Onde wɛ akeyaka?
“La ntundu k’elumbwelu” kakɔna kakawatshu l’ɔpɔstɔlɔ Paulo?
▪ Ɔkɔndɔ wa l’Etsha 18:12, 13 mɛnyaka di’ase Juda waki la Kɔrɛtɔ wakafunde Paulo l’ɔtɛ wakandasambishaka aha la lotshungɔ ndo wakɔtɔlɛ “la ntundu k’elumbwelu.” Ase Kɔrɛtɔ waki la mbalasa kɛmɔtshi ka kilombo kakakama lo dihole dia lâdiko, mbuta ate suke la lobingu la Agora, dihole diakayaka anto dia ndjosomba diangɔ ndo diɔ komangana etale la shinangɔnga. Lam’ele dihole sɔ diaki lâdiko, dui sɔ diakakimanyiyaka toshushi dia vɔ nombosha anto lo sɛkɛ. Mbalasa kɛsɔ kakakama l’ave wa bule, wa wɛma, kakalɛngama la diangɔ di’amɛna efula, kaki la mvudu hiende l’etei yaki l’ahole wakadjasɛka ndo yaki l’ahole wakemalaka ɔtɛkɛtshi. Mvudu yakɔ yaki la odihe wakawadje ave ndo wakalɛngama dimɛna efula l’asango.
Mɛnamaka dia lo mbalasa kɛsɔ mbakatɔlama ɔpɔstɔlɔ Paulo dia tolomboshama la ntondo ka Ngaliyo nguvɛrnɛrɛ k’ase Rɔma lo prɔvɛsɛ k’Akaya. Lo dihole sɔ mbakadjasɛka toshushi dia nombosha anto ndo mbewoya yɛdikɔ yambɔsama la ntondo k’anto tshɛ.
L’esomba wa la Ngirika, anto waki la mbekelo ka ntshɔka lɛnɛ akawalomboshaka anto tshɛ dia tohokamɛ dombo. Ɔnkɔnɛ, lo kɛnɛ kendana la woho wakalomboshama Yeso, Afundelo wa lo Grɛkɛ, mbuta ate Mateu 27:19 ndo Joani 19:13 mɛnyaka di’oma lo dihole dia lâdiko sɔ mbakatɛ Pɔnsɔ Pilato olui w’anto yɛdikɔ yakɔsama lo dikambo dia Yeso.—Etsha 12:21.
Lande na kele yoho ya nyɔi yakavu Yeso yakatakanya ase Juda amɔtshi?
▪ Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate lo dikambo di’Akristo wa ntondo ate: ‘Sho tekɔ lo nsambisha Kristo lakahanema l’otamba. Dui sɔ diekɔ otamba wa ntakanya le ase Juda ndo dui dia enginya le ase wedja.’ (1 Koreto 1:23) Ko lande na kele yoho ya nyɔi yakavu Yeso yakatakanya ase Juda amɔtshi?
Lo kɛnɛ kendana la yoho ya nyɔi yakavu Yeso ndo la mbekelo yaki l’anto wa lo Moyen-Orient wa lo ntambe ka ntondo, ombewi wa Bible welɛwɔ Ben Witherington mbutaka ate: “Ɔsɔ ekɔ yoho ya nyɔi yoleki tshɛ nsɔnyi l’andja w’otondo nɛ dia ndoko kânga onto ɔtɔi la lokumu lakavu woho wa nyɔi ka ngasɔ.” Nde kotshaka ate: “Anto efula wa l’andja w’otondo mbetawɔka dia woho wavɔ onto mɛnyaka woho w’onto wende. Ɔnkɔnɛ, lo menda yoho ya nyɔi yakavu Yeso, ekɔ oko nde aki oko onto lele bu la nɛmɔ, lambodiaka ɛlɛmbɛ wa lɛɛta ndo lahomba nongola dilanya diakawashaka os’olimu wambɔtɔmbɔkɔ.” Lo menda awui wakasalemaka lo nshi shɔ, hatohombe mbuta ɔnɛ Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakakolonganya ɛkɔndɔ wendana la nyɔi ndo l’eolwelo ka Yeso.