛnɛ kalanga Jehowa dia sho nsala, sho la dia nsala awui lo yoho yɔtɔnɛ la kɛnɛ kamboteka. Anto amɔ koka tɔnyɔla l’ɔtɛ walangaso kambɛ Jehowa, ndo vɔ koka tɔlɔsha efula etena katatɛso nsangana kaamɛ l’ekambi ande. Koko, naka sho ndjaɛkɛ le Jehowa, kete nde hotokalɛ pondjo. Diɔtɔnganelo diasaso la Nzambi diayohikama wolo ndo diayotshikala edja lo lɔsɛnɔ laso. Onde sho koka mɛtɛ mbeya Jehowa dimɛna ngasɔ? Eelo, sho kokaka! w19.12 16-17 od. 3-4

Lo tena dimɔ, ambutshi koka nkɔmɔ l’ɔtɛ w’ekakatanu wahomana la wɔ, koko ana wekɔ woshasha w’oma le Jehowa. Nde ekɔ wonya tshɛ suke dia nkimanyiya. Nde mbetawɔka mpokamɛ alɔmbɛlɔ w’ambutshi. Ndo nde kadimolaka alɔmbɛlɔ asɔ lo tshimbo ya Bible, y’ekanda aso, lo bɛnyɛlɔ ndo alako w’ambutshi akina wa l’etshumanelo wambohokɔ akambo. Anto amɔ mbutaka dia wodielo w’ana mbɔsaka ɛnɔnyi 20, koko ambutshi hawohekɔ pondjo ɔkɛndɛ awɔ. L’atei wa diangɔ di’amɛna diakokawɔ mbisha ana mbele ngandji, wenya ndo wetshelo w’oma lo Bible. Ɔna l’ɔna kambaka la wetshelo lo yoho yotshikitanyi. Koko, efula l’atei awɔ wakodiama oma le ambutshi woka Jehowa ngandji ndjaokaka woho wakayaoke Joanna Mae kadiyɛso kele l’Asie kakate ate: “Lekɔ la lowando efula lo woho wakapokola ambutshi ami ndo wakawambetsha dia nanga Jehowa. Vɔ kombishami tsho lɔsɛnɔ, koko wakambisha lɔsɛnɔ lele l’oyango.” (Tok. 23:24, 25) Ngasɔ mbayaoka miliyɔ y’Akristo. w19.12 27 od. 21-22

Bu dui dia wolo ntana anangɛso l’akadiyɛso wele l’ohomba w’esambelo. Koko, sho la dia mbɔsa yɛdikɔ ya nyanga toho ta nkimanyiya anto akina kaanga naka tekɔ lo mboka wɔma. Ɛnyɛlɔ, mbeyaka monga ko tekɔ lo mboka wɔma ɔnɛ hateye kɛnɛ ka mbutɛ kana ka salɛ onto ɔmɔ lele l’ekakatanu. Koko sho koka monga asambi w’eshika naka sho mɛnya dia sho ndjakiyanyaka dikambo di’anto akina. Oko wambotoleka nsukana la ekomelo ka dikongɛ di’akambo nɛ, akambo wa l’andja ɔnɛ wayoleka ntshɔ otsha lo kɔlɔ ndo lɔsɛnɔ layoleka monga wolo. (2 Tim. 3:13) Ndo ekakatanu watokomɛ l’ɔtɛ wa pɛkato la eongelo kele keema kokele kakatahowɔ mɛnyaka dia tayotetemalaka monga l’ohomba w’esambelo. Ɔkɔkɔ ɔmɔ wakakikɛ ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ polo l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande ele nɛ dia asekande Akristo wakosambe. Naka sho ndjela bɛnyɛlɔ diawɔ, kete sho lawɔ tayokimanyiya anangɛso l’akadiyɛso dia ntshikala nge lo mbetawɔ.​—1 Tɛs. 3:2, 3. w20.01 12-13 od. 17-19

Akitami hawolongamɛ di’anto akina mbasalɛ akambo lo yoho mɔtshi ya laande. (Flpɛ. 2:2, 3) Vɔ mbeyaka dia etena kakaasɔnɛ Jehowa oko akitami, nde kombewoya anto akina dui sɔ. Ɔnkɔnɛ, okitami hambe naka onto hetawɔ mbala kakɔ ɔtɔi dia nde ekɔ okitami. Okitami mbeyaka dia Bible totɛka diaha mbetawɔ mbala kakɔ ɔtɔi onto ɔmɔ lata dia Nzambi akawosha ɔkɛndɛ ɔmɔ wa laande. Lam’ele nde hahombe nkotola yambalo y’anto oya le nde, Okristo w’okitami hahombe mbutɛ anto wahomana la nde ɔnɛ nde ekɔ okitami. Ndo nde hahombe mfuna ɔnɛ lekɔ okitami. (1 Kɔr. 4:7, 8) Akristo w’akitami hawoyange akitami akina dia vɔ nkɛtshanya awui wendana l’akitami kana dia nkenga elui dia mbekaka Bible. (Ngal. 1:15-17) Etshumanelo honga kaamɛ naka akitami nsala awui asɔ. Naka vɔ nsala ngasɔ, kete wayɔlɔshana la nyuma k’ekila kakimanyiya ekambi waki Nzambi dia vɔ monga la wɔladi ndo kaamɛ.​—Rɔmɔ 16:17, 18. w20.01 28 od. 6-7

L’etena kɛmɔ, ondo anto wele ɛtɛmwɛlɔ awɔ wakalanyema wayomala dia mɛna dia ɔtɛmwɛlɔ wa Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo ntetemala monga. Ondo vɔ wayewoya anto akina dia vɔ mbeya woho wewɔ la lonyangu, ɛnyɛlɔ l’Ɛtɛrnɛtɛ. Wedja ndo ɔnɔmbɔdi awɔ, Satana wayotohetsha l’ɔtɛ wele paka ɔtɛmwɛlɔ aso oto mbaki kondanyema. Vɔ hawotokotsha oyango awɔ wa minya ɛtɛmwɛlɔ tshɛ la nkɛtɛ. Diakɔ diele vɔ wayɔsɔmana la so. L’etena kɛsɔ, wedja wayokotsha ɔkɛndɛ wa Ngɔngɔ ka la Mangɔngɔ. Vɔ wayosangana kaamɛ dia ndɔsha ekambi wa Jehowa la wolo awɔ tshɛ. (Ɛzk. 38:2, 14-16) Sho koka ntatɛ ndjakiyanya yema lo dikambo dia kɛnɛ kayosalema lo mfɔnu ka woke, djekoleko lam’ele hateye awui efula. Koko, sho koka monga l’eshikikelo ka dui nɛ: Hatohombe mboka mfɔnu ka woke wɔma. Jehowa ayotosha ɛlɔmbwɛlɔ kashimbɛ nsɛnɔ.​—Os. 34:19. w19.10 16-17 od. 10-11

Sho la dia nsala awui efula oleki ndjaɔsaka tsho oko tekɔ la lowando; sho la dia kɛnɛmɔlɛ Jehowa lowando laso l’ɛtɛkɛta ndo l’etsha. Dui sɔ mɛnyaka dia sho ntshikitana l’anto efula ɛlɔ kɛnɛ. Tekɔ lo nsɛna l’andja wele anto bu la lowando lo kɛnɛ tshɛ kaasalɛ Nzambi. Lo mɛtɛ, djembetelo mɔtshi yɛnya dia tekɔ lo nsɛna lo “nshi y’ekomelo” ele anto bu la lowando. (2 Tim. 3:1, 2) Tatetawɔke pondjo monga la lɔkɛwɔ la ngasɔ! Jehowa nangaka dia anande tshɛ mbokanaka dimɛna onto la wonyande. Lo mɛtɛ, ngandji kokanaso onto l’onto mbateyanya oko Akristo wa mɛtɛ. (Jni. 13:35) Sho mbetawɔka kɛnɛ kakafunde omembi w’esambo ate: “Ande dimɛna ndo ande ɔlɔ dia onto la ɔnango mbidjasɛ kaamɛ lee!” (Os. 133:1) Naka sho mboka anangɛso l’akadiyɛso ngandji, kete tekɔ lo mɛnya Jehowa dia tekɔ lo mbolanga. (1 Jni. 4:20) Ekɔ mɛtɛ dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ dia monga lo nkumbo k’anangɛso l’akadiyɛso wele ‘l’ɔlɔlɔ w’otema lam’asawɔ, wokana kɛtshi k’efula’!​—Ɛf. 4:32. w20.02 9 od. 6-7

Kiɔkɔ y’ekiyanu wa Hana komimɔ esadi eto. Nde akahombe ntetemala mbidjasɛ lo luudu lakɔ laamɛ lakadjasɛka ndo Penina. Ndo Bible hɛnya dia lɔkɛwɔ la Penina lakatshikitana. Ondo Hana akahombe ntetemala mbikikɛ ɛtɛkɛta wa kɔlɔ wakotondjɛka waladɛnde. Koko Hana kotetemala nyanga. L’ɔkɔngɔ wa nde ntshika okakatanu ande l’anya wa Jehowa, Hana kondjakiyanya nto. Nde aketawɔ dia Jehowa mbosamba ndo mbokimanyiya dia monga la wɔladi. L’ɔkɔngɔ w’etena kɛmɔ, Jehowa akayokadimola dɔmbɛlɔ dia Hana ndo nde akayota ana! (1 Sa. 1:2, 6, 7, 17-20) Sho koka nyomonga la wɔladi kaanga naka dikambo diatokiyanya diatashile. Kaanga sho kɔlɔmbaka l’etete ndo kɔtɔka lo nsanganya mbala la mbala, ekakatanu ɛmɔ koka ntetemala. Koko oma l’ɛnyɛlɔ ka Hana, tambokondja wetshelo ɔnɛ ndooko dui diakoka nshimba Jehowa dia tokimanyiya dia monga la wɔladi wa l’etei k’otema. Jehowa hatohɛki pondjo, ndo l’edjedja ka wonya nde ayotofuta l’ɔtɛ wa kɔlamelo yaso.​—Hɛb. 11:6. w20.02 22 od. 9-10

Dikumanyi hawohombe mengenga dia mɛnya anto akina atɔndɔ wa lo Bible wakoka mbakimanyiya dia nsala akambo la lomba. Lande na kele ekɔ ohomba efula dia vɔ ntɛkɛta etena kahombama? Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Eli: ɔlɔmbɛdi a laadiko Eli aki l’ana ahende w’apami wakandalangaka efula. Koko, ana asɔ kɔnɛmiyaka Jehowa. Vɔ waki l’ɔkɛndɛ w’ohomba efula, vɔ waki ɛlɔmbɛdi wakakambaka lo tabɛrnaklɛ. Koko, vɔ wakakambe la ɔkɛndɛ ɔsɔ lo yoho ya kɔlɔ, vɔ kɔmbɔsaka elambo wakawalambolaka Jehowa la nɛmɔ, ndo vɔ wakasalaka awui wa mindo wa dieyanelo l’okonda tshɛ. (1 Sa. 2:12-17, 22) Lo ndjela Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, ana w’apami wa Eli wakahombe ndjakema, koko Eli akahangwɛka anande oko onto l’asɛngasɛnga ndo aketawɔka dia vɔ ntetemala nkamba lo tabɛrnaklɛ. (Eoh. 21:18-21) Ko Jehowa akandasale lo woho wakasalaka Eli akambo ngasɔ? Nde akatɛ Eli ate: “Lande na katetemalayɛ mbisha anayɛ kɛnɛmɔ kondeki?” Jehowa akɔshi yɛdikɔ ya ndjaka apami ahende wa kɔlɔ asɔ.​—1 Sa. 2:29, 34. w20.03 19 od. 4-5