Tshapita 8
‘Ta dia l’Elui w’Ɛdiɛngɛ’
1. Lande na kahombaso mbidja yimba lo yoho ya lânde lo ditshelo di’ɛdiɛngɛ na?
ANTO wetsha wetshelo w’ɔnɛ: ɛngɔ tshɛ kele l’andja pombaka mɛnama, naka tɔ hɛnama kete tɔ bu, kokaka mbɔla efula lam’ayowoka watɛkɛta di’ɛdiɛngɛ. Koko ɔsɔ kema dikambo dia tɔ̂la. Oyadi vɔ mbetawɔka kana hawetawɔ, ditshelo di’ɛdiɛngɛ diekɔ la shɛngiya le oseka onto tshɛ. Atɛmɔdi wa Jehowa hawohandwe oma lo dikambo sɔ. Mɛtɛ, vɔ wekɔ opota wa ntondo wa dikambo diakɔ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo ekɔ lo tewola lo dikambo dia ta sɔ, lam’atande ate: “Ne dia shu hatolo ta la emunyi la dikila, keli tambolo la waulelu la akambu wa wulu, la embuledi wa la kete wa udjima one, la elui w’edienge wa lu ahuli wa l’ulungu.” (Ef. 6:12) Lo nshi yaso nyɛ, ta diakɔ sɔ diambokoma lo kondoko yadiɔ nɛ dia Satana akakashema oma l’olongo ndo nde ambodunganela la kɛlɛ, lam’eyande ate: etena kande kaya suke suke.—Eny. 12:12.
2. Woho akɔna wakokaso ndɔsha ko mbidja ɛdiɛngɛ woleki anto wolo otshumba na?
2 Woho akɔna wakoka ɔm’ɔmɔ la l’atei aso mbidja otshumba lo ta sɔ dialɔso l’elui w’ediɛngɛ woleki anto wolo na? Paka lam’ayotɛkama Jehowa l’etondo aso tshɛ. Sho pombaka mbohokamɛka ndo kitanyiyaka Dui diande. Lam’ayotosala ɔsɔku, tayokoka ndjâkokɛ oma l’ekakatanu kana pâ ya lo demba, ya lo dionga, ya l’asolo ndo ya lo timba oko wadiɛnɛ anto walɔmbwama oma le Satana.—Ef. 6:11; Jak. 4:7.
EMBOLEDI W’ANDJA ƆNƐ WELE L’AHOLE WA L’OLONGO
3. Satana ekɔ lo ndɔsha ɛngɔ kakɔna ndo anto akɔna la wolo ande tshɛ na?
3 Jehowa ekɔ lo tɔkɔndɔlɛ dikambo diakɔ dia l’andja ɔnɛ l’ɔlɔlɔ tshɛ, oko wadiɛnande oma ka dihole diande di’ekola diele l’olongo. Nde akasha ɔpɔstɔlɔ Joani ɛnɛlɔ, lo ɛnɛlɔ kakɔ, Satana akɛnyama oko “ului a wuki wa tilili” wahangayika dia ndjaka ko ndɛ, kânga Diolelo dia Mɛsiya diaki Nzambi, diaki kâ mbotɔ l’olongo lo 1914 T.D. naka kokaka. Oko akandakite tatala lo dikambo sɔ, Satana akahɔhɔla lohetsho la mamba dia ndɔshana l’ɛmɛnyi w’ɛnama wa Diolelo diakɔ sɔ, etenyi ka hende ka osangɔ wa “omoto” a Nzambi.—Eny. 12:3, 4, 13, 17.
4. (a) Lo dikambo diakɔna diakotola Bible yambalo yaso lo kɛnɛ k’endana la kiɔkɔ ya wolo wa mandji y’anto na? (b) L’oyango akɔna wambotshumanyema ewandji tshɛ wa pɔlitikɛ etena kɛnɛ, ndo owatshumanyisha na?
4 Kiɔkɔ ya wolo ndo ya lowandji la dɔmbwɛlɔ di’anto yakashwama lo ɛnɛlɔ kakɔ kakawɛnya Joani. Wakawɛnya nyama ka djawudi kokongami la tenyi efula, tɔ kaki l’ɛtɛ esambele ndo la seke dikumi, nyama kakɔ kaki la “wulu wa mbulela wauhu tshe ndu antu tshe ndu eteketa tshe ndu wedja tshe.” Nyama kakɔ kema dɛdi di’ɛlɔmbwɛlɔ ɔtɔi, koko dia akongɛ tshɛ wa pɔlitikɛ wa l’andja w’otondo. Wakewoya Joani ɔnɛ: “ului ako a wuki [Satana Diabolo] [akasha nyama kakɔ, NW] wulu awo, la kiti kawo ka diulelu, la diulelu [dia woke, NW].” (Eny. 13:1, 2, 7; ɛdika la Luka 4:5, 6.) Oyadi ɛsɛmɔ wasɛma ewandji wa pɔlitikɛ ɔnɛ: vɔ ndjashaka l’ɛtɛmwɛlɔ ɛmɔtshi, ndoko wodja ɔtɔi wosangi la “nyama” sheke wayakitshakitsha la tshina dia lowandji laki Jehowa ndo la tshina dia Yeso Kristo, Nkumekanga kakandasɔnɔla. Vɔ tshɛ wekɔ lo ndɔsha dia nama lowandji lawɔ hita. Ɛlɔ kɛnɛ, oko wadiɛnya dibuku dia Enyelo, “[ɛtɛkɛta wosambiyami oma le ɛdiɛngɛ, NW]” wekɔ lo mbatshumanya vɔ tshɛ dia “ndosha lushi la wuki la [Nzambi, NW], Kanga-Wulu-Tshe” lo Armagɛdɔ. (Eny. 16:13, 14, 16) Lo mɛtɛ, oko wakadifunde ɔpɔstɔlɔ Paulo, “embuledi wa la kete” kema anto k’anto, koko vɔ wekɔ “elui w’edienge wa lu ahuli wa l’ulungu.” (Ef. 6:12) Onto tshɛ lalanga mɛnya dia nde ekɔ ɔtɛmɔdi wa mɛtɛ wa Jehowa, pombaka mana kitshimudi ya dikambo sɔ fundo.
5. Lande na kahombaso monga la sso dia wolo di’aha ndjokesama lo ndjosukɛ dikongɛ diaki Satana?
5 Lushi la lushi, nsɛnɔ yaso yekɔ lo sɛngiyama oma l’ata wakakitola nkumbo k’anto. Tena tshɛ, anto wɛkama lo wedi ɔmɔtshi, oyadi l’ɛtɛkɛta kana lo yoho kina, dia mamema wodja, kabila, olui w’ɔtɛkɛta kana ɔnɔngɔ ɔmɔtshi wa lo tshunda watanemawɔ l’atei awɔ. Kânga etena kele tenyi diakɔ dialɔshana hadiendana lawɔ, vɔ kokaka mbisha lonya lawɔ lo wedi ɔmɔtshi kana okina. Koko, oyadi oweso w’ɔlɔshanelo, ndo kânga onto kana dikambo dimɔtshi diasukɛwɔ, akɔna asukɛwɔ mɛtɛ mɛtɛ na? Bible totɛka hwe ɔnɛ: “andja w’otondo wekɔ la tshina dia lowandji la kanga kɔlɔ.” (1 Joa. 5:19, NW) Ko lasɔ, woho akɔna wakoka onto ɔmɔtshi mbewɔ di’aha nde kesama kâmɛ l’anto akina na? Paka lam’ayondosukɛ Diolelo dia Nzambi l’otema ande tshɛ ndo lam’ayondolama lomangemange lande la ntondo k’ata walɔshanya tenyi dia l’andja ɔnɛ.—Joa. 17:15, 16.
DITSHELO DIA LOKESO DIA KANGA KƆLƆ
6. Naa toho tɔmɔtshi takamba Satana latɔ olimu dia minya anto oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ na?
6 Lo deko tshɛ dia l’ɔkɔndɔ w’anto, Satana akakambe olimu l’ɔhɛnyɔhɛnyɔ wa l’ɛtɛkɛta la wa lo demba dia nde minya anto oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Koko nde akakambe olimu nto la dihomɔ dia mayɛlɛ efula—ditshelo dia lokeso.
7. Woho akɔna wɛnama mayɛlɛ waki Satana lam’akambande olimu l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi na?
7 Nde ambolama anto efula lo wodjima oma l’ekimanyielo k’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi, lo mbasha tokanyi t’ɔnɛ vɔ wekɔ lo kambɛ Nzambi olimu, naka ɔsɔku mbakombolawɔ. Oko wewɔ kema la ngandji k’oshika k’endana la mɛtɛ, vɔ kokaka kotwama l’ahindo wa mamba wasalema lo tɛmwɛlɔ kana mambiama l’etsha wa diambo wele lɔkɔ. (2 Tes. 2:9, 10) Koko, wambotewola lo dikambo di’ɔnɛ: kânga oma l’atei a wanɛ wakadje lokolo lawɔ l’atei w’ɔtɛmwɛlɔ a mɛtɛ, “amotshi . . . wayukela djimu dia lukesu, ndu wetshelu w’edienge.” (1 Tim. 4:1) Woho akɔna akoka dikambo sɔ ndjâla na?
8. Woho akɔna wakakotola Satana kânga wanɛ wakatɛmɔlaka Jehowa oya l’ɔtɛmwɛlɔ a kashi na?
8 Diabolo mɔnganyaka anto oma lo wɛɔdu awɔ. Onde kapanda mbokaka anto wɔma? Naka ɔsɔku mbediɔ, kete nde ayotshutshuya wanɛ wôtɔ lande kana asukanyi ande dia vɔ mbotshutshuya lo ditshelo dioye oma l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi. Onde djɛndɛ ekɔ la lotamanya oka? L’etena kɛsɔ, nde ayoka kɛlɛ lam’ayowowosha dako dimɔtshi kana lam’ayotona anto akina tokanyi tasukɛnde. (Tuk. 29:25; 15:10; 1 Tim. 6:3, 4) Kayotota naka ekambelo kande l’olimu w’esambishelo hayotshutshuyama oma lo ngandji na? Lo dihole dia nde nɔngɔsɔla kanyi yande dia ndjaɔtɔnganyiya l’ɛnyɛlɔ ka Kristo, nde kokaka ndjohokama wanɛ ‘wahalola atui ande’ lo mbotɛ ɔnɛ: naka wɛ mbalaka Bible la nsɛnaka “lɔsɛnɔ l’ɔlɔlɔ” kete lâsɔ ambokoka. (2 Tim. 4:3) Oyadi nde ekɔ lo mbɔtɔ l’ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi kana ekɔ lo ndjata tsho ate: nde ekɔ l’ɔtɛmwɛlɔ ande, Satana hete, edja tshɛ kele onto akɔ hatɛmɔla Jehowa lo yoho yalɔmbande lo Dui diande ndo l’ɔlɔngɔswamelo ande.
9. Woho akɔna wakamba Satana olimu la dieyanelo dia nde kotsha eyango ande la lokeso tshɛ na?
9 La lokeso l’efula, Satana tshutshuyaka anto dia vɔ mondoya saki yawɔ lo weoho wa kɔlɔ. Nde akasale dikambo sɔ lo kɛnɛ k’endana la saki ya dieyanelo. Oko ambowokasha adjango wa lo Bible, efula k’anto wa l’andja ɔnɛ mɛnaka dieyanelo dia l’asa anto wahatatshukana oko ɔngɛnɔngɛnɔ wasungana kana oko yoho ya vɔ mɛnya ɔnɛ: vɔ waya epalanga. Ko kayotota lo dikambo di’anto wambotshukana na? Dikambo di’okoyalaka le anto wa l’andja ɔnɛ wele l’ekakatanu wa l’awala ele ndjaka diwala ko tshuka kana tshukama le onto okina kana kakitwana tsho ko todjasɛ la pami kana la omoto okina. Lam’ɛnaso yoho ya lɔsɛnɔ la ngasɔ, onde sho nyangaka ɔnɛ wambotodima ɛngɔ kɛmɔtshi, kana ɔnɛ mboka k’Okristo kamboleka mpika oka? Lomba laki Satana lolodi la lokeso efula ele dia mbisha anto lokanyi l’ɔnɛ: Jehowa ekɔ lo todima ɛngɔ kɛmɔtshi k’ɔlɔlɔ. Nde totshutshuyaka dia sho mbidja yimba l’ɔngɛnɔngɛnɔ wakokaso kondja kakianɛ—la ntondo ka kana lomba l’etombelo wayotokomɛ ndo wayokomɛ anto akina, kete tota dia diɔtɔnɛlɔ diaso sho la Jehowa ndo l’Ɔn’ande.—Ngal. 6:7, 8; 1 Kor. 6:9, 10.
10. Oma l’ekimanyielo ka dihomɔ diakɔna diahemba Satana sɛngiya dionga diaso otsha l’akambo wa ngala na?
10 Saki kikina ka l’otɔ kele l’onto ele kɛnɛ ka sutshasutsha demba kana ka tɔkɛnyɔ. Etena ketɔ ndoko la wâle, tɔ mbeyaka monga ɔlɔlɔ lo demba, lo yimba ndo l’asolo. Ko ngande watotosalaka etena katotɔnganyaka Satana, lo waaso asɔ wa tɔkɛnyɔ dia pemba dia mbekola tokanyi taso oma lo lokanyi laki Nzambi lo dikambo sɔ na? Oko ɛnyɛlɔ, sho mbeyaka ɔnɛ: Jehowa petshaka anto walanga akambo wa ngala. (Osam. 11:5) Ko etena katɛnyaka alɛdi wa lo televiziɔ kana tɔkɛnyɔ tɔmɔtshi akambo asɔ, onde sho todjasɛka dia menda akambo asɔ tshɛ ndo mbaetawɔ oka? Ko kana etena katowɛnyaka akambo asɔ oko kɛnyɔ mɔtshi, onde sho towaetawɔka kana tokeketshaka wanɛ watikɛnya oka?—Ɛdika la Etatelu 6:13.
11. Lo weoho akɔna wakoka kânga onto leya mɛtɛ lo dikambo di’ɔtɛmwɛlɔ w’ɛdiɛngɛ ndjotala lo djonga naka nde kema la sso dia wolo na?
11 Ndo nto, sho mbeyaka l’ɔlɔlɔ tshɛ shate: wanɛ wayasha lo weoho ɛmɔtshi w’ɔtɛmwɛlɔ w’ɛdiɛngɛ—lo sala alɔhɔ, lo monga la dɔka, kana lo pemba dia sawola la wambovɔ—wekɔ “wononyi le [Jehowa, NW].” Sho hatokoke kanyiya dia toyaendja le ɔtɛkɛtshi wa djimu ndo mɛtɛ hatokoke nongola onto la ngasɔ dia nde ndjosala ditshelo di’ɛdiɛngɛ la kaso. Ko, naka vɔ wambotomba lo talatala ka lo televiziɔ kaso, onde sho mbahokamɛka ndo mbaendaka la yambalo tshɛ oka? Lam’ele sho hatetawɔ kanga dɔka tosakɛ, onde sho kokaka ndɔtsha ɔna ashashi pako la kanyi y’ɔnɛ: pako kakɔ kokaka shimbɛ ɔna oma lo mpokoso lo yoho mɔtshi tshɛ oka? Nɛ dia sho mbeyaka shate Bible halange ‘onto lasenga anyande,’ onde tayokoka tshikɛ olashanyi wa djɔ ya masɛndɛ dihole dia nde mbahemɛ yimba yaso, kânga lo tshenyi ya wonya tsho oka?—Euhw. 18:10-12; Ngal. 5:19-21.
12. (a) Woho akɔna wakambema mishiki olimu dia pamia tokanyi teyaso ɔnɛ tekɔ kɔlɔ l’etema aso na? (b) Woho akɔna wele ɔlɔtɔ w’onto ɔmɔtshi, lokongɛ la divo diande kana ɛtɛkɛta ande mɛnyaka ɔnɛ: nde kɔmiyaka anto wahangɛnyangɛnya Jehowa oma lo yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ na? (c) Kakɔna kahombaso sala naka hatolange ndjolɛmbiama oma lo ditshelo dia lokeso diaki Satana na?
12 Sho takâle l’atei w’Afundelo ɔnɛ: ‘monanyi ndo akambo a mindo tshɛ, la saki ya kɔlɔ, hayohombe tanema l’atei aso.’ (Ef. 5:3-5) Ko kakɔna kayotota naka akambo wa ngasɔ wambembama hwe lo mishiki wele la kembo y’amɛna, ndo l’akumu walomialomia asolo na? Onde sho kokaka, kânga aha la mbidja yimba, ndjongunanguna ɛtɛkɛta wa lo kembo yakɔ watombola dieyanelo dia l’andja a diwala, ɔnwɛlɔ wa bangi dia ndjangɛnyangɛnya ndo akambo akina efula oka? Ko lam’eyaso ɔnɛ: sho hatohombe mbokoya yoho ya lɔsɛnɔ l’anto wayasha l’akambo wa ngasɔ, onde sho ndjoyangaka ndjafɔnya lawɔ l’ɔlɔtɔ awɔ, wonyelo awɔ kana okongelo awɔ wa divo kana lo yoho yatowɔtɛkɛtaka oka? Ande mayɛlɛ wele la Satana lee! Ande lokeso lolodi lo toho takamba lande olimu dia tshutshuya anto dia vɔ ndjaɔtɔnganyiya la tokanyi tande ta kɔlɔ lee! (2 Kor. 4:3, 4) Di’aha sho nɛmbiama oma lo ditshelo diande dia lokeso, sho pombaka mbewɔ dia mbekɔ l’andja ɔnɛ. Sho hatohombe mbohɛ wanɛ wele “embuledi wa la kete wa udjima one” ndo tetemala ndɔshana la shɛngiya yawɔ.—Ef. 6:12; 1 Pet. 5:8.
TAMBOKONDJA DIHOMƆ DIA SHO MBIDJA OTSHUMBA
13. Kânga mbeso kema kokele, woho akɔna wakokaso mbidja andja ɔnɛ walɔmbɔla Satana otshumba na?
13 La ntondo ka Yeso mvɔ, nde akatɛ apɔstɔlɔ ande ate: “Nyoyale la dihonga! Dimi lakadje andja ɔnɛ otshumba.” Ɔnkɔnɛ, ndo vɔ lawɔ wakakoke mbidja otshumba; ndo l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi 60, ɔpɔstɔlɔ Joani akayofundaka ate: “Akɔna ambodja andja ɔnɛ otshumba na, aha ɔnɛ l’etawɔ ate: Yeso ekɔ Ɔna Nzambi?” (Joani 16:33, NW; 1 Joa. 5:5, NW) Sho mɛnyaka mbetawɔ ka ngasɔ lam’akitanyiyaso ɛlɛmbɛ wa Yeso ndo wɛkamaso Dui dia Nzambi, oko akandadisale. Dikambo diakɔna dialɔmbama nto na? Dia sho tshikalaka ma ma l’etshumanelo kalɔmbɔlande. Etena kakɔso lo pɛkato, sho pombaka ndjatshumuya l’otema ɔtɔi ndo nyanga edimanyielo ka Nzambi oma l’olambo wa Yeso. Kânga mbeso kema kokele, naka sho sala ngasɔ, kete sho kokaka mbidja otshumba ndo sho lawɔ
14. (a) Ala Efeso 6:13-18. (b) Kamba olimu la wembola ndo la avɛsa woshami dia kɛtshanya lo kɛnɛ k’endana l’ɛlɔlɔ woye oma l’etenyi l’etenyi ka l’ɛlɔtɔ wa ta wa lo nyuma.
14 Dia mbidja otshumba, sho pombaka ndɔta “eloto tshe wa ta wa [Nzambi, NW],” aha la mɔnyɔla kânga ɔtɔi. Ohofola Bible kayɛ lo Efeso 6:13-18 kele ala ɔkɔndɔ w’ɛlɔtɔ wa ta wele lɔkɔ. Lam’ayoyakadimolaka lo wembola wa l’ɛse, endaka woho wakokayɛ kondja ɛlɔlɔ ɛmɔtshi oma lo ekokelo kasha etenyi l’etenyi k’ɛlɔtɔ wa ta.
“Nyolote mete lu kindi yanyu”
Kânga naka sho mbeyaka mɛtɛ, woho akɔna watokokɛ wekelo wa mbala la mbala, okanelo a lomba lo mɛtɛ ka lo Bible ndo wɔtwɛlɔ wa lo sanganya na? (Fil. 3:1; 4:8, 9; 1 Kor. 10:12, 13; 2 Kor. 13:5; 1 Pet. 1:13)
“[Ekoho ka losembwe, “NW”]”
Akɔna ele ɛnyɛlɔ ka losembwe na? (Eny. 15:3)
Sha ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi kɛnya ɔnɛ: onto lahindola ɛlɛmbɛ wa Jehowa, nɛ dia nde kema la ngandji ka mboka yande, kokaka monga l’ekakatanu a weke wa lo nyuma. (Enda 1 Samuele 15:22, 23; Euhwelu k’Elembe 7:3, 4.)
“[Nyɔlɔtɛ elato wa diangatangata dia lokumu l’ɔlɔlɔ la wɔladi l’ekolo anyu, “NW”]”
Woho akɔna wele dikambo sɔ ekokelo le so lam’ayotɔlɔmbɔlaka ekolo aso nshi tshɛ otsha le anto dia towatɛ tɛdikɔ takɔshi Nzambi lo dikambo dia wɔladi na? (Romo 10:15; Osam. 73:2, 3; 1 Tim. 5:13)
“[Engawo ka woke ka mbetawɔ, “NW”]”
Naka tekɔ la mbetawɔ koshikikadi nge, ngande wayotosala lam’ayodja anto amɔtshi weolo dia totshutshuya dia sho mbidja tamu kana mboka wɔma na? (Ɛdika la 2 Timote 1:12; 2 Khumi ya Dikanga 6:15-17.)
“Lufule la panda”
Woho akɔna watokimanyiya elongamelo ka panda di’aha sho ndjakiyanya otamanya lo dikambo dia diangɔ dia l’emunyi na? (1 Tim. 6:7-10, 19)
“[Yɔmbɔ ya nyuma, “NW”]”
Lo ɛngɔ kakɔna kahombaso mbɛkamaka nshi tshɛ lam’ahikaso tanga la ntondo k’ehemba walɔshana la lonyuma laso kana lɔnɛ l’anto akina na? (Osam. 119:98; Tuk. 3:5, 6; ɛdika la Mateu 4:3, 4.)
Lo ndjela akambo asɔ, dikambo diakɔna dikina diele ohomba dia sho mbidja otshumba lo ta diaso dia lo nyuma diele lo Efeso 6:18, 19, na? Woho akɔna wakokaso kamba l’ehomɔ kakɔ olimu na? Ndo di’ɔlɔlɔ waki na?
15. (a) Onde shoamɛ ato mbalɔ ta sɔ dia lo nyuma oka? (b) Woho akɔna wakokaso pɔhɔla dia ndɔ ta sɔ na?
15 Oko weso alembe wa Kristo, sho tambodja ekolo aso l’atei w’olui a woke w’alembe wele lo ndɔ ta dia lo nyuma. Naka tayoyala la shɛnɔ ya wolo ndo tayokamba olimu ɔlɔlɔ l’ɛlɔtɔ tshɛ wa ta watosha Nzambi, kete sho hatotodiakema lo ta sɔ. Lo woho wotshikitanyi, sho tayoyala ekimanyielo k’ekeketshelo le anyaso wakambɛ Nzambi olimu. Tayoyala suke suke dia pɔhɔla ta, lo dianganya lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo dia Mɛsiya diaki Nzambi, lowandji lakɔ lalɔshama oma le Satana la wolo tshɛ.
OVUSWELO A LƆKƐTSHANYA
● Lande na kahomba atɛmɔdi wa Jehowa ndjatshutshuya dia nama lomangemange lawɔ la ntondo k’ata walɔshanya tenyi dia l’andja ɔnɛ na?
● Naa ditshelo dimɔtshi dia lokeso diakamba Satana ladiɔ olimu dia nanya lonyuma l’Akristo na?
● Woho akɔna watokokɛ ɛlɔtɔ wa ta wakatosha Nzambi lam’ayokomaka ta dia lo nyuma sɔ lo djembi na?