TSHAPITA 4

Lande na kahombaso nɛmiya lowandji?

“Nyolemia antu tshe.”​—1 PETERO 2:17.

1, 2. a) Lande na kele ekɔ tshondo y’okakatanu dia nɛmiya lowandji? b) Ambola akɔna wayotɔsɛdingola lo tshapita nyɛ?

ONDE wɛ atɛnaka kɛnɛ katosalaka ɔna dikɛnda lalɔmbawɔ dia sala dui dimɔtshi diahandalange sala? Wɛ mbeyaka mɛna l’elundji ka ɔna ɔsɔ dia nde ekɔ la ntondo ka tɛdikɔ tohende. Nde ekɔ lo mboka dui di’ombutshi ande lawotɛ ndo nde mbeyaka dia nde pombaka mbokitanyiya. Koko lo dikambo sɔ, nde halange kitanyiya kɛnɛ kawotɛnde. Dui dia ngasɔ tokomɛka sho lawɔ mbala mɔtshi.

² Hatongaka nshi tshɛ wɔdu dia kitanyiya lowandji. Onde wɛ mongaka l’okakatanu dia kitanyiya anto wele la yema ya lowandji lâdiko diayɛ? Naka ngasɔ mbediɔ, kete aha wɛmɛ oto mbahomana l’okakatanu ɔsɔ. Mɛnamaka dia nshi nyɛ mbahayoleka anto kitanyiya anto wele la lowandji. Koko, Bible mbutaka dia sho pombaka nɛmiya wanɛ wele la lowandji lâdiko diaso. (Tukedi 24:21) Ndo sala ngasɔ ekɔ dui di’ohomba naka talanga tshikala lo ngandji ka Nzambi. Dui sɔ monyiyaka ambola amɔtshi. Lande na kele mbala mɔtshi ekɔ wolo nɛmiya lowandji? Lande na katɔlɔmba Jehowa dia sala dikambo sɔ, ndo kakɔna kayotokimanyiya dia disala? L’ekomelo, naa toho takokaso mɛnya dia sho nɛmiyaka lowandji?

BONDE KEDIƆ WOLO

3, 4. Ngande wakatatɛ pɛkato ndo eongelo k’anto wele bu kokele, ndo oko weso anto wele bu kokele lande na kediɔ wolo dia nɛmiya lowandji?

³ Nyɛsɔ tɔsɛdingole lo tshena pe ɛkɔkɔ ehende wɛnya lande na kediɔ wolo dia nɛmiya wanɛ wele la lowandji. Ɔkɔkɔ wa ntondo ele, tekɔ anto wele bu kokele ndo wa hende ele, wanɛ wele la lowandji wekɔ nto anto wele bu kokele. Pɛkato ndo eongelo k’anto wele bu kokele kele l’anto akatatɛ deko aha nɛ etena kakatɔmbɔkwɛ Adama l’Eva Nzambi l’Ɛdɛna. Ɔnkɔnɛ, pɛkato kakaye oma l’ɔtɔmbɔkwɛlɔ. Polo ndo nshi nyɛ, tekɔ la mbekelo ka lôtɔ ka tɔmbɔkɔ.​—Etatelu 2:15-17; 3:1-7; Osambu 51:5; Romo 5:12.

⁴ L’ɔtɛ wa eongelo kaso k’anto wele bu kokele, sho kokaka esadi eto monga la lotamanya ndo l’otako. Koko sho pombaka sala la wolo dia monga ndo tetemala nama okitshakitsha aso, dionga diahaleke mɛnama le anto ɛlɔ kɛnɛ. Kânga l’ɔkɔngɔ wa sho kambɛ Nzambi la kɔlamelo l’edja k’ɛnɔnyi efula, sho mbeyaka ndjonga ɛtɛ wolo ndo la lotamanya. Tɔshi ɛnyɛlɔ kaki Kɔra, lakasowe kâmɛ l’ekambi waki Nzambi la kɔlamelo tshɛ l’edja k’ɛnɔnyi efula. Koko nde akayoyayangɛka lowandji l’efula ndo l’otako tshɛ nde akete la ntondo k’anto wakatɔmbɔkwɛ Mɔsɛ, pami kakaleke anto tshɛ memakana lo nshi shɔ. (Walelu 12:3; 16:1-3) Tɔshi nto ɛnyɛlɔ ka nkumekanga Uziya lele lotamanya lande lakotshutshuya dia nde mbɔtɔ lo tɛmpɛlɔ ka Jehowa ndo tosala olimu w’ekila wele paka ɛlɔmbɛdi mbaki la lotshungɔ la sala. (2 Ekondo 26:16-21) Anto asɔ wakakondja dilanya dia wolo l’ɔtɛ w’ɔtɔmbɔkwɛlɔ awɔ. Sho kondjaka wetshelo w’ohomba efula oma lo kɛnɛ kakâkomɛ. Sho pombaka sala la wolo dia mbewɔ lotamanya nɛ dia dionga sɔ toshimbaka dia sho nɛmiya lowandji.

5. Ngande wakamba anto wele bu kokele la lowandji lo yoho ya kɔlɔ?

⁵ Lo wedi okina, anto wele kema kokele wele la lowandji wakakonya anto diaha vɔ kitanyiya lowandji. Efula ka l’atei awɔ wekɔ ngala ndo awui wolo. Ɔkɔndɔ w’anto ndola l’ɛkɔndɔ w’anto wakakambe la lowandji lawɔ lo yoho ya kɔlɔ. (Undaki 8:9) Ɛnyɛlɔ, Saulo aki onto ɔlɔlɔ ndo kanga okitshakitsha etena kakɔsɔnɛ Jehowa oko nkumekanga. Koko, nde akayongaka la lotamanya ndo la kandjema. Nde akayɔhɛnyahɛnya Davidi, pami kaki la kɔlamelo. (1 Samuele 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) L’ɔkɔngɔ diko, Davidi akayokomaka ɔmɔtshi l’atei wa nkumi ya dikanga yakaleke tshɛ ɔlɔlɔ lo Isariyɛlɛ. Koko nde akayokambaka la lowandji lande lo yoho ya kɔlɔ etena kakandɔshi wadi aki Uriya w’ose Hiti ndo kakandatome pami kaha l’onongo kɛsɔ dia nde todiakema lo ta. (2 Samuele 11:1-17) Lo mɛtɛ, eongelo k’anto wele bu kokele mbetɛka wolo di’anto kamba la lowandji lawɔ lo yoho ya dimɛna. Djekoleko etena kahalɛmiya ewandji Jehowa, vɔ ndekaka kamba la lowandji lawɔ lo yoho ya kɔlɔ efula. L’ɔkɔngɔ wa nde kɔndɔla woho wakatshutshuya papa ya l’Ɔrɔma y’aseka Mupɛ ɔhɛnyɔhɛnyɔ w’Akristo lo yoho y’efula, oseka lɛɛta ɔmɔtshi la lo wodja wa Grande-Bretagne akafunde ate: “Lowandji nanyaka onto ndo lowandji la hiadi fukutanyaka tshɛ.” Aha la mbohɛ awui wakete l’ɔkɔndɔ asɔ, nyɛsɔ kakianɛ tɔsɛdingole dimbola diata ɔnɛ: Lande na kahombaso nɛmiya lowandji?

LANDE NA KAHOMBASO NƐMIYA LOWANDJI?

6, 7. a) Kakɔna katotshutshuya ngandji kokaso Jehowa dia sala, ndo lande na? b) Nɛmbɛ Nzambi kɛdikɛdi na, ndo lo waaso akɔna wakokaso sala dikambo sɔ?

⁶ Ɛkɔkɔ woleki tshɛ watotshutshuya dia kitanyiya lowandji mendanaka la ngandji kokaso Jehowa, onyaso onto ndo kayaokaso shoamɛ. Lam’ele sho mbokaka Jehowa ngandji koleki tshɛ, sho kombolaka ngɛnyangɛnya otema ande. (Tukedi 27:11; Mako 12:29, 30) Sho mbeyaka dia tatɛ oma l’ɔtɔmbɔkwɛlɔ wa l’Ɛdɛna lowandji lande, mbuta ate lotshungɔ lele la nde la mbolɛ andja w’otondo lakɔnywama la nkɛtɛ ndo anto efula mbetaka lo wedi waki Satana lo tona ɛlɔmbwɛlɔ kaki Jehowa. L’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ, sho mbetaka lo wedi waki Jehowa. Etema aso munandemaka mɛtɛ etena kadiaso ɛtɛkɛta wa diambo wele lo Enyelo 4:11. Le so, Jehowa mbele Owandji wahomba mbolɛ andja w’otondo! Sho sukɛka lowandji lande l’otema ɔtɔi ndo sho mbetawɔka dia nde tɔlɔmbɔla lo lɔsɛnɔ laso la lushi la lushi.

⁷ Dilɛmiɛlɔ dia ngasɔ hakomɛ tsho l’okitanyiya. Sho kitanyiyaka Jehowa la lolango laso nɛ dia sho mbôkaka ngandji. Koko, sho kokaka lushi lɔmɔtshi pomana la dui dimɔtshi diayodja okitanyiya aso l’ohemba. Lo etena kɛsɔ, l’ɛnyɛlɔ ka ɔna dikɛnda lakatatɛkɛtshi lo mbɔtwɛlɔ, sho pombaka mbeka dia nɛmbɛ Nzambi. Sho mbohɔka dia Yeso akakitanyiya lolango laki She kânga etena kaki dui sɔ wolo sala. Nde akatɛ She ate: “Aha uku alangami, keli uku alangaye.”​—Luka 22:42.

8. a) Ɛlɔ kɛnɛ nɛmbɛ lowandji laki Jehowa kɛdikɛdi na, ndo ngande wayaoka Jehowa lo dikambo sɔ? b) Kakɔna kakoka tokimanyiya dia sho mpokamɛ alako ndo mbetawɔ wongwelo? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Ulungaki alaku, etawoki wetshelu.”)

⁸ Ɛlɔ kɛnɛ, hatoyoka dui dia Jehowa, koko nde kambaka l’Ɔtɛkɛta ande ndo la enyimpala ande wa la nkɛtɛ dia tewoya lolango lande. Mbala efula, sho mɛnyaka dia sho nɛmbɛka lowandji laki Jehowa lo nɛmiya anto wakandasha lowandji kana wanɛ watshikande dia vɔ tetemala monga la yema ya lowandji lâdiko diaso. Naka sho tɔmbɔkwɛ anto asɔ, ɛnyɛlɔ lo tona alako ndo engwelo k’oma lo Afundelo katoshawɔ, kete Nzambi mbatɔmbɔkwɛso. Etena kakangunanguna ase Isariyɛlɛ ndo kakawatɔmbɔkwɛ Mɔsɛ, Jehowa akɔshi dia nde mbakawatɔmbɔkwɛ.​—Walelu 14:26, 27.

9. Lande na kele ngandji kokaso onyaso onto totshutshuyaka dia sho nɛmiya lowandji? Sha ɛnyɛlɔ.

⁹ Sho mɛnyaka nto dia sho nɛmiyaka lowandji lo ngandji kokaso onyaso onto. Woho akɔna? Ohɔsa dia wɛ ekɔ ɔsɔlayi. Dia olui w’asɔlayi kɛndakɛnda dimɛna ndo mbidja etshumba l’ata, asɔlayi tshɛ pombaka kamba kâmɛ, kitanyiya ndo nɛmiya wadjango w’ewandji. Naka wɛ tona ɛlɔmbwɛlɔ lo tɔmbɔkɔ, kete wɛ mbeyaka mbidja asekayɛ akina lo wâle. Ekɔ mɛtɛ di’asɔlayi wa l’andja ɔnɛ salaka akambo wa kɔlɔ efula. Koko, Jehowa ekɔ l’alembe wasala paka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Bible mbetaka Nzambi nkama ya mbala ɔnɛ: “[Jehowa] Kanga lulimbilimbi.” (1 Samuele 1:3) Nde ekɔ Ɔnɔmbɔdi wa lokema la ditongami dia lo nyuma dia wolo efula. Mbala mɔtshi, Jehowa mbɛdikaka ekambi ande wa la nkɛtɛ la alembe. (Osambu 68:11; Ezekiyele 37:1-10) Naka sho tɔmbɔkwɛ anto wakalongola lowandji oma le Jehowa, shi sho mbidjaka asekaso alembe wa lo nyuma lo wâle? Etena katɔmbɔkwɛ Okristo ɔmɔtshi dikumanyi, ase etshumanelo akina mbeyaka sowa l’ɔtɛ wa dikambo sɔ. (1 Koreto 12:14, 25, 26) Etena katɔmbɔkɔ ɔna, mbala efula nkumbo k’otondo sowaka. Ɔnkɔnɛ, sho mɛnyaka ngandji kokaso onyaso onto lo monga la dilɛmiɛlɔ ndo la yimba ya kamba kâmɛ.

10, 11. Ngande wele nsaki ka dimɛna ka ndjakondjiyɛ wahɔ totshutshuyaka dia sho kitanyiya lowandji?

¹⁰ Sho nɛmiyaka nto lowandji nɛ dia dikambo sɔ diekɔ dia wahɔ aso. Etena katɔlɔmba Jehowa dia sho nɛmiya lowandji, mbala efula nde mɛnyaka ɛlɔlɔ wakokaso kondja oma lo dui sɔ. Ɛnyɛlɔ, nde nɔmbaka ana dia kitanyiya ambutshi awɔ dia vɔ nsɛna edja ndo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (Euhwelu k’Elembe 5:16; Efeso 6:2, 3) Nde tɔlɔmbaka dia sho nɛmiya dikumanyi dia l’etshumanelo nɛ dia naka sho tona dia sala ngasɔ, kete dikambo sɔ diayonga l’etombelo wa kɔlɔ lo lonyuma laso. (Heberu 13:7, 17) Nde tɔlɔmbaka nto dia sho kitanyiya ewandji wa lɛɛta nɛ dia vɔ tokokɛka.​—Romo 13:4.

¹¹ Shi mongaka wɔdu dia nɛmiya lowandji etena katewoya Jehowa lande na katɔlɔmbande dikambo sɔ? Tende kakianɛ woho wakokaso nɛmiya lowandji lo ahole asato w’ohomba wa lo lɔsɛnɔ.

DILƐMIƐLƆ LO NKUMBO

12. Ɔkɛndɛ akɔna wakasha Jehowa omi ndo papa ka nkumbo, ndo ngande wakoka pami kotsha ɔkɛndɛ ɔsɔ?

¹² Jehowa mbele Kiɔkɔ ya nkumbo. Lam’ele nde ekɔ Nzambi kaha l’ofutanu, nde akalɔngɔsɔla nkumbo dia tɔ kɛndakɛnda dimɛna. (1 Koreto 14:33) Nde akasha omi ndo papa ka nkumbo lowandji la nɔmbɔla nkumbo. Omi mɛnyaka dilɛmiɛlɔ le Owandji ande Kristo Yeso lo mbokoya yoho yakamba Yeso la lowandji lande lâdiko di’etshumanelo. (Efeso 5:23) Omi pombaka mɛmba ɔkɛndɛ ande dimɛna, nde hahombe sala akambo la hiadi ndo nde pombaka monga la ngandji, l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo la lɔsɛngɔ. Nde mbohɔka dia lowandji lakinde bu lâdiko dia lowandji laki Jehowa.

13. Ngande wakoka wadi ndo mama ka nkumbo mɛmba ɔkɛndɛ ande lo yoho yangɛnyangɛnya Jehowa?

¹³ Wadi ndo mama ka nkumbo ekɔ okimanyedi w’omɛnde. Nde lawɔ ekɔ la lowandji lo nkumbo nɛ dia Bible tɛkɛtaka dia “alaku wa nyo.” (Tukedi 1:8) Ekɔ mɛtɛ dia lowandji lande lekɔ l’ɛse ka lowandji l’omɛnde. Okristo wa womoto lotshukami mɛnyaka woho walɛnyande lowandji l’omɛnde lo mbokimanyiya dia nde mɛmba ɔkɛndɛ ande wa owandji wa nkumbo. Nde hakitshakitsha omɛnde, hawokese kana hayange dia mbɔsa dihole diande. Koko, nde mbosukɛka ndo kambaka kâmɛ la nde. Ndoko kɔlɔ dia nde mbisha kanyi yande naka nde hangɛnangɛna tɛdikɔ tɔshi omɛnde, koko nde pombaka sala dikambo sɔ la dilɛmiɛlɔ. Naka omɛnde kema ombetawudi, kete nde mbeyaka monga l’ekakatanu ɛmɔtshi, koko woho wakitanyiyande omɛnde mbeyaka ndjotshutshuya omɛnde dia nyanga Jehowa.​—1 Petero 3:1.

14. Ngande wakoka ana ngɛnyangɛnya ambutshi awɔ ndo Jehowa?

¹⁴ Ana ngɛnyangɛnyaka otema waki Jehowa etena kakitanyiyawɔ ambutshi awɔ. Vɔ lawɔ tombolaka ndo ngɛnyangɛnyaka ambutshi awɔ. (Tukedi 10:1) Lo nkumbo yele ombutshi ɔtɔi kodia ana, ana pombaka monga l’okitanyiya lo mbeya di’ombutshi wawaodia mbeyaka monga l’ohomba w’efula wa vɔ mbosukɛ ndo kamba kâmɛ la nde. Lo nkumbo yele anto tshɛ kotshaka kɛnɛ kalɔmba Nzambi, vɔ mongaka la wɔladi ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula. Dui sɔ tombolaka Jehowa Nzambi, Ɔnɛ lele kiɔkɔ ya nkumbo tshɛ.​—Efeso 3:14, 15.

DILƐMIƐLƆ L’ETSHUMANELO

15. a) Ngande wakokaso mɛnya dia sho nɛmiyaka lowandji laki Jehowa l’etshumanelo? b) Atɔndɔ akɔna wakoka tokimanyiya dia sho kitanyiya wanɛ watɔlɔmbɔla? (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Nyukitanyia aui w’elombodi anyu.”)

¹⁵ Jehowa akasɔnɛ Ɔnande dia monga Owandji w’etshumanelo k’Akristo. (Kolosai 1:13) Yeso lo wedi ande akasha ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’ ɔkɛndɛ wa kotsha ehomba wa lo nyuma w’ekambi waki Nzambi wa la nkɛtɛ. (Mateu 24:45-47) Olui-walɔmbɔla w’Ɛmɛnyi wa Jehowa mbele onyimpala w’olui w’ɔhɔmbɔ. Oko wakidiɔ lo tshumanelo dia lo ntambe ka ntondo, dikumanyi nongolaka ɛlɔ kɛnɛ tɛdikɔ ndo alako w’oma le Olui-walɔmbɔla mbala kakɔ ɔtɔi kana oma lo tshimbo y’enyimpala awɔ, mbuta ate emendji weteta. Lo nɛmiya lowandji lele la dikumanyi di’Akristo, sho kitanyiyaka Jehowa.​—Heberu 13:17.

16. Lo yoho yakɔna yasɔna nyuma k’ekila dikumanyi?

¹⁶ Dikumanyi ndo ekambi wakimanyiya kema kokele. Vɔ salaka munga oko wasalaso. Koko kânga mbediɔ ngasɔ, dikumanyi wekɔ ‘apami wele oko weshasha,’ wakatosha Yeso dia kimanyiya etshumanelo dia tɔ tshikala nge lo nyuma. (Efeso 4:8) Nyuma k’ekila mbasɔna dikumanyi. (Etsha 20:28) Lo woho akɔna? Ntondotondo, apami asɔ pombaka kotsha kɛnɛ kalɔmbama lo Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakasambiyama oma le nyuma k’ekila. (1 Timote 3:1-7, 12; Tito 1:5-9) Ndo nto, etena kasɛdingola dikumanyi dia kana ɔnangɛso ɔmɔtshi kotshaka kɛnɛ kalɔmbama, vɔ nɔmbaka l’etete dia nyuma k’ekila kaki Jehowa mbalɔmbɔla.

17. Lande na kahomba wamato ndɔtaka tena dimɔtshi kitambala dia sala elimu ɛmɔtshi l’etshumanelo?

¹⁷ L’etshumanelo, mbeyaka monga ko lo diaaso dimɔtshi dikumanyi ndo ekambi wakimanyiya wahomba sala elimu ɛmɔtshi wele paka anangɛso asɔ mbahomba mbasala, ɛnyɛlɔ oko nɔmbɔla nsanganya y’otsha l’olimu w’esambishelo kema. Lo waaso wa ngasɔ, anangɛso akina wambobatizamaka mbeyaka sala dikambo sɔ. Naka ɔnangɛso bu, kete akadiyɛso w’Akristo wele l’akoka kokaka sala. Koko, etena kakotsha womoto ɔkɛndɛ wahomba pami kambobatizama sala, nde pombaka ndɔta kitambala.a (1 Koreto 11:3-10) Yɛdikɔ shɔ hakitshakitsha nɛmɔ diele la wamato. Koko, yɔ mbashaka diaaso dia mɛnya dilɛmiɛlɔ diawɔ lo yɛdikɔ yakɔshi Jehowa yendana la lowandji oyadi lo nkumbo kana l’etshumanelo.

DILƐMIƐLƆ LE EWANDJI WA LƐƐTA

18, 19. a) Ngande wayoyolembetshiya atɔndɔ wele lo Romo 13:1-7? b) Ngande wɛnyaso dilɛmiɛlɔ le ewandji wa lɛɛta?

¹⁸ Akristo wa mɛtɛ salaka la wolo dia kitanyiya atɔndɔ wele lo Romo 13:1-7. Etena kadiayɛ avɛsa asɔ, wɛ ayɛna dia “embuledi” watɛkɛtama lanɛ wekɔ ewandji wa lɛɛta. Edja tshɛ kaketawɔ Jehowa dia mandji shɔ monga, vɔ salaka akambo amɔtshi w’ohomba efula, ɛnyɛlɔ sala diaha efukutanu monga ndo vɔ salaka elimu ɛmɔtshi wele la wahɔ le anto. Sho mɛnyaka dia sho nɛmiyaka mandji shɔ lo kitanyiya ɛlɛmbɛ wa wodja. Sho futaka elambo ndo taksɛ yalɔmba lɛɛta lo kɛnɛ kendana la so shoamɛ, la nkumbo yaso, l’ekanda wandaso ndo la diangɔ diakiso. Koko, sho hatokitanyiya ewandji wa lɛɛta etena katɔlɔmbawɔ dia sho sekola ɛlɛmbɛ waki Nzambi. Lo dihole dia sala ngasɔ, sho mbutaka woho wakate apɔstɔlɔ wa lo ntambe ka ntondo ɔnɛ: ‘Sho pombaka kitanyiya Nzambi oko wende omboledi lo dihole di’anto.’​—Etsha 5:28, 29; enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Akɔna ahombami kitanyiya?”

¹⁹ Sho mɛnyaka nto woho walɛmiyaso ewandji wa lɛɛta oma lo dionga diaso. Mbala mɔtshi, sho mbeyaka tanema la ntondo k’ewandji wa weke. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akatanema la ntondo ka nkumekanga Hɛrɔdɛ Angiripa ndo nguvɛrnɛrɛ Fɛstɔ. Anto asɔ waki anto wakasalaka akambo wa kɔlɔ efula, koko Paulo akawatɛ akambo la dilɛmiɛlɔ tshɛ. (Etsha 26:2, 25) Sho mbokoyaka ɛnyɛlɔ ka Paulo, oyadi owandji wa lɛɛta watɛkɛta la so ekɔ owandji wa woke kana pulushi kele bu la mpɛtɛ. La kalasa, ambeki w’Akristo salaka la wolo dia nɛmiya embetsha ndo ewandji ekina wa kalasa. Lo mɛtɛ, hatohombe nɛmiya tsho wanɛ wetawɔ dietawɔ diaso, koko sho pombaka nɛmiya kânga atunyi w’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Lo mbuta mɛtɛ, anto wele kema ambetawudi pombaka mɛna dilɛmiɛlɔ diaso.​—Romo 12:17, 18; 1 Petero 3:15.

20, 21. Naa ɛlɔlɔ ɛmɔtshi wakondjaso lo nɛmiya lowandji?

²⁰ Nyɛsɔ tongake suke dia nɛmiya onto tshɛ. Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde ate: “Nyolemia antu tshe.” (1 Petero 2:17) Etena kɛna anto dia sho mbalɛmiyaka l’otema ɔtɔi, dui sɔ mbeyaka munanda etema awɔ efula. Tohɔ dia anto efula waya bu la dionga sɔ ɛlɔ kɛnɛ. Lâsɔ, monga la dilɛmiɛlɔ ekɔ yoho mɔtshi ya kitanyiya didjango diaki Yeso nɛ: “Usasi anyu ahete la ntundu ka antu, dia vo kaweyi etsha anyu w’ololo, kawutumbuli Shenyu le l’ulungu.”​—Mateu 5:16.

²¹ Lo andja ɔnɛ wele lo wodjima, anto wele l’etema w’ɛlɔlɔ kotwamaka oya lo osase wa lo nyuma. Lo monga la dilɛmiɛlɔ lo nkumbo, l’etshumanelo ndo le ewandji wa lɛɛta sho kokaka kotola anto amɔtshi ndo mbatshutshuya dia vɔ kɛndakɛnda kâmɛ la so l’osase. Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ dui dia dimɛna efula! Oyadi kânga dikambo sɔ hadiosalemi, sho ndjashikikɛka dia dilɛmiɛlɔ diaso ngɛnyangɛnyaka Jehowa Nzambi ndo tokimanyiyaka dia sho tshikala lo ngandji kande. Onde ekɔ difuto dikina dioleki sɔ mɛtɛ?

[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]

[Kiombo ya lo lɛkɛ 42]

AKƆNA AHOMBAMI KITANYIYA?

Tɔndɔ: “[Jehowa] keli umbadi asu, keli umbidji asu w’elembe. Ndi keli khum’ekanga kasu.”​—Isaya 33:22.

Ambola amɔtshi wakokayɛ ndjambola

▪ Kakɔna kayomosala naka wambɔnɔmba dia sekola ɛlɛmbɛ waki Jehowa?​—Mateu 22:37-39; 26:52; Joani 18:36.

▪ Kakɔna kayomosala naka wamboshimba dia kamba la wadjango amɔtshi waki Jehowa?​—Etsha 5:27-29; Heberu 10:24, 25.

▪ Kakɔna kakoka kimanyiyami dia kitanyiya anto wele la lowandji?​—Romo 13:1-4; 1 Koreto 11:3; Efeso 6:1-3.

[Kiombo ya lo lɛkɛ 46, 47]

“ULUNGAKI ALAKU, ETAWOKI WETSHELU”

Andja ɔnɛ wambolola la yimba y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ yaki Satana. Diakɔ dielɛ Bible Satana ɔnɛ “uwandji a wulu wa lopepe” ndo tɔ tɛkɛtaka dikambo dia etombelo wa shɛngiya yande ɔnɛ “nyuma katukambiaka ana a pami w’uhedia.” (Efeso 2:2) Ɛlɔ kɛnɛ, anto efula tonaka dia kitanyiya lowandji tshɛ. Lonyangu ko, yimba ya dipanda shɔ yambɔtɔ ndo l’etshumanelo k’Akristo. Ɛnyɛlɔ, ekumanyi kɛmɔtshi mbeyaka mbisha alako amɔtshi la ngandji tshɛ lo kɛnɛ kendana la wâle wa ndjasha lo tɔkɛnyɔ ta mindo kana ta ngala, koko anangɛso l’akadiyɛso amɔtshi mbeyaka tona alako asɔ ndo kânga momala. Sho tshɛ pombaka ndjela ɛtɛkɛta wele lo Tukedi 19:20 wata ɔnɛ: “Ulungaki alaku, etawoki wetshelu, dia we ndjala la yimba lu nshi yayayi.”

Kakɔna kakoka tokimanyiya lo dikambo sɔ? Tɔsɛdingole ɛkɔkɔ esato watshutshuya anto dia tona alako ndo ohokwelo ndo tende kɛnɛ kata Afundelo lo dikambo sɔ.

▪ “Dimi mɛnaka dia dako sɔ bu dimɛna.” Mbala mɔtshi sho mbɔsaka dia dako diotoshawɔ hendana mɛtɛ la so kana mbuta dia, ɔnɛ lotoshadiɔ heye dimɛna dikambo diotumbi. Mbala kakɔ ɔtɔi, sho mbeyaka tona dia mpokamɛ dako diakɔ. (Heberu 12:5) Koko, lam’ele sho tshɛ tekɔ anto wele bu kokele, shi mbala mɔtshi eokelo kaso mbele kɔlɔ? (Tukedi 19:3) Onde dako sɔ bu dimɛna kânga yema? L’etena ka ngasɔ, yema shɔ mbahombaso mbidja yimba yaso lɔkɔ. Ɔtɛkɛta wa Nzambi totɛka ɔnɛ: “Ukimelaki wetshelu one ololo, tûkimoki; ûlamaki, ne dia vo mbeli lumu laye.”​—Tukedi 4:13.

▪ “Halangɛnangɛna woho wakandambisha dako sɔ.” Ekɔ mɛtɛ dia Ɔtɛkɛta wa Nzambi mɛnyaka woho wahomba mbishama alako. (Ngalatiya 6:1) Koko vɔ mbutaka nto ɔnɛ: “Antu tshe wakatshi kolo, hawukumi lu yediko ya lutumbu la [Nzambi].” (Romo 3:23) Naka sho nongamɛ dia nongola lushi lɔmɔtshi dako dia kokele dioshami lo yoho yoleki tshɛ dimɛna, kete onto lele kokele mbahomba toshadiɔ. (Jakoba 3:2) Jehowa kambaka l’anto wele kema kokele dia tolaka, ɔnkɔnɛ ekɔ dui dia lomba diaha sho mbidja yimba lo yoho yoshami dako diakɔ. Koko, todje yimba lo dako, ndo tokanyiya woho wa kamba la dako diakɔ l’ekimanyielo ka dɔmbɛlɔ.

▪ “Nde bu l’akoka wa ndakami!” Naka sho mbɔsaka dia wandja wasala onto latosha dako shidiyaka nɛmɔ dia dako diande, kete sho pombaka mbohɔ awui wɔtɛkɛtshiso la diko. Woho akɔ wâmɛ mbele, naka sho mbɔsaka dia l’ɔtɛ w’ɛnɔnyi wele laso, w’akambo wambohomana la so ndo w’ɛkɛndɛ wele la so l’etshumanelo hatokoke mboka alako w’anto akina, kete sho pombaka tshikitanya ekanelo kaso ka yimba. L’Isariyɛlɛ w’edjedja, nkumekanga aki l’ɛkɛndɛ wa weke, koko nde akahombaka mbetawɔ alako wakawoshaka aprɔfɛta, ɛlɔmbɛdi ndo anto akina waki l’ɛse kande. (2 Samuele 12:1-13; 2 Ekondo 26:16-20) Ɛlɔ kɛnɛ, okongamelo wa Jehowa nɔmbaka apami wele kema kokele dia mbisha alako ndo Akristo wambotshunda lo nyuma mbetawɔka alako asɔ ndo kambaka la wɔ. Naka tekɔ l’ɛkɛndɛ wa weke ndo tekɔ la diewo dioleki anto akina, kete sho pombaka mbeya ohomba wa monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo l’okitshakitsha lo mbetawɔka alako ndo kambaka la wɔ.​—1 Timote 3:2, 3; Tito 3:2.

Mbokɛmaka hwe dia sho tshɛ tekɔ l’ohomba wa ndakema. Omalɔkɔ, nyɛsɔ toyashikikɛ dia mbetawɔ la lolango laso ndo l’otema ɔtɔi alako watoshawɔ, kamba la wɔ ndo mbisha Jehowa losaka l’otema ɔtɔi l’ɔtɛ w’alako asɔ wakoka shimbɛ nsɛnɔ yaso. Alako kɛnɛmɔlaka ngandji katoka Jehowa ndo sho nangaka tshikala lo ngandji ka Nzambi.​—Heberu 12:6-11.

[Kiombo ya lo lɛkɛ 48, 49]

“NYUKITANYIA AUI W’ELOMBODI ANYU”

Aki mɛtɛ ohomba efula dia tɛdikɔ tɔmɔtshi mbɔsama esadi dia kongɛ akambo l’Isariyɛlɛ w’edjedja. Mɔsɛ takandakoke ndamɛ oto nɔmbɔla miliyɔ efula y’anto wakatakɛndakɛndaka l’oswe wa wâle efula. Kakɔna kakandasale? “Mose akasonola apami w’ololo wa mete uma l’atei wa Isariyele tshe, akawaete ete wa wudja: embuledi w’antu kinunu kinunu, w’antu lukama lukama, w’antu akumi atanu atanu, ndu w’antu dikumi dikumi.”​—Etumbelu 18:25.

Ɛlɔ kɛnɛ, tɛdikɔ ta woho akɔ wâmɛ tekɔ ohomba efula dia kongɛ etshumanelo k’Akristo. Diakɔ diele olui w’esambishelo wekɔ l’omendji, etshumanelo kekɔ l’olui wa dikumanyi, olui wa tshumanelo wekɔ l’omendji w’otshimbedi, olui w’etshimbedi wekɔ l’omendji wa distrikɛ ndo wodja wekɔ la Kɔmite ka wodja kana ka filialɛ. Diɛsɛ oma lo yɛdikɔ shɔ, pami tshɛ kakasɔnama oko omendji ekɔ l’akoka wa nama ɛkɔkɔ wakawosha Jehowa ɔkɛndɛ dimɛna dimɛna. Alami asɔ wayoyokoya la Jehowa ndo la Kristo.​—Etsha 20:28.

Yɛdikɔ shɔ nɔmbaka dia sho monga l’okitanyiya ndo nɛmbɛ wanɛ watɔlɔmbɔla. Hatokombola monga la dionga diaki la Diyɔtɛrɛfɛ laki kɔnɛmiyaka anangɛso wakalɔmbɔlaka l’etena kɛsɔ. (3 Joani 9, 10) Koko, sho nangaka kitanyiya ɛtɛkɛta waki ɔpɔstɔlɔ Paulo lakafunde ate: “Nyukitanyia aui w’elombodi anyu, nyuyali l’okongo awo, ne dia vo watosenaka dia etema anyu, uku antu wayedika la [Nzambi] diango. Vo watutshaka dikambu so la ongenongeno, aha la lunyangu, ne dia dikambu diako hadiunyusha nduku waho.” (Heberu 13:17) Anto amɔtshi kitanyiyaka lowandji etena ketawɔwɔ kɛnɛ kawatɛ anangɛso walɔmbɔla koko vɔ tonaka kitanyiya etena kahawetawɔ kɛnɛ kawatɛ anangɛso asɔ kana kahaweye lande na kawalɔmbawɔ dia kitanyiya. Tohɔ dia nɛmbɛ mbelaka kanyi ya kitanyiya kânga etena kahatalange. Sho tshɛ pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi kitanyiyaka ndo nɛmbɛka anangɛso wele l’ɔkɛndɛ wa nɔmbɔlami?’

Lo mɛtɛ, Ɔtɛkɛta wa Nzambi hawɔtɛkɛta towuiwui tshɛ tendana la tɛdikɔ kana kɛnɛ kele ohomba di’etshumanelo kɛndakɛnda dimɛna. Koko Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Akambo tshɛ wasaleme dimɛna ndo aha l’ofukutanu.’ (1 Koreto 14:40) Olui-walɔmbɔla ndjelaka ɛlɔmbwɛlɔ kɛsɔ lo mbɔsa tɛdikɔ tɔmɔtshi takimanyiya dia tshumanelo kɛndakɛnda dimɛna ndo aha l’ofutanu. Akristo wele l’ɛkɛndɛ wekɔ bɛnyɛlɔ di’okitanyiya etena kakambawɔ la tɛdikɔ tɔsɔ aha la tshimbatshimba. Vɔ lawɔ nto mongaka ‘l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo suke dia kitanyiya’ emendji wele lâdiko diawɔ. (Jakoba 3:17) Diakɔ diele l’olui tshɛ w’esambishelo, l’etshumanelo tshɛ, l’otshimbedi tshɛ, lo distrikɛ tshɛ ndo lo wodja tshɛ ekambi waki Jehowa wekɔ la diɛsɛ dia kamba kâmɛ ndo aha l’ofutanu ndo dui sɔ tombolaka Nzambi kaso k’ɔngɛnɔngɛnɔ.​—1 Koreto 14:33; 1 Timote 1:11.

Lo wedi okina, ɛtɛkɛta waki Paulo wele lo Heberu 13:17 mɛnyaka wâle wakoka ndja oma lo tona kitanyiya. Dui sɔ kokaka konya dia anangɛso wele l’ɛkɛndɛ sala olimu “la lunyangu.” Olimu w’ekila wakoka ɔnangɛso ngɛnangɛna la wɔ ndo mbɔsa oko diɛsɛ mbeyaka ndjokoma wotsho efula naka ɛkɔkɔ ɛmɔtshi wekɔ ɛtɛ wolo ndo hawokambe kâmɛ. L’ekomelo, wâle kokaka komɛ etshumanelo k’otondo. Lo mɛtɛ, etombelo ekina wa kɔlɔ wekɔ lo kongɛ wanɛ watona dia kitanyiya lowandji la teokrasi. Naka onto ekɔ la lotamanya ndo halange kitanyiya, kete lonyuma lande lekɔ lo wâle ndo dui sɔ mbeyaka mbanganya la She lele l’olongo. (Osambu 138:6) Lâsɔ, nyɛsɔ tɔshi yɛdikɔ ya tetemala kitanyiya ndo nɛmbɛ anto wele la lowandji.

[Esato wa lo lɛkɛ 40]

Papa k’Okristo mbokoyaka yoho yakamba Kristo la lowandji lande