Lakakome misiɔnɛrɛ kaanga mbakimi ɔsɔnyi

Lakotɔ lo 1951, la Vienne, Autriche, lo nkumbo k’aseka Mupɛ. Laki ɔsɔnyi, koko lakeyaka dia Nzambi ekɔ ndo lakɔlɔmbaka mbala la mbala. Papa akatatɛ mbeka Bible l’Ɛmɛnyi wa Jehowa etena kakimi l’ɛnɔnyi divwa; yema tshitshɛ oma laasɔ, ndo mama akayotatɛ mbeka.

Sho tshɛ takayokomaka ase etshumanelo ka Döbling la Vienne. Takasalaka awui efula kaamɛ oko nkumbo. Takadiaka ndo takekaka Bible, takɔtɔka nsanganya ndo takatshɔka dia tokamba oko wanɛ wayakimɔ la lolango lo nsanganya ya weke. Oma ko dikɛnda diami, papa akakimanyiyaka dia dimi ndeka nanga Jehowa. Papa akalɔmbaka dia dimi la kosɛmi monga ambatshi mboka. Koko ɔsɔ komonga oyango ami.

ETATELO K’OLIMU WA LO TENA TSHƐ

Lakabatizama lo 1965, etena kakimi l’ɛnɔnyi 14. Koko, aki wolo le mi nsambisha anto wakimi kombeyaka. Lakalɔshanaka la nsaki ka ndjaɔsa oko lekɔ l’ɛse k’anto akina ndo lakalangaka mbetawɔma le ɛlɔngɔlɔngɔ ekina. Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa batisimu kami, lakayotatɛka mbekesanɛ l’anto waki kokambɛka Jehowa. Kaanga mbakamalangaka monga kaamɛ la wɔ, nkum’otema kami kakamɛndjaka onongo lo woho wakametshaka wenya kaamɛ l’anto waki komongaka Ɛmɛnyi wa Jehowa. Koko dimi komonga l’akoka wa mpembola diɔtɔnganelo diasami la wɔ. Kakɔna kakakimanyiya?

L’etena kɛsɔ, kadiyɛso kɛmɔtshi kaki l’ɛnɔnyi 16 kelɛwɔ Dorothée akayoyaka l’etshumanelo kaso. Lakaambe lo mɛna ohetoheto waki la nde l’esambishelo ka lo luudu la luudu. Dimi lakawolɛ koko dimi komonga l’ohetoheto l’olimu w’esambishelo oko nde. Lakayokanyiyaka nte: ‘Ambutshi ami wekɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa, koko Dorothée ndaamɛ kele Ɔmɛnyi wa Jehowa lo nkumbo kawɔ. Nde akadjasɛka kaamɛ la mama kande kaki la hemɔ koko nde akasambishaka.’ Ɛnyɛlɔ kande kakatshutshuya dia dimi nyomoleka nsala akambo efula l’olimu wa Jehowa. Kombeta edja, dimi la Dorothée takayotatɛka nkamba olimu w’ombatshi mboka wa tshanda ndo oma laasɔ wa pondjo. Lakayokotwamaka la ohetoheto wa Dorothée dia nsambisha. Nde akakimanyiya dia dimi ntatɛ nɔmbɔla wekelo ami wa ntondo wa Bible. L’etena kɛmɔtshi, lakayotatɛka ndjaoka dimɛna dia nsambisha anto lo ngelo yawɔ, lo toshinga kana l’ahole akɔna tshɛ wakatanemaka anto.

Lo ɔnɔnyi wa ntondo wakamatatɛ nkamba oko ombatshi mboka wa pondjo, ɔnangɛso Heinz, l’oma l’Autriche akaye l’etshumanelo kaso. Nde akeke akambo wa mɛtɛ la Canada etena kakandatshu tembola ɔnango laki Ɔmɛnyi wa Jehowa. Heinz akatomama l’etshumanelo kaso la Vienne oko ombatshi mboka wa laande. L’etatelo, lakangɛnangɛna oyelo ande. Ndo nde akalangaka monga misiɔnɛrɛ koko dimi konangaka olimu ɔsɔ. Diakɔ diele, l’etatelo lakɛnya diele oko dimi hawɔngɛnangɛna. Koko l’ɔkɔngɔ diko, dimi la Heinz takayotatɛka membwana ko takatshukana ndo takayotatɛ nkamba olimu w’ombatshi mboka kaamɛ l’Autriche.

OYANGO WA NKAMBA OKO WAA MISIƆNƐRƐ

Heinz akambutɛka mbala la mbala kɛnɛ kendana la nsaki kande ka nkamba oko misiɔnɛrɛ. Kaanga mbakinde kotshutshuyakami, nde akambokaka ambola dia memula nsaki kami wele oko: “Lam’ele tatonge l’ana, onde hatokoke nyomoleka ndjasha l’olimu wa Jehowa?” Lam’ele laki ɔsɔnyi, laasɔ laki la wɔma dia monga misiɔnɛrɛ. Lo mɛtɛ, laki ombatshi mboka, koko nkanyi ya mbetawɔ ɔkɛndɛ wa misiɔnɛrɛ mbakɛnamaka oko wolo le mi. Koko, Heinz akatetemala kimanyiyami dia nkana yimba lo kɛnɛ kendana la monga misiɔnɛrɛ. Nde akakimanyiya diaha dimi ndeka ndjakiyanya lo dikambo diami dimɛ koko lo woho wakokami nkimanyiya anto akina. Lo mɛtɛ, dako diande diakakimanyiya.

Yema yema, lakayongaka la nsaki ka nkamba oko misiɔnɛrɛ ndo takalodia dɛmandɛ dia mbɔtɔ Kalasa ka Ngiliyadɛ. Koko, ɔnangɛso ɔmɔtshi lakakambaka lo Bɛtɛlɛ akambutɛ dia lakahombe ndowanya Angɛlɛ ami. L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi esato wakamasale la wolo dia ndowanya Angɛlɛ ami, takambe dia mɛna dia wambototoma l’etshumanelo ka Yougoslavie la Salzbourg, l’Autriche. Takakambe olimu lɛkɔ ɛnɔnyi esambele wakayele mbidja ndo ɔnɔnyi ɔtɔi wakatakambe olimu w’otshimbedi. Ɔtɛkɛta wa serbo-croate waki wolo koko taki l’ambeki wa Bible efula.

Lo 1979, anangɛso walɔmbɔla wakatɔlɔmbɛ dia sho ntshɔ l’etena kɛmɔtshi la Bulgarie. Lam’ele olimu aso w’esambishelo wakashimbama lɛkɔ, vɔ wakatɔlɔmbɛ dia sho nsala oko wanɛ watatshu lɛkɔ lo “vakashi.” Vɔ wakatotɛ diaha nsambisha koko dia mɛmbɛ akadiyɛso atanu wakadjasɛka la Sofia, lo kapitalɛ ka Bulgarie ekanda aso lo woshɛshɛ. Laki la wɔma, koko Jehowa akakimanyiya dia nkotsha ɔkɛndɛ ɔsɔ. Lo menda dihonga diaki l’akadiyɛso ndo ɔngɛnɔngɛnɔ waki lawɔ kaanga mbaki nsɛnɔ yawɔ lo waale, kana mbakawakoke mbidjama lo lokanu, dui sɔ diakakeketsha dia nsala kɛnɛ tshɛ kanɔmba okongamelo wa Jehowa dia nsala.

L’ɔkɔngɔ w’etena kɛmɔtshi, takayolodiaka dɛmandɛ di’otsha lo Ngiliyadɛ nto, ko wakatetawɔ. Takafɔnyaka ɔnɛ kalasa kɛsɔ kayosalema l’États-Unis lo Angɛlɛ. Koko lo Ngɔndɔ ka dikumi l’ɔtɔi 1981, kalasa ka Ngiliyadɛ kɛsɔ kakasalema lo filialɛ ka la Wiesbaden l’Allemagne. Ɔnkɔnɛ, takonge l’akoka wa mbɔtɔ kalasa kɛsɔ l’ɔtɛkɛta w’Allemand, ɔtɛkɛta waki wɔdu le mi dia nshihodia. Ko lende akawakoke totoma?

OLIMU WA MISIƆNƐRƐ LO WODJA WAKALƆMAKA ATA

Wakatotome la Kenya! Koko, filialɛ ka la Kenya kakatɔlɔmbɛ dia kana tayonga suke dia nkamba lo wodja wosukanyi la wɔ, lo Ouganda. Ambeta ɛnɔnyi ndekana dikumi, lowandji la l’Ouganda lakalange minya owandji wa wodja la wolo l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Général Idi Amin. Nunu la nunu di’anto wakadiakema l’ɛlɔmbwɛlɔ kande. Oma laasɔ lo 1979, lowandji la l’Ouganda lakalange nkomiya ɛlɔmbwɛlɔ kaki Idi Amin. Handeye ndo nembetshiya woho wakamayaokaka dia ntshɔ lo wodja wakalɔmaka ata. Koko wetshelo wakatalongola lo Ngiliyadɛ akatɔlɔngɔsɔla dia ndjaɛkɛ le Jehowa. Ɔnkɔnɛ, taketawɔ ntshɔ l’Ouganda.

Lɔsɛnɔ la l’Ouganda laki edika w’edika. Heinz akalembetshiya dikambo sɔ lo Annuaire 2010, lo yoho nyɛ ɔnɛ: “Elimu efula, . . . ɛnyɛlɔ oko wɔnɛ wendana l’ashi ndo asawo wakakitakita. . . . Wakakandaka ekoma ndo wakavaka diangɔ di’anto, ndjekoleko l’otsho. . . . Anto tshɛ wakatshikalaka lo mvudu ndo wakalɔmbaka mbala la mbala diaha atunyi mbaɔtwɛ l’otsho.” Kaanga mbaki lɔsɛnɔ edika w’edika le wɔ, anangɛso wa l’Ouganda wakalame kɔlamelo yawɔ wolo!

Lo 1982, dimi la Heinz takakome la Kampala, kapitalɛ k’Ouganda. Lo ngɔndɔ tshanu y’etatelo, takadjasɛka laka Sam la Christina Waiswa kaamɛ l’anawɔ atanu l’ewotɔ awɔ ɛnɛi. Ɔnangɛso la kadiyɛso Waiswa ndo ase nkumbo kawɔ wakalɛka paka mbala ɔtɔi keto lo lushi, koko lushi tshɛ vɔ waki suke dia nkahana la so kɛnɛ kaki la wɔ. L’edja tshɛ kakatatshikala kaamɛ la wɔ, dimi la Heinz takeke akambo efula wakatokimanyiya l’olimu aso wa misiɔnɛrɛ. Ɛnyɛlɔ, takeke woho wa kambaka l’ashi wakatɔkaka dia nsola komba. Lo 1983, dimi la Heinz takatane luudu lo dihole dia dimɛna ndo di’ekokelo la Kampala.

Lo mɛtɛ takangɛnangɛna dia nsambisha la Kampala. Lakohɔ dia lo ngɔndɔ ɔtɔi takakahanya periodikɛ ndekana 4000! Dui diaki ohomba ele mɛna woho wakɔsaka anto losango la Diolelo. Wakalɛmiyaka Nzambi ndo wakalangaka nsawola akambo wendana la Bible. Dimi la Heinz taki onto l’onto l’ambeki 10 kana 15 wa mbeka la wɔ Bible. Ndo takeke awui efula oma le ambeki aso wa Bible. Ɛnyɛlɔ, takangɛnangɛna yimba yawɔ ya ndjahondja etena kakawatshɔka lo nsanganya lomingu tshɛ aha la lonyangu koko l’ɔngɛnɔngɛnɔ.

Lo 1985 ndo 1986, ata akina ahende wakalɔma l’Ouganda. Takɛnaka asɔlayi w’ana w’akɛnda l’ekoma wa weke wemadi lo ahole wakawasɛngaka anto. L’etena kɛsɔ, takalɔmbɛ dia monga la shɛnɔdi ndo la wɔlamu etena kakatatayangaka anto wa nsambisha. Ndo Jehowa akakadimola lo alɔmbɛlɔ aso. Takanyaka wɔma etena kakatahomanaka l’anto wayasha lo losango la Diolelo.

Takangɛnangɛnaka nto nsambisha angɛndangɛnda wakoonɔ oma l’Ouganda. Ɛnyɛlɔ, takahomana ndo takeke la Murat nde la Dilbar Ibatullin, atshukanyi amɔtshi wa la Tatarstan (Russie Centrale). Murat aki dɔkɔtɛlɛ. Vɔ akɔ ahende wakabatizama ndo wekɔ lo ntetemala kambɛ Jehowa la kɔlamelo. L’ɔkɔngɔ diko, lakayongaka la diɛsɛ dia mpomana la Tatjana Vileyska, womoto l’oma l’Ukraine lakalangaka ndjadiaka. L’ɔkɔngɔ wa Tatjana batizama, nde akakalola l’Ukraine ndo akatotatɛka mbisha lonya l’okadimwelo w’abuku aso.a

ƆKƐNDƐ W’OYOYO

Lo 1991 etena kakiso lo vakashi l’Autriche, takalongola leeta oma lo Bɛtɛlɛ ɔnɛ tambotomama la Bulgarie. L’ɔkɔngɔ w’ɔkwɛlɔ wa waa Kɔministɛ lo Europe de l’Est, olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakayetawɔmaka nto la Bulgarie. Oko wakamatshi, dimi la Heinz takatshu l’ekanda aso lo wodja ɔsɔ wakashimbama olimu. Koko kakianɛ sho tambotomama dia tosambisha lɛkɔ.

Anangɛso walɔmbɔla wakatotɛ dia ntshɔ la Bulgarie koko aha nkalola l’Ouganda. Laasɔ, sho kokoka nkondja diaaso dia nkalola nto lo luudu laso la misiɔnɛrɛ dia tɔlɔnga diangɔ ndo tolakana l’angɛnyi aso, takasembɔ tsho otsha lo Bɛtɛlɛ ka l’Allemagne, takɔtɔ lo mutuka ko takatshu tsha la Bulgarie. Takatomama lo djui y’etshumanelo yaki l’apandjudi 20 la Sofia.

La Bulgarie, takahomana l’ekakatanu efula wakiso tatahomanaka la wɔ. Ntondotondo, sho kombeyaka ɔtɛkɛta wa lɛkɔ. Ndo nto, taki paka l’abuku ahende ato l’ɔtɛkɛta wa Bulgarie mbuta ate: La vérité qui conduit à la vie éternelle ndo Buku di’ɛkɔndɔ wa lo Bible. Ndo aki wolo ntana anto wa mbeka la wɔ Bible. Kaanga mbaki ekakatanu ɛsɔ tshɛ, djui yaso y’Ɛmɛnyi wa Jehowa yaki l’ohetoheto ndo yakatatetemalaka mpama. Ekakatanu wakatatɛ etena kakɛnyi ase ɔtɛmwɛlɔ wa Ɔrtɔdɔksɛ ohetoheto aso.

Lo 1994 olimu w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakashimbama ndo wakatatɛ mbaɔsa oko yaato y’ɔtɛmwɛlɔ. Anangɛso amɔtshi wakandama. Tita nsango takadianganya awui wa kashi lo dikambo diaso ndo wakate di’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakadiake aha ana ato, koko wekɔ lo mbetawoya anto akina dia ndjadiaka. Dimi la Heinz taki l’okakatanu wa nsambisha. Takahomanaka l’anto wa ngala, wakatodɛka ekoko, wakelɛka apulushi dia ndjotonda ndo wakatokaka edika. Komonga dui dia wɔdu dia nkondja ekanda lo wodja ɔsɔ ndo aki dui dia wolo ntana dihole dia mbɔtɔ nsanganya yaso. Apulushi wakemadia losanganya laso lɔmɔtshi la woke. Dimi la Heinz kombekɛka mbidjasɛ l’anto wakahetshanaka. Ande otshikitanu waki lam’asawɔ l’anto waki l’Ouganda wakalangaka mbeka Bible lee! Kakɔna kakatokimanyiya dia ndjaekesanyiya l’ɔkɛndɛ w’oyoyo ɔsɔ?

Takakondja ɔngɛnɔngɛnɔ lo monga kaamɛ l’anangɛso l’akadiyɛso. Vɔ waki l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo mbishola akambo wa mɛtɛ ndo waki la lowando l’ekimanyielo kakatawashaka. Sho tshɛ takonge kaamɛ ndo takasukanɛka. Takakondja wetshelo oma lo kɛnɛ kakatokomɛ kɛsɔ dia sho koka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo oseka ɔkɛndɛ tshɛ naka sho mboka asekaso anto ngandji.

Koko l’edjedja ka wonya, akambo wakayolowanaka. Lo 1998, lowandji la la Bulgarie laketawɔ dia Ɛmɛnyi wa Jehowa monga nto ɔtɛmwɛlɔ ndo kombeta edja, ekanda aso efula wakakadimɔma. Ɔnkɔnɛ, lo 2004 takasale osapwelo wa Bɛtɛlɛ k’oyoyo. Ɛlɔ kɛnɛ, Bulgarie aya la tshumanelo 57 ndo apandjudi 2953. L’ɔnɔnyi w’olimu w’etshi, anto oko 6475 wakɔtɔ lo Eohwelo ka nyɔi ka Yeso. Lam’akatatatɛ taki paka l’akadiyɛso atanu ato lo Sofia, koko kakianɛ taya la tshumanelo divwa! Lo mɛtɛ, takɛnyi dia ‘Ɔnɛ laki tshitshɛ akayokomaka kinunu.’—Isa. 60:22.

TAKALƆSHANA L’EKAKATANU ASO

Lakayonga l’okakatanu wendana la yoonge. L’edja k’ɛnɔnyi efula, lakayongaka la wadada wa hemɔ ka kansɛrɛ ndo l’ɔtɛ. Lakalongola esakelo ka wolo dia nkitshakitsha wadada wa kansɛrɛ ndo wakatome la Inde lɛnɛ akawatombataka l’edja ka wenya a ntango 12 dia minyami hemɔ kakɔ. L’ɔkɔngɔ wa dimi sakemɛ, takadjasɛ lo Bɛtɛlɛ ka la Inde ndo etena kakamakɔnɔ, takakalola l’ɔkɛndɛ aso la Bulgarie.

Oma laasɔ, Heinz akayotataka hemɔ ka lohowɔ kelɛwɔ Huntington. Nde aki l’okakatanu wa ntɛkɛta, wa nkɛndakɛnda ndo wa nshikimala. Lam’ele hemɔ kakatalekaka ntshɔ otsha lo kɔlɔ, akayɔlɔmbamaka dia dimi mbokimanyiyaka tena tshɛ. Lakayoyaokaka diele oko l’etena kɛmɔtshi lambɔmɛnama l’awui ndo lakayolekaka ndjakiyanya lo woho wakakoke akambo tshɛ mbeta. Koko, ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi wakawelɛka Bobi akayaka mbala la mbala dia ndjosambisha la Heinz. Bobi kondjakiyanyaka lo kɛnɛ kakakokaka anto mbuta etena kakahokosanaka Heinz l’ɔtɛkɛta kana etena kakinde komongaka l’akoka wa nshikimadia anya kana ekolo ande. Lakayaɛkɛka mbala efula le Bobi etena kakimi komongaka l’akoka wa nkimanyiya Heinz. Kaanga mbakatɔshi yɛdikɔ yaha mbota lo dikongɛ nɛ di’akambo, takɛnyi diele oko Jehowa akatosha Bobi oko ɔna!—Makɔ 10:​29, 30.

Heinz akadiɛnɛka nto la hemɔ ka kansɛrɛ. Lonyangu ko, omɛmi la ngandji ɔsɔ akavu lo 2015. Dimi kondjaokaka nto l’ekokelo oma l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Heinz ndo dimi kombetawɔ di’ɔnɛ mɛtɛ nde ambotshika. Koko lakakanyiyaka efula lo dikambo diande ndo aki oko wate kana nde eke la lɔsɛnɔ! (Luka 20:38) L’etena kɛsɔ, lakohɔka ɛtɛkɛta wa l’ɔlɔlɔ tshɛ ndo alako w’amɛna wakandambishaka. Lekɔ la lowando l’efula l’ɛnɔnyi wakatetsha kaamɛ l’olimu la kɔlamelo tshɛ.

LOSAKA LE JEHOWA L’ƆTƐ W’OSUKƆ ANDE

Jehowa akakimanyiyaka mɛtɛ l’ehemba ami tshɛ. Nde akakimanyiya nto dia dimi nkamba olimu wa misiɔnɛrɛ ndo mboka anto ngandji kaanga mbakimi ɔsɔnyi. (2 Tim. 1:7) L’ekimanyielo ka Jehowa, dimi la kosɛmi ka womoto tekɔ lo nkamba kakianɛ olimu wa lo tena tshɛ. Ɛlɔ kɛnɛ, nde l’omɛnde wekɔ lo nkamba l’otshimbedi wa Serbie lo Europe. Alɔmbɛlɔ waki papa wakandalɔmbaka ambeta ɛnɔnyi efula lo dikambo diaso, wakakadimɔma!

Wekelo ami wa Bible mbishakami wɔladi wa l’etei k’otema. Lo tena dia paa, lakeke dia nɔmbaka “la etete,” oko wakate Yeso. (Luka 22:44) Yoho mɔtshi yakadimɔma alɔmbɛlɔ ami ele lo tshimbo ya ngandji ndo ɔlɔlɔ wamɛnya angɛnyi ami wa l’etshumanelo ka Nadezhda, la Sofia. Vɔ mbelɛkami dia monga kaamɛ la wɔ ndo mbala efula vɔ mandolakami ndo dui sɔ mbishakami ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula.

Dimi kanaka yimba mbala efula lo dikambo dia eolwelo. Dimi kanyiyaka dia mɛna ambutshi aso wemadi la ntondo ka luudu laso wele elangala oko wakiwɔ lushi lawɔ la diwala. Lekɔ lo mɛna kosɛmi akatɛ yangɔ ya ndɛ. Lekɔ oko onto lɛna Heinz emadi suke la mfalasa kande. Etena kakanyiyami akambo asɔ, vɔ mbishakami ɔngɛnɔngɛnɔ ndo kimanyiyakami dia monga la lowando le Jehowa.

Etena kakanyiyami dia lɔsɛnɔ lami ndo dia nshi yayaye, dimi mbetawɔka l’otema ɔtɔi ɛtɛkɛta wa Davidɛ watanaso lo Osambo 27:​13, 14, wata ɔnɛ: “Lende otomonga otondonga dimi bu la mbetawɔ dia dimi mɛna ɔlɔlɔ wa Jehowa lo nkɛtɛ ya wanɛ wasɛna? Olongamɛke le Jehowa; oyale la dihonga ndo la otema wa wolo. Eelo, olongamɛke le Jehowa.”