Ana w’otema ɔtɔi waki la waonga wotshikitanyi

TƐDIKƆ tɔsa ambutshi mongaka la shɛngiya le anawɔ lo weho akɔ tshɛ. Dikambo sɔ mɛnamaka ɛlɔ kɛnɛ oko wakadiɛnama l’ekambɔ k’Ɛdɛna. Ɔtɔmbɔkwɛlɔ waki Adama nde la Eva waki la shɛngiya ya kɔlɔ efula le anto tshɛ. (Etatelu 2:15, 16; 3:1-6; Romo 5:12) Koko, sho tshɛ tekɔ la diaaso dia monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ lam’asaso l’Otungi aso naka sho nanga sala dikambo sɔ. Kɛsɔ mɛnamaka oma l’ɔkɔndɔ waki Kɛna nde l’Abɛlɛ wanɛ waki anto l’ɔnango wa ntondo wa l’ɔkɔndɔ w’anto.

Ndoko ɔkɔndɔ wa l’Afundelo wɛnya dia Nzambi akatɛkɛta l’Adama nde l’Eva nto oma l’ɔkɔngɔ wa nde mbatshanya oma l’ekambɔ k’Ɛdɛna. Koko, Jehowa akatɛkɛtaka l’anawɔ. Aha la tâmu, Kɛna nde l’Abɛlɛ wakeye akambo wakatombe oma le ambutshi awɔ. Vɔ wakakoke mɛna “[a]keruba ndo yombo ya lumbi yakasikisoka lu leke l’ehutwelu ka unya l’ekambo ka Edena, dia nama mbuka k’utsha l’utamba a lumu.” (Etatelu 3:24) Apami asɔ vɔ lawɔ wakɛnyi mɛtɛ ka kɛnɛ kakate Nzambi ɔnɛ vɔ wayotatɛ monga la lɔsɛnɔ la pâ ndo la shɔkɔ.​—Etatelu 3:16, 19.

Ondo Kɛna nde l’Abɛlɛ wakeyaka ɛtɛkɛta wakatɛ Jehowa olui ɔnɛ: ‘Dimi layodja lohetsho lam’asayɛ la womoto ndo lam’asa lɔtɔngɔ layɛ la lɔtɔngɔ lande. Nde ayokominola l’ɔtɛ ndo wɛ ayowolumata l’etshindji.’ (Etatelu 3:15) Kɛnɛ kakeyaka Kɛna nde l’Abɛlɛ lo dikambo dia Jehowa akahombe mbakimanyiya dia monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ lam’asawɔ la nde.

Lo kana yimba la prɔfɛsiya ka Jehowa ndo la waonga ande, oko wende Okahi woludi la ngandji, Kɛna nde l’Abɛlɛ wakahombe kombola monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ la Nzambi. Ko polo lo yɛdikɔ yakɔna yakawahombe monga la mposa kɛsɔ na? Onde wakahombe ndjela nsaki kawɔ ka l’etei k’otema kakatshutshuyaka dia tɛmɔla Nzambi ndo pamia lonyuma lawɔ polo ndo lo vɔ monga la mbetawɔ le nde?​—Mateu 5:3.

Ana w’otema ɔtɔi wambela elambo

L’ɔkɔngɔ w’etena kɛmɔtshi, Kɛna nde l’Abɛlɛ wakela elambo la ntondo ka Nzambi. Kɛna akalambola elowa w’oma l’ekambɔ, ndo Abɛlɛ akalambola nundu di’ana wa nyama wa wata. (Etatelu 4:3, 4) Ondo lâsɔ ko apami asɔ waya l’ɛnɔnyi oko 100, nɛ dia l’etena kɛsɔ Adama aki l’ɛnɔnyi 130 lam’akandote Sɛta, ɔnande la sato.​—Etatelu 4:25; 5:3.

Elambo awɔ wakɛnya dia Kɛna nde l’Abɛlɛ wakeyaka dia vɔ kema kokele ndo wakakombolaka dia mbetawɔma le Nzambi. Ondo wakakane yema ya yimba lo daka diaki Jehowa diendana l’olui ndo la Lɔtɔngɔ la womoto. Hawototɛ tena dingana ndo welo akɔna wakadje Kɛna nde l’Abɛlɛ dia monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ lam’asawɔ la Jehowa. Koko, kɛnɛ kakatshe Nzambi la ntondo k’elambo awɔ kakakɛnɛmɔla tokanyi ta l’etei k’otema w’onto l’onto.

Nomb’ewo mɔtshi mbutaka dia Eva akɔshi Kɛna oko “lotongo” lakahombe ndjolanya Satana, nɛ dia lam’akotɔ Kɛna, nde akate ate: “Dimi lambuta ona pami uma lu ekimanyelu ka [Jehowa].” (Etatelu 4:1) Naka ndo Kɛna mbaki la kanyi shɔ, kete nde akayakesaka mɛtɛ. Lo wedi okina, oma lo mbetawɔ mbakalambola Abɛlɛ olambo ande. Ɔnkɔnɛ, “dia mbetawo, mbakalambula Abele ulambu wuleki wa Kena ololo.”​—Heberu 11:4.

Woho waki Abɛlɛ la shɛnɔdi ya lo nyuma, koko Kɛna komonga layɔ komonga tshɔi y’otshikitanu yaki lam’asa anto l’ɔnango asɔ. Vɔ waki nto la waonga wotshikitanyi. Ɔnkɔnɛ, “[Jehowa] akangenangena Abele la ulambu andi. Keli ndi kongenangena Kena la ulambu andi.” Ondo Kɛna kokimɔ olambo ande ɔsɔ l’otema ɔtɔi ndo akasɛngiyama paka oko la nsaki kɛmɔtshi ka ngango. Koko Nzambi kombetawɔ ɔtɛmwɛlɔ ɔsɔ wa lâdiko di’ɛlɔmɔ. Kɛna akatatɛ monga l’otema wa kɔlɔ, ndo Jehowa akɛnyi dia nde aki la nsaki ya kɔlɔ. Kɛnɛ kakatshe Kɛna lam’akawatone olambo ande akakɛnɛmɔla dionga diaki lande shikaa. Lo dihole dia nde tshikitanya dionga la nsaki yande, “Kena akadanganela la kele” ndo akahindja elongi. (Etatelu 4:5) Dionga diande diakakɛnɛmɔla tokanyi ndo eyango wa kɔlɔ waki lande.

Kɛnɛ kakandatshe lam’akawɔhɛmɔla

Lam’akandeye dionga diaki Kɛna, Nzambi akolake ate: “Okoko wana wadanganelaye la kele, ndu ukundi ahindjaye elundji na? Mete, mete, utunduyala ololo mbutsheye, tshiki elundji kaye kutuyala la ongenongeno. Keli naka we hatshi ololo, keti kolo kakukungela la suku diaye la saki ka nkulela. Keli we ukiuleli.”​—Etatelu 4:6, 7.

Ekɔ wetshelo ɔmɔtshi wakokaso kondja oma lo dikambo nɛ. Lo mɛtɛ, pɛkato yekɔ lo tokongɛ dia tɔkɔsha. Koko, Nzambi akatosha lotshungɔ la sho sala kɛnɛ kalangaso, ndo sho koka sɔna dia sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ kana kɔlɔ. Jehowa akalɔmbɛ Kɛna dia ‘tshika kɔlɔ ndo sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ,’ koko Nde kombofundɛ la wolo dia tshikitanya dionga diande. Kɛna akasɔnɛ mboka kande ndamɛ.

Ɔkɔndɔ wakasambiyama ɔsɔ tetemalaka la mbuta ɔnɛ: “Kena akasawula la kushendi Abele. L’okongo diku, lam’akiwo l’ekambo, ndi akamamela Abele, akûdiaki.” (Etatelu 4:8) Ɔnkɔnɛ, Kɛna akashisha okitanyiya, ndo akakome ondjakanyi wa l’okonda tshɛ. Nde kɔmɛnya kânga yema ya ndjatshumuya lam’akawombola Jehowa ate: “Lend’eli onanyo Abele?” Koko Kɛna akakadimola la wendjodi ndo la lɔsɛndji tshɛ ate: “Lend’eyami na? Ulami w’onalingu mbemi uka?” (Etatelu 4:9) Kashi ka woke kɛsɔ ndo woho wakandanguna kɛnɛ kakandatshe kakɛnya lonyu laki la Kɛna.

Jehowa akadje Kɛna mananu ndo akawotshanya oma l’ahole wele suke l’ekambɔ k’Ɛdɛna. Ondo mananu kakawadje nkɛtɛ kakaleke kɛnɛ kakawadje Kɛna, ndo nkɛtɛ takayakoke mbɔngɔnyɛ diangɔ. Nde akahombe monga yekekɔ lanɛ la nkɛtɛ ndo aha la dihole shikaa dia mbidjasɛ. Woho wakangunanguna Kɛna ɔnɛ wambowosha dilanya dia woke akɛnya dia nde akokaka wɔma dia wayɔsɔmbɔya nyɔi k’ɔnango, koko nde kondjatshumoya kânga yema. Jehowa akadje Kɛna “djimbitelu,” ondo lo mbidja didjango di’aha kânga onto ɔtɔi mbodiaka l’ɔtɛ wakandadiake ɔnango, ndo didjango sɔ diakeyama le anto akina ndo diakalɛnyama.​—Etatelu 4:10-15.

Ɔnkɔnɛ, “Kena akangana uma la ntundu ka [Jehowa] Ndi akatudjase lu kete ya Nodo (kitshimudi ati: Kete y’elawelu) lu leke l’ehutwelu ka unya la Edena.” (Etatelu 4:16) L’ɔkɔngɔ wa nde tshuka ɔmɔtshi l’atei w’akadiyɛnde, nde akake osomba wakandayɔlɛka lokombo l’ɔkɔngɔ ɔnɛ Enɔkɛ, lokombo l’ɔnande l’enondo. Lamɛka l’oma lo dioho dia Kɛna aki onto la ngala efula oko Kɛna ka tshɛnde. Koko dioho diaki Kɛna diakashile oshiki lo Mvula k’Elola ka lo nshi ya Nɔa.​—Etatelu 4:17-24.

Wetshelo wakokaso kondja

Sho koka kondja wetshelo oma l’ɔkɔndɔ waki Kɛna nde l’Abɛlɛ. Ɔpɔstɔlɔ Joani nɔmbaka Akristo dia monga la ngandji lam’asawɔ lo mbatɛ ate: “Tanyuyalaki uku Kena, kanga kolo, lakadiaki onangu. Ne dia akambu [wa Kɛna] waki kolo, la wa onangu waki ololo.” Joani mbutaka nto ate: “Untu tshe latuhetshaka unyandi, eko undjakanyi. Nyu mbeyaka nyati: Nduku undjakanyi leli la lumu la pundju l’utema andi.” Eelo, awui wasalɛso anyaso Akristo wekɔ la shɛngiya lo diɔtɔnganelo diasaso la Nzambi ndo lo elongamelo kaso ka lɔsɛnɔ la lo nshi yayaye. Hatokoke pondjo pomɔ lokolo l’ɔlɔ la ntondo ka Nzambi naka tekɔ la lohetsho otsha le anyaso ambetawudi.​—1 Joani 3:11-15; 4:20.

Kɛna nde l’Abɛlɛ wakodiama woho wamɛ, koko Kɛna komonga la mbetawɔ le Nzambi. Ɔnkɔnɛ, nde akakɛnɛmɔla yimba yaki Diabolo, ‘okesanyi wa ntondo ndo she kashi.’ (Joani 8:44) Dionga diaki Kɛna mɛnyaka dia sho tshɛ tekɔ l’ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi wa sala, ndo ɔnɛ wanɛ wasɔna dia sala pɛkato ndjânganyaka vamɛ la Nzambi, ndo ɔnɛ Jehowa mbelaka elanyelo kande le atshi wa pɛkato wahayatshumoya.

Lo wedi okina, Abɛlɛ akonge la mbetawɔ otsha le Jehowa. Ɔnkɔnɛ, “dia mbetawo, mbakalambula Abele [Nzambi] ulambu wuleki wa Kena ololo. Lu dikambu so mbakawawuti vati: Untu ololo kendi, [Nzambi] kakati osoku lam’akandalungula eshasha andi.” Kânga mbele Afundelo bu kânga la tshɛkɛta ɔtɔi yakatondja Abɛlɛ, oma l’ɛnyɛlɔ kande ka mbetawɔ, “mbakandateketa.”​—Heberu 11:4.

Abɛlɛ mbaki onto la ntondo l’atei w’efula k’anto wakalame kɔlamelo yawɔ. ‘Delo dia dikila diande diakakome polo le Jehowa,’ kombohamamɛ. (Etatelu 4:10; Luka 11:48-51) Naka sho monga la mbetawɔ oko kaki l’Abɛlɛ, kete sho lawɔ koka monga la diɔtɔnganelo di’oshinga wolo ndo dia pondjo lam’asaso la Jehowa.

[Kiombo ya lo lɛkɛ 20]

OKAMBI WA DIKAMBƆ LA OLAMI W’ƐKƆKƆ

Ɛkɛndɛ ɛmɔtshi wakasha Nzambi ana waki Adama aki wa kamba dikambɔ la nama wa nyama. (Etatelu 1:28; 2:15; 3:23) Kɛna akɔshi ɔkɛndɛ w’okambi wa dikambɔ ndo Abɛlɛ akakome olami w’ɛkɔkɔ. (Etatelu 4:2) Lam’ele anto wakalɛkaka paka elowa la tombatomba la ntondo ka Mvula k’Elola, lâsɔ lande na kakawalongaka ɛkɔkɔ?​—Etatelu 1:29; 9:3, 4.

Di’ɛkɔkɔ monga la lɔwa la dimɛna, onto akahombaka mbakokɛ. Olimu waki Abɛlɛ mɛnyaka dia onto akalonge dongalonga oma k’etatelo k’ɔkɔndɔ w’anto. Afundelo hawototɛ dia kana anto wa ntondo wakanɔka awɛlɛ wa nyama, koko kânga mbakawalɛkaka tombatomba, vɔ wakakokaka kamba la nkoho y’ɛkɔkɔ. Ndo lam’akavɔka ɛkɔkɔ, vɔ wakakambaka dimɛna la nkoho yayɔ. Ɛnyɛlɔ, dia ndɔtsha Adama l’Eva, Jehowa akawasha “eloto wa dikoho.”​—Etatelu 3:21.

Lo weho akɔ tshɛ, mɛnamaka dia l’etatelo Kɛna nde l’Abɛlɛ wakakimanyiyanaka lam’asawɔ. Vɔ wakatondja diangɔ diele anto akina wa lo nkumbo waki l’ohomba dia ndjalɔtsha kana ndjalesha.

[Osato wa lo lɛkɛ 21]

Kɛna aki l’‘etsha wa kɔlɔ, kele w’ɔnango waki ɔlɔlɔ’