Tshapita 20
Onde Wɛ Mbɔsaka Lɔsɛnɔ la Dikila oko Ekila?
HATOHOMBE mamba l’ɔtɛ w’ɔnɛ kanyi ya Nzambi lo dikambo dia lɔsɛnɔ tshikitana efula la kanyi y’anto wa l’andja ɔnɛ. Le Nzambi, lɔsɛnɔ l’onto lekɔ ekila. Onde wɛ mbɔsaka lɔsɛnɔ lo yoho shɔ oka? Sho tshɛ l’anya wa Nzambi mbeso, nde “katushaka tshe lumu, luwi, la diango tshe.” (Etsha 17:25-28; Osam. 36:9) Naka tayoyala la kanyi yâmɛ la Nzambi, kete tayokokɛ lɔsɛnɔ laso. Koko hatotosekola ɛlɛmbɛ wa Nzambi dia pemba kokɛ lɔsɛnɔ laso la nshi nyɛ. Daka dia Nzambi dia mbisha lɔsɛnɔ la pondjo le wanɛ wɛnya mbetawɔ ka mɛtɛ le Ɔn’ande, sho diɔsaka la nɛmɔ efula.—Mat. 16:25, 26; Joa. 6:40; Jude 21.
2 Lo woho wotshikitanyi, Yeso akate dikambo diaki Satana Diabolo, owandji w’andja ɔnɛ, ate: “Uma l’etatelu ndi aki udjakanyi.” (Joa. 8:44; 12:31) Nde akela nyɔi le anto tatɛ oma lam’akandatɔmbɔkɔ. Ɛkɔndɔ w’akambo a ngala wasalema l’andja ɔnɛ kɛnɛmɔlaka yimba yande. Koko, Satana kokaka nto ndɔta efanelo kotshikitanyi. Omalɔkɔ, anto wasɛngiyama oma lo tokanyi tande mbutaka vɔate: ekɔ ɔlɔlɔ ndjela ɔtɛmwɛlɔ ɔmɔtshi, koko naka lɔsɛnɔ layɛ laya lo wâle ko wɛ ndjela alako waki “tomanamana” ta l’ɔtɛmwɛlɔ akɔ lo dihole dia ndjela kɛnɛ kata Bible. (Ɛdika la 2 Koreto 11:14, 15.) Lam’ayoyokoma la ntondo ka dikambo diele l’asa eko la nyɔi, lende ayɛkama otema ayɛ na? Mɛtɛ, saki kaso pombaka ndjâla ka ngɛnyangɛnya Jehowa.
3 Dui dia Nzambi mɛnyaka diɔtɔnɛlɔ dia ma ma diele l’asa lɔsɛnɔ la dikila lam’atadiɔ ɔnɛ: “Lumu [kana anima] la dimba leko lu dikila.” Oko wele lɔsɛnɔ ekila mbaketɛ Nzambi dikila, ndo diɔ lawɔ ekila. Diɔ diekɔ ɛngɔ kande hita, ndo diɔ pombaka kambema olimu paka lo yoho yetawɔnde. (Lew. 17:3, 4, 11; Euhw. 12:23) Ɔnkɔnɛ, ayonga ɔlɔlɔ dia sho sɛdingola, la yambalo tshɛ, kɛnɛ kalɔmbande le so lo dikambo dia dikila.
Ala Etatelu 9:3-6
Lo ditshelo diakɔna diasalema lo ngelo kanyu diahombayɛ ndjâlama di’aha ndɛ dikila dia nyama na?
Lo ndjela kɛnɛ kotami lo divɛsa 4 lo dikambo dia dikila dia nyama, kakɔna kahombayɛ kana lo kɛnɛ k’endana l’ɔnwɛlɔ wa dikila di’onto (oko akasalemaka dikambo diakɔ sɔ lo tɔkɛnyɔ ta la Rɔmɔ takawalɔshanaka la tokuwa kana l’akɔnga) na?
Oko wɛnyamidiɔ lo divɛsa 5 la 6, akɔna ayokoya l’ɔnɛ latshulola dikila di’onto na?
Ala Etsha 15:28, 29
Onde avɛsa asɔ mɛnyaka ɔnɛ adjango wa lɔkɔ pombaka nɛmiyama paka l’etena kɛmɔtshi keto oka? Onde sho pombaka nɛmiya adjango akɔ oka?
Woho wofundami didjango diakɔ lanɛ mɛnyaka ɔnɛ diɔ hadiendana la dikila di’onto oka?
Onde avɛsa akɔ mɛnyaka ɔnɛ naka dikambo dimɔtshi dia wanyandja diambotomba, kokaka sekola ɔlɛmbɛ akɔ oka?
4 Lo kɛnɛ k’endana la dikila di’onto, hatokoke kana ɔnɛ naka hatodiaki onto kete sho kema l’onongo a dikila. Afundelo mɛnyaka ɔnɛ: naka tekɔ l’atei wa tshunda dimɔtshi diele l’onongo a dikila la ntondo ka Nzambi, sho pombaka pembola losambi la tshunda diakɔ naka hatolange ndjɔ̂tɔ lo pɛkato yadiɔ. (Eny. 18:4, 24; Mika 4:3) Pombaka sho sala dikambo sɔ aha la tshimbatshimba.
5 Ekambi wa Nzambi wakalongola ɔkɛndɛ wa mbewola anto oma l’elanyelo kayaye kayoyala lo fɔnu ka woke pombaka sambisha losango lɔsɔ la kɔlamelo tshɛ dia vɔ mbɔtsha anya awɔ oma l’onongo wa dikila. (Ɛdika la Ezekiyele 3:17-21.) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akayaɔsaka oko nde aki la dibasa diaki anto wa weoho tshɛ l’ɔtɛ w’olimu w’esambishelo wakawawosha. Nde akayaokaka dia nde ambɔtsha anya oma l’onongo wa dikila diawɔ paka l’ɔkɔngɔ wa nde amboshidiya la mbasambisha kɛnɛ k’endana la tɛdikɔ takɔshi Nzambi dia mbisha anto panda. (Romo 1:14, 15; Etsha 18:5, 6; 20:26, 27) Onde weolo wadjayɛ l’olimu w’esambishelo mɛnyaka dia wɛ mbeyaka ɔkɛndɛ wele l’ahɛka w’Ɛmɛnyi wa Jehowa tshɛ oka?
6 Sho pombaka ndjakiyanya nto lo dikambo dia wâle wakoka ndjaka onto. L’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, anto wakadiakaka anyawɔ aha l’okonda waki l’onongo. Wakawashaka alanya. (Etum. 21:29, 30; Euhw. 22:8; Wal. 35:22-25) Naka tayodja didjango sɔ l’etema aso, kete tayoyalama di’aha ndjotondja wâle ɔmɔtshi wakoka ndjaka onto oma lo yoho yakɛndjakɛndjaso mutuka kana dikalo diaso, lam’anyaso yimba lo dikambo dimɔtshi kana lam’ayototshika diangɔ dimɔtshi dia wâle lo luudu laso kana lo dihole diaso di’olimu. Onde dionga diayɛ la ntondo k’akambo asɔ mɛnyaka dia wɛ nɛmiyaka ekila ka lɔsɛnɔ oka?
OSAKELO WA LA DIKILA
7 Kânga mbele otshelo ɔsɔ kema otshelo w’oyoyo, koko l’eleko ka 20 mbakawaleke kamba olimu la dikila l’andja w’otondo dia mbidjanaka lo demba, la kanyi ya talola lɔsɛnɔ l’onto. Oyadi dikila kana ekanga wɔsɔhanyemi la dikila kambemaka olimu lo yoho shɔ. Mɛtɛ, osakelo wa ngasɔ hashimbɛ ɔkɔnyi oma lo nyɔi. Tena dimɔtshi, amɔtshi mvɔka esadi eto l’ɔkɔkɔ wa wambokaloya dikila. Koko, dimbola dioleki ohomba—ele nɛ diambwama ɔnɛ: Onde didjango dia lo Bible diata dia ‘sɛka dikila’ mendanaka la weoho w’osakelo wa ngasɔ oka? Ɔsɔku mbediɔ! Mɔmɔla dikila oma le etongami kekina, oma le onto kana nyama, ko didja lo demba di’onto okina mɛnyaka di’onto akɔ halɛmiya ekila ka dikila. (Etsha 15:19, 20) Ndoko kɛnɛ kɛnya ɔnɛ didjango dia ‘sɛka dikila’ diakakomɛ paka lo ditshelo diakasalemaka l’eleko ka ntondo ndo diɔ hendana la weoho w’esakelo wasalema lo nshi nyɛ. Ohokana lomba lo dikambo nɛ: Akɔna ayɔsɛma ate: ɔlɛmbɛ wa lo Bible wasekɛ dia ndjaka onto hasekɛ odiakelo w’onto l’okoma nɛ dia {ekoma wakayotshulama l’ɔkɔngɔ wa deko dikumi na?} Onde ayonga ɔlɔlɔ dia sho kana ɔnɛ: ɔlɛmbɛ wasekɛ wodjwelo a wanu mendanaka paka la wanu waki l’eleko ka ntondo, koko aha wanu wa lo nshi yaso nyɛ oka? Le anto walanga ngɛnyangɛnya Nzambi l’otema ɔtɔi, ɔlɛmbɛ wa Nzambi wa ‘sɛka dikila’ kema ndoko l’okakatanu, vɔ mbohotɔka hwe.
8 Kânga mbediɔ ɔsɔku, diangatangata diele l’enganga dia sakɛ anto kokaka munyiya wembola. Woho akɔna wakoka wembola ɛsɔ kandwama na? Ntondotondo, mbola dɔkɔtɛlɛ diayɛ dia nde kohonolɛ woho wakanande dia kosakɛ. L’ɔkɔngɔ diko, lɔmba Jehowa dia nde kokimanyiya dia wɛ sɛdingola dikambo diakɔ sɔ lo ndjela adjango wa lo Bible. Dɔkɔtɛlɛ kokaka kosha kanyi ya mɔmɔla dikila diayɛ ko diomba lo dihole dimɔtshi, ɔnɛ kele, lam’ayowoyokâta l’ɔkɔngɔ diko, kawoyokodjediɔ naka ambɛnama ohomba. Onde wɛ ayetawɔ oka? Ohɔ dia, lo ndjela Ɛlɛmbɛ wakasha Nzambi oma lo tshimbo ya Mɔsɛ, dikila diotumbi oma l’etongami kɛmɔtshi diakahombaka tshulwama lo kɛtɛ. (Euhw. 12:24) Ɛlɔ kɛnɛ, sho kema la tshina di’Ɛlɛmbɛ, koko didjango di’ohomba diotumbi oma lɔkɔ mɛnyaka ɔnɛ: dikila diekɔ ekila, ndo lam’atombadiɔ oma lo demba di’etongami kɛmɔtshi, diɔ pombaka kawoyama otsha le Nzambi lo mbitshwama lo kihona kande, mbuta ate lo kɛtɛ. (Ɛdika la Mateu 5:34, 35.) Onde sunganaka dia wɛ momba dikila diayɛ dimɔtshi (kânga lo tshenyi ya tshitshɛ ya wonya) ko wɛ ndjodikaloya lo demba diayɛ oka? Naka dɔkɔtɛlɛ ambota ate: lam’ayowokâtaka kana lam’ayowokosakɛka, dikila diayɛ diayɔkɛlaka l’ɛlɔnda wa mashinyi ɛmɔtshi wele l’andja ka demba diayɛ, koko diayokalolaka lo demba diayɛ etena kakɔ kâmɛ, kakɔna kayoyosala na? Onde wɛ ayetawɔ ondo? La nkum’otema k’ɔlɔlɔ, amɔtshi wakɛnyi dia kokaka mbetawɔ dikambo sɔ, naka mashinyi akɔ kema l’ashi amɔtshi wɔsɔhanyemi la dikila l’etei. Vɔ wakɔshi mashinyi ɛsɔ oko onanwelo w’eshisha awɔ. Mɛtɛ, akambo tshikitanaka, ndo wɛmɛmɛ mbahomba mbɔsa tɛdikɔ. Koko tɛdikɔ tayɛ pombaka kosha nkum’otema ka pudipudi la ntondo ka Nzambi.—1 Pet. 3:16; 1 Tim. 1:19.
9 Dia wɛ shikikɛ kana dɔkɔtɛlɛ diayɛ ayɔlɛmiya tɛdikɔ tayɛ ta ‘sɛka dikila,’ tâtɛkɛtshi lande ntondo ka dikambo dia wanyandja ndjotomba kana la ntondo ka wɛ koma k’ɛngɛnɔ. Naka ekɔ ohomba wɛ mbɔtɔ lo lopitadi dia vɔ kosakɛka, ɔsa tɛdikɔ dia funda mukanda dia mbalɔmba di’aha vɔ kosakɛ la dikila, ndo wɛmɛmɛ tɛkɛta dikambo diakɔ wɛ la dɔkɔtɛlɛ diayokosakɛka. Ko naka dikambo dia wanyandja diambotomba, kakɔna kahombayɛ sala na? Dia mbewɔ ewanu wa kɔlɔ, wɛ pombaka kɛtshanya la dɔkɔtɛlɛ, la dilɛmiɛlɔ tshɛ ndo l’ekanelo ka lomba, lo mbotɛ dia nde kamba l’akoka ande dia kokimanyiya, koko nde pombaka nɛmiya ndo nkum’otema kayɛ k’Okristo. (Tuk. 15:1; 16:21, 23) Ko naka manamana mɔtshi yakamba lo lopitadi ekɔ lo tɛtɛ ate: wɛ ntona dikila kete lɔsɛnɔ layɛ layonga lo wâle ndo ambotatɛ kotshutshuya dia wɛ mbetawɔ, kakɔna kayoyosala na? Mbetawɔ kaso lo mboka y’osembwe yaki Jehowa pombaka tokeketsha. Kɔlamelo le Jehowa pombaka tosha wolo dia sho pika tanga, nɛ dia sho tambɔsɔnaka dia kitanyiya Nzambi oleki kitanyiya anto.—Etsha 5:29; ɛdika la Jobo 2:4; Tukedi 27:11.
WOHO AKƆNA WEDIƆ DIKAMBO DIA WOKE?
10 Anto wahateye Jehowa kanaka ɔnɛ tokanyi ta lo dikambo dia wodjelo wa dikila tomba oma lo dilɛmiɛlɔ dia ekila ka lɔsɛnɔ. Koko hatohombe mbohɛ ɔnɛ: wanɛ wele la tokanyi ta ngasɔ kukɛka asho lo dikambo di’odiakelo wasalema oma l’otondjelo wa diemi. Jehowa ekɔ la diewo dioleki nɛ diele la enganga wa “tomanamana” lo dikambo dia lɔsɛnɔ la dikila. Ɛlɛmbɛ ande tshɛ wakadjama lo dikambo di’ɔlɔlɔ aso, dia kokɛ lɔsɛnɔ laso la nshi nyɛ ndo la nshi yayaye. (Is. 48:17; 1 Tim. 4:8) Onde dikambo sɔ mɛnamaka lo didjango dia Nzambi diatotshutshuya dia ‘sɛka dikila’ oka?
11 Ohomba wele la dilɛmiɛlɔ di’ekila ka dikila wakashikikɛma lo kɛnɛ kakate Jehowa lo dikambo dia woho ɔtɔi wakoka dikila kambema olimu. “Ne dia lumu la dimba leko lu dikila. Dimi lakanyushalo l’ediakelu dia ntungela [anima, “NW”] anyu ekesanelu, ne dia dio dieli dikila diatutungaka ekesanelu dikambu dia lumu. Diako mbakamatela asi Isariyele nti: Tanyolekaki dikila dia etungatunga tshe.” (Lew. 17:11, 12) Dikila tshɛ dia nyama diakatshulwamaka lâdiko di’ediakelo ka Jehowa lo ndjela didjango sɔ, diakɛnyaka didjidji dia dikila dia Yeso Kristo di’oshinga wolo. (Heb. 9:11, 12; 1 Pet. 1:18, 19) Ɔnkɔnɛ, ɔlɛmbɛ wa Nzambi w’aha kamba olimu la dikila tshɛ mbikaka epole ɔsɛkɛ lo dikambo di’ekila kele la dikila dia Yeso. Omalɔkɔ, onto tshɛ layokamba la dikila olimu lo yoho yahasungana, mɛnyaka dia nde halɛmiya tɛdikɔ takɔshi Jehowa dia tosha panda oma lo tshimbo yaki Ɔn’ande.
12 Lam’ayotokoma la ntondo ka dikambo diele l’asa eko la nyɔi, ko tamboka Nzambi ɔkɔngɔ, kete taya totshungu lo nyuma! Kânga mbândolaso elimu wakamba adɔkɔtɛlɛ wele la nkum’etema y’ɛlɔlɔ, sho hatokoke pemba dia kokɛ lɔsɛnɔ laso kana lɔnɛ laki onto ɔmɔtshi lalangaso lo nshi mɔtshi kana ɛnɔnyi ɔmɔtshi eto lo sekola ɔlɛmbɛ wa Nzambi, wate kana oko lɔsɛnɔ la nshi nyɛ loto kamboleka. Sho tekɔ la mbetawɔ lo nɛmɔ diele la dikila dia Yeso diakatshulwama ndo lo lɔsɛnɔ la pondjo layotokoka kondja oma lo dikila diakɔ. L’etema aso tshɛ, sho mbetawɔka ɔnɛ: ekambi wa Nzambi wa kɔlamelo—kânga wanɛ wavɔ—wayolongola difuto dia lɔsɛnɔ la pondjo.—Joa. 11:25; 1 Tim. 4:10.
[Wembola]
1. (a) Woho akɔna wɔsa Nzambi lɔsɛnɔ na? (b) Woho akɔna wakokaso mɛnya ɔnɛ tekɔ lo mbɔsa losha la Nzambi la lɔsɛnɔ la nɛmɔ na?
2. Yimba yaki na yele l’anto wa l’andja ɔnɛ lo woho wɔsawɔ lɔsɛnɔ, ndo dikambo sɔ mbakonyaka mbala efula lo tokanyi takɔna na?
3. (a) Lande na kahombaso kotola yambalo yaso tshɛ lo kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia dikila na? (b) Ala Etatelu 9:3-6 la Etsha 15:28, 29, kele okadimole lo wembola wele la diko kâmɛ l’avɛsa akɔ.
4. Lo ndjela Afundelo, kakɔna kahombaso sala di’aha monga l’onongo wa dikila na?
5. Woho akɔna wokakatani ohetoheto aso l’olimu w’esambishelo l’ɔkɛndɛ w’endana la dikila di’anyaso na?
6. Diokanelo diakɔna diele l’asa woho wa mbewɔ akambo wa wâle la dilɛmiɛlɔ di’ekila kele la lɔsɛnɔ na?
7. (a) Onde wodjelo wa dikila lo demba di’onto mbɔtɔnɛka l’ekila kele la dikila oka? (b) Lande na kele kema ɔlɔlɔ dia sho mbuta ɔnɛ didjango dia ‘sɛka dikila’ diakakomɛ paka lo ditshelo diakasalemaka l’eleko ka ntondo na?
8. (a) Woho akɔna wakokayɛ mbeya ɔnɛ okanga kapanda kana osakelo a woho wa nganɛ sunganaka le Okristo na? (b) Naka dɔkɔtɛlɛ ekɔ lo nanga mɔmɔla dikila diayɛ dimɔtshi ko diomba lo dihole dimɔtshi dia ndjokokaloyadiɔ l’etena kayowokâtaka, naa didjango dia l’atei a Bible diayokoka kokimanyiya dia wɛ mbɔsa tɛdikɔ t’eshika na? (c) Lokanyi lakɔna lakoka onto ɔmɔtshi monga lalɔ lo dikambo di’osakelo walɔmba dia dikila diande kɛlaka l’ɛlɔnda wa mashinyi wele l’andja ka demba diande na?
9. (a) Tɛdikɔ takɔna tahombayɛ tɔ̂shi ntondo dia wɛ ndjâshikikɛ ɔnɛ wayɔlɛmiya tɛdikɔ tayɛ ta ‘sɛka dikila’ na? (b) Kânga dikambo dia wanyandja diambotomba, woho akɔna wakokayɛ mbewo ewanu wa kɔlɔ na? (c) Naka dɔkɔtɛlɛ kana tuminadi wambohemba dia kotshutshuya dia wɛ mbetawɔ wodjelo wa dikila, kakɔna kahombayɛ sala na?
10. Lande na kele kanyi y’ɔnɛ dikila diekɔ ohomba dia shimbɛ lɔsɛnɔ hayotshikitanya kanyi yele laso lo dikambo sɔ na?
11. (a) Lo ndjela adjango wa Jehowa, naa woho ɔtɔi wakakokaka Ase Isariyɛlɛ kamba la dikila olimu na? (b) Lande na kele dikambo sɔ ohomba efula le so oko weso Akristo na?
12. Lam’ayondotanema la ntondo ka nyɔi, lande na kahahombe Okristo wa mɛtɛ kamba olimu la dikila lo yoho ya kɔlɔ dia pemba kokɛ lɔsɛnɔ lande na?
OVUSWELO A LƆKƐTSHANYA
● Kakɔna ketɛ lɔsɛnɔ la dikila ekila na? Lande na kahêtawɔ anto wa l’andja ɔnɛ kanyi shɔ na?
● Lo kɛnɛ k’endana la nyama, woho akɔna wayotɛnya dilɛmiɛlɔ diaso di’ekila kele la dikila diayɔ na?
● Lo weoho akɔna wotshikitanyi wayɛnya ɔm’ɔmɔ la l’atei aso dia nde ekɔ lo mbɔsa lɔsɛnɔ l’onto oko ekila na? Polo ndo lo yɛdikɔ yakɔna yahombaso sala ɔsɔku na?