Onde wɛ mbɔsaka diwala la nɛmɔ?

“[Jehowa] kanyutanya ki untu l’untu lu luudu l’umi layutshukana la ndi.”—RUTA 1:9.

KADIMOLA LO AMBOLA ANƐ:

Lande na kakokaso mbuta ɔnɛ ekambi waki Jehowa wa lo nshi y’edjedja wakɔsaka diwala la nɛmɔ?

Kakɔna kɛnya dia Jehowa mbidjaka yimba etena kasɔnayɛ olonganyi?

Dako diakɔna dia lo Bible diendana la diwala diakombolayɛ nkamba la diɔ?

1. Ngande wakayaoke Adama etena kakandakondja wadi?

“WEKA a weka ami one, la umunyi w’emunyi a mi one. Vo wayuweta vati: Umuntu, ne dia uma le untu mbosamindi.” (Etat. 2:23) Ɔngɛnɔngɛnɔ waki l’Adama etena kakandakondja wadi mbakôtshutshuya dia mbuta ɛtɛkɛta ɛsɔ. L’ɔkɔngɔ wa Jehowa mboladia djɔ ya baku, nde akɔshi weka w’oma lo lohandju lande ko akatonge Eva. Nzambi ndamɛ mbakâtshukanya. Lam’ele nde akatonge Eva oma lo weka wa lohandju laki Adama, Adama l’Eva waki la diɔtɔnganelo dia ma ma oleki atshukanyi wa nshi nyɛ.

2. Naa dikoka dia lam’asa pami la womoto diakatotonge Jehowa la diɔ?

² Oko wende la lomba lahadjama anya, Jehowa akatonge anto la ngandji ka lam’asa pami la womoto, dikoka diâkimanyiya di’onto l’onto kotwama oya le osekande. Dibuku dimɔtshi (The World Book Encyclopedia) mbutaka ɔnɛ: “L’ɔkɔngɔ wa vɔ tshukana, pami la womoto mbeyaka ɔnɛ vɔ wayeyanaka ndo wayokanaka ngandji lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo.” Kânga ekambi waki Jehowa mbeyaka dui sɔ.

VƆ WAKƐNYA LOWANDO LO WOSHASHA WA DIWALA

3. Ngande wakayokoma Isaka dia ntshuka Rɛbɛka?

³ Abarahama akalɛmiyaka diwala efula. Diakɔ diakandatome okambi ande la Mezɔpɔtamiya dia toyangɛ Isaka w’ɔnande wadi. Dɔmbɛlɔ diakasale okambi ande ɔsɔ diakonge l’etombelo w’amɛna. Rɛbɛka akayotshukanaka la Isaka ndo nde akayongaka lɔtshɛtshɛ la kanula y’Abarahama dia nkotsha sangwelo diaki Jehowa. (Etat. 22:18; 24:12-14, 67) Lo wedja efula, anto vɔamɛ mbayasɔnɛ elonganyi, koko lo tena dimɔtshi, anto akina kombolaka mpomanya enyemba ehende dia vɔ nsawola awui wa diwala. Koko teye dia hatohombe nsala dui sɔ naka hawotɔlɔmbi dia disala. Ɔnkɔnɛ, kânga mbele aha Nzambi mbasɔnɛ onto olonganyi, nde kimanyiyaka Akristo wɔlɔmba nyuma kande dia tɔ mbalɔmbɔla etena kasɔnawɔ olonganyi.—Ngal. 5:18, 25.

4, 5. Lande na kakokaso mbuta ɔnɛ osekaseka w’ose Shulama nde l’olami w’ɛkɔkɔ wakokanaka ngandji k’efula?

⁴ Osekaseka wa womoto w’ose Shulama kombetawɔ di’asekande mbɔsɛngiya dia nde tshukana la nkumekanga Sɔlɔmɔna laki la nyemba ya wadi. Nde akate ate: “Lambunyosengasenga nti: Tanyusutshasutshaki ngandji, tanyukiemulaki, ntundu to katalangi.” (Lim. 8:4) L’etena kɛsɔ ko osekaseka ɔsɔ embwana l’olami ɔmɔtshi w’ɛkɔkɔ. La dilɛmiɛlɔ tshɛ, nde akatɛ olami w’ɛkɔkɔ ɔsɔ ate: “Dimi leko uku mamasongo l’usui, uku dembo dia daka dia l’ukidi.” Lam’ele ndo olami w’ɛkɔkɔ ɔsɔ akolangaka, nde akokadimola ate: “Uku dembo dia daka l’atei w’atende, mbeli [olangemi ami] . . . l’atei w’esekaseka w’amantu.” (Lim. 2:1, 2) Lo mɛtɛ, vɔ ahende wakokanaka ngandji k’efula.

⁵ Lam’ele osekaseka wa womoto w’ose Shulama nde l’olami w’ɛkɔkɔ waketshaka Nzambi lo dihole dia ntondo, vɔ wakahombe ndjonga la diɔtɔnganelo dia ma ma l’ɔkɔngɔ wa vɔ tshukana. Ɔnkɔnɛ, osekaseka ɔsɔ akatɛ olangemi ande ate: “Umbidji l’utema aye uku ematelu, uku ematelu lu lunya laye, ne dia ngandji eko wulu uku nyoi. Kandjema eko lunyu uku diumbu. Ehetelo kadio eko uku ehetelo ka dja, lumbi la wulu la dja ya [Jehowa]. Ashi a waki haweyi nyima ngandji, kuyanga elula k’ashi nkiditsha, naka untu ayulanga nkimo diango dia lu luudu landi dia nsumba ngandji, ndi ayonywama wulu.” (Lim. 8:6, 7) Shi ayoleka dimɛna di’atshukanyi w’Akristo nɔmbwama la tɔndɔ sɔ ndo mbokana ngandji k’efula l’ɛnyɛlɔ k’osekaseka w’ose Shulama nde l’olangemi ande?

NZAMBI MBIDJAKA YIMBA L’ƆSƆNWƐLƆ WAYOTOSALA

6, 7. Kakɔna kɛnya ɔnɛ Nzambi mbidjaka yimba etena kasɔnayɛ olonganyi?

⁶ Jehowa mbidjaka yimba etena kasɔnayɛ olonganyi. Lo kɛnɛ kendana l’ase Kanana, nde akadjangɛ ase Isariyɛlɛ ɔnɛ: “Tanyutshukanaki la wo, tanyutshukamiaki an’anyu w’amantu le an’awo w’apami, kana ntshukela an’anyu w’apami an’awo w’amantu. Vo watukukadimula an’anyu w’apami uma le mi diaha vo ndjelami, dia vo ntemola ditemolatemola. Ku kele ka [Jehowa] ndjufulanela le nyu, la ndi nyudiaka esadi.” (Euh. 7:3, 4) Ntambe efula l’ɔkɔngɔ, Ɛzɛra akayowatɛ nto ate: “Nyu nyakatshi kolo, nyakatshuki amantu w’asi wedja, nyakadji Isariyele l’unungu a wuki.” (Ez. 10:10) Ɔpɔstɔlɔ Paulo nde lawɔ akatɛ asekande Akristo ate: “Wadi ambukelekama le umendi lam’eki umendi la lumu. Keli naka umendi ambuvo, ndi mbeyaka ntshukama le one lalangandi. Keli paka lu lulangu la Khumadiondjo.”—1 Kor. 7:39.

⁷ Naka Ɔmɛnyi wa Jehowa tshukana l’onto lele kema ombetawudi, kete nde ayɔnyɔla didjango diaki Nzambi sɔ. Ase Isariyɛlɛ wa lo nshi y’Ɛzɛra komonga la kɔlamelo nɛ dia vɔ ‘wakatshukana la wamato w’ase wedja’ ndo ayonga dui dia kɔlɔ efula naka ndo sho lawɔ ndjela ɛnyɛlɔ kɛsɔ. (Ez. 10:10; 2 Kor. 6:14, 15) Ɔmɛnyi wa Jehowa watshukana l’onto lele bu ombetawudi bu ɛnyɛlɔ ka dimɛna ka ndjela nɛ dia nde hɔshi diwala la nɛmɔ. Onto la ngasɔ kokaka nshisha waɛsɛ wele la nde l’atei w’etshumanelo. Tayonga akanga wa dungi pende naka sho nongamɛ ɛtshɔkɔ wa Jehowa lo mbɔlɔmba ɔnɛ: ‘Jehowa le, kânga mbakametawɔ ntshukana l’onto lele bu ombetawudi l’okonda, ɔtshɔkɔlɛ kângo lam’alangɛ.’

JEHOWA TOLEKA MBEYA

8. Lande na kahombaso ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kaki Nzambi etena kasɔnaso olonganyi?

⁸ Osadi wa mashinyi mbeyaka dimɛna woho wakɛndakɛndawɔ. Paka nde mbakoka mɛnya anto woho wa mbokongɛ kana mbokongola. Kakɔna kayotomba naka hatoyedi kɛnɛ katande dia nkongɛ mashinyi akɔ? Ondo ndoko di’ɔlɔ diayotomba. Ɔnkɔnɛ, naka wɛ nangaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo diwala diayɛ, kete wɛ pombaka nkamba l’alako watosha Jehowa lele Otungi wa diwala.

9. Lande na kakokaso mbuta ɔnɛ Jehowa mbeyaka di’onto ndjongaka l’ohomba w’olonganyi l’etena kɛmɔtshi ndo ɔnɛ atshukanyi koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo diwala?

⁹ Jehowa mbeyaka dui tshɛ diendana l’anto ndo la diwala nɛ dia nde mbakasha anto nsaki ya dieyanelo dia vɔ nkotsha ɛtɛkɛta ande wata ɔnɛ: “Nyuyali la diwutshi, nyufulaneli.” (Etat. 1:28) Nde mbeyaka dia l’etena kɛmɔtshi, onto koka ndjonga l’ohomba w’olonganyi nɛ dia nde akate la ntondo ka ntonga Eva ɔnɛ: “Kema ololo pami ntshikalaka ndame. Dimi layûtungela ukimanyidi lufanyi la ndi.” (Etat. 2:18) Jehowa mbeyaka nto ɔngɛnɔngɛnɔ wonga l’atshukanyi lo diwala.—Adia Tukedi 5:15-18.

10. Atɔndɔ akɔna wahomba nɔmbɔla atshukanyi wonya wa dieyanelo?

¹⁰ L’ɔtɛ wa pɛkato ndo eongelo kele kema kokele kakatahowɔ oma le Adama, ndoko diwala diakoka monga kokele nshi nyɛ. Koko ekambi waki Jehowa kokaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo diwala naka vɔ ndjela kɛnɛ kata Ɔtɛkɛta ande, ɛnyɛlɔ dako dia Paulo diendana la diɔtɔnganelo diele lam’asa atshukanyi. (Adia 1 Koreto 7:1-5.) Afundelo hawote di’atshukanyi pombaka mbeyana paka l’oyango wa mbota ana, nɛ dia dui sɔ koka nkotsha ehomba awɔ wa longandji ndo wa lo demba. Aha la tâmu, waomi ndo wadi w’Akristo pombaka mbɔsa dieyanelo oko diaaso dia mɛnyana ngandji ka mɛtɛ kokanawɔ ndo dui sɔ hahombe salema l’ekudukudu. Ndo nto, vɔ pombaka mbewɔ nsala dieyanelo lo yoho yaki kokongɛma oma le Otungi.

11. Ngande wakatshɔkwama Ruta l’ɔtɛ wakandasale lolango laki Jehowa?

¹¹ Diwala pombaka ndola l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo l’ɔlɔ. Ngelo k’Okristo pombaka monga dihole dia diomuyelo ndo dia wɔladi. Tende kɛnɛ kakakomɛ Naɔmi ambeta ɛnɔnyi oko 3 000 lam’akinde lo mboka oma la Mɔaba atatshu la Juda nde l’Ɔrɔpa ndo Ruta wadi waki anande. Naɔmi akâlɔmbɛ dia vɔ nkalola otsha lo nkumbo yawɔ. Koko Ruta akatshikala kâmɛ la Naɔmi nɛ dia nde aki la mbetawɔ k’efula otsha le Nzambi ka mɛtɛ ndo Bɔaza akôshikikɛ ɔnɛ Nzambi ‘ayowosha difuto dia dimɛna nɛ dia nde amboyashɛ l’ahafu ande.’ (Ruta 1:9; 2:12) Lam’ele nde akɔsaka diwala la nɛmɔ, Ruta akatotshukanaka la Bɔaza laki ɔtɛmɔdi w’oshika wa Jehowa. Etena kayondolɔ l’andja w’oyoyo, nde ayɔngɛnangɛna dia mbeya ɔnɛ nde akakome lɔtshɛtshɛ la Yeso Kristo. (Mat. 1:1, 5, 6; Luka 3:23, 32) Ande ɛtshɔkɔ wakandakondja l’ɔtɛ wakandasale lolango laki Jehowa lee!

ALAKO W’ESHIKA DIA NTONDOYA DIWALA

12. Lende akokaso ntana alako wendana la diwala?

¹² Paka Otungi wa diwala mbakoka tɛnya woho wakokaso ditondoya. Bible kôkotaka nshi tshɛ mɛtɛ ndo sho pombaka nkamba l’alako wele lɔkɔ naka talanga ntondoya diwala diaso. Ɛnyɛlɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ɔnɛ: “Pami tshe ukaki wadendi ngandji uku ayaukandi ndame, ndu wadi alemiaki umendi [efula].” (Ef. 5:33) Akristo wambotshunda lo nyuma kitanyiyaka dako sɔ. Ko onde atshukanyi tshɛ wayokamba mɛtɛ l’Ɔtɛkɛta waki Jehowa? Eelo, naka vɔ mbɔsa diwala la nɛmɔ.a

13. Wâle akɔna wakoka monga naka omi hakambi la dako diele lo 1 Petero 3:7?

¹³ Omi l’Okristo pombaka nanga wadɛnde. Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde ate: “Nyu apami, nyudjase la wadienyu la yimba, nyuwalemia, ne dia vo wambunyuleka wodu, la dia vo weko ekito kame la nyu wa ngandji ka mamba ka lumu, dombelo dianyu diatukushimbama.” (1 Pet. 3:7) Naka omi hakambi la dako sɔ, kete dui sɔ mbeyaka ndjokonya diaha Jehowa mboka alɔmbɛlɔ ande. Ndo nto, dui sɔ mbeyaka ndjâshishɛ lonyuma lawɔ ndo ndjowaela ekakatanu.

14. Shɛngiya yakɔna yakoka monga la wadi lele la yimba lo nkumbo?

¹⁴ Wadi lalɔmbwama l’Ɔtɛkɛta waki Jehowa ndo la nyuma kande koka nsala la wolo dia wɔladi ndo ɔngɛnɔngɛnɔ monga la ngelo. Pami tshɛ mbotɔka la dikoka dia nanga wadɛnde ndo mbokokɛ. Lâsɔ, wadi pombaka nkɛnɛmɔla waonga wayokimanyiya omɛnde dia nde ndeka mbolanga. Tukedi 14:1 mbutaka ɔnɛ: “Umuntu tshe lukanga yimba atuluwanyaka luudu landi. Keli kanga enginya atuluhandjulaka l’anya andi.” Wadi lele la yimba kimanyiyaka di’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula monga lo nkumbo. Lo nsala ngasɔ, nde mɛnyaka dia nde mbɔsaka diwala la nɛmɔ.

15. Naa dako diatanaso l’Efeso 5:22-25?

¹⁵ Waomi ndo wadi wadjasɛ lo diwala lo ndjela woho walɔmbɔla Yeso etshumanelo mɛnyaka dia vɔ mbɔsaka diwala la nɛmɔ. (Adia Efeso 5:22-25.) Atshukanyi wokana ngandji k’oshika mongaka l’okitshakitsha ndo hawotshike tɛkɛtshana kana mbetawɔ dia waonga akina wa kɔlɔ mfukutanya diwala diawɔ. Jehowa mbatshɔkɔlaka efula.

ONTO TAMAMITOLAKE KƐNƐ KAKAMAMATANYA NZAMBI

16. Lande na kasɔna Akristo amɔtshi dia ntshikala enyemba?

¹⁶ Kânga mbele anto efula ndjotshukanaka, Akristo amɔtshi tshikalaka enyemba l’ɔtɛ wahawɛnyi olonganyi wangɛnangɛnawɔ ndo wangɛnyangɛnya Jehowa. Akina tshikalaka enyemba l’oyango wa mbewɔ wesanu wa lo diwala dia ndeka ndjasha l’olimu waki Jehowa. Koko kɛnɛ kahombaso mbeya ele, Akristo wasɔna dia ntshikala enyemba hawohombe monana.—Mat. 19:10-12; 1 Kor. 7:1, 6, 7, 17.

17. a) Naa ɛtɛkɛta waki Yeso wendana la diwala wahombaso nama lo yimba? b) Naka Okristo ambotatɛ nkɔmiya onto lele bu olonganyi ande, kakɔna kahombande nsala aha la ntshimbatshimba?

¹⁷ Oyadi enyemba kana atshukanyi mbeso, sho tshɛ pombaka nama ɛtɛkɛta waki Yeso ɛnɛ lo yimba: “Nyu nyatali nyati: One lakâtungi l’etatelu, akâtungi umi la wadi? Ndu mbakandati ati: Aha dia dikambu ne mbayutshika untu shi la nyangu, mbayundumamana la wadendi, ku vo ahendi wayuyala untu otoi? Okone vo kema antu ahendi ntu, wambuyala untu otoi. Untu tamamitulaki kene kakamamanya [Nzambi].” (Mat. 19:4-6) Nkɔmiya onto lele bu olonganyi aso ekɔ tshondo ya pɛkato. (Euh. 5:21) Naka Okristo ambotatɛ monga la nsaki ka ngasɔ, kete nde pombaka nsala la wolo dia kinya aha la ntshimbatshimba oyadi kânga dui sɔ diayowosha pâ nɛ dia ndamɛ mbetawe dia tɔ monɛma lo yimba yande. (Mat. 5:27-30) Ekɔ ohomba dia minya ɔkɔmiya wa ngasɔ nɛ dia otema wekɔ lokeso.—Jer. 17:9.

18. Oko le yɛ, ngande wahombaso mbɔsa diwala?

¹⁸ Naka efula k’anto waheye ɛlɛmbɛ wa lo Bible wendana la diwala diɔsaka la nɛmɔ lo yɛdikɔ mɔtshi, kete hoke sho wanɛ wakayakimɔ le Jehowa ‘Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ’? Lo mɛtɛ, sho pombaka mbɔsa weshasha tshɛ watoshande la nɛmɔ, mbidja ndo woshasha wa diwala.—1 Tim. 1:11.

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 6]

Diwala di’ɔlɔlɔ tombolaka Jehowa ndo ngɛnyangɛnyaka ose nkumbo tshɛ

[Osato wa lo lɛkɛ 5]

Ruta akɔsaka diwala la nɛmɔ

[Osato wa lo lɛkɛ 7]

Onde wɛ mbɔsaka diwala la nɛmɔ?