Lende akokayɛ tana wɔladi wa l’etei k’otema?

Etshikitanu wekɔ efula lam’asa etena kaso kɛnɛ la kɛnɛ kakasɛnaka Thoreau, ɔnɛ lakatatɛkɛtshi dikambo diande lo sawo dia ntondo. Otshikitanu ɔmɔtshi wa woke ele: ɛlɔ kɛnɛ anto wekɔ lo kondja alako efula lo kɛnɛ kendana la woho wakokawɔ kondja wɔladi wa l’etei k’otema. Wanɛ weka eongelo ka yimba y’onto ndo afundji w’abuku washa anto alako, la wa tojurunalɛ, mbishaka tokanyi tawɔ lo dikambo sɔ. Alako awɔ kokaka mbisha onto ekimanyielo ka lo tshanda mɔtshi tsho; koko dia tana okandwelo wa pondjo, dikambo dimɔtshi di’ohomba efula pombamaka. Ekandwelo kɛsɔ mbakayosholaka anto wakatashidi lo sawo dia ntondo.

ANTÔNIO, Marcos, Gerson, Vania, la Marcelo wakaye oma l’ahole wotshikitanyi ndo waki l’ekakatanu wotshikitanyi. Koko vɔ waki l’akambo asato wa woho ɔtɔi. Ntondotondo, akikɔ etena kɛmɔtshi kakiwɔ ‘komonga l’elongamelo ndo komonga la Nzambi l’andja ɔnɛ.’ (Efeso 2:12) Dui dia hende, vɔ waki la nsaki k’efula ka monga la wɔladi wa l’etei k’otema. Ndo dui dia sato, vɔ tshɛ wakayotanaka wɔladi wa l’etei k’otema wakiwɔ l’ohomba l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbetawɔ mbeka Bible l’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Lam’akawatahamaka lo wekelo awɔ, vɔ wakayeya dia Nzambi ndjakiyanyaka dikambo diawɔ. Ɔnkɔnɛ, oko wakatɛ Paulo ase Atɛna wa lo nshi yande, Nzambi “kema etali uma le untu l’untu.” (Etsha 17:27) Di’onto monga la wɔladi wa l’etei k’otema, ekɔ ohomba efula nde mbetawɔ dia Nzambi kema etale oma le nde.

Bonde kele wɔladi bu efula nganɛ na?

Bible mbishaka ɛkɔkɔ ehende w’eshika wɛnya bonde kele wɔladi bu l’andja ɔnɛ, oyadi wɔladi wa l’etei k’otema kana wɔladi wa lam’asa anto. Ɔkɔkɔ wa ntondo nembetshiyama lo Jeremiya 10:23, lɛnɛ adiaso ɔnɛ: “Untu hakendakenda lu mbuka uma lu wulu andi! Lam’atundokendakendaka, ndi ndame heyi nombola ekulu andi.” Onto bu la lomba ndo la shɛnɔdi ya ndjalɔmbɔla ndamɛ aha l’ekimanyielo, ndo ekimanyielo ɔtɔi kele ohomba ele kɛnɛ koye oma le Nzambi. Anto wahayange ɛlɔmbwɛlɔ kaki Nzambi hawokokaki kondja wɔladi wa pondjo. Ɔkɔkɔ wa hende wele wɔladi bu l’andja ɔnɛ mɛnamaka l’ɛtɛkɛta ɛnɛ waki ɔpɔstɔlɔ Joani, nde ate: ‘Andja w’otondo wekɔ l’ɛse ka lowandji la kanga kɔlɔ.’ (1 Joani 5:19) Aha l’ekimanyielo kaki Nzambi, welo wadja anto dia kondja wɔladi wayokitaka tatala nshi tshɛ oma l’elimu waki onto ɔmɔtshi lahɛnama la washo, koko ekɔ la wolo w’efula ndo ekɔ onto la mɛtɛ mɛtɛ, onto akɔ ko: Satana ‘kanga kɔlɔ.’

L’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ ehende ɛsɔ mbuta ate woho wele anto efula hawoyange ɛlɔmbwɛlɔ kaki Nzambi ndo woho wakindjakindja Satana l’andja ɔnɛ, mbele dioho di’anto di’otondo diekɔ lo shɔkɔ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akakɔndɔla dikambo sɔ dimɛna ɔnɛ: “Polo ndo kakiye, ditongami tshɛ diekɔ lo tetemala la kuma akumu kâmɛ ndo la mboka kandji.” (Rɔmɔ 8:22, NW) Akɔna akoka mama ɛtɛkɛta ɛsɔ na? Oyadi lo wedja w’ɛngɔnyi kana wa wola, ekakatanu wa lo nkumbo, awui wa ngala, wɛngiya, shushanyi ya lowandji, ɔkwɛlɔ wa falanga, petsho ya lam’asa waoho la dibila, ɛhɛnyɔhɛnyɔ, hemɔ, ndo akambo akina efula, shishɛka anto wɔladi awɔ wa l’etei k’otema.

Lɛnɛ akokaso tana wɔladi wa l’etei k’otema

Lam’akayekaka Antônio, Marcos, Gerson, Vania, la Marcelo Bible, Ɔtɛkɛta waki Nzambi, vɔ wakeke akambo wakayotshikitanyaka nsɛnɔ yawɔ. Dikambo dimɔtshi diakaweke ele ɔnɛ akambo wa l’andja ɔnɛ wayotshikitana lushi lɔmɔtshi. Elongamelo k’ɔnɛ akambo tshɛ wayɔlɔngɔswama l’ekomelo kema anyanya. Tɔ kekɔ elongamelo ka shika, katoshikikɛ dimɛna ɔnɛ Nzambi ekɔ la sangwelo dimɔtshi dikambo di’anto ndo ɔnɛ kânga oma ko kakianɛ sho kokaka kondja wahɔ oma lo sangwelo sɔ naka sho ntsha lolango lande. Vɔ wakakambe l’akambo wakaweke oma lo Bible lo nsɛnɔ yawɔ, ko nsɛnɔ yawɔ yakayolowanaka. Vɔ wakayotanaka ɔngɛnɔngɛnɔ ndo wɔladi w’efula wakiwɔ kɔfɔnyaka ɔnɛ wayokondja.

Antônio hayoyakimɔ nto l’akambo w’ewanu la w’ata. Nde ambeya dia etshikitanu waya oma lo yoho ya lɔsɛnɔ shɔ wekɔ l’elelo ndo mongaka paka wa lo tshanda mɔtshi tsho. Owandji ɔnɛ w’edjedja akayekaka awui wendana la Diolelo diaki Nzambi. Diolelo sɔ mbalɔmba miliyɔ y’anto lo Dɔmbɛlɔ dia Nkumadiɔndjɔ (kana, dia Shɛso) ndo vɔ mbutɛka Nzambi ɔnɛ: “Diulelu diaye diaye.” (Mateu 6:10a, Bible k’Ekila) Antônio akeke dia Diolelo diaki Nzambi ekɔ mɛtɛ lowandji l’oma l’olongo layela anto wɔladi wa mɛtɛ.

Marcos akeke woho wa kamba l’alako wa yimba w’oma lo Bible wendana la diwala. Lo ntsha ngasɔ, ose pɔlitikɛ ɔsɔ l’edjedja amboyokawɔnya la wadiɛnde, mbut’ate, wambodjasɛ kâmɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Nde lawɔ ekɔ lo nongamɛ etena kaya suke la ndja, etena kayanga minya Diolelo diaki Nzambi andja ɔnɛ woludi tɔ la lokaki, lohehe, ko mbela andja wa dimɛna efula. Nde ambonyomoleka mpotɔ etelo ka lo Dɔmbɛlɔ dia Shɛso kata ɔnɛ: “Lulangu laye latshami la kete uku atshamalo l’ulungu.” (Mateu 6:10b, Bible k’Ekila) Lam’ayotshama lolango laki Nzambi la nkɛtɛ, anto wayonga la yoho ya lɔsɛnɔ yahâtongaka lawɔ ndoko lushi.

Ko kayotota dia Gerson na? Nde ambotshika talɛnama lo mituka ndo aya bu wovi. Lɔsɛnɔ laki ɔn’ɔsɔ lakole paka lo shinga laya l’oyango ɛlɔ kɛnɛ nɛ dia nde okamba la wolo ande dia kimanyiya anto akina dia tana wɔladi wa l’etei k’otema. Oko wadiɛnya bɛnyɛlɔ sɔ, mbeka Bible ndo kamba la kɛnɛ katatɔ kokaka tshikitanya lɔsɛnɔ l’onto lo yoho ya dimɛna efula.

Wɔladi wa l’etei k’otema l’atei w’andja wambofukutana

Ɛnyɛlɔ koleki woke lo kɛnɛ kendana la sala lolango la Nzambi ele kɛnɛ kaki Yeso Kristo, ndo lam’eka anto Bible vɔ l’Ɛmɛnyi wa Jehowa, vɔ mbekaka awui efula wendana la nde. L’otsho wakandotɔ, andjelo wakatombola Nzambi l’esambo wata vate: “Lutumbu layali le [Nzambi] l’ulungu. Ki kayali la kete l’atei w’antu watôngenyangenyaka.” (Luka 2:14) Lam’akole Yeso, nde akayakiyanya dia ndowanya nsɛnɔ y’anto. Nde akayadjaka lo dihole diawɔ ndo aki la kɛtshi k’efula le wanɛ wakasowaka ndo waki la hemɔ. Ndo lo ndjela ɛtɛkɛta wa andjelo, nde akela akanga wa memakana wɔladi wa l’etei k’otema lo yɛdikɔ mɔtshi. L’ekomelo k’olimu ande, nde akatɛ ambeki ande ate: ‘Lambonyotshikɛ wɔladi, lambonyosha wɔladi wakimi. Dimi hanyoshawɔ oko washa andja ɔnɛ. Etema wakinyu tawodidimake kana mboka wɔma.’​—Joani 14:27.

Yeso komonga tsho onto lakimanyiya anto. Nde akayaɛdika ndamɛ l’onami w’ɛkɔkɔ, ndo nde akɛdika ambeki ande wa memakana l’ɛkɔkɔ lam’akandate ate: “Dimi lakayi dia antu ndjala la lumu, la dia vo ndjala la lo efula. Dimi leko ulami w’ololo w’ekoko. Ulami w’ololo w’ekoko atuvwelaka ekoko.” (Joani 10:10, 11) Eelo, otshikitanyi la efula k’ewandji wa nshi nyɛ wanɛ waleka ndjakiyanya ntondo dikambo diawɔ vamɛ, Yeso akakimɔ lɔsɛnɔ lande dikambo di’ɛkɔkɔ ande.

Ngande wakokaso kondja wahɔ oma lo kɛnɛ kakatshe Yeso na? Anto efula mbeyaka ɛtɛkɛta ɛnɛ: “Ne dia [Nzambi] akalangi wa la kete utamanya, mbakandawasha On’andi etoi lakanduti, dia untu tshe lawetawo, tavokaki, keli ayali la lumu la pundju.” (Joani 3:16) Monga la mbetawɔ le Yeso, nɔmbaka ntondo monga l’ewo kendana la nde ndo la Jehowa, She. Ewo kaki Nzambi ndo ka Yeso Kristo kokaka konya onto dia monga ɔngɛnyi wa Jehowa Nzambi, lɔngɛnyi layowokimanyiya dia kondja wɔladi wa l’etei k’otema.

Yeso akate ate: “Ekoko ami watukaka diui diami. Dimi mbaeyaka, vo watundjelaka. Dimi mbashaka lumu la pundju. Vo hawuvo pundju. Nduku untu ayuwahotola uma lu lunya lami.” (Joani 10:27, 28) Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ ɛtɛkɛta wa wangasanu ndo w’ekeketshelo! Lo mɛtɛ, tatɛ lam’akate Yeso ɛtɛkɛta ɛsɔ polo ndo ɛlɔ ambeta yɛdikɔ y’ɛnɔnyi nunu pende, koko ɛtɛkɛta akɔ weke la wolo waki lawɔ l’etena kɛsɔ. Tatohɛke pondjo dia Yeso Kristo êke la lɔsɛnɔ ndo âkakambe, ndo ekɔ lo mbolɛ oko Nkumekanga ka lo Diolelo diaki Nzambi dia l’olongo. Oko waki lo nshi yakinde la nkɛtɛ ɛnɔnyi efula ɛsɔ wambeta, nde âkayakiyanya polo nd’ɛlɔ dikambo di’akanga a memakana wele la nsaki k’efula ka monga la wɔladi wa l’etei k’otema. Ndo, polo nd’ɛlɔ nde êkekɔ paka Olami w’ɛkɔkɔ ande. Naka sho ndjela ɛnyɛlɔ kande, kete nde ayotokimanyiya dia monga la wɔladi wa l’etei k’otema, ndo nongamɛ l’otema ɔtɔi ɔnɛ wɔladi wa tshɛ wayonga lo nshi yayaye, mbut’ate, awui wa ngala, ata, l’awui w’otshatsha hawotonga.

Tayokondja wahɔ wa mɛtɛ lo mbeya ndo lo mbetawɔ ɔnɛ Jehowa oyotokimanyiya oma lo tshimbo ya Yeso. Ohɔ Vania, dikɛnda dia womoto diakatshikala l’ɔkɛndɛ wa wotsho ndo lakafɔnyaka dia Nzambi ambowohɛ. Ɛlɔ kɛnɛ, Vania ambeya dia Nzambi kombokalɛ. Nde ate: “Lamboyeya dia Nzambi ekɔ onto la mɛtɛ mɛtɛ ndo lele la waonga w’amɛna efula. Ngandji kande akotshutshuya dia toma Ɔnande la nkɛtɛ dia ndjotovwɛ. Ekɔ ohomba efula mbeya dikambo sɔ.”

Marcelo shikikɛka dia nde ekɔ la diɔtɔnganelo dia shika nde la Nzambi. Yoshi shɔ yakalangaka paka awui wa fɛtɛ ate: “Mbala efula ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka haweye ka sala, ndo vɔ ndjokomɛka lo ndjatshɛ kɔlɔ. Amɔtshi ndjoyakimɔka lo dinɔnɔ dia wolo, oko wakamatshe. Dimi l’elongamelo nte, efula wayɔtshɔkwama oko dimi lo mbeka akambo wendana la Nzambi ndo l’Ɔnande.”

Lo mbeka Bible dimɛna, Vania la Marcelo wakayongaka la mbetawɔ ka nge le Nzambi ndo lo woho wetawɔnde mbakimanyiya dia vɔ kandola ekakatanu awɔ. Naka sho ntsha oko vɔ, mbut’ate, mbeka Bible ndo kotsha kɛnɛ katatɔ, kete tayonga la wɔladi w’efula wa l’etei k’otema, oko vɔ. Ekeketshelo kaki ɔpɔstɔlɔ Paulo kɛnɛ kayotokimanyiya ndo sho lawɔ, nde ate: “Tanyuyakiyanyaki, keli lu akambu tshe, nyuti ehumba anyu le [Nzambi] lu dombelo la osengosengo kame la eukelu ka lusaka. Okone ki ka [Nzambi], kuleki yimba tshe, ayulama etema anyu la tukanyi tanyu le Kristu Jesu.”​—Filipi 4:6, 7.

Wamboshola wɔladi w’oshika ɛlɔ kɛnɛ

Yeso Kristo ekɔ lo nɔmbɔla wanɛ wele la ndjala k’akambo wa mɛtɛ otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo lo paradiso ka la nkɛtɛ. Lo mbalɔmbɔla l’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi waki Nzambi, vɔ mongaka la wɔladi wafɔna la wɔnɛ watawɔ lo Bible ɔnɛ: “Wudja ami wayudjase lu dihuli dia lutui tshitshi, edjaselu kaha la ohenyohenyo, lu edjaselu ka ki.” (Isaya 32:18) Wɔladi wele lawɔ ɛlɔ kɛnɛ ekɔ tsho ɔlɛtɛlɔ wa wɔladi wayonga lawɔ lo nshi yayaye. Sho mbadiaka ɔnɛ: “Keli akanga a memakana wayukita kete, ndu wayongenangena la etshoko efula wa ki. Antu w’ololo wayukita kete, wayudjaseka loko pundju.”​—Osambu 37:11, 29.

Lâsɔ onde sho kokaka monga la wɔladi wa l’etei k’otema ɛlɔ kɛnɛ? Eelo. Lâdiko dia lâsɔ, sho kokaka ndjashikikɛ ɔnɛ aya kema edja, Nzambi ayɔtshɔkɔla anto w’okitanyiya lo mbasha wɔladi wahatongaka lawɔ ndoko lushi. Ko lâsɔ, bonde kahayɔlɔmbɛ dia nde kosha wɔladi ande na? Naka wɛ ekɔ l’ekakatanu wakoshishɛ wɔladi wakiyɛ, kete lɔmba oko wakalɔmbɛ Nkumekanga Davidi ate: “Toshoko l’utema ami tambotekoya: Uminya uma l’atei w’asui ami. Endi shoko yami la sui diami, unyimanyia kolo yami tshe.” (Osambu 25:17, 18) Yashikikɛ dia Nzambi mbokaka alɔmbɛlɔ wa ngasɔ. Nde sembolaka lonya lande ndo mbishaka onto tshɛ lôyanga l’otema ɔtɔi wɔladi. Wambotoshikikɛ l’ɔlɔlɔ tshɛ ɔnɛ: “[Jehowa ekɔ] lasuki la wane tshe watuwetaka, ee, lasuki la waku tshe watuwetaka lu mete. Ndi atukutshaka nangu ya waku watuwukaka woma, atukaka delu diawo, atâshimbelaka.”​—Osambu 145:18, 19.

[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 5]

Onto bu la lomba ndo la shɛnɔdi ya ndjalɔmbɔla ndamɛ aha l’ekimanyielo, ndo ekimanyielo ɔtɔi kele ohomba ele kɛnɛ k’oma le Nzambi

[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 6]

Ewo kaki Nzambi la Yeso Kristo kokaka konya onto dia nde monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ la Jehowa Nzambi, diɔtɔnganelo diayowokimanyiya dia kondja wɔladi wa l’etei k’otema

[Osato wa lo lɛkɛ 7]

Naka sho ndjela alako w’oma lo Bible, kete tayonga la lɔsɛnɔ la wɔladi lo nkumbo