BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • wp17 No. 4 lk. 4-7
  • Kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia lɔsɛnɔ ndo nyɔi

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia lɔsɛnɔ ndo nyɔi
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (Numɛlɔ k’anto tshɛ)—2017
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • BIBLE MBIDJAKA AKAMBO L’ƆNƆNGƆ
  • WETSHELO W’APANGANU WAMBOHAMA
  • “AKAMBO WA MƐTƐ WAYONYOTSHUNGOLA”
  • Wɛ La Mbetawɔ Ka Wolo Lo Eolwelo?
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1998
  • Lende ele wanɛ wavɔ?
    Bible etshatɔ mɛtɛ?
  • Anto êtawɔwɔ lo dikambo dia lɔsɛnɔ la l’ɔkɔngɔ a nyɔi?
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1999
  • Akomɛ onto mɛtɛ etena kavɔnde?
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2009
Enda awui akina
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (Numɛlɔ k’anto tshɛ)—2017
wp17 No. 4 lk. 4-7
Odo w’onto ɔmɔtshi lo diombo

ASAWO WƆTƆNƐ L’ƆTƐ A DUI WA LO LOHOSO | KAKƆNA KATA BIBLE LO DIKAMBO DIA LƆSƐNƆ NDO NYƆI?

Kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia lɔsɛnɔ ndo nyɔi

Lo ɔkɔndɔ wendana la etongelo watanema lo dibuku dia lo Bible dia Etatelo, sho mbadiaka ɔnɛ Nzambi akatɛ Adama pami ka ntondo ate: “Wɛ mbeyaka ndɛ elowa w’oma l’esongo tshɛ wele lo ekambɔ woho walangayɛ. Koko tɔlɛke elowa w’oma l’osongo w’ewo ka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ, nɛ dia lushi layoyɔlɛ, wɛ ayovɔ ndooko onyake.” (Etatelo 2:16, 17) Ɛtɛkɛta wokɛma hwe ɛsɔ wakɛnyaka tsho dia otongaka Adama akakitanyiya Nzambi, tshike takandahombe mvɔ, koko akahombe ntetemala nsɛna lo ekambɔ k’Ɛdɛna.

Adama la Eva lo nshi yawɔ y’esombe

Lonyangu ko, lo dihole dia nsɔna dia nkitanyiya Nzambi ndo nsɛna pondjo pondjo, Adama akasɔnɛ dia mɔnyɔla didjango dia Nzambi, ndo nde akale olowa wakasekɛma etena kakawosha Eva ya wadɛnde. (Etatelo 3:1-6) Etombelo waki la ohendodi ɔsɔ wekɔ le so polo ndo ɛlɔ kɛnɛ. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akalembetshiya dui sɔ lo mbuta ate: ‘Pɛkato kakɔtɔ l’andja oma le onto ɔtɔi ndo nyɔi oma lo pɛkato, ɔnkɔnɛ nyɔi kakadiangana le anto tshɛ dikambo anto tshɛ wakasale pɛkato.’ (Rɔmɔ 5:12) Aha la taamu, “onto 1” ɔsɔ aki Adama. Ko pɛkato kakɔna kakawasale ndo lande na kakataakonya lo nyɔi?

Kɛnɛ kakasale Adama, mbuta ate mpindolɛ Nzambi la okonda tshɛ kana mɔnyɔla ɛlɛmbɛ wa Nzambi ekɔ pɛkato. (1 Joani 3:4) Ndo dilanya dia pɛkato ekɔ nyɔi oko wakatɛ Nzambi Adama. Edja tshɛ kakahombe Adama la tokanula tande ntetemala monga l’okitanyiya lo didjango dia Nzambi.

sɔ, vɔ wotohomba monga aha la pɛkato ndo totowɔlɛta nyɔi pondjo. Nzambi kotonga anto dia mvɔ koko dia nsɛna pondjo pondjo. Aha la taamu, “nyɔi kakadiangana le anto tshɛ” oko wakate Bible. Ko onde etenyi kɛmɔtshi ka lo demba diaso tɔsɛnaka l’ɔkɔngɔ wa nyɔi? Anto efula wayokadimola lo dimbola sɔ ɔnɛ eelo, mbuta ate etenyi kɛmɔtshi ka lo demba diaso kelɛwɔ anima havu. Koko dui nɛ koka nsukɛ kanyi y’ɔnɛ Nzambi akakese Adama. Lo ngande? Nɛ dia naka etenyi kɛmɔtshi ka lo demba diaso mimɔka ko tɔsɛna dihole dikina l’ɔkɔngɔ wa sho mvɔ, kete laasɔ nyɔi hakoke monga dilanya dia pɛkato oko wakate Nzambi. Bible mbutaka ɔnɛ: “Nzambi hakoke pondjo mbuta kashi.” (Hɛbɛru 6:18) Lo mɛtɛ, Satana akakese Eva etena kakandawotɛ ate: “Hanyotovɔ mɛ!”​—Etatelo 3:4.

Kɛsɔ monyiyaka dimbola dimɔtshi, ko naka wetshelo w’ɔnɛ anima havu wekɔ kashi, ko kakɔna mɛtɛ kasalema etena kavɔso?

BIBLE MBIDJAKA AKAMBO L’ƆNƆNGƆ

Ɔkɔndɔ wa lo Etatelo wendana la etongelo mbutaka ɔnɛ: “Jehowa Nzambi akatatɛ ntonga onto oma lo ditshu dia nkɛtɛ ndo akafufe lomu la lɔsɛnɔ lo wesho w’ɛhɛmbɛ ande, ko onto akayala onto lasɛna.” Etelo k’ɔnɛ “onto lasɛna” kadimɔma oma lo tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru ne’phesh,a tshɛkɛta yakadimɔma tshɛkɛta lo tshɛkɛta ɔnɛ “etongami kahɛnga.”​—Etatelo 2:7, nɔtɛ.

Ɔnkɔnɛ Bible mɛnyaka hwe dia anto kotongama la anima wahavu. Koko onto tshɛ ekɔ “onto lasɛna.” Diakɔ diele wɛ koka nyanga woho tshɛ walangayɛ, wɛ hatotana kaanga divɛsa ɔtɔi dia lo Bible diakamba la etelo k’ɔnɛ “anima havu.”

Ko lam’ele Bible hate dia anto wekɔ la ɛngɔ kɛmɔtshi kelɛwɔ anima wahavu, lande na kele ɛtɛmwɛlɔ efula wekɔ lo mbetsha wetshelo wotshikitanyi? Okadimwelo tokonyaka dia sho nkalola lo Edjibito w’edjedja.

WETSHELO W’APANGANU WAMBOHAMA

Hérodote laki ombeyi w’ɛkɔndɔ w’ose Ngirika wakasɛnaka lo ntambe ka tanu N.T.D., akate dia ase Edjibito mbaki “anto wa ntondo wakasukɛ wetshelo w’ɔnɛ anima havu.” Mbekelo kekina k’edjedja aki k’ase Babilɔna, ndo vɔ la wɔ waketshaka kanyi y’ɔnɛ anima havu. Etena kakalɛndja Alɛksandrɛ wa Woke Moyen-Orient, lo 332 N.T.D., ambeyi wa filozofi w’ase Ngirika wakadianganya wetshelo ɔsɔ ndo kombeta edja wakadiangana lo diolelo di’ase Ngirika di’otondo.

Wɛ hatotana kaanga divɛsa ɔtɔi dia lo Bible diakamba la etelo k’ɔnɛ “anima havu”

Lo ntambe ka ntondo T.D., taato tohende t’ɔtɛmwɛlɔ ta lokumu t’ase Juda, mbuta ate waa Esɛnɛ la Afarisɛ, waketshaka dia anima tɔsɛnaka l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka demba. Dibuku dimɔtshi (The Jewish Encyclopedia) mbutaka ɔnɛ: “Ase Juda wakayotatɛ mbetsha wetshelo w’ɔnɛ anima havu oma lo tokanyi t’ase Ngirika ndo djekoleko oma lo wetshelo wa filozofi waki Platon.” Woho akɔ waamɛ mbele, Josèphe laki ombeyi w’ɛkɔndɔ w’ose Juda wa lo ntambe ka ntondo akate dia wetshelo ɔsɔ hawotombi oma l’Afundelo w’ekila, koko ɔsɔ ekɔ “wetshelo wa ana w’ase Ngirika,” wele lo kanyi yande wakaye oma l’osanganyelo wa toshimu oma le anto awɔ wakataka toshimu.

Oko wakatatetemalaka mbekelo y’ase Ngirika mpama, Akristo vɔ la wɔ wakayotatɛ mbetsha mbekelo k’apanganu kɛsɔ. Lo ndjela Jona Lendering ombeyi w’ɛkɔndɔ, “kanyi yaki Platon y’ɔnɛ anima aso waki ntondo lo dihole dimɔtshi dia dimɛna ndo wonya ɔnɛ wɔsɛna lo andja wambolana akakimanyiya esadi eto dia nsanganya filozofi ka Platon ndo Lokristokristo.” Diakɔ diele, wetshelo w’apanganu w’ɔnɛ anima havu wakayɔsɔsɔmɛka l’atei wa ɔtɛmwɛlɔ wa “Akristo” ndo wakayokoma etenyi k’ohomba efula ka dietawɔ diawɔ.

“AKAMBO WA MƐTƐ WAYONYOTSHUNGOLA”

Lo ntambe ka ntondo, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akasha ɔhɛmwɛlɔ ɔnɛ ate: “Ɔtɛkɛta wakasambiyama mbutaka hwe dia lo nshi yokoya, anto amɔtshi wayɔsɛka mbetawɔ kawɔ, ko wayodja yimba lo ɛtɛkɛta wakasambiyama wanganyiya ndo lo wetshelo w’ɛdiɛngɛ.” (1 Timɔte 4:1) Ande woho wakotshama ɛtɛkɛta ɛsɔ lee! Wetshelo w’ɔnɛ anima havu ekɔ ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi ka l’atei wa “wetshelo w’ɛdiɛngɛ.” Bible hasukɛ wetshelo ɔsɔ ndo vɔ mpika edio lo ɛtɛmwɛlɔ w’edjedja w’apanganu ndo lo filozofi.

Diɛsɛ ko lo dikambo diaso, Yeso akate ate: “Nyayeya akambo wa mɛtɛ, ko akambo wa mɛtɛ wayonyotshungola.” (Joani 8:32) Oma lo nkondja ewo k’oshika k’akambo wa mɛtɛ wa lo Bible, sho tshungɔka oma lo wetshelo wɔnyɔla Nzambi ndo mbekelo yatondja ɛtɛmwɛlɔ efula wa l’andja ɔnɛ. Laadiko dia laasɔ, akambo wa mɛtɛ w’oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi totshungolaka oma lo ɛkɔdi wa mbekelo y’ashidi ndo dikanyiyakanyiya diendana la nyɔi.​—Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Lende ele wanɛ wavɔ?”

Otungi aso kokongɛ dia anto sɛnaka ɛnɔnyi 70 kana 80 eto la nkɛtɛ ndo oma laasɔ, ko tɔsɛna pondjo pondjo l’andja okina. Sangwelo diande di’oma ko etatelo aki dia ditongami diande nsɛna pondjo pondjo lanɛ la nkɛtɛ oko anande wele l’okitanyiya. Sangwelo di’oshika sɔ ekɔ djembetelo ya ngandji ka Nzambi le anto ndo diɔ diayokotshama. (Malaki 3:6) L’eshikikelo tshɛ, omembi ɔmɔtshi w’esambo wakasambiyama akate ate: “Anto w’ɛlɔlɔ wayokita nkɛtɛ, ndo wayodjasɛka lɔkɔ pondjo pondjo.”​—Osambo 37:29.

Dia mbeya awui akina lo kɛnɛ kendana la kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia lɔsɛnɔ ndo nyɔi, enda tshapita 6 ya dibuku Bible etshatɔ mɛtɛ? Diakatondjama oma le Ɛmɛnyi wa Jehowa. Diɔ tanemaka nto ndo lo www.jw.org.

a Dikadimwelo dimɔtshi dia Bible, ɛnyɛlɔ oko, King James Version ndo Bible k’aseka Mupɛ ka Douay, kadimolaka tshɛkɛta ne’phesh ɔnɛ “anima wasɛna,” ndo dikadimwelo efula dia nshi nyɛ kadimolaka ɔnɛ “etongami kasɛna,” Bible k’Ekila; kadimolaka ɔnɛ “untu lasena.”

Onde anto koka nsɛna pondjo pondjo?

Ambeta ɛnɔnyi ɛmɔtshi wele anyangiyangi wakashola tombatomba dimɔtshi diatanema l’ɛse k’ashi diatawɔ dia diambɔsɛna ɛnɔnyi nunu, ondo diɔ ndeka oseka ema tshɛ ka la nkɛtɛ nsɛna edja. Tombatomba diakɔ diekɔ lo nkumbo ka Posidonia oceanica, woho ɔmɔtshi wa tombatomba diatanema l’ɛse ka ndjale ka Mediteraneya lam’asa Ɛspanyɛ la Kupiro.

Naka tombatomba koka nsɛna edja ka diambo ka ngasɔ, kayotota dikambo di’anto? Ambeyi wa siansɛ amɔtshi wanɛ weka ɛnɔnyi wasɛna anto la diangɔ wekɔ la kanyi ya dimɛna lo kɛnɛ kendana la otale wa lɔsɛnɔ. Ɛnyɛlɔ, dibuku dimɔtshi diendana la dikambo sɔ mbutaka dia wakasale eyangelo wa lotshimola lo nkamba la “ehamelo efula weke kasalema w’ase siansɛ” lo dikambo sɔ. Ambotshikala dia anto mɛna dia kana ehamelo w’ase siansɛ koka monga la shɛngiya ya mɛtɛ lo otale wa lɔsɛnɔ l’onto.

Elongamelo ka mɛtɛ ka nsɛna pondjo pondjo halemanɛ la awui wa siansɛ wa nshi nyɛ. Bible mɛnyaka dia elongamelo kɛsɔ kekɔ paka le Jehowa Nzambi lele Otungi aso, ndo tɔ mbutaka ɔnɛ: “Le yɛ kele kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ.” (Osambo 36:9) Lo dikambo diande, Yeso Kristo akate lo dɔmbɛlɔ ɔnɛ: “Dia vɔ nkondja lɔsɛnɔ la pondjo, weke dia keya wɛ Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ, la Yeso Kristo lakayatome.” (Joani 17:3) Lo mɛtɛ, welo wadjaso dia mbeya ndo ngɛnyangɛnya Jehowa Nzambi la Ɔnande Yeso Kristo, wayofutama la ɛtshɔkɔ wa lɔsɛnɔ la pondjo.

Adiyo wa l’ashi

Anyangiyangi mbutaka dia ekɔ tombatomba dimɔtshi dia l’ashi dia woho ɔnɛ diambɔsɛna ɛnɔnyi nunu

LENDE ELE WANƐ WAVƆ?

Yeso ambolola Lazaro

Lo tshena pe, Bible mbutaka dia wanɛ wavɔ wekɔ lo diombo, wakonga eolwelo. (Joani 5:28, 29) Vɔ hawosowe kana mɛna paa lo yoho mɔtshi, nɛ dia “wanɛ wambovɔ haweye ndooko dikambo.” (Ondaki 9:5) Lo wetshelo ande, Yeso akɛdika nyɔi la djɔ ya baku. (Joani 11:11-14) Ɔnkɔnɛ, sho keema l’ohomba wa mboka wanɛ wambolala djɔ lo nyɔi wɔma kana mbututadia nkɛlɛ kawɔ lo mbasha weshasha. Vɔ hawokoke tokimanyiya kana tosalɛ kɔlɔ nɛ dia “ndooko olimu kana kanyi kana ewo kana lomba lele lo Diombo.” (Ondaki 9:10) Ɔnkɔnɛ, lo tshimbo ya eolwelo, Nzambi ayonya nyɔi lo pondjo.​—1 Kɔrɛtɔ 15:26, 55; Ɛnyɛlɔ 21:4.

Lande na kakokayɛ ndjaɛkɛ lo kɛnɛ kata Bible?

Sho koka monga l’eshikikelo k’efula dia kɛnɛ kata Bible kekɔ mɛtɛ ndo sho koka ndjaɛkɛ lɔkɔ. Lande na? Tɔsɛdingole ɛkɔkɔ wayela ɛnɛ:

  • Bikɛ kele la losala la fudu ndo ashi wa mukanda

    Nzambi mbele kiɔkɔ yatɔ: Bible kengama la abuku 66 wakafundama oma le anto oko 40 l’edja ka ntambe 16, mbuta ate oma lo 1513 N.T.D. polo lo 98 T.D. Koko, kɛnɛ kele lɔkɔ mbɔtɔnɛka ndo kekɔ mɛtɛ oma l’etatelo polo l’ekomelo. Dui sɔ mɛnyaka dia Kiɔkɔ yatɔ ekɔ mɛtɛ Nzambi Kanga-Wolo-Tshɛ. Nde mbakasholɛ anto awui wakawafunde.

  • Ekundji

    Tɔ mbutaka mɛtɛ lo awui w’ɛkɔndɔ: Akambo wofundami lo Bible mbɔtɔnɛka lo yɛdikɔ y’efula la awui w’ɛkɔndɔ. Dibuku Ombeyi ɔmɔtshi w’ɛlɛmbɛ ekɔ lo nsɛdingola Bible (Angɛlɛ) mbutaka ɔnɛ: “Etena kele abuku, toshimu ndo ditelo dia kashi salaka la wolo dia nkɔndɔla akambo wakasalema lo ahole amɔtshi wa tale ndo lo etena kele bu l’eshikikelo, . . . Bible lo wedi atɔ totɛka adatɛ ndo ahole wa lɛnɛ akasalema akambo wakete l’eshikikelo tshɛ.”

  • Atomɛ

    Tɔ mbutaka mɛtɛ lo awui wa siansɛ: Bible keema dibuku dia siansɛ, koko etena katɛkɛtatɔ dikambo dia awui wa siansɛ, tɔ mbutaka mɛtɛ lo dikambo dia awui wakayeyamaka edja efula l’ɔkɔngɔ. Ɛnyɛlɔ, lo tshapita 13 ndo 14 ya dibuku dia Akambo w’ase Lɛwi, tɔ mɛnyaka ɛlɛmbɛ wendana la pudipudi ndo wendana la otondjelo w’onto oma lo mpango wakawasha ase Isariyɛlɛ, edja efula la ntondo ka anto ndjeya akambo wendana la mikrɔbɛ ndo woho wasambemɛ hemɔ. Bible tɛkɛtaka nto dikambo dia nkɛtɛ ɔnɛ tɔ kekɔ obolonga ndo kekɔ lo nɛndalɛnda lam’aha ndooko ɛngɔ, awui wele ase siansɛ wakayoshihodiaka dimɛna paka ntambe efula l’ɔkɔngɔ.​—Jɔbɔ 26:7; Isaya 40:22.

Ɔnɛ ekɔ bɛnyɛlɔ dingana to diɛnya dia Bible kekɔ mɛtɛ etena katatɔ ɔnɛ: “Afundelo tshɛ wakasambiyama oma le Nzambi ndo wekɔ ohomba dia mbetsha, dia mpangwɛ, dia mbidja akambo l’ɔnɔngɔ.”​—2 Timɔte 3:16.

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto