Tshapita 14
Lowandji Laki Na Lahombayɛ Nɛmiya?
1, 2. Onde weoho tshɛ wa lowandji mbele kɔlɔ? Lembetshiya.
“LOWANDJI” ekɔ tshɛkɛta yahetsha anto efula. Dikambo sɔ mbokɛmaka, nɛ dia mbala efula, anto kambaka la lowandji lawɔ lo yoho ya kɔlɔ—oyadi lo dihole di’olimu, l’atei a nkumbo, kana l’akambo wa dɔmbwɛlɔ. Bible mbutaka mɛtɛ ɔnɛ: “onto akolɛ onyande onto dia mbɔhɛnyahɛnya.” (Ondaki 8:9, NW) Eelo, anto efula wakolɛ anyawɔ anto la hiadi ndo lo yoho ya nyanga wahɔ awɔ vɔamɛ.
2 Koko, aha weoho tshɛ wa lowandji mbele kɔlɔ. Oko ɛnyɛlɔ, sho kokaka mbuta ɔnɛ demba diaso diekɔ la lowandji lâdiko diaso. Diɔ “todjangɛka” dia pɛnga, dia ndɛ, dia nɔ ndo dia ndala. Onde dikambo sɔ tɔhɛnyahɛnyaka? Kema. Okitanyielo w’ɛlɛmbɛ ɛsɔ ekɔ lo dikambo di’ɔlɔlɔ aso. Kânga mbele kitanyiya ehomba wa demba diaso mbeyaka ndjâla aha la lolango laso, weoho ɛmɔtshi wa lowandji wekɔ walɔmba okitanyiya aso w’oma ka tshina di’otema. Tɔsɛdingole diɛnyɛlɔ dimɔtshi.
OMBOLEDI WA LÂDIKO
3. Lande na kasungana Jehowa mbetama ɔnɛ “Nkumadiɔndjɔ, Omboledi wa Lâdiko”?
3 Olekanyi mbala 300 l’atei a Bible, Jehowa mbelamɛka ɔnɛ: “Nkumadiɔndjɔ Omboledi wa Lâdiko.” Omboledi wa lâdiko kɛdikɛdi ɔnɛ lele la lowandji lâdiko dia tshɛ. Kakɔna kasha Jehowa lɔkɛlɛngɛ la nde kondja dihole dia ngasɔ? Enyelo 4:11 kadimolaka ɔnɛ: “[Jehowa, Nzambi kaso, NW], we kukuki dia nungula lutumbu la kenemo la wulu, ne dia we kakatungi diango tshe. Dio diakatungama uma lu lulangu laye.”
4. Woho akɔna wakamba Jehowa la lowandji lande?
4 Oko wende Otungi aso, Jehowa ekɔ la lotshungɔ la kamba la lowandji lande lo yoho yalangande. Dikambo sɔ mbeyaka tôkiya wɔma, djekoleko lam’eyaso ɔnɛ Nzambi ekɔ la “khudu . . . k’utamanya.” Nde mbelamɛka nto ɔnɛ “[Nzambi, NW], Kanga-Wulu-Tshe”—tshɛkɛta shɔ lo Hɛbɛru nembetshiyaka wolo wa lâdiko dia tshɛ. (Isaya 40:26; Etatelu 17:1) Kânga mbediɔ ɔsɔku, Jehowa ekɔ lo mɛnya wolo ande lo yoho yoludi la ngandji, nɛ dia dionga diande dioleki woke ele ngandji.—1 Joani 4:16.
5. Lande na kele ndoko wolo dia ndjakitshakitsha la tshina dia lowandji laki Jehowa?
5 Kânga mbakewola Jehowa anto ɔnɛ nde ayela dilanya le atshi wa kɔlɔ wahayatshumuya, Mɔsɛ akaleke mbeya Jehowa oko “[Nzambi ka mɛtɛ, Nzambi ka NW] kolamelu, latulamaka daka la ngandji ka shikaa le wane watuwukaka ngandji, ndu watulamaka elembe andi.” (Euhwelu k’Elembe 7:9) Ohokanyiya dikambo sɔ! Owandji wa Lâdiko, omboledi w’andja w’otondo, hatotshutshuya dia sho mbokambɛ la wolo. Koko, sho kotwamaka oya le nde l’ɔtɛ wa ngandji kande. (Romo 2:4; 5:8) Ndjakitshakitsha la tshina dia lowandji laki Jehowa ekɔ ndo ɔngɛnɔngɛnɔ, nɛ dia ɛlɛmbɛ ande toshaka ɛlɔlɔ wa pondjo nshi tshɛ.—Osambu 19:7, 8.
6. Woho akɔna wakatombe dikambo dia lowandji l’ekambɔ k’Ɛdɛna, ndo etombelo akɔna wakayala?
6 Ambutshi aso wa ntondo wakakasha lowandji laki Nzambi. Vɔ wakalange mbɔsa tɛdikɔ tawɔ vɔamɛ lo kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɔlɔ. (Etatelu 3:4-6) Etombelo wakayala ele, vɔ wakatshanyema oma lo Paradiso, edjaselo kawɔ. L’ɔkɔngɔ wa dikambo sɔ, Jehowa akasha anto diaaso dia sala akongɛ wa lowandji wayowakimanyiya dia vɔ sɛna lo tshunda diɔlɔngɔswami, kânga mbediɔ kema kokele. Ewandji akɔna ɛsɔ, ndo lo yɛdikɔ yakɔna yatɔlɔmba Nzambi dia sho monga l’okitanyiya le wɔ?
“EMBOLEDI WA LÂDIKO”
7. Wa na wele “emboledi wa lâdiko,” ndo dihole diakɔna diele lawɔ lo mbɛdika la lowandji laki Nzambi?
7 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Untu tshe alembele [emboledi wa lâdiko, nɛ dia ndoko lowandji tshikima oma le Nzambi, NW].” Wa na wele “emboledi wa lâdiko”? Ɛtɛkɛta waki Paulo watanema lo avɛsa wayela mɛnyaka ɔnɛ emboledi ɛsɔ kɛdikɛdi mandji y’anto. (Romo 13:1; Tito 3:1) Aha Jehowa mbakadje mandji y’anto shɔ, koko yɔ yekɔ nɛ dia nde akayitshike dia yɔ ndjâla. Diɔ diakɔ diakafunde Paulo ate: “[Mandji yele nshi nyɛ yakakitshama l’ahole ayɔ oma le Nzambi, NW].” Dikambo sɔ ɛnyadiɔ lo kɛnɛ k’endana la mandji ya lanɛ la kɛtɛ? Dikambo sɔ mɛnyaka ɔnɛ yɔ yekɔ la tshina, mbuta ate l’ɛse ka lowandji laki Nzambi. (Joani 19:10, 11) Omalɔkɔ, naka ɛlɛmbɛ w’anto wɔlɔshana l’ɛlɛmbɛ wa Nzambi, kete Akristo pombaka nɔmbwama la nkum’otema kawɔ kolowanyemi oma lo Bible. Vɔ pombaka “nkitanyiya aui wa [Nzambi oko wende owandji, NW], aha aui w’antu atu.”—Etsha 5:29.
8. Ɛlɔlɔ akɔna wakondjayɛ oma le emboledi wa lâdiko, ndo woho akɔna wakokayɛ mɛnya ndjakitshakitsha kayɛ la tshina diawɔ?
8 Koko, mbala efula, emboledi wa lâdiko kambaka oko ‘ekambi wa Nzambi lo dikambo di’ɔlɔlɔ aso.’ (Romo 13:4) Lo yoho yakɔna? Ohokanyiya elimu ɛmɔtshi wasala emboledi wa lâdiko dia kimanyiyaka anto, elimu wele oko pɔshita dia kahanyaka mikanda, ekongelo k’apulushi woho wa namaka anto, wanɛ walama mvudu di’aha yɔ nongola, wanɛ walama yonge y’alemba w’anto, ndo akambo wa kalasa. Paulo akafunde ate: “Ndu lu dikambu diako mbatunyufutaka elambu. Embuledi weko tundjihu ta [Nzambi, NW], mbatuwutshaka elimu eso.” (Romo 13:6) Lo dikambo di’elambo kana ɛkɛndɛ ekina tshɛ w’oma le lɛɛta, sho pombaka “ndjalɔmbɔla la losembwe.”—Heberu 13:18, NW.
9, 10. (a) Woho akɔna wasungana emboledi wa lâdiko monga dikongɛ dia Nzambi? (b) Lande na kele ekɔ kɔlɔ ndɔshana l’emboledi wa lâdiko?
9 Lo tena dimɔtshi, emboledi wa lâdiko kambaka la lowandji lawɔ lo yoho ya kɔlɔ. Onde dikambo sɔ tonyaka oma l’ɔkɛndɛ wele laso wa ndjakitshakitsha la tshina diawɔ? Kema, aha ɔsɔku. Jehowa ekɔ lo mɛna ditshelo dia kɔlɔ diasala emboledi. (Tukedi 15:3) Woho watshikande ɛlɔmbwɛlɔ k’onto hɛnya ɔnɛ nde mbaholaka asho lo akambo wa kɔlɔ wasalawɔ; kana tɔlɔmbaka dia sho sala ɔsɔku. Mɛtɛ, kem’edja, Nzambi ‘ayolanya waolelo anɛ tshɛ,’ ko lo dihole diawɔ, nde ayodja ɛlɔmbwɛlɔ ka lowandji lande l’osembwe. (Danyele 2:44) Koko, emboledi wa lâdiko wekɔ lo kamba olimu w’ohomba efula edja ndo lam’ayosalema dikambo sɔ.
10 Paulo akalembetshiya ate: “Untu tshe lahalembele umbuledi, [ambɔtɔmbɔkwɛ dikongɛ dia Nzambi, NW].” (Romo 13:2) Emboledi wa lâdiko wekɔ “dikongɛ dia Nzambi” lo yoho yalamawɔ yɛdikɔ ya mbidja wɔladi, otondoyala aha yɛdikɔ yakɔ shɔ, tshike ofukutanu la akambo wa kɔlɔ wotofulanɛ woho w’anyanya. Ndɔshana l’emboledi akɔ ɛsɔ ekɔ dikambo diahɔtɔnɛ l’Afundelo ndo di’enginya. Tɔ̂shi ɛnyɛlɔ kɛnɛ: Ohokanyiya dia wakakosale epaso ndo wakakɔtɛlɛ eshinga dia kokɛ mpota kayɛ. Kânga mbele eshinga ɛsɔ wekɔ diangɔ diahekesanɛ la demba, vɔ wekɔ lo kamba olimu ɔmɔtshi lo tshanda mɔtshi. Naka wɛ mbanya la ntondo k’etena kakoka, kete wɛ mbeyaka ndjasalɛ kɔlɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, mandji y’anto kɔmbɔtɔ lo sangwelo di’etatelo diaki Nzambi. Koko, mandji y’anto yekɔ lo mbidja wɔladi l’atei wa tshunda di’anto, yekɔ lo sala elimu wasungana la lolango la Nzambi l’etena kɛnɛ, edja ndo lam’ayolɛ Diolelo diande lo kɛtɛ k’otondo. Ɔnkɔnɛ, sho pombaka ndjakitshakitsha la tshina di’emboledi wa lâdiko, kânga mbayotodjaka ɛlɛmbɛ la lowandji laki Nzambi lo dihole dia ntondo.
LOWANDJI LA L’ATEI A NKUMBO
11. Woho akɔna wakokayɛ nembetshiya didjango dia lowandji?
11 Nkumbo mbele etshina ka tshunda di’anto. L’atei atɔ, omi la wadi kokaka monga la lɔngɛnyi l’ɔlɔlɔ, ndo ana kokaka kondja ekokelo ndo ndowanyema woho wa vɔ koma epalanga. (Tukedi 5:15-21; Efeso 6:1-4) Dikongɛ dia ngasɔ di’ɔlɔlɔ pombaka nɔngɔswama lo yoho yakoka kimanyiya ase nkumbo dia vɔ sɛna la wɔladi ndo la diɔtɔnɛlɔ. Yoho yakasale Jehowa dia kotsha dikambo sɔ tanemaka lo didjango dia lowandji diofundami lo tshena pe l’ɛtɛkɛta watanema lo 1 Koreto 11:3: “Ote a pami tshe eli Kristu, la ote a umuntu eli pami; la ote a Kristu eli [Nzambi, NW].”
12, 13. Akɔna ele owandji wa nkumbo, ndo wetshelo akɔna wakokande kondja oma lo woho wakamba Yeso la lowandji lande?
12 Omi mbele owandji wa nkumbo. Koko, nde ekɔ l’owandji lâdiko diande—Yeso Kristo. Paulo akafunde ate: “Nyu waumi, nyulangi wadienyu, uku akalangi Kristu ekelizia, akandayakimo dikambu diato.” (Efeso 5:25) Omi ayɛnya woho wayakitshakitshande le Kristo etena kasalɛnde wadiɛnde akambo woho wasalɛ Yeso etshumanelo kande nshi tshɛ. (1 Joani 2:6) Lowandji la woke lakakitshama l’ahɛka wa Yeso, koko nde ekɔ lo kamba lalɔ la wɔlamu wa tshɛ, la ngandji, ndo l’ekanelo ka lomba. (Mateu 20:25-28) Lam’akinde oko onto, ndoko lushi lakakambe Yeso la lowandji lande lo yoho ya kɔlɔ. Nde aki la “memakana la ndjakitshakitsha l’utema,” ndo nde akelɛ ambeki ate: “Engenyi” lo dihole di’“[ɛhɔmbɔ, NW].” Nde akâlake ate: ‘Layonyokeketsha,’ ndo kɛsɔ mɛtɛ mbakandasale.—Mateu 11:28, 29; Joani 15:15.
13 Ɛnyɛlɔ ka Yeso mbetshaka waomi ɔnɛ lowandji l’Okristo kema lowandji la hiadi. Koko, lɔ lekɔ lowandji loludi la dilɛmiɛlɔ ndo la ngandji kahayange wahɔ ande ndamɛ. Lowandji lɔsɔ mɛtɛ halôlɛ dia pɛnyahɛnyaka otshukani lo demba kana l’ɛtɛkɛta. (Efeso 4:29, 31, 32; 5:28, 29; Kolosai 3:19) Naka Okristo wa pami ekɔ lo pɛnyahɛnya wadiɛnde, kete etsha ande ekina w’ɛlɔlɔ hawotoyala ndoko la nɛmɔ, ndo alɔmbɛlɔ ande hawotetawɔma.—1 Koreto 13:1-3; 1 Petero 3:7.
14, 15. Woho akɔna wakimanyiyama wadi oma l’ewo ka Nzambi dia nde ndjakitshakitsha la tshina di’omɛnde?
14 Etena kokoya omi ɛnyɛlɔ ka Kristo, wadiɛnde hoka wolo dia nde kitanyiya awui wa lo Efeso 5:22, 23 wata ɔnɛ: “Nyu wadi nyuyakitshakitsha la tshina dia waumenyu, uku le Khumadiondjo. Ne dia umi keli ote a wadi, uku eli Kristu ote w’ekelizia.” Oko wahomba omi ndjakitshakitsha la tshina dia Kristo, woho akɔ wâmɛ mbahomba ndo wadi ndjakitshakitsha la tshina di’omɛnde. Bible mɛnyaka nto hwe ɔnɛ wadi w’ɛlɔlɔ sunganaka nɛmiyama ndo mandɔma l’ɔtɛ wa lomba la nɛmiya Nzambi lele lawɔ ndo tshete yele lawɔ l’olimu.—Tukedi 31:10-31.
15 Ndjakitshakitsha k’Okristo wa omoto otsha le omɛnde kekɔ l’olelo. Dikambo sɔ nembetshiyaka ɔnɛ nde pombaka ndjakitshakitsha le Nzambi oleki le anto naka okitanyiyelo w’akambo amɔtshi ayowotshutshuya dia nde mɔnyɔla ɛlɛmbɛ wa Nzambi. Kânga l’etena kɛsɔ, dionga dia omoto pombaka nɔmbɔlama la “yimba ya ki ndo ya wɔlamu.” Nde pombaka mɛnya ɔnɛ ewo ka Nzambi kambowetɛ wadi l’ɔlɔlɔ efula. (1 Petero 3:1-4, NW) Woho akɔ wâmɛ mbahomba sala ndo Okristo a pami lele la wadi laha ombetawudi. Woho wakitanyiyande adjango wa lo Bible pombaka mbokonya omi l’ɔlɔlɔ efula.
16. Woho akɔna wakoka ana mbokoya ɛnyɛlɔ kakatshike Yeso lam’akinde ɔlɔngɔlɔngɔ?
16 Divɛsa di’Efeso 6:1 diekɔ lo mbika epole ɔsɛkɛ l’ɔkɛndɛ w’ana, lam’atadiɔ ɔnɛ: “Ana, nyukitanyia ambutshi anyu le Khumadiondjo, osoku mbeli ololo.” Ana w’Akristo ndjelaka ɛnyɛlɔ ka Yeso, ɔnɛ lakayakitshakitshaka la tshina di’ambutshi ande lam’akandatôlaka. Oko wakinde ɔna pami l’okitanyiya, nde “akahami lu [lomba, NW], lu diema ndu lu kenemo le [Nzambi, NW] ndu le antu.”—Luka 2:51, 52.
17. Shɛngiya yakɔna yakoka ana monga layɔ oma lo woho wakamba ambutshi la lowandji lawɔ?
17 Woho wakotsha ambutshi ɛkɛndɛ awɔ mbeyaka monga la shɛngiya le an’awɔ, dia kana vɔ wayɔlɛmiya lowandji kana wayolitɔmbɔkwɛ. (Tukedi 22:6) Ɔnkɔnɛ, ambutshi kokaka ndjambola vɔamɛ ɔnɛ: ‘Onde dimi lekɔ lo kamba la lowandji lami lo yoho yoludi la ngandji kana la hiadi? Onde dimi mbashaka lotshungɔ la vɔ sala kɛnɛ tshɛ kalangawɔ aha la mbasha alanya?’ Ombutshi w’ɔlɔlɔ pombaka monga la ngandji ndo la nɛmɔ, koko nde pombaka monga nge lo mamema adjango wa Nzambi. Paulo akafunde lo yoho yasungana ate: “Ndu nyu washi, tanyutshaki ananyu kele [lo ndjela ɛtɛkɛta woho wewɔ, ‘tanyahɔhɔlake dia vɔ mboka yɛnyi’], keli nyuwaudia lu elembe la lu wetshelu wa [Jehowa, NW].”—Efeso 6:4; Kolosai 3:21.
18. Woho akɔna wahomba ambutshi mbishaka ohokwelo?
18 Ambutshi pombaka sɛdingola weoho walakanyawɔ an’awɔ, djekoleko naka vɔ nangaka di’an’awɔ monga l’okitanyiya le wɔ ndo mbangɛnyangɛnya. (Tukedi 23:24, 25) L’atei a Bible, ohokwelo mbele wetshelo wa ntondo w’ohomba. (Tukedi 4:1; 8:33) Ohokwelo mbishamaka la ngandji ndo la wɔlamu, koko aha la kɛlɛ koyanga la hiadi. Omalɔkɔ, ambutshi w’Akristo pombaka salaka akambo la lomba ndo monga l’elelo lam’ashawɔ an’awɔ ohokwelo.—Tukedi 1:7.
LOWANDJI L’ATEI W’ETSHUMANELO
19. Kakɔna kakasale Nzambi dia etshumanelo k’Akristo kɛndakɛnda dimɛna?
19 Lam’ele Jehowa kema Nzambi k’ofukutanu, nde akasale ɔlɔlɔ dia mbidja lowandji lɔlɔngɔswami dimɛna lâdiko di’anto ande. Diɔ diakɔ diakandasɔnɔla Yeso oko Owandji w’etshumanelo k’Akristo. (1 Koreto 14:33, 40; Efeso 1:20-23) Oma l’ɛlɔmbwɛlɔ kahɛnama kaki Kristo, Nzambi akasale dikongɛ dimɔtshi, lo ndjela dikongɛ diakɔ nde akasɔnɔla dikumanyi dimɔtshi l’atei w’etshumanelo tshɛ dia vɔ namaka lemba l’ɛkɔkɔ l’osalosalo tshɛ, l’otema ɔtɔi, ndo la ngandji tshɛ. (1 Petero 5:2, 3) Ekambi w’olimu mbakimanyiyaka lo weoho efula ndo salaka olimu w’ohomba l’atei w’etshumanelo.—Filipi 1:1.
20. Lande na kahombaso ndjakitshakitsha la tshina dia dikumanyi di’Akristo diakasɔnama, ndo lande kele dikambo sɔ ohomba efula?
20 Paulo akafundɛ dikumanyi di’Akristo ate: “Nyukitanyia aui w’elombodi anyu, nyuyali l’okongo awo, ne dia vo watosenaka dia etema anyu, uku antu wayedika la [Nzambi, NW] diango. Vo watutshaka dikambu so la ongenongeno, aha la lunyangu, ne dia dikambu diako hadiunyusha nduku waho.” (Heberu 13:17) Oma lo lomba lande, Nzambi akasha emendji w’Akristo ɔkɛndɛ wa vɔ kotshaka ehomba wa lo nyuma w’anto wele l’atei w’etshumanelo. Dikumanyi sɔ kema olui ɔmɔtshi w’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ. Vɔ wekɔ ekambi ndo ɛhɔmbɔ wa Nzambi, wakambɛ anyawɔ atɛmɔdi, oko wakasale Owandji aso, Yeso Kristo. (Joani 10:14, 15) Lam’eyaso ɔnɛ apami wele l’akoka wa l’Afundelo wekɔ lo ndjakiyanya dia sho pama ndo mbola lo nyuma, dikambo sɔ tokeketshaka dia sho kamba kâmɛ lawɔ ndo ndjakitshakitsha la tshina diawɔ.—1 Koreto 16:16.
21. Woho akɔna wasala dikumanyi diakasɔnama dia kimanyiya anyawɔ Akristo lo nyuma?
21 Lo tena dimɔtshi, ɛkɔkɔ mbeyaka ndjonganɛ kana ndjolana oma lo akambo wa kɔlɔ wa l’andja ɔnɛ. Oma l’ɛlɔmbwɛlɔ kaki Olami w’Ɛkɔkɔ a Woke, dikumanyi diele oko elami w’ɛkɔkɔ wahɔnyi diekɔ lo mbidja yimba dia kotsha ehomba wa wanɛ wewɔ l’ɔkɛndɛ awɔ ndo vɔ nangaka mbidja onto l’onto yimba lo yoho yasungana. (1 Petero 5:4) Vɔ ntshɔkaka dia tenda ase etshumanelo ndo mbakeketshaka oma l’ɛtɛkɛta. Lam’eyawɔ ɔnɛ Diabolo ekɔ lo nyanga dia fukutanya wɔladi wele l’atei w’anto a Nzambi, dikumanyi kambaka la lomba lawɔ l’oma la diko lam’ewɔ la ntondo k’ekakatanu. (Jakoba 3:17, 18) Vɔ ndjatshutshuyaka dia nama kâmɛ ndo monga otondo ɔtɔi lo mbetawɔ, dikambo diakalɔmbɛ Yeso dia diɔ ndjâla.—Joani 17:20-22; 1 Koreto 1:10.
22. Ekimanyielo kakɔna kasha dikumanyi lam’asalema dikambo dimɔtshi dia kɔlɔ?
22 Kakɔna kayotota naka Okristo ɔmɔtshi ekɔ lo sowa la kɔlɔ kɛmɔtshi kana ambɔkɔmɔ l’ɔtɛ wa pɛkato kɛmɔtshi kosadinde? Alako wa lo Bible watutsha asolo ndo alɔmbɛlɔ wa l’otema ɔtɔi waki dikumanyi kokaka mbokimanyiya dia nde kɔnɔ lo nyuma. (Jakoba 5:13-15) Anto asɔ, wakasɔnama oma le nyuma k’ekila, wekɔ nto la lowandji la mpokola ndo pangwɛ onto tshɛ layasha dia sala akambo wa kɔlɔ kana ladja pudipudi ka lo nyuma la ka lo lɔkɛwɔ l’etshumanelo lo wâle. (Etsha 20:28; Tito 1:9; 2:15) Dia nama etshumanelo woho wa tɔ tshikalaka pudipudi, mbeyaka monga ohomba le anto wa lɔkɔ dia vɔ mbewoyaka akambo wa kɔlɔ wa weke le dikumanyi. (Akambu w’Asi Lewi 5:1) Naka Okristo ɔmɔtshi lakasale pɛkato ka woke ambetawɔ ohokwelo la lohango l’oma l’Afundelo ndo ambɛnya woho wambondoyatshumuya l’otema ɔtɔi, nde ayokimanyiyama. Koko, wanɛ watetemala mɔnyɔla ɛlɛmbɛ wa Nzambi ndo wahayatshumuya mbitshanyemaka oma l’atei w’etshumanelo.—1 Koreto 5:9-13.
23. Kakɔna kasala dikumanyi di’Akristo lo dikambo di’ɔlɔlɔ w’etshumanelo?
23 Bible akatatshi ɔnɛ: la tshina di’ɛlɔmbwɛlɔ ka Yeso Kristo oko Nkumekanga, apami wambotshunda lo nyuma wayɔsɔnama dia vɔ sambaka, kokɛka, ndo keketshaka anto wa Nzambi. (Isaya 32:1, 2) Vɔ pombaka mbisha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ oko esambisha, elami w’ɛkɔkɔ, ndo embetsha woho wa vɔ kimanyiya anto dia vɔ pama lo nyuma. (Efeso 4:11, 12, 16) Kânga mbele, lo tena dimɔtshi, emendji w’Akristo kokaka mpokola, pangwɛ, ndo ndaka anyawɔ ambetawudi, kamba olimu la wetshelo w’ɔlɔlɔ wa dikumanyi wotumbi oma lo Dui dia Nzambi kimanyiyaka anto tshɛ dia vɔ shikikala lo mboka k’otsha lo lɔsɛnɔ.—Tukedi 3:11, 12; 6:23; Tito 2:1.
ETAWƆ KANYI YELE LA JEHOWA LO DIKAMBO DIA LOWANDJI
24. Ohemba akɔna wakitshama la ntondo kaso lushi la lushi?
24 Pami ka ntondo la omoto la ntondo wakadjama l’ohemba wa dikambo dia ndjakitshakitsha la tshina dia lowandji. Kema diambo dia, ohemba a woho akɔ wâmɛ wekɔ la ntondo kaso lushi la lushi. Satana Diabolo akatondja yimba y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ l’atei w’anto. (Efeso 2:2) Dionga dia dipanda mɛnamaka di’oko diɔ mboleki dimɛna ndo mbele lâdiko dia dionga dia ndjakitshakitsha.
25. Ɛlɔlɔ akɔna wakokaso kondja lam’ayotokasha yimba ya l’andja ɔnɛ y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ ndo ndjakitshakitsha la tshina dia lowandji laki Nzambi kana lɔnɛ lakandatshike?
25 Koko, sho pombaka mbikasha yimba ya l’andja ɔnɛ y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ. Lam’ayotosalaka ɔsɔku, tayɛna ɔnɛ ndjakitshakitsha la tshina dia Nzambi mbelaka ɛtshɔkɔ efula. Oko ɛnyɛlɔ, tayewɔ ekiyanu la pâ yɛna wanɛ wakakatana l’emboledi wa l’andja ɔnɛ. Tayokitshakitsha ekakatanu watanema lo nkumbo efula. Ndo tayokondja ɛtshɔkɔ w’oma lo diokanelo dioludi la wangasanu ndo la ngandji diaki Akristo a wanyaso ambetawudi. Lâdiko dia tshɛ, ndjakitshakitsha kaso la tshina dia Nzambi ayotokimanyiya dia sho monga la diokanelo sho la Jehowa, Owandji wa Lâdiko.
HEMBA EWO KAYƐ
Woho akɔna wakamba Jehowa la lowandji lande?
Wa na wele “emboledi wa lâdiko,” ndo woho akɔna wayakitshakitshaso la tshina diawɔ?
Ɔkɛndɛ akɔna wakakondja onto tshɛ la l’atei a nkumbo lo ndjela didjango dia lowandji?
Woho akɔna wakokaso mɛnya ndjakitshakitsha kaso l’atei w’etshumanelo k’Akristo?
[Box on page 134]
VƆ WEKƆ LO NDJAKITSHAKITSHA KOKO VƆ KEMA ATƆMBƆKI
Oma lo tshimbo y’olimu awɔ w’esambishelo ka lo sɛkɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo mɛnya ɔnɛ Diolelo diaki Nzambi mbele elongamelo kakɔ ɔtɔi le anto tshɛ, nɛ dia diɔ mbayela wɔladi wa mɛtɛ la lotui tshitshi la shikaa. Koko, anto asɔ wasambisha Diolelo diaki Nzambi l’ohetoheto kema atɔmbɔki wayanga dia nanya mandji yalɔmbɔla wedja wodjashiwɔ. Koko, Ɛmɛnyi wekɔ l’atei w’anto woleki ndjalɛmiya ndo woleki mamema ɛlɛmbɛ. Ɔlɔhɛ ɔmɔtshi wa lo wodja ɔmɔtshi w’Afrika akate ate: “Otondoyala wanɛ wayasɛma ɔnɛ andjashi Nzambi mbewɔ wekɔ oko Ɛmɛnyi wa Jehowa, tshike ndoko diakatanelo, tshike anto hawole mvudu yakana dia mbiva diangɔ, tshike ndoko akambo w’otshatsha, tshike ndoko ase kanu kana wa bɔmbɛ atɔmikɛ. Tshike tototodihaka nkuke nshi tshɛ.”
Oko weyawɔ dikambo sɔ, ɛlɔhɛ wa lo wedja efula mbishaka Ɛmɛnyi diaaso dia vɔ sambisha aha ndoko l’okakatanu. Lo wedja ekina, wakanya osekelo wakawasekɛka olimu awɔ lam’akayeya emboledi ɔnɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ la shɛngiya y’ɔlɔlɔ le anto. Ekɔ oko woho wakafunde Ɔpɔstɔlɔ Paulo lo dikambo dia kitanyiya emboledi wa lâdiko ate: “Utshaki ololo, ku ndi ayukandulaka.”—Romo 13:1, 3.