Ngɔndɔ ka dikumi l’ahende

Naka hatolami lolemi laso, kete lɔ koka tela ekakatanu efula. Ɛnyɛlɔ, naka wɛ ambohomana l’onto ɔmɔ ladjasɛ lo wodja wamboshimbama olimu aso, onde wɛ ayowɔlɔmba dia kolembetshiya dui tshɛ diendana la woho wakambema olimu aso lo wodja ɔsɔ? Aha la taamu eyango ayɛ wekɔ w’amɛna. Sho nangaka anangɛso ndo ndjakiyanyaka lo kɛnɛ kambaakomɛ. Sho nangaka nto mbita awui amɔ shikaa etena kalɔmbaso dikambo diawɔ. Koko, ɔsɔ ekɔ etena ka ntshika ntɛkɛta. Naka sho ntshutshuya onto ɔmɔ dia totɛ awui wa sheke, kete dui sɔ hɛnya dia sho mbolangaka nde ndo anangɛso l’akadiyɛso wayaɛkɛ le onto akɔ ɔnɛ nde hatotɛ anto akina kɛnɛ kakawawotɛ. Lo mɛtɛ, ndooko onto lalanga nsala di’anangɛso l’akadiyɛso wasɛna lo wedja wamboshimbama olimu aso nyomonga l’ekakatanu. Woho akɔ waamɛ mbele, ndooko ɔnangɛso kana kadiyɛso kakambɛ Jehowa lo wodja wa ngasɔ layetawɔ mbishola toseke tendana la woho walɔmbɔla Ɛmɛnyi wadjasɛ lɛkɔ olimu awɔ w’esambishelo kana elimu w’Akristo. w20.03 21 od. 11-12

Nzambi kokongɛ di’anto mvɔ. Koko dia nsɛna pondjo pondjo, Adama la Eva wakahombe nkitanyiya Jehowa lakawasha didjango dia wɔdu nɛ: “Tɔlɛke elowa w’oma l’osongo w’ewo ka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ, nɛ dia lushi layoyɔlɛ, wɛ ayovɔ ndooko onyake.” (Eta. 2:16, 17) Oma laasɔ, Satana akayaahemba. Lo tshimbo y’oloyi, nde akatɛ Eva ɛtɛkɛta wa lo divɛsa di’ɛlɔ. Lonyangu ko, Eva aketawɔ kashi kɛsɔ ndo akale olowa. L’ɔkɔngɔ diko, ndo omɛnde akayɔlɛ olowa. (Eta. 3:6) Ngasɔ mbakɔtɔ pɛkato ndo nyɔi lo nkumbo k’anto. (Rɔmɔ 5:12) Adama l’Eva wakavu paka oko wakawatɛ Nzambi. Koko Satana kotshika mbuta kashi lo dikambo dia nyɔi. L’ɔkɔngɔ diko, nde akayotatɛ mbuta kashi kina. Kashi kɛmɔ ele wetshelo w’ɔnɛ demba di’emunyi mvɔka, koko etenyi kadiɔ kɛmɔ tetemalaka nsɛna, ondo l’andja wahɛnama. Woho watama kashi kɛsɔ lo toho totshikitanyi ekɔ lo minganyiya lokema l’anto polo ɛlɔ kɛnɛ.​—1 Tim. 4:1. w19.04 14-15 od. 3-4

Akɛnda hawoleke mbeya nsɛdingola akambo, mbɔsa tɛdikɔ kana mbeya ndo mbewɔ waale. Diakɔ diele, bu wolo di’onto ɔmɔ mbakesa ndo mbeyana la wɔ la wolo. Wanɛ weyana l’ana la wolo mbatɛka kashi yele la waale efula, ɛnyɛlɔ ɔnɛ ndanya ɔna ekɔ munga ka ɔna ndamɛ, pombaka nama dui sɔ sheke, ndooko layokohokamɛ kana layokokokɛ naka wɛ mbuta ɔnɛ wakeyanyi la mi la wolo, kana ɔnɛ dieyanelo dia lam’asa opalanga la dikɛnda ekɔ awui wɛnya ngandji ka mɛtɛ. Kashi kɛsɔ koka ndanya ekanelo k’ɔna ndo ayɔsa ɛnɔnyi efula dia ɔna ndjoshihodia di’awui asɔ wekɔ kashi. Ɔna la ngasɔ koka mbola la kanyi ya kɔlɔ y’ɔnɛ nde ekɔ onto l’anyanya, ekɔ mindo, hasungana mbokama ngandji ndo sambema. Bu dui dia diambo dia mbeya ɔnɛ, mbeyana l’ɔna dikɛnda la wolo koka mbosalɛ kɔlɔ kayotshikala edja efula. Tekɔ lo nsɛna lo nshi y’ekomelo, tena diele anto efula waya bu “la ngandji ka lam’asa ase nkumbo” ndo “akanga wa kɔlɔ ndo akanga wa lokeso wayoleka mpama lo kɔlɔ.”​—2 Tim. 3:1-5, 13. w19.05 15 od. 7-8

Lo toho takɔna taketsha Yeso? Yoho ya ntondo ele, nde aketsha anto oma lo kɛnɛ kakandataka. Ɛtɛkɛta ande waki la shɛngiya nɛ dia nde akataka akambo wa mɛtɛ wendana la Nzambi, aketsha woho wa monga l’oyango wa mɛtɛ lo lɔsɛnɔ ndo akɛnya dia Diolelo dia Nzambi mbayoshidiya asui tshɛ wele l’anto. (Luka 24:19) Yeso aketsha nto la bɛnyɛlɔ. Oma lo yoho yakandasɛnaka, nde akɛnya ambeki ande woho wakawahombaka nsɛna. (Jni. 13:15) Tena diakɔna diaketsha Yeso? Nde aketsha etena kakandakambaka olimu ande w’esambishelo lanɛ la nkɛtɛ. (Mat. 4:23) Nde aketsha nto ambeki ande yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa eolwelo kande. Ɛnyɛlɔ, nde akɛnama le djui mɔtshi y’ambeki ande, ondo ndekana 500 ndo akawasha didjango ɔnɛ “nyetɛ anto . . . ambeki.” (Mat. 28:19, 20; 1 Kɔr. 15:6) Oko wende ɔtɛ w’etshumanelo, Yeso akatetemala mbetsha ambeki ande l’ɔkɔngɔ wa nde nkalola l’olongo. Ɛnyɛlɔ, oya lo 96 T.D., Kristo akalɔmbɔla ɔpɔstɔlɔ Joani dia nkeketsha ndo mbisha Akristo w’akitami alako.​—Kɔl. 1:18; Ɛny. 1:1. w19.05 3 od. 4-5

Anto mbidjaka welo efula ɛlɔ kɛnɛ dia nkondja kɛnɛ ka ndjasɛnya. Anangɛso efula kambaka wenya efula dia nkotsha ehomba wa nkumbo yawɔ. Anto akina efula mbetshaka wenya efula lo mindaka nkɛndɔ lushi tshɛ otsha l’olimu ntshɔ nkalola. Akina ndjakotshɛka ehomba awɔ lo nkamba elimu wa lo demba wa wolo. L’ekomelo ka lushi, anangɛso l’akadiyɛso wakamba elimu wa wolo asɔ nɛmbaka efula! Etombelo wayongaka ele vɔ hawoyokondjaka wolo wa mbeka. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, sho la dia ntshungola etena ka mbekaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi dimɛna ndo ekanda aso w’Akristo. Diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa ndo lɔsɛnɔ la pondjo nemanɛka la dui sɔ! (1 Tim. 4:15) Anto amɔ mbetɔka lushi tshɛ la lɔkɛsɛ dia mbeka etena kele londjo latonge la ngelo ndo yimba yekekɔ yɔɔ l’ɔkɔngɔ wa momuya l’otsho. Akina mbɔsaka minitɛ mɔtshi lo dihole diele bu londjo la dikɔlɔ dia ndɛ mbo ya ndɛ ya lo nyuma ndo nkana la yɔ yimba. w19.05 26 od. 1-2

Etshikitanu ɛsɔ hawosalema mbala kakɔ ɔtɔi; kana aha la mbidja welo. Ondo ayonga ohomba sho ‘mbidja welo’ wa l’otema ɔtɔi l’edja k’ɛnɔnyi. (2 Pe. 1:5) Tosale la wolo dia ntshikitanya lonto laso la l’etei k’otema. Dɔmbɛlɔ ekɔ nna dia ntondo di’ohomba efula. Sho la dia nɔmbaka oko omembi w’esambo wakate ate: “Nzambi le, otonge otema wa pudipudi l’etei kami, ndo odje l’etei kami yimba y’oyoyo ndo yamboshikimala.” (Os. 51:10) Sho la dia mbeya ɔnɛ ekɔ ohomba sho ntshikitanya lonto laso ndo nɔmba Jehowa ekimanyielo. Kanaka yimba ekɔ nna dia hende di’ohomba. Etena kadiaso Ɔtɛkɛta wa Nzambi lushi tshɛ, sho la dia mbɔsaka etena ka nkana yimba kana nkanyiya efula lo tokanyi kana nsaki yahombaso nsala etshikitanu. (Os. 119:59; Hɛb. 4:12; Jak. 1:25) Sho la dia mbeya tokanyi ndo nsaki yasɛngiyama la tokanyi t’andja ɔnɛ. Sho la dia mbetawɔ la losembwe tshɛ ɔnɛ tekɔ la wɛɔdu ndo oma laasɔ nsala la wolo dia minya wɛɔdu ɛsɔ. w19.06 8 od. 1; 10 od. 10; 12 od. 11-12

Etena kɔsayɛ tɛdikɔ, sɔna etena kɛmɔ dia nkotsha yɛdikɔ yayɛ ndo totshikitanyake etena kɛsɔ. Ewɔ dia nkonga etena ka kokele dia nsala akambo; ondo etena ka kokele hatoyala. (Ond. 11:4) Onga la shɛnɔdi diaha mbetawɔ dia awui wele bu ohomba efula kɔsɛ wenya ndo wolo wele la yɛ ohomba dia nsala awui woleki ohomba. (Flpɛ. 1:10) Naka kokaka, sɔna etena kahatoleka anto kofukutanya. Tɛ anto akina dia wɛ ekɔ l’ohomba w’etena ka ndjasha lo dui dimɔ. Dima telefɔnɛ ndo koyadia waa mesajɛ kana ndjɔtɔ lo réseaux sociaux l’ɔkɔngɔ. Etombelo kana kɛnɛ kayosalema l’ɔkɔngɔ wa yɛdikɔ yayɛ kekɔ oko dihole dimɔ diatayatshu. Naka wɛ nangaka mɛtɛ nkoma lɛnɛ atayatshu, kete wɛ ayotetemala ntshɔ oyadi mboka kambodihama ndo wɛ la dia mbeta lo mboka kekina. Woho akɔ waamɛ mbele, naka sho mbidja yimba lo etombelo wayonga la tɛdikɔ taso, kete hatotohekɔ esadi eto etena kayotohomana l’ekakatanu.​—Ngal. 6:9. w19.11 30 od. 17-18

L’ɔtɛ w’ɔkɔkɔ akɔna wahombayɛ mbɔsa yɛdikɔ ya batizama? Diɛsɛ la wekelo ayɛ wa Bible wa l’etete, wɛ ambeka akambo efula wendana la Jehowa, lonto lande ndo mboka yande. Kɛnɛ kamboyeka lo dikambo diande kambonanda otema ayɛ ndo kambokotshutshuya dia mbolanga efula. Ngandji kokayɛ Jehowa mbahomba monga ɔkɔkɔ woleki ohomba wahombayɛ mbɔsa yɛdikɔ ya batizama. Ɔkɔkɔ okina wahomba kotshutshuya dia mbɔsa yɛdikɔ ya batizama ele wɛ ambeka akambo wa mɛtɛ wa lo Bible ndo ambowaetawɔ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole kɛnɛ kakate Yeso etena kakandasha didjango dia mbetɛ anto ambeki. (Mat. 28:19, 20) Lo ndjela Yeso, anto la dia batizama “lo lokombo la Papa ndo la Ɔna ndo la nyuma k’ekila.” Dui sɔ alembetshiyadiɔ? Wɛ la dia mbetawɔ l’otema ayɛ tshɛ akambo wa mɛtɛ wa lo Bible wendana la Jehowa; la Ɔnande Yeso; ndo la nyuma k’ekila. Akambo wa mɛtɛ asɔ wekɔ la wolo efula ndo vɔ koka minanda otema ayɛ efula. w20.03 9 od. 8-9

Jehowa akatome andjelo aha tsho dia tɔhɛmɔla Lɔta, koko ndo dia towokimanyiya dia mpandɔ lo mpokoso ka la Sɔdɔma. (Eta. 19:12-14, 17) Woho akɔ waamɛ mbele, sho la dia mpɛmɔla ɔnangɛsɔ naka tambɛna dia nde olanga nsala dui dimɔ diakoka ndjosoya. Kaanga naka nde hakitanyiya esadi eto alako wohikami lo Bible wambondolongola, tonge la solo dia lotutsha. Onga oko andjelo ahende asɔ. Lo dihole dia mpekɔ ndo ntshika ɔnangɛso, sho la dia nyanga toho t’amɛna ta mbokimanyiya. (1 Jni. 3:18) Sho koka mbokimɛ lo lonya lo yoho ya didjidji ndo mbokimanyiya dia nkitanyiya alako w’amɛna wambondolongola. Jehowa otokoka ndeka mbidja yimba lo wandja wa Lɔta. Koko, nde akayosambiyɛ Petero dia mbuta dia Lɔta aki onto ɔlɔlɔ. (Os. 130:3) Onde hatokoke mbokoya Jehowa lo woho wakandɔsaka Lɔta? Naka sho ndeka mbidja yimba lo waonga w’amɛna w’anangɛso l’akadiyɛso, kete tayoleka monga la solo dia lotutsha otsha le wɔ. Ondo vɔ lawɔ wayoleka monga suke dia mbetawɔ ekimanyielo kayotowasha. w19.06 21 od. 6-7

Naka lowandji la lɛnɛ adjasɛyɛ lamboshimba ɔtɛmwɛlɔ aso, wɛ koka ndjambola dia kana wɛ koka monɔ lo wodja okina lɛnɛ akokayɛ tokambɛ Jehowa aha l’okakatanu. Ɔsɔ ekɔ yɛdikɔ yayɛ yahakoke onto okina kɔsɛ. Anto amɔ koka mɛna di’ekɔ ohomba ndjela kɛnɛ kakasale Akristo wa lo ntambe ka ntondo etena kakawaahɛnyahɛnya. Ambeki waki la Jɛrusalɛma wakatshu la Judeya, Samariya, Fenikiya, Kupiro ndo l’Atiyɔka. (Mat. 10:23; Ets. 8:1; 11:19) Koko, l’ɔkɔngɔ w’ɔhɛnyɔhɛnyɔ okina wa wolo waki la Akristo wa lo ntambe ka ntondo, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ kombɔsa yɛdikɔ ya monɔ oma lɛnɛ akawalɔshaka olimu w’esambishelo. (Ets. 14:19-23) Naa wetshelo wakondjaso oma l’ɛkɔndɔ ɛsɔ? Ɔtɛ tshɛ wa nkumbo mbahomba mbɔsa yɛdikɔ ya wonwelo. Ntondo ka mbɔsa yɛdikɔ, nde la dia nɔmba ndo nsɛdingola la yambalo tshɛ awui wendana la nkumbo kande, shɛngiya ya dimɛna ndo ya kɔlɔ yayonga la wonwelo awɔ le ose nkumbo tshɛ. Hatohombe nombosha anto akina lo tɛdikɔ tɔsawɔ. w19.07 10 od. 8-9

Yeso akatotɛ ate: “Nyotshu . . . nyetɛ anto wa lo wedja tshɛ ambeki.” (Mat. 28:19) Ndo nto dia mbetsha ombeki kɛnɛ kalɔmba Yeso ambeki ande, sho la dia nkimanyiya ombeki dia mbeya woho wa nsɛna lo ndjela kɛnɛ ketsha Bible. Sho la dia mbokimanyiya la solo dia lotutsha tshɛ etena kasalande la wolo dia nkamba l’atɔndɔ wa lo Bible. Anto amɔ mongaka l’akoka wa ntshikitanya ekanelo ndo lɔkɛwɔ lawɔ lo ngɔndɔ ngana tsho; anto akina mbɔsaka etena k’otale. Misiɔnɛrɛ ɔmɔ wa la Pérou akahomana la dui dimɔ diɛnya ohomba wa monga la solo dia lotutsha. Nde mbutaka ate: “Lakeke la Raúl Bible l’ekimanyielo ka abuku ahende. Koko nde akatetemala monga l’ekakatanu w’efula lo lɔsɛnɔ lande. Diwala diande diaki l’ekakatanu, nde akatondjanɛka ɛtɛkɛta wa kɔlɔ ndo anande kombɔlɛmiyaka l’ɔtɛ wa lɔkɛwɔ lande la kɔlɔ. Nde akayaka lo nsanganya mbala la mbala, diakɔ diakatetemalaka membola nde la nkumbo kande dia mbakimanyiya. L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi ndekana esato wakamɛnana la nde, nde akayokotsha kɛnɛ kalɔmbama dia batizama.” w19.07 15 od. 3; 19 od. 15-17

Tɔsɛdingole kɛnɛ kakasalaka Pɔɔlɔ etena kakandafundɛ ase Filipɛ. Nde aki lo lokanu lo luudu lɔmɔ la Rɔmɔ. Nde kokoka ntomba l’andja dia tosambisha. Koko, nde akatetemala monga l’awui efula wa nsala lo nsambisha wanɛ wakayaka ndjowenda ndo lo fundɛka tshumanelo diaki etale mikanda. Pɔɔlɔ akeyaka ɔnɛ, l’ɛnyɛlɔ ka Kristo, nde akahombe mbidja welo efula polo l’ekomelo. Diakɔ diakadɛdika lɔsɛnɔ laso l’Okristo la lowango l’andawi wa lo tɔkɛnyɔ. (1 Kɔr. 9:24-27) Ondawi wa lo kɛnyɔ ya lowango mbidjaka yimba dia nkoma l’oshidi w’ekomelo ndo mbewɔka awui wekola yimba. Ɛnyɛlɔ, nshi nyɛ andawi watalawɔ l’osomba koka ndawɔ lo mboka kele la makashinyi l’emamu ndo diangɔ dikina diakoka mbekola timba tawɔ. Afɔnyayɛ, onde ondawi ɔmɔ koka memala dia menda oma l’adidishi diangɔ diohanewɔ lo makashinyi? Nde hosala ngasɔ naka nde nangaka nkotsha oyango! Lo lowango laso l’otsha lo lɔsɛnɔ, sho lawɔ la dia mbewɔ awui wekola yimba. Naka sho ntetemala mbidja yimba l’oyango aso, mbidja welo efula oko Pɔɔlɔ, kete tayokondja difuto! w19.08 3 od. 4; 4 od. 7

Etena katatɛso nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa Nzambi, ewotɔ aso koka monga l’okakatanu dia ndjaekesanyiya la dietawɔ diaso di’oyoyo ndo la yoho yaso ya lɔsɛnɔ. Mbala efula, dui dia ntondo diatatɛwɔ mɛna ele hatoyosala la wɔ fɛtɛ yawɔ ya l’ɛtɛmwɛlɔ ndo hatoyoyatambiya l’awui wa pɔlitikɛ. Oma l’etatelo, ewotɔ aso ɛmɔ koka tooka nkɛlɛ. (Mat. 10:35, 36) Koko tatohekɔke. Naka sho ntshika mbakimanyiya dia vɔ nshihodia awui wendana la dietawɔ diaso, kete ekɔ oko tekɔ lo mbalombosha lo mɛnya ɔnɛ vɔ hawosungana nkondja lɔsɛnɔ la pondjo. Jehowa kotosha ɔkɛndɛ wa nombosha, koko Yeso mbakandasha ɔkɛndɛ ɔsɔ. (Jni. 5:22) Naka sho monga la solo dia lotutsha, kete ewotɔ aso koka ndjetawɔ mpokamɛ losango laso. Sho la dia monga l’ɔkɔmi, koko tatetawɔke di’ewotɔ aso ntshikitanya tɛdikɔ taso, oyadi sho pombaka diɛnɛ l’ehemba. (1 Kɔr. 4:12b) Koka mbɔsa etena k’otale dia ewotɔ aso ndjoshihodia tshɛ lo tshɛ ohomba wele l’olimu wa Jehowa le so. w19.08 17 od. 10, 13; 18 od. 14

“Etena kakanyiyami di’ehemba wakahomana lami, dimi mbeyaka diaha la wolo ami hita mbakamakikɛ.” Onde wɛ atataka ɛtɛkɛta wele oko ɛsɔ? Efula kaso wambotaka ngasɔ. Ondo wɛ akate ngasɔ l’ɔkɔngɔ wa wɛ nkanyiya woho wakayonge l’akoka wa mbikikɛ hemɔ kɛmɔ ka wolo kana nyɔi ka lakiyɛ ɔmɔ la ngandji. Etena kakaloyayɛ washo l’ɔkɔngɔ, wɛ ndjaokaka dia wɛ akonge l’akoka wa mbikikɛ paka nɛ dia nyuma k’ekila ka Jehowa kakakosha “wolo woleki wɔnɛ wokongaka l’onto.” (2 Kɔr. 4:7-9) Sho lawɔ ndjaɛkɛka le nyuma k’ekila dia ndɔshana la shɛngiya y’andja ɔnɛ wa kɔlɔ. (1 Jni. 5:19) Laadiko dia laasɔ, sho la dia ndɔshana la “ɛdiɛngɛ.” (Ɛf. 6:12) Nyuma k’ekila ka Jehowa tokimanyiyaka lo tosha wolo wa nkotsha ɛkɛndɛ aso kaanga l’atei w’ekakatanu. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akokaka dia nde aki l’akoka wa ntetemala nkamba ndo nkotsha olimu ande kaanga l’atei w’ekakatanu nɛ dia nde akayaɛkɛka lo “wolo wa Kristo.”​—2 Kɔr. 12:9. w19.11 8 od. 1-3

Bible mbele tshɔi ya dibuku yalembetshiya kɛnɛ kakasale Yeso dikambo diayɛ. Eka dia mboka Yeso ngandji, ko ngandji kokayɛ Jehowa kayofula. Lande na? Nɛ dia Yeso kɛnɛmɔlaka waonga wa She lo yoho ya kokele. Diakɔ diele etena kayotalekaka mbeka awui wendana la Yeso, mbayotalekaka nshihodia ndo monga la lowando le Jehowa. Ohokanyiya kɛtshi kakokaka Yeso wanɛ waki kɔmbɔsamaka la nɛmɔ, ase wola, akanga wa hemɔ ndo wanɛ waki komonga l’anto waakokɛ. Ohokanyiya nto alako w’eshika wakoshande ndo woho walowana lɔsɛnɔ layɛ etena kahokamɛyɛ alako asɔ. (Mat. 5:1-11; 7:24-27) Ondo ngandji kokayɛ Yeso kayoleka nkeketala naka wɛ nkana yimba efula lo olambo wakandakimɔ dia pɛkato yaso dimanyiyama. (Mat. 20:28) Naka wɛ nshihodia ɔnɛ Yeso aketawɔ mvɔ dikambo diayɛ, kete ondo wɛ ayoyatshumoya ndo ayɔlɔmba Jehowa edimanyielo. (Ets. 3:19, 20; 1 Jni. 1:9) Ndo naka wɛ mboka Yeso ndo Jehowa ngandji, kete wɛ ayoyasukanya l’anto akina wasala dui sɔ. w20.03 5-6 od. 10-12

Okristo wa pami koka ntatɛ mfɔnya ɔnɛ nde mbele l’akoka woleki dia mɛmba ɔkɛndɛ kapanda. Kana Okristo wa womoto koka mfɔnya ɔnɛ: ‘Omɛmi ekɔ l’akoka ndeka anangɛso akina!’ Koko naka tekɔ mɛtɛ l’okitshakitsha, kete tayewɔ yimba y’otako ya ngasɔ. Sho koka nkondja wetshelo lo woho wakasale Mɔsɛ akambo etena kakakondja anto akina ɛkɛndɛ. Mɔsɛ akɔsaka ɔkɛndɛ ande wa nɔmbɔla wodja w’Isariyɛlɛ la nɛmɔ. Mɔsɛ akandasale etena kaketawɔ Jehowa di’anto akina nkamba elimu ɛmɔ wakandakambaka? Nde komboka kandjema. (Wal. 11:24-29) Lo kɛnɛ kendana la nombosha anto, nde aketawɔ l’okitshakitsha tshɛ di’anto akina mbokimanyiya la olimu wa woke ɔsɔ. (Eto. 18:13-24) Ase Isariyɛlɛ wakayokondja apami efula wakakoke mbakambɛ olimu ndo vɔ kokongaka nto edja dia ndjolomboshama. Lo nsala ngasɔ, Mɔsɛ aketsha wahɔ w’anto akina la ntondo k’ɛkɛndɛ ande. Ɔsɔ ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna le so! Tohɔ dia naka sho nangaka monga ohomba le Jehowa, kete okitshakitsha aso la dia ndeka akoka wele la so. w19.09 5-6 od. 13-14

Hateye ɛkɔkɔ wayosha wedja dia mɛnya lande na kowɔlɔsha Babilɔna ka Woke. Ondo vɔ wayota ɔnɛ ɛtɛmwɛlɔ wa l’andja ɔnɛ wekɔ wekamu di’anto monga la wɔladi ndo tena tshɛ vɔ wokongaka la shɛngiya lo kɛnɛ kasala mandji. Kana ondo vɔ wayota ɔnɛ atshunda w’ɛtɛmwɛlɔ ɛsɔ wamboleka ndjamɔtshɛ ɛngɔnyi ndo lomombo. (Ɛny. 18:3, 7) Mɛnamaka dia etena kayowɔlɔsha ɛtɛmwɛlɔ wa kashi, ondo hawotolanya anto tshɛ wa l’ɛtɛmwɛlɔ akɔ. Koko, mɛnamaka dia wedja wayolanya atshunda w’ɛtɛmwɛlɔ. Kam’ayolanyema atshunda asɔ, anto waki ntondo lɔkɔ wayoshihodia ɔnɛ ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wambokita tatala dia nsala kɛnɛ kakawaalake ndo ondo vɔ wayota dia vɔ bu ase ɛtɛmwɛlɔ akɔ. Elanyelo ka Babilɔna ka Woke kayosalema l’edja k’etena ka mondo. (Ɛny. 18:10, 21) Jehowa akalake dia nde ‘ayosusa nshi’ yayosalema mfɔnu ka woke l’oyango wa “asɔnami” ande ndo ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ mpandɔ.​—Makɔ 13:19, 20. w19.10 15 od. 4-5

Ombutshi wa womoto, ondo wɛ akodiama oma le ambutshi wakokaka nkɛlɛ esadi ndo wakatondjɛka anawɔ ɛtɛkɛta wa kɔlɔ. Diakɔ diele koka monga ko wɛ akole la kanyi y’ɔnɛ yoho ya nsala awui shɔ mbele dimɛna dia mbodia ana. Kaanga l’ɔkɔngɔ wa mbeka atɔndɔ wa Jehowa, ondo wɛ koka monga l’okakatanu dia ntshikala ki ndo monga la solo dia lotutsha otsha le anayɛ, djekoleko naka hawokɔlɛmiya etena kamboyɔlɛmba. (Ɛf. 4:31) Lo tena dia ngasɔ, wɛ la dia ndeka ndjaɛkɛ le Jehowa lo dɔmbɛlɔ. (Os. 37:5) Ambutshi amɔ wa wamato koka monga l’okakatanu dia mboka anawɔ ngandji. Koka monga ko vɔ wakodiama lo nkumbo kele ambutshi awɔ komonga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’anawɔ. Naka ngasɔ kakayodiama, kete tokoyake munga y’ambutshi ayɛ. Ombutshi wa womoto wasala lolango la Jehowa koka mbeka woho wa nkɛnɛmɔlɛ anande ngandji. Koka monga okakatanu dia nde nsala etshikitanu. Koko, dui sɔ koka salema ndo etshikitanu ɛsɔ wayowokondjiyɛ nde ndo nkumbo kande wahɔ. w19.09 18-19 od. 19-20

Onto latɛmɔla Jehowa ko l’etena kakɔ kaamɛ mbetshaka wenya amboleka ndo mbidjaka welo dia nkondja ɔngɔnyi wa l’andja ɔnɛ, lo yoho mɔtshi, ekɔ lo kambɛ ewandji ehende olimu. Nde hamamema Jehowa la tshondo tshɛ. Oya l’ekomelo ka ntambe ka ntondo T.D., ase etshumanelo ka l’osomba wa Laodikiya wakayafunaka ɔnɛ: “Dimi lekɔ ɔngɔnyi ndo lambokondja ɛngɔnyi ndo haahombe ndooko ɛngɔ.” Koko lo washo wa Jehowa ndo Yeso vɔ waki ‘ase paa ndo ase kɛtshi ndo ase wola ndo totshungu ndo etakataka.’ Yeso akawasha dako, aha l’ɔtɛ wakiwɔ ɛngɔnyi, koko nɛ dia ngandji k’ɛngɔnyi kakalanyaka diɔtɔnganelo diasawɔ la Jehowa. (Ɛny. 3:14-17) Naka tamboshihodia dia nsaki ka monga ɔngɔnyi kekɔ lo ndjahame l’otema aso, kete totshikitanya ekanelo kaso aha la ntshimbatshimba. (1 Tim. 6:7, 8) Naka hatosadi ngasɔ, kete otema aso koka ndjatɔna ndo Jehowa hatoyetawɔ ɔtɛmwɛlɔ aso. Nde “[nɔmbaka] dia mbomamema paka ndamɛ oto.”​—Eoh. 4:24. w19.10 27 od. 5-6

Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “wakasokoyama” nembetshiyaka tshɛkɛta lo tshɛkɛta “wakɛmbama kaamɛ la.” Luka ofundji wa dibuku dia Etsha akakambe la etelo ka lo Grɛkɛ ka woho akɔ waamɛ, dia ntɛkɛta dia masuwa ‘wɛmbama la’ lɔpɛpɛ. (Ets. 27:15) Nomb’ewo kɛmɔ k’awui wa lo Bible akate di’etena kakafunde ɔpɔstɔlɔ Petero dia afundji wa Bible “wakɛmbama kaamɛ la,” nde akakambe la “wɛdikelo wa dimɛna efula wendana l’awui wa l’ashi.” Lo mɛtɛ, Petero akalange mbuta ɔnɛ, oko watɛmbamaka masuwa la lɔpɛpɛ lɛnɛ alangalɔ dia nkoma lɛnɛ atawatshu, mbele ndo amvutshi la afundji wa Bible wakɛmbama lɛnɛ akalange nyuma k’ekila dia nkotsha ɔkɛndɛ awɔ. Nomb’ewo kakɔ kaamɛ akate ate: “Aki oko amvutshi wakɔmbɔla apɛma awɔ wa masuwa.” Jehowa akakotsha ɔkɛndɛ ande. Nde akawasha “lɔpɛpɛ,” mbuta ate nyuma k’ekila. Afundji wa Bible wakakambe olimu awɔ. Vɔ wakayele ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma kɛsɔ. Ndo ɛlɔ kɛnɛ, l’ɛnyɛlɔ ka lɔpɛpɛ la dimɛna lo ndjale k’asuku, nyuma k’ekila tokimanyiyaka dia ntenyanya asuku w’ɔlɔshamelo ndo ehemba dia sho mbikikɛ la kɔlamelo tshɛ polo l’andja w’oyoyo wa Nzambi. w19.11 9 od. 7-9

Lo tena dimɔ, sho koka nkɔmɔ. Koko, hatohombe mbetawɔ di’ekakatanu aso mongaka wonya tshɛ lo yimba yaso. Naka sho nsala ngasɔ, kete sho koka ndjohɛ elongamelo ka diambo katosha Jehowa. (Ɛny. 21:3, 4) Ɔkɔmwɛlɔ koka nkitshakitsha wolo aso ndo tokonya dia sho mpekɔ. Tende woho wakokɛ kadiyɛso kɛmɔ ka l’États-Unis mbetawɔ kande etena kakimanyiyande omɛnde lele la hemɔ wolo. Nde akafunde ate: “Okakatanu aso toshaka paa efula ndo vɔ tɔkɔmɔlaka lo tena dimɔ, koko hatoshisha elongamelo kaso. Lekɔ la lowando l’efula lo tshɛ katosha Jehowa dia nkeketsha mbetawɔ kaso ndo dia tokeketsha. Tekɔ mɛtɛ l’ohomba w’alako ndo w’ekeketshelo kɛsɔ. Vɔ tokimanyiyaka dia ntetemala kambɛ Jehowa ndo mbikikɛ.” Ɛtɛkɛta wa kadiyɛso kɛsɔ toshaka wetshelo ɔnɛ sho koka ntondoya ɔkɔmwɛlɔ! Lo ngande? Eya di’ekakatanu wele la yɛ wekɔ ohemba ɔmɔ w’oma le Satana. Eya dia Jehowa mbele Kiɔkɔ y’esambelo. Ndo ngɛnangɛnaka mbo ya ndɛ ya lo nyuma yatoshande. w19.11 16 od. 9-10

Lo yoho ya laande, dikumanyi la dia nkamba la tɔndɔ dia lo Bible sɔ. Ekumanyi mbeyaka dia nde hahombe mbishola “sawo dia sheke” di’ase etshumanelo. Naka nde nsala ngasɔ, kete hawotoyaɛkɛ le nde nto ndo lokumu lande layolana. Anto wele l’ɛkɛndɛ l’etshumanelo hawohombe monga la “nemi hiende,” kana la ɛtɛkɛta wa lokeso. (1 Tim. 3:8; nɔtɛ) Mbuta ate, hawohombe mbita kashi kana tɛndana. Naka ekumanyi nangaka wadɛnde, kete nde hahombe mbotɛ awui wahandahombe mbeya. Wadi koka nkimanyiya omɛnde dia ntetemala monga la lokumu l’ɔlɔlɔ lo mbewɔ dia mbɔsɛngiya dia ntɛkɛta awui wa sheke. Naka wadi nkamba la dako sɔ, kete nde hosukɛ tsho omɛnde, koko ayosha ndo wanɛ wakawotɛ awui wa sheke kɛnɛmɔ. Ndo kɛnɛ koleki ohomba ele, nde ngɛnyangɛnyaka Jehowa, nɛ dia nde kimanyiyaka dia wɔladi ndo kaamɛ monga l’etshumanelo.​—Rɔmɔ 14:19. w20.03 22 od. 13-14

Lo 1512 N.T.D., etena kakawemɛ tabɛrnaklɛ l’ɛse ka Dikona dia Sinayi, Mɔsɛ mbakalɔmbɔla sɛlɛmɔnyi k’ɔsɔnamelo w’Arɔna la anande w’apami oko ɛlɔmbɛdi. (Eto. 40:17; Lɛw. 9:1-5) Ngande wakɛnya Jehowa dia nde aketawɔ olimu w’oyoyo w’ɛlɔmbɛdi ɔsɔ? Etena kakatshɔkɔlaka Arɔna nde la Mɔsɛ anto, Jehowa akatome dja dia yɔ nshidiya nongoya olambo waki lo elambwelo. (Lɛw. 9:23, 24) Kɛnɛ kakasalema etena kakawasalaka sɛlɛmɔnyi k’ɔsɔnamelo wa ɔlɔmbɛdi a laadiko, ɛnyatɔ? Kɛnɛ kakasalema akɛnya dia Jehowa akasukɛka olimu w’ɛlɔmbɛdi w’Arɔna tshɛ lo tshɛ. Etena kakɛnyi ase Isariyɛlɛ djembetelo yakɛnya hwe dia Jehowa akasukɛka ɛlɔmbɛdi, vɔ wakonge l’ɛkɔkɔ w’eshika wa mbasukɛ tshɛ lo tshɛ. Onde dui sɔ diekɔ ohomba le so? Eelo! Olimu w’ɛlɔmbɛdi wa l’Isariyɛlɛ waki tsho didjidji di’olimu w’ɛlɔmbɛdi woleki ohomba, mbuta ate anto 144 000, wayokamba kaamɛ la Kristo l’olongo. (Hɛb. 4:14; 8:3-5; 10:1) Aha la taamu, ɛlɔ kɛnɛ Jehowa ekɔ lo nɔmbɔla ndo ekɔ lo ntshɔkɔla okongamelo ande la lokaho tshɛ. w19.11 23 od. 13; 24 od. 14, 16

Lam’akinde la Kɔrɛtɔ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akadjasɛ laka Akula la Piriskila ndo “vɔ wakakambaka kaamɛ, nɛ dia vɔ wakasalaka mvudu y’apɛma.” Woho wakakambaka Pɔɔlɔ “otsho la yanyi” kɔmɛnyaka dia nde komomuyaka. Nde akomuyaka oma l’olimu ande w’osadi wa mvudu y’apɛma, ɛnyɛlɔ lushi la Sabato. Lushi lɔsɔ lakawoshaka diaaso dia nsambisha ase Juda, wele vɔ lawɔ kokambaka olimu lushi la Sabato. (Ets. 13:14-16, 42-44; 16:13; 18:1-4) Pɔɔlɔ akahombaka nkamba olimu wa l’emunyi, koko nde akashaka lonya mbala la mbala “lo nkamba olimu w’ekila wa lokumu l’ɔlɔlɔ laki Nzambi.” (Rɔmɔ 15:16; 2 Kɔr. 11:23) Nde akakeketsha anto akina dia nsala woho akɔ waamɛ. Diakɔ diele, Akula nde la Piriskila waki “aseka[nde] wa l’olimu le Kristo Yeso.” (Rɔmɔ 12:11; 16:3) Pɔɔlɔ akakeketsha ase Kɔrɛtɔ dia monga “la akambo efula wa nsala l’olimu wa Nkumadiɔndjɔ.” (1 Kɔr. 15:58; 2 Kɔr. 9:8) Jehowa akasambiya ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ dia mfunda ɔnɛ: “Naka onto halange nkamba, kete atɔlɛke.”​—2 Tɛs. 3:10. w19.12 5 od. 12-13

Jehowa akatonge atshukanyi wa ntondo la nsaki ka mbota ana. Ko ahomba mbɔsa yɛdikɔ dia kana atshukanyi la dia mbota ana ndo etena kahombawɔ mbota? L’ahole amɔ, vɔ nongamɛka di’atshukanyi w’eyoyo ntatɛ mbota ana esadi. Nkumbo yawɔ ndo anto akina koka mbatshutshuya dia mbota ana esadi. Jethro, ɔnangɛso ladjasɛ l’Asie, mbutaka ate: “Lo etshumanelo, anto amɔ wele l’ana tshutshuyaka atshukanyi wele bu l’ana dia ntatɛ mbota.” Jeffrey, ɔnangɛso okina la l’Asie, mbutaka ate: “Anto amɔ mbutɛka atshukanyi wele bu l’ana dia vɔ hawotonga l’onto layowakokɛka etena kayowonga esombe.” Koko, atshukanyi tshɛ la dia mbɔsa yɛdikɔ vɔamɛ dia kana wayota ana. Vɔ mbahomba mbɔsa yɛdikɔ; ɔsɔ ekɔ ɔkɛndɛ awɔ. (Ngal. 6:5, nɔtɛ) Mbokɛmaka di’angɛnyi ndo nkumbo nangaka di’atshukanyi w’eyoyo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko vɔ tshɛ la dia mbohɔ di’atshukanyi mbahomba mbɔsa yɛdikɔ ya mbota kana aha mbota.​—1 Tɛs. 4:11. w19.12 22 od. 1-3

Onde wɛ ekɔ l’okakatanu dia mbɔsa Nzambi oko Shɔ? Anto amɔ koka ndjaɔsa dia vɔ wekɔ totshitshɛ ndo bu la nɛmɔ efula lo ndjaɛdika la Jehowa. Vɔ mongaka la taamu ɔnɛ Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ hakoke ndjakiyanya dikambo diawɔ onto l’onto. Koko, Shɛso ka ngandji halange sho ndjaoka ngasɔ. Nde toshaka lɔsɛnɔ ndo nangaka dia sho monga la diɔtɔnganelo la nde. L’ɔkɔngɔ wa nde mbuta dui dia mɛtɛ sɔ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akalembetshiya ampokami ande la Atɛna ɔnɛ Jehowa “bu etale oma le ɔmɔmɔ la l’atei aso.” (Ets. 17:24-29) Nzambi nangaka di’onto tshɛ l’atei aso nsawola la nde oko watosawolaka ɔna la ombutshi ande wa ngandji ndo wayakiyanya dikambo diande. Akina koka monga l’okakatanu dia mbɔsa Jehowa oko Shɛwɔ, nɛ dia ambutshi awɔ vɔamɛ wakawaokaka ngandji yema tshitshɛ kana kombaoka. Kadiyɛso kɛmɔ akate ate: “Papa aki awui wolo efula. Etena kakamatatɛ mbeka Bible mbala ka ntondo, aki okakatanu le mi dia ndjaoka suke la Shɛso lele l’olongo.” Onde wɛ ndjaokaka woho akɔ waamɛ? Naka ngasɔ, kete onga l’eshikikelo dia wɛ lawɔ koka mbɔsa Jehowa oko Ombutshi woleki tshɛ. w20.02 3 od. 4-5

Yeso akatetsha dia oyadi elelo akɔna wele la so lo kɛnɛ kendana l’akoka aso kana oyadi mɛnamaka dia welo wadjaso bu efula oko wayaso osombe, Jehowa mbɔsaka la nɛmɔ kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala l’olimu ande. (Os. 92:12-15; Luka 21:2-4) Diakɔ diele, ka washo lo kɛnɛ kakokayɛ nsala. Ɛnyɛlɔ, wɛ koka nsawola l’anto awui wendana la Jehowa, nɔmba dikambo di’ananyɔ, ndo nkeketsha anto akina dia ntshikala la kɔlamelo. Jehowa kɔsaka oko okambi kaamɛ la nde, aha l’ɔtɛ wa kɛnɛ kasalayɛ, koko l’ɔtɛ wookitanyiyayɛ la lolango. (1 Kɔr. 3:5-9) Tekɔ mɛtɛ la lowando l’efula lo woho watɛmɔlaso Jehowa, Nzambi kɔsa wanɛ tshɛ wookambɛ la nɛmɔ! Nde akatotonge dia salaka lolango lande ndo ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ mbatosha ɔngɛnɔngɛnɔ lo nsɛnɔ yaso. (Ɛny. 4:11) Kaanga mbakoka andja ɔnɛ tɔsa oko anto w’anyanya, Jehowa tɔsaka la nɛmɔ. (Hɛb. 11:16, 38) Etena kakɔmɔso l’ɔtɛ wa hemɔ, l’ɔtɛ w’ekakatanu wendana l’ekondjelo kana wa lotshundu, tohɔ dia ndooko kakoka tokakitola oma lo ngandji ka Shɛso lele l’olongo.​—Rɔmɔ 8:38, 39. w20.01 18 od. 16; 19 od. 18-19

Sho koka ndɔshana la ɔkɔmiya lo monga l’okitshakitsha ndo ngɛnangɛna la kɛnɛ kele la so. Naka otema aso ndola tɔɔ la waonga w’amɛna, kete ɔkɔmiya honga la dihole. Okitshakitsha ayotokimanyiya diaha ndjaɔsa la nɛmɔ amboleka. Onto lele l’okitshakitsha hɔshi dia nde mbahomba ndeka anto akina. (Ngal. 6:3, 4) Onto langɛnangɛna la kɛnɛ kele la nde hayaɛdika l’anto akina. (1 Tim. 6:7, 8) Etena kɛna onto lele l’okitshakitsha ndo langɛnangɛna la kɛnɛ kele lande onto okina ambokondja ɛngɔ kɛmɔ ka dimɛna, nde ngɛnangɛnaka lo dikambo diande. Tɔlɔmbɛ ekimanyielo ka nyuma k’ekila ka Nzambi naka sho nangaka mbewɔ ɔkɔmiya wele l’atei w’etsha wa demba ndo monga l’okitshakitsha ndo ngɛnangɛna la kɛnɛ kele la so. (Ngal. 5:16; Flpɛ. 2:3, 4) Nyuma k’ekila ka Jehowa koka tokimanyiya dia nsɛdingola tokanyi taso t’oma k’ɛse otema ndo eyango aso. La ekimanyielo ka Nzambi, sho koka mpɛnya tokanyi ndo nsaki ya kɔlɔ la tokanyi ndo nsaki y’amɛna.​—Os. 26:2. w20.02 15 od. 8-9

Ndjakimɔ ekɔ dɔkɔlɔkɔ ndo Jehowa nongamɛka dia wɛ dikotsha. Diakɔ diele toyanganyake l’etshumanelo. Ananyɔ l’akadiyɛyɛ wa l’etshumanelo mbaya nkumbo kayɛ ka lo nyuma. Naka wɛ mbɔtɔka nsanganya mbala la mbala, kete wɛ ayokeketsha dimama diasayɛ la wɔ. Adiaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo kanaka la wɔ yimba lushi tshɛ. (Os. 1:1, 2) Ɔsaka etena ka nkana yimba efula lo kɛnɛ kamboyadia. Oma laasɔ ɛtɛkɛta akɔ wayonanda otema ayɛ. ‘Tetemala nɔmba.’ (Mat. 26:41) Alɔmbɛlɔ ayɛ wa l’otema ɔtɔi wayoleka kosukanya la Jehowa. “[Tetemala] nyanga ntondo Diolelo.” (Mat. 6:33) Wɛ koka nsala dui sɔ naka wɛ mbetɛ esambishelo dui dioleki ohomba lo lɔsɛnɔ layɛ. Naka wɛ sambishaka mbala la mbala, kete mbetawɔ kayɛ kayoyala wolo. Okakatanu tshɛ wakokayɛ mpomana lawɔ l’andja ɔnɛ w’omusu wekɔ wa lo “tshanda mɔtshi tsho ndo bu wa wolo.” (2 Kɔr. 4:17) Koko, ndjakimɔ ndo batisimu kayɛ kayokodiholɛ mboka k’otsha lo lɔsɛnɔ loleki dimɛna nshi nyɛ ndo “lɔsɛnɔ l’oshika” lo nshi yayaye. Onde ekɔ ohomba nsala awui asɔ? Eelo!​—1 Tim. 6:19. w20.03 13 od. 19-21

Naka ombeki ayɛ wa Bible hasale etshikitanu lo lɔsɛnɔ lande, l’etena kɛmɔ yambola wate: ‘Onde dimi pombaka memɛ wekelo?’ Etena kasɛdingolayɛ dui sɔ, wɛ yambola ɔnɛ: ‘Onde ombeki ami ekɔ lo tahame lo yoho yakoka lo ndjela akoka ande?’ ‘Onde nde ambotatɛ “nkitanyiya,” kana nkamba la awui wekande?’ (Mat. 28:20) Lonyangu ko, ambeki amɔ wekɔ oko ase Isariyɛlɛ wa lo nshi ya Ɛzɛkiyɛlɛ. Lo dikambo diawɔ, Jehowa akatɛ Ɛzɛkiyɛlɛ ate: “Eenda, le wɔ wɛ ekɔ oko osambo wa ngandji ka lam’asa pami la womoto wembama la ngɛngu ka dimɛna ndo wahomama la diewo tshɛ la ehomahoma k’eshinga. Vɔ wayoka ɛtɛkɛta ayɛ, koko ndooko onto layokamba la wɔ.” (Ɛzk. 33:32) Sho koka monga l’okakatanu dia mbitɛ onto ɔnɛ tayanga memɛ wekelo wa Bible. Koko, “etena kambotshikala kambosusama.” Lo dihole dia mbetsha wenya efula dia mbeka l’ombeki wahahame, sho la dia nyanga onto okina lɛnya dia nde ekɔ “suke dia mbetawɔ akambo wa mɛtɛ wakonya lo lɔsɛnɔ la pondjo.”​—Ets. 13:48. w20.01 6 od. 17; 7 od. 20

Lokristokristo lo tshɛ kawɔ hawetsha akambo wa mɛtɛ w’oma l’Afundelo wata ɔnɛ lushi lɔmɔ anto wele l’okitanyiya wayɔsɛna pondjo pondjo la nkɛtɛ. (2 Kɔr. 4:3, 4) Ɛlɔ kɛnɛ, ɛtɛmwɛlɔ efula wa lo Lokristokristo mbetshaka di’anto w’ɛlɔlɔ tshɛ tshɔka l’olongo etena kavɔwɔ. Koko, aha kɛsɔ mbaketsha djui y’Ambeki wa Bible wanɛ wakatondja Tshoto y’Etangelo ntatɛ oma lo 1879. Vɔ wakashihodia dia Nzambi ayokadimola nkɛtɛ Paradiso ndo ɔnɛ miliyɔ y’anto wele l’okitanyiya wayɔsɛna pondjo pondjo lanɛ la nkɛtɛ, koko aha l’olongo. Koko, akɔshi etena k’otale dia vɔ ndjoshihodia hwe waa na wele anto wele l’okitanyiya asɔ. Lo mɛtɛ, Ambeki wa Bible wakashihodia nto oma l’Afundelo dia anto amɔ “wakasombama oma la nkɛtɛ” dia tolɛ la Yeso l’olongo. (Ɛny. 14:3) Olui ɔsɔ kengama l’Akristo 144 000 wele l’ohetoheto ndo wakayakimɔ dia kambɛ Nzambi la kɔlamelo tshɛ etena kakiwɔ la nkɛtɛ. w19.09 27 od. 4-5