Tetsha kɛnɛ ketsha Bible mɛtɛ
‘Nyetɛ anto wa lo wedja tshɛ ambeki ndo nyowaetshake.’—MATEU 28:19, 20.
1. Akokaso mbuta lo dikambo dia Bible?
ƆTƐKƐTA WA JEHOWA, mbuta ate Bible k’ekila kekɔ ɔtɔi ɔmɔtshi l’atei w’abuku wamboleka edja ndo wamboleka kahanyema l’andja w’otondo. Tenyi diatɔ diambokadimɔma lo ɛtɛkɛta ndekana 2 300. Ndekana pursa 90 y’anto wa la nkɛtɛ wekɔ la tɔ lo ɔtɛkɛta awɔ wa lôtɔ.
2, 3. a) Lande na kele lofunge lekɔ lo dikambo dia wetshelo wa lo Bible? b) Ambola akɔna wayotɔsɛdingola?
2 Miliyɔ y’anto mbadiaka etenyi ka Bible lushi tshɛ. Amɔtshi wambadia Bible k’otondo mbala efula. Nunu dia ɛtɛmwɛlɔ mbutaka dia wetshelo awɔ tomba oma lo Bible, koko hawetawɔ kɛnɛ ketshatɔ. Woho wahasange kânga anto wa lo ɔtɛmwɛlɔ ɔtɔi lolimi amboyofudia lofunge lɔsɔ. Amɔtshi wekɔ la tamu lo dikambo dia Bible, dia kiɔkɔ yatɔ ndo dia nɛmɔ diatɔ. Anto efula kiɔsaka oko dibuku di’ekila dia kamba ladiɔ paka etena katshika anto alɔkɔkɔlɔ kana katshibawɔ dia mbuta mɛtɛ lo kilombo.
3 Lo mɛtɛ, Bible kekɔ la ɛtɛkɛta kana losango lele la nkudu laki Nzambi otsha le anto. (Heberu 4:12) Ɔnkɔnɛ, oko weso Ɛmɛnyi wa Jehowa, sho nangaka di’anto mbeya kɛnɛ ketsha Bible. Sho ngɛnangɛnaka kotsha olimu wakasha Yeso ambeki ande etena kakandate ate: ‘Nyotshu, nyetɛ anto wa lo wedja tshɛ ambeki ndo nyowaetshake.’ (Mateu 28:19, 20) L’olimu aso w’esambishelo, sho pomanaka la anto wambɔkɔmɔ etema l’ɔtɛ wa lofunge lambokokanɛ l’andja w’otondo lo ɛtɛmwɛlɔ. Vɔ nangaka mbeya mɛtɛ lo dikambo di’Otungi aso ndo vɔ kombolaka mbeya kɛnɛ ketsha Bible lo kɛnɛ kendana la oyango wa lɔsɛnɔ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole ambola asato wakiyanya anto efula. Lo dimbola la dimbola, tayolembetɛ awui wa kashi wata ewandji wa ɛtɛmwɛlɔ, oma lâsɔ ko sho sɛdingola kɛnɛ ketsha Bible mɛtɛ. Ambola akɔ vɔ anɛ: 1) Onde Nzambi tokanɛka? 2) Lande na keso lanɛ la nkɛtɛ? 3) Ngande wayalaso etena kavɔso?
Onde Nzambi tokanɛka?
4, 5. Lande na kafɔnya anto dia Nzambi hatokanɛ?
4 Nyɛsɔ totate la dimbola diata ɔnɛ: Onde Nzambi tokanɛka? Lonyangu ko anto efula fɔnyaka dia Nzambi hatokanɛ. Lande na kafɔnyawɔ ngasɔ? Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi ele wekɔ lo nsɛna l’andja woludi la lohetsho, ata ndo asui. Vɔ mbutaka ɔnɛ: ‘Otondonga Nzambi kanɛka anto mɛtɛ, tshike nde otekɛ lonya diaha awui wa kandji mbakomɛ.’
5 Ɔkɔkɔ okina wafɔnya anto dia Nzambi hatokanɛ ele ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ mbâkonyaka dia vɔ fɔnya ngasɔ. Kakɔna kata ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ mbala efula etena katomba mpokoso kɛmɔtshi? Etena kakavusha mama kɛmɔtshi anande ahende w’akɛnda lo aksida ɔmɔtshi wa mutuka, okambi ɔmɔtshi wa lo ɔtɛmwɛlɔ ande akawotɛ ate: “Ongo aki lolango la Nzambi. Nzambi aki l’ohomba wa andjelo akina ahende.” Etena katondja ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ ɛtɛkɛta wa ngasɔ, vɔ mbishaka Nzambi onongo w’awui wa kɔlɔ watomba. Koko, ombeki Jakɔba akafunde ate: “Untu tataki lam’ayunduhimbama ati: Dimi lambuhimbama uma le [Nzambi], ne dia [Nzambi] hahimbama la akambu wa kolo, ku ndi hahimbi untu.” (Jakoba 1:13) Jehowa hongaka pondjo kiɔkɔ y’awui wa kɔlɔ. Lo mɛtɛ, “dia ntsha kolo, eko etali uma le [Nzambi].”—Jobo 34:10.
6. Ele ledia k’awui wa kɔlɔ ndo k’asui wa l’andja ɔnɛ?
6 Ko lande na kambofulanɛ awui wa kɔlɔ ndo asui na? Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi ele anto lo tshɛ kawɔ wambotona Nzambi oko Omboledi awɔ ndo hawolange kitanyiya ɛlɛmbɛ ndo atɔndɔ ande wosembwe. Aha la vɔ mbeya, anto kitanyiyaka awui waki Satana, Otunyi wa Nzambi, nɛ dia “wa la kete tshe weko lu wulu wa kanga kolo.” (1 Joani 5:19) Ewo ka dikambo sɔ kimanyiyaka anto dia shihodia esadi eto lande na katomba awui wa kɔlɔ. Satana ekɔ kanga kɔlɔ, kanga lohetsho, kanga lokeso ndo kanga esehe. Ɔnkɔnɛ, sho pombaka nongamɛ di’andja kɛnɛmɔla waonga waki owandji awɔ. Diɔ diakɔ diambofulanɛ awui wa kɔlɔ!
7. Naa ɛkɔkɔ ɛmɔtshi wasowa anto?
7 Anto sowaka nto l’ɔkɔkɔ wewɔ kema kokele. Vɔ ndɔshanaka dia mbolɛ anto akina ndo mbala efula dui sɔ tondjaka ata, dihɛnyɔdi ndo asui. Undaki 8:9 mbutaka hwe ɔnɛ: ‘Onto mbolɛka onyande dia mbosoya.’ Anto sowaka nto nɛ dia ‘tena ndo awui wa shashimoya tombaka.’ (Undaki 9:11) Mbala efula anto pomanaka la mpokoso nɛ vɔ tanemaka lo dihole dia kɔlɔ ndo lo etena ka kɔlɔ.
8, 9. Ngande weyaso dia Jehowa tokanɛka mɛtɛ?
8 Ekɔ ekeketshelo mbeya dia Jehowa kema kiɔkɔ y’asui. Ko onde Nzambi ndjakiyanyaka mɛtɛ dikambo di’awui watokomɛ lo nsɛnɔ yaso? Eelo! Sho mbeyaka dia Jehowa tokanɛka nɛ di’Ɔtɛkɛta ande wakasambiyama totɛka lande na katshikande di’anto ndjela mboka ka kɔlɔ. Ɛkɔkɔ watshika Nzambi dikambo sɔ mendanaka la akambo ahende: lowandji lande ndo olowanyi w’anto. Lam’ele nde ekɔ Otungi kanga-wolo-tshɛ, ndoko lakoka fundɛ Jehowa dia totɛ lande na katshikande asui. Koko nde totɛka dikambo sɔ nɛ dia nde tokanɛka.
9 Tɔsɛdingole djembetelo kina yɛnya dia Nzambi tokanɛka. Nde ‘akonge la kandji l’otema’ lam’akalole awui wa kɔlɔ la nkɛtɛ lo nshi ya Nɔa. (Etatelu 6:5, 6) Onde nshi nyɛ mbayande bu la kandji ka ngasɔ? Nde ekɔ la tɔ, nɛ dia nde atatshikitana. (Malaki 3:6) Nde mpetshaka wɛngiya ndo hangɛnangɛna mɛna anto wasowa. Bible mbetshaka dia kem’edja, Nzambi ayanga minya awui tshɛ wa kɔlɔ woye oma lo ɛlɔmbwɛlɔ k’ana w’anto ndo oma lo shɛngiya yaki Diabolo. Shi ɔsɔ ekɔ djembetelo yatetawoya dia Nzambi tokanɛka?
10. Akanyiya Jehowa lo dikambo di’asui w’anto?
10 Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ mamatanyiyɛka Nzambi akambo etena katawɔ dia nde mbalanga dia mpokoso tokomɛ. Ko tete le Jehowa nomɔlomɔka dia komiya asui w’anto. 1 Petero 5:7 mbutaka ɔnɛ: “Nde atunyukanelaka.” Kɛsɔ mbetsha Bible mɛtɛ!
Lande na keso lanɛ la nkɛtɛ?
11. Kakɔna kata ɛtɛmwɛlɔ wa l’andja ɔnɛ mbala efula lo dikambo dia lɔsɛnɔ l’onto lanɛ la nkɛtɛ?
11 Tɔsɛdingole kakianɛ dimbola dia hende diayaoka anto di’ɔnɛ: Lande na keso lanɛ la nkɛtɛ? Ɛtɛmwɛlɔ wa l’andja ɔnɛ kadimolaka mbala efula ɔnɛ onto ekɔ la nkɛtɛ paka lo tshanda mɔtshi tsho. Vɔ mbɔsaka okama aso wa nkɛtɛ paka oko dihole diomuya anto etena katawande lɔkɛndɔ otsha lo dihole dikina. Ewandji ɛmɔtshi w’ɛtɛmwɛlɔ mbetshaka awui wa kashi w’ɔnɛ lushi lɔmɔtshi Nzambi ayolanya okama wa nkɛtɛ ɔnɛ. Etombelo wambonga la wetshelo ɔsɔ ele, anto efula mbutaka dia ndeka dimɛna tangɛnyingɛnyi la lɔsɛnɔ, nɛ dia nyɔi keto mbâkongɛ. Kakɔna ketsha Bible mɛtɛ lo kɛnɛ kendana la ɔkɔkɔ weso lanɛ la nkɛtɛ na?
12-14. Bible etshatɔ lo kɛnɛ kendana la sangwelo diaki Nzambi dikambo dia nkɛtɛ ndo di’anto?
12 Nzambi ekɔ la sangwelo dia diambo lo dikambo dia nkɛtɛ ndo di’anto. Nde ‘kotonga nkɛtɛ otongatonga’ kele “akayitungi dia antu mbidjase loko!” (Isaya 45:18) Ndo nto, Jehowa “akashikike kete lu dikitshelu diayo, diako mbahayasukasukaki pundju.” (Osambu 104:5) Mbeya akambo asɔ wendana la sangwelo diaki Nzambi lo dikambo dia nkɛtɛ ndo di’anto koka tokimanyiya dia shihodia lande na keso lanɛ la nkɛtɛ.
13 Etatelu tshapita 1 ndo 2 mɛnyaka dia Jehowa akakane yimba efula dia nɔngɔsɔla nkɛtɛ dia anto mbidjasɛ lɔkɔ. Ndo l’ekomelo ka etongelo k’okama aso wa nkɛtɛ, ɛngɔ tshɛ kaki ‘dimɛna efula.’ (Etatelu 1:31) Nzambi akakitsha pami ndo womoto la ntondo, Adama la Eva lo ekambɔ k’Ɛdɛna ka dimɛna efula ndo akawasha mbo ya ndɛ y’amɛna tshavutshavu. Nde akatɛ atshukanyi wa ntondo asɔ ate: “Nyuyali la diwutshi, nyufulaneli, nyuludia kete, nyuyûleli.” Vɔ wakahombe mbota ana wa kokele, nanula elelo wa ekambɔ kawɔ lo nkɛtɛ k’otondo ndo mbolɛ waa nyama la ngandji tshɛ.—Etatelu 1:26-28.
14 Sangwelo diaki Jehowa ele dia nkumbo k’anto ka kokele mbidjasɛ pondjo pondjo lanɛ la nkɛtɛ. Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka ɔnɛ: “Antu w’ololo wayukita kete, wayudjaseka loko pundju.” (Osambu 37:29) Eelo, anto wakatongama dia nsɛnaka pondjo pondjo lo Paradiso ka la nkɛtɛ. Ɔsɔ mbele sangwelo diaki Nzambi ndo kɛsɔ mbetsha Bible mɛtɛ!
Ngande wayalaso etena kavɔso?
15. Kakɔna ketsha ɛtɛmwɛlɔ efula wa l’andja ɔnɛ lo kɛnɛ kendana la woho wayalaso etena kavɔso?
15 Kakianɛ, tɔsɛdingolake dimbola dia sato diakiyanya anto efula diata ɔnɛ: Ngande wayalaso etena kavɔso? Ɛtɛmwɛlɔ efula wa l’andja ɔnɛ mbetshaka dia ɛngɔ kɛmɔtshi kele l’etei k’onto tetemalaka nsɛna l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka demba. Ɛtɛmwɛlɔ ɛmɔtshi tetemalaka mbetawɔ kanyi y’ɔnɛ Nzambi mbishaka anto wa kɔlɔ dilanya lo mbasoya pondjo pondjo lo lowenga la dja. Onde dui sɔ diekɔ mɛtɛ? Bible etshatɔ mɛtɛ lo dikambo dia nyɔi?
16, 17. Lo ndjela Bible, eongelo kakɔna kele la wanɛ wambovɔ?
16 Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka ɔnɛ: “Wasena mbeyaka vati: Vo wayuvo. Keli wavo haweyi nduku dikambu. Vo kema la difutu.” Lam’ele wanɛ wambovɔ “haweyi nduku dikambu,” vɔ hawokoke mboka, mɛna, tɛkɛta, kana kanyiya. Vɔ waya bu ndoko la difuto. Vɔ mɛtɛ hawokoke kondja difuto nɛ dia waya bu l’akoka wa kamba kânga olimu ɔtɔi. Ndo nto, “ngandji kawo, luhetshu lawo, ndu okomiya awo ambushilaka edja,” nɛ dia hawoyokoka kɛnɛmɔla ndoko nsaki.—Undaki 9:5, 6, 10.
17 Kɛnɛ kata Bible lo dikambo sɔ kekɔ wɔdu ndo mbokɛmaka hwe: anto wambovɔ hawotetemala nsɛna dihole dimɔtshi. Ndoko ɛngɔ katshika demba diaso etena kavɔso ko totetemala nsɛna oko ɛngɔ kambototɔ lo demba dikina, oko wata wanɛ wetawɔ wetshelo w’ɔnɛ anto sangɔsangɔka. Sho koka nembetshiya awui asɔ lo yoho nyɛ: Lɔsɛnɔ lele laso lekɔ oko lombe la dja la buji. Etena kadimalalɔ, lɔ halotshu ndoko dihole. Lɔ nimalaka tsho.
18. Etena keya ombeki wa Bible dia wanɛ wavɔ haweye ndoko dikambo, kakɔna kakokande shihodia?
18 Tokanyiya shɛngiya yele la dui dia mɛtɛ dia wɔdu koko di’ohomba efula sɔ. Etena keya ombeki wa Bible dia wanɛ wambovɔ haweye ndoko dikambo, nde shihodiaka esadi eto dia oyadi lohetsho la woho akɔna laki la watshɛnde wakavu, vɔ hawokoke mbosalɛ ndoko dui dia kɔlɔ nto. Nde shihodiaka nto esadi eto dia wakinde wa ngandji wakavu hawokoke mboka, mɛna, tɛkɛta kana kanyiya. Lâsɔ vɔ bu lo pirgatɔriyo lɛnɛ akokawɔ ndjaoka oko ana wa tshike kana l’asui lo lowenga la dja. Koko, Bible mbetshaka dia wanɛ wavɔ wele lo yimba ya Nzambi wayolwama. Ɔsɔ ekɔ mɛtɛ elongamelo ka diambo!—Joani 5:28, 29.
Dibuku di’oyoyo dia sho kamba ladiɔ
19, 20. Oko weso Akristo, ɔkɛndɛ akɔna wele laso ndo naa ehomɔ ka mbeka l’anto Bible kakamba laso lo yoho ya lânde l’olimu aso w’esambishelo?
19 Tambɔsɛdingola paka ambola asato wayaoka anto efula. Lo dimbola la dimbola, kɛnɛ ketsha Bible mbokɛmaka hwe ndo sembɔka tɔɔ lo dikambo. Ekɔ mɛtɛ dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mbewoya wanɛ walanga mbeya kɛnɛ ketsha Bible akambo wa mɛtɛ asɔ! Koko ekɔ ambola akina w’ohomba wele akanga w’etema w’ɛlɔlɔ nangaka kondja ekadimwelo w’amɛna lɔkɔ. Oko weso Akristo, tekɔ l’ɔkɛndɛ wa mbâkimanyiya dia tana ekadimwelo lo ambola asɔ.
20 Ekɔ wolo mbetsha akambo wa mɛtɛ wa l’Afundelo yoho yokɛma hwe ndo yananda otema. Ɔnkɔnɛ, dia tokimanyiya dia kandola okakatanu ɔsɔ, ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ,’ akatɔlɔngɔsɔlɛ dibuku dia sho kambaka la diɔ l’olimu aso w’Okristo. (Mateu 24:45-47) Dibuku sɔ dia ndjɛkɛ 224 diekɔ l’ɔtɛ a dui wata ɔnɛ: Bible etshatɔ mɛtɛ?
21, 22. Naa awui amɔtshi w’eshika wele lo dibuku Bible etshatɔ mɛtɛ?
21 Dibuku sɔ diakatombe lo Losanganya la distrikɛ la Ɛmɛnyi wa Jehowa la lo 2005/2006 laki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Okitanyiya le Nzambi.” Diɔ diekɔ l’awui efula w’eshika. Ɛnyɛlɔ, diɔ diekɔ la ndjɛkɛ tshanu ya mbɔtwɛlɔ yele ohomba efula dia tatshiya wekelo wa Bible. Wɛ ayɛna dia bu wolo kɛtshanya l’anto esato ndo avɛsa wa lo mbɔtwɛlɔ. Wɛ mbeyaka nto kamba l’awui wa lo etenyi kɛsɔ dia mɛnya ambeki woho wa mbishola totshapita ndo avɛsa wa lo Bible.
22 Yoho y’ofundelo yakakambe la wɔ lo dibuku nɛ yekɔ wɔdu ndo mbokɛmaka hwe. Welo wakadjama dia minanda otema w’ombeki lo mboshaka ɔtɛkɛta etena tshɛ kele ohomba. Tshapita tshɛ yekɔ la ambola efula l’etatelo kayɔ ndo komɛ la kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Kɛnɛ ketsha Bible.” Kiombo shɔ yekɔ la ekadimwelo w’oma l’Afundelo wa ambola wele l’etatelo ka tshapita. Esato w’amɛna efula ndo efundelo walembetshiya esato mbidja ndo bɛnyɛlɔ dia lo dibuku nɛ kimanyiyaka ombeki dia shihodia tokanyi t’eyoyo. Kânga mbele awui wa lo dibuku nɛ wɔdu, diɔ diekɔ la okotsha wakimanyiya dia sɛdingola ɛtɛ w’awui 14 w’ohomba lo yoho ya lotshimola naka ombeki nangaka mbeya awui akina.
23. Alako akɔna wamboshama lo woho wa kamba la dibuku Bible etshatɔ etena kekaso l’anto Bible?
23 Dibuku Bible etshatɔ diekɔ l’oyango wa tokimanyiya dia sho mbetsha anto wele la diewo dia mukanda diotshikitanyi ndo waetawɔ wotshikitanyi. Naka ombeki bu kânga la yema y’ewo ka Bible, kete tatoyangake dia shidiya tshapita y’otondo mbala ɔtɔi. Tatɔmbɔlake awui lowango lowango, koko tosale la wolo dia minanda otema w’ombeki. Naka nde atashihodia ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi kokambi la wɔ lo dibuku, kete lembetshiyande tɔ kana kamba la ɛnyɛlɔ kekina. Yalɔngɔsɔla dimɛna ndo sala tshɛ dia kamba la dibuku nɛ dimɛna ndo lɔmba Nzambi dia nde kokimanyia dia wɛ mbeya ‘nembetshiya ɔtɛkɛta w’akambo wa mɛtɛ dimɛna.’—2 Timote 2:15.
Tonge la lowando lo waɛsɛ wa nɛmɔ wele laso
24, 25. Naa waɛsɛ wa nɛmɔ wakasha Jehowa ekambi ande?
24 Jehowa akasha ekambi ande waɛsɛ efula wa nɛmɔ. Nde akatosha akoka wa mbeya mɛtɛ lo dikambo dia nde. Hatohombe pondjo mbɔsa diɛsɛ sɔ oko ɛngɔ k’anyanya! Lo mɛtɛ, Nzambi akashɛ akanga w’etako asangwelo ande, koko nde akawasholɛ wanɛ wele la okitshakitsha. Lo dikambo sɔ, Yeso akate ate: “Dimi lambukuka lusaka, we Papa, Uwandji w’ulungu la kete, ne dia we akashe akambu ane le akanga a yimba la ewu, ku we ambuwashula le ana w’ashashi.” (Mateu 11:25) Ekɔ diɛsɛ dia woke dia mbadiema l’atei w’anto wele la okitshakitsha wakambɛ Jehowa, Nkum’Olongo.
25 Nzambi akatosha nto diɛsɛ dia mbetsha anto akina awui wendana la nde. Tohɔ dia wanɛ wetsha awui wa kashi lo dikambo diande wambokonya anto dia mbɔ̂sa oko onto la kɔlɔ. L’ɔtɛ wa dikambo sɔ, anto efula wekɔ la kanyi ya kɔlɔ lo dikambo dia Jehowa lo fɔnya dia nde hakanɛ anto ndo ekɔ otema wolo. Onde wɛ mbetawɔka ndo nomɔlomɔka dia mɛnya ɔnɛ wetshelo ɛsɔ wekɔ tshɛ kashi? Onde wɛ nangaka anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ wa l’ahole tshɛ mbeya mɛtɛ lo dikambo dia Nzambi? Naka eelo, kete onga la okitanyiya w’ɔlɔlɔ le Nzambi lo monga la ohetoheto l’olimu w’esambishelo ndo wa mbetsha anto akina kɛnɛ kata Bible lo awui w’ohomba asɔ. Wanɛ wayanga akambo wa mɛtɛ pombaka mbeya kɛnɛ ketsha Bible mɛtɛ.
Ngande wayoyokadimola?
• Ngande weyaso dia Nzambi tokanɛka?
• Lande na keso lanɛ la nkɛtɛ?
• Ngande wayalaso etena kavɔso?
• Awui akɔna wa lo dibuku Bible etshatɔ wangɛnangɛnayɛ lo yoho ya lânde?
[Esato wa lo lɛkɛ 7]
Bible mbetshaka dia asui wayokomɛ
[Efundelo wɛnya kanga]
La diko, lo lonya l’omi, ɔna womoto: © Bruno Morandi/age fotostock; lo lonya la wadi, womoto: AP Photo/Gemunu Amarasinghe; l’ɛse lo lonya l’omi, ase dawo: © Sven Torfinn/Panos Pictures
[Osato wa lo lɛkɛ 9]
Anto w’ɔlɔlɔ wayɔsɛna pondjo pondjo lo Paradiso