2. Onde shoamɛ mbele lo kiɔkɔ y’asui aso?

Ohomba wa dimbola sɔ

Ko naka okadimwelo wekɔ ɔnɛ eelo, ko onde laasɔ sho kokaka nkitshakitsha asui asɔ?

Polo lo yɛdikɔ yakɔna yele anto l’onongo ndo kiɔkɔ y’asui wayela anɛ?

Awui wa ngala.

Tshunda dia l’andja w’otondo diendana l’akambo wa yoonge (OMS) mbutaka ɔnɛ: Opalanga 1 lo epanga 4 wakosalɛ awui la ngala etena kɛmɔtshi kakinde eke dikɛnda ndo womoto 1 lo wamato 3 wakosalɛ awui la ngala kana wakeyana la nde la wolo, (kana awui asɔ ahende) wakasalema l’etena kɛmɔtshi ka lo lɔsɛnɔ lawɔ.
Nyɔi k’onto ɔmɔtshi lokaso ngandji.

Lo ndjela jurnalɛ mɔtshi (World Health Statistics 2018) yakatondja OMS, “anto oko 477 000 wakadiakema l’andja w’otondo lo 2016.” Laadiko a lofulo lɔsɔ mbele ndo anto ondo 180 000 wakadiakema l’ata ndo l’ewanu ɔnɔnyi ɔsɔ.
Ekakatanu wendana la yoonge.

Lo sawo dimɔtshi diakatombe lo jurnalɛ mɔtshi (National Geographic), Fran Smith akafunde dia ndekana miliyara ɔtɔi k’anto wekɔ lo nnɔ mfɔka ndo mfɔka mbadiemaka l’atei w’awui amɔtshi wakonya lo nyɔi, ɛnyɛlɔ: hemɔ ka lo doyi, hemɔ ka lo wɔɔngɔ ndo kansɛrɛ ka l’asasa.
Dihole diele l’onto lo tshunda.

Jay Watts lele manyi l’awui wa psychologie mbutaka ɔnɛ: “Wola, dihole diele l’onto lo tshunda, diatɔnelo lo kɛnɛ kendana la nkoho y’alemba, mbɔsa dia womoto bu la nɛmɔ, wononwelo w’anto ndo shɛmanedi lo kɛnɛ kendana la mbekelo y’anto, awui asɔ tshɛ pamiaka waale wa monga la hemɔ ya lo wɔɔngɔ.”

DIA MBEYA AWUI AKINA EFULA

Enda vidɛo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: Lande na kakatonge Nzambi nkɛtɛ? yɔ tanemaka lo jw.org.

Anto mbele lo kiɔkɔ y’asui efula wɛnaso l’andja ɛlɔ kɛnɛ.

Efula k’asui asɔ ndjaaka oma le ewandji wa ngala, vɔ mbetshaka nsɛnɔ y’anto watawɔ ɔnɛ wekɔ lo mbalɔmbɔla edika w’edika.

“Etena kolɛ onto wonyande onto ele dia mbosalɛ kɔlɔ.”—ONDAKI 8:9.

Asui kokaka shila.

Atɔndɔ wa lo Bible kimanyiyaka di’onto monga la yoonge ya dimɛna ndo nsɛna lɔsɛnɔ la wɔladi l’anto akina.

“Otema wele ki mbishaka demba lɔsɛnɔ, koko kandjema ekɔ ɛhɔndɛlɔ lo weeka.”—TOKEDI 14:30.

“Nyonya weho tshɛ wa lotunu la wolo, nkɛlɛ, odudu, ehangohango, ntɛngɔ ndo awui tshɛ wa kɔlɔ.”—ƐFƐSƆ 4:31.