Wembola w’oma le ambadi

Lo ndjela ɛlɛmbɛ wa lo Bible wendana l’okambelo wa la dikila, kanyi yakɔna yele l’Ɛmɛnyi wa Jehowa lo yoho yakoka dɔkɔtɛlɛ kamba la dikila di’ɔkɔnyi na?

Okristo hahombe ndjela tsho kɛnɛ kalangande kana kanyi ya dɔkɔtɛlɛ. Nde pombaka mbɔsa yɛdikɔ l’ɔkɔngɔ wa sɛdingola dimɛna dimɛna kɛnɛ kata Bible lo dikambo sɔ. Ɔsɔ ekɔ dikambo diasande nde la Jehowa.

Jehowa, lele kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ laso akatodjangɛ di’aha ndɛ dikila. (Etatelu 9:3, 4) Lo Ɛlɛmbɛ wakandasha Isariyɛlɛ w’edjedja, Nzambi akasekɛ olelo wa dikila dikambo diɔ diekɔ djembetelo ya lɔsɛnɔ. Nde akadjanga ate: “[Anima kana lɔsɛnɔ] la demba leko lo dikila, ndo Dimi lakanyushalo l’ediakelo dia tungela [anima] anyu ekesanelo.” Ko akahombaka sala onto ladiaka nyama dia ndɛ na? Nzambi akate ate: “Nde kâsedia dikila ko ndi dife kete.”a (Akambu w’Ase Lewi 17:11, 13) Jehowa akohola ɔlɛmbɛ ɔsɔ mbala la mbala. (Euhwelu k’Elembe 12:16, 24; 15:23) Dibuku dimɔtshi di’ase Juda dielɛwɔ (Soncino Chumash) mbutaka ɔnɛ: “Dikila hadiohombe mombama koko mbitsholama lo nkɛtɛ dia mɛnya ɔnɛ kema ɔlɔlɔ dilɛ.’’ Ndoko ose Isariyɛlɛ ɔtɔi lakahombe momba, ndo kamba la dikila di’etongatonga kekina, kele Nzambi mbakanga lɔsɛnɔ latɔ.

Didjango dia nɛmiya Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ diakakomɛ lam’akavu Mɛsiya. Koko, ekila kele la dikila lo washo waki Nzambi kotshikitana. L’ekimanyielo ka nyuma k’ekila kaki Nzambi apɔstɔlɔ wakadjangɛ Akristo dia ‘tona dikila.’ Ɔlɛmbɛ ɔsɔ takawahombe mbɔsama oko djɛmbɛlɛmbɛ mɔtshi y’anyanya. Vɔ wakahombe nɛmiyama popo oko ɔlɛmbɛ wa tona awui wa mindo wa dieyanelo kana ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi. (Etsha 15:28, 29; 21:25) Lam’akatatɛ tshelo ya mbisha ndo kawoya dikila pandjɔnɛ le anto lo ntambe ka 20, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakoke hwe dia tshelo shɔ hɔtɔnɛ l’Ɔtɛkɛta waki Nzambi.b

Dɔkɔtɛlɛ mbeyaka mbala mɔtshi nɔmba ɔkɔnyi ande dia nde kimɔ yema ya dikila diande hita mingu mɔtshi la ntondo ka sala epaso ko momba woho wa vɔ ndjokawoya naka amonga ohomba, vɔ mbelɛka tshelo shɔ ɔnɛ (transfusion autologue différée, ou TAD). Koko yoho shɔ ya mbɔsa, momba, ko ndjokawoya dikila hɔtɔnganɛ la kɛnɛ katama l’Akambu w’Ase Lewi ndo lo Euhwelu k’Elembe. Dikila hadiohombe mombama, dɔ pombaka tshulwama, mbut’ate ekɔ oko onto ladikaloya Nzambi. Mɛtɛ, aha Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ mbayelaso ɛlɔ kɛnɛ. Koko, Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo ndjela awui waki Nzambi watanema lɔkɔ ndo vɔ wakɔshi yɛdikɔ ya ‘tona dikila.’ Diɔ diakɔ diahawetawɔ mbisha onto dikila diahomba mbitshɔma, ndo vɔ hawodiombe l’oyango wa ndjodikaloya.

Koko, aha weho tshɛ wakamba onganga la dikila di’ɔkɔnyi mbahɔtɔnɛ l’awui watetsha Nzambi. Omalɔkɔ, Akristo efula mbetawɔka dia kimɔ yema ya dikila diawɔ dia sala egzamɛ weya dia l’ɔkɔngɔ wa vɔ kamba ladiɔ wayodikasha. Ekɔ toho tokina nto t’ohokosanu talɔmba enganga dia kamba la dikila di’onto ndamɛ.

Ɛnyɛlɔ, tshelo yelɛwɔ hémodilution yendana la weho ɛmɔtshi w’epaso nɔmbaka dia mbɛtɔya kana minya yema mɔtshi ya dikila di’onto lasalawɔ epaso otsha l’andja wa demba, ko tokodja ɔkɔnyi ashi wa dimbende woho wa mbetsha dikila diakatshikadi lo demba ɔkɛlɛngɔ ko l’ɔkɔngɔ diko vɔ ndjokaloya dikila diakawɛtɔyisha kana minya woho wa kotsha yɛdikɔ ya dikila yahombama. Vɔ kokaka mbɔsa dikila diakɛlanɛ lo mpota wonya watawɔ onto ko dilɛngɔla woho wa mbɔsa tokamakama ta beela (Globule rouge) tele lo dikila ko tikaloya otsha lo demba di’ɔkɔnyi, ɔsɔ mbelɛwɔ récupération du sang épanché. Tshelo ya kaloya onto dikila diande hita mbeyaka salema lo yoho kina yotshikitanyi nto, mbut’ate dikila koka la tondjama oma l’etei ka demba otsha lo mashinyi aha la kakitɔna la demba ko mashinyi dikokɛ lo tshanda mɔtshi oko watodikokɛka tenyi dimɔtshi dia demba (ɛnyɛlɔ, doyi, asasa, awondo. . . ), l’ɔkɔngɔ ko vɔ ndjɔsa dikila di’oma lo mashinyi ko dikaloya ɔkɔnyi. Tshelo kina nto ele nyɛ yelɛwɔ (centrifugeuse) mbut’ate kakitola tangangɔ takenga dikila woho wa mbeya ndɛkɔla tangangɔ tambolana tatanema lo dikila, kana kakitola tangangɔ tɔmɔtshi takenga dikila ko ndjodikaloya l’ɔkɔngɔ lo dihole dikina dia demba. Ekɔ nto weho ekina w’ɛgzamɛ wɔsawɔ yema ya dikila dia sɔhanya l’okanga ɔmɔtshi ko dikawoya lo demba di’ɔkɔnyi woho wa mbôsakɛ.

Lâdiko wa toho totshikitanyi tambotɛna takambawɔ la dikila tongo, sho pombaka nongamɛ weho w’eyoyo wa sakemɛ kana wa sala wa ɛgzamɛ la dikila wayotetemala tomba. Ɔnkɔnɛ, ɔkɛndɛ wakiso kema wa sɛdingola oseka dikambo tshɛ diendana l’osakelo ko mbisha yɛdikɔ yahomba mbɔsama. Okristo ndamɛ mbahomba mbɔsa yɛdikɔ lo kɛnɛ kendana la woho wahomba dikila diakinde kambema wonya wosalawɔ epaso, ɛgzamɛ kana wawoshawɔ esakelo kɛmɔtshi. Nde ndamɛ mbahomba tambudi dɔkɔtɛlɛ la ntondo dia vɔ mbolembetshiya woho wasalema akambo, l’ɔkɔngɔ ko nde ndjɔsa yɛdikɔ yendana la anima wakinde ndo nkum’otema kande. (Enda lo kiombokombo.)

Okristo hahombe mbohɛ dia oko wakandayakimɔ le Nzambi, nde pombaka ‘mbolanga l’otema ande tshɛ, la anima ande tshɛ, la wolo ande tshɛ, ndo la yimba yande tshɛ.’ (Luka 10:27) Otshikitanyi la efula k’anto wa l’andja ɔnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa mbɔsaka lɔngɛnyi lele lam’asawɔ la Nzambi oko ɛngɔ k’oshinga wolo efula. Ɔnɛ lele Kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ nɔmbaka anto tshɛ dia monga la mbetawɔ lo dikila diakakɛdia Yeso. Sho mbadiaka ɔnɛ: “Etshungwelu keso keko le ndi [Yeso Kristo] uma lo dikila, lu edimanyelu ka kolo yasu, uku weli ongonyi wa ngandji kandi ka mamba.”​—Efeso 1:7.

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

[Kiombo/​Esato wa lo lɛkɛ 31]

WEMBOLA WAHOMBAYƐ NDJÂMBOLA

Naka wambotondja yema mɔtshi ya dikila ma lo demba diami ko tena dimɔtshi diɔ memala tshanda mɔtshi aha la nkɛla, onde nkum’otema kami kayotoma dia dimi nyomɔsa dikila sɔ oko diekekɔ etenyi kɛmɔtshi ka lo demba diami, ko kana kokaka diɔsa dia diɔ pombaka ‘tshulwama’?

Onde nkum’otema kami kambekiyama oma lo Bible kokaka tshikala kii naka dimi mbetawɔ vɔ minya yema ya dikila oma lo demba diami diasala ɛgzamɛ, kana dia tokakitola tangangɔ ta lɔkɔ, ko l’ɔkɔngɔ diko vɔ ndjokaloyadɔ?