Tshapita ya Ntondo
Kakɔna Kalembetshiya Kâmɛ k’Ɔtɛmwɛlɔ Ɛlɔ Kɛnɛ?
1, 2. (a) Otshumanelo akɔna wa mamba wasalema lo nshi yaso nyɛ? (b) Naa elongamelo ka diambo kele l’akanga w’etema ɔlɔlɔ?
L’ANDJA w’otondo, tekɔ lo mɛna woho watshumana anto lo yoho ya diambo dia monga kâmɛ l’ɔtɛmwɛlɔ. Otshumanyelo ɔsɔ wekɔ lo sanganya ɔnɔnyi tshɛ miliyɔ y’anto y’oma lo wedja tshɛ, waoho tshɛ ndo ɛtɛkɛta tshɛ. Bible mbelɛka anto asɔ ɔnɛ “emenyi” wa Jehowa ndo ɔnɛ “ului a wuki.” Ndo tɔ shikikɛka dia vɔ wekɔ lo kambɛ Nzambi ‘olimu w’ekila ndo la yanyi ndo l’otsho.’ (Isaya 43:10-12; Enyelo 7:9-15) Bonde kasalawɔ dikambo sɔ? Vɔ wekɔ lo disala nɛ dia vɔ wamboyeya dia Jehowa mbele Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ. Dikambo sɔ mbâtshutshuya dia mbɔtɔnganyiya nsɛnɔ yawɔ l’atɔndɔ ande wosembwe. Vɔ wakeke nto dia tekɔ lo nsɛna “lu nshi y’ekumelu” y’andja ɔnɛ wa kɔlɔ, ndo ɔnɛ kem’edja, Nzambi ayanga ndanya andja akɔ ko mbela andja w’oyoyo wa paradiso.—2 Timote 3:1-5; 2 Petero 3:10-13.
2 Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndakaka ɔnɛ: “Etenyi ka tshitshe ketu, k’untu a kolo hatanema ntu . . . Keli akanga a memakana wayukita kete, ndu wayongenangena la etshoko efula wa ki.” (Osambu 37:10, 11) “Antu w’ololo wayukita kete, wayudjaseka loko pundju.” (Osambu 37:29) “[Nzambi] ayukitula asoi tshe lu ashu awo; nyoi hatuyala ntu, delu hadiuyala ntu, kuyanga ndjawi, kuyanga kandji. Akambu wa ntundu wambushila.”—Enyelo 21:4.
3. Kakɔna kakimanyiya dia kâmɛ ka mɛtɛ k’ɔtɛmwɛlɔ monga?
3 Wanɛ wasangana kâmɛ l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ ɛlɔ kɛnɛ mbakenga anto wa ntondo wayɔsɛna l’andja w’oyoyo ɔsɔ. Oko wambowetshama lolango laki Nzambi, vɔ lisalaka lo yɛdikɔ yɛdimi l’akoka awɔ. Ɔsɔ ekɔ dikambo di’ohomba efula nɛ dia Yeso akate ate: “Lumu la pundju lone, eli [weke dia] nkêya, weme [Nzambi ɔtɔi k]a mete, la Jesu Kristu, lakayatumi.” (Joani 17:3) Ɔpɔstɔlɔ Joani akafunde ate: ‘Andja ɔnɛ la nsaki yawɔ wekɔ lo teete, koko ɔnɛ lasala lolango laki Nzambi ayotshikala pondjo.’—1 Joani 2:17.
Kɛnɛ Kalembetshiya Mɛtɛ Kâmɛ k’Ɔtɛmwɛlɔ
4. (a) Kakɔna kalembetshiya mɛtɛ otshumanyelo w’anto efula oya l’ɔtɛmwɛlɔ wele kâmɛ lo nshi yaso nyɛ na? (b) Ngande wakɔndɔla Bible otshumanyelo ɔsɔ?
4 Kakɔna kalembetshiya mɛtɛ otshumanyelo w’anto efula oya l’ɔtɛmwɛlɔ wele kâmɛ lo nshi yaso nyɛ na? Dui sɔ mɛnyaka hwe dia tamboleka sukana l’ekomelo k’andja ɔnɛ wa kɔlɔ, ko andja w’oyoyo wakalake Nzambi tatɛ kam’ayolanyema andja wa kɔlɔ. Tekɔ lo mɛna ekotshamelo ka prɔfɛsiya yakatatshi dikambo di’otshumanyelo wa diambo ɔnɛ. Kɛmɔtshi l’atei ayɔ mbutaka ɔnɛ: “Keli lu nshi yayayi [nshi y’ekomelo nyɛ], ukungu wa luudu la [Jehowa] [ɔtɛmwɛlɔ ande wa mɛtɛ wa lâdiko] wayushikikala l’ete w’ekungu [lâdiko w’ɛtɛmwɛlɔ ekina tshɛ]. Vo wayediama ladiku dia akuna, antu wayumbela leko. Wedja efula wayuya, ku wayuta vati: Nyuyeti, tutshu l’ukungu wa [Jehowa], lu luudu la [Nzambi k]a Jakoba, dia ndi ntutetsha mbuka yandi, mbayuteya nkendakenda lu tuwuka tandi.”—Mika 4:1, 2, Osambu 37:34.
5, 6. (a) Lo yoho yakɔna yaya wedja oya le Jehowa? (b) Wembola akɔna wahombaso ndjaoka?
5 Aha etondo wa wedja mbaya dia ndjɔtɛmɔla Jehowa lo luudu lande la lo nyuma, koko miliyɔ y’anto y’oma lo wedja tshɛ mbasala dikambo sɔ. Etema awɔ munandemaka efula etena kekawɔ awui wendana la sangwelo diaki Nzambi dioludi la ngandji ndo la lonto lande l’ɔlɔlɔ. Ndo dui sɔ mbatshutshuyaka dia vɔ nyanga l’okitshakitsha tshɛ dia mbeya kɛnɛ kâlɔmba Nzambi lo nɔmba oko wakalɔmbɛ omembi w’esambo ate: “Umbetshaki dia ntsha lulangu laye, ne dia we keli [“Nzambi kami,” NW].”—Osambu 143:10.
6 Onde wɛ ndjaɛnaka l’atei w’olui a woke w’anto watshumanya Jehowa ɛlɔ kɛnɛ l’ɔtɛmwɛlɔ wele anto kâmɛ? Onde woho wasalayɛ la ntondo ka wetshelo wotumbi oma l’Ɔtɛkɛta ande mɛnyaka dia wɛ mbetawɔka ɔnɛ Jehowa mbele Kiɔkɔ ya wetshelo akɔ? Polo lo yɛdikɔ yakɔna ‘yayoyɔkɛndakɛnda lo mboka yande’?
Woho Wamonga Kâmɛ Kɛsɔ
7. (a) Polo lo yɛdikɔ yakɔna yayokotshama kâmɛ ka l’ɔtɛmwɛlɔ? (b) Bonde kele ekɔ ohomba efula koma ɔtɛmɔdi wa Jehowa, ndo ngande wakokaso kimanyiya anto akina dia sala dikambo sɔ?
7 Sangwelo diaki Jehowa ele dia ditongami tshɛ diele la yimba tshumana kâmɛ l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Tekɔ lo kongɛ mɛtɛ l’asolo walomɔlomɔ etena kayɔtɛmɔlaka anto tshɛ wasɛna la nkɛtɛ Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ! (Osambu 103:19-22) Koko la ntondo ka dui sɔ salema, Jehowa la dia ndanya wanɛ tshɛ watona sala lolango lande la losembwe. Oma lo kɛtshi kande, nde ekɔ lo mbewola anto lo kɛnɛ kayangande sala, woho w’anto wa l’ahole tshɛ kondja diaaso dia tshikitanya lɔkɛwɔ lawɔ. (Isaya 55:6, 7) Diakɔ diele, lo nshi yaso nyɛ, leeta l’ohomba efula lekɔ lo mbishama le ‘anto wa lo wedja tshɛ, waoho tshɛ ndo ɛtɛkɛta tshɛ,’ ɔnɛ: “Nyuki [Nzambi] woma, nyutumbuli, ne dia unya andi w’elumbwelu ambukuka. Nyotemole One lakatungi ulungu la kete la ashi a wuki la teko di’ashi.” (Enyelo 14:6, 7) Onde wɛ amboshila la mbetawɔ leeta lɔsɔ? Naka eelo, kete wɛ ekɔ la diɛsɛ dia mbelɛ anto akina dia vɔ lawɔ mbeya ndo tɛmɔla Nzambi ka mɛtɛ.
8. L’ɔkɔngɔ wa sho mbeka atshina wa wetshelo wa lo Bible, naa ohamelo okina wahombaso mbidja wolo dia sala?
8 Sangwelo diaki Nzambi kema dia nde tɛmɔma oma le anto wata dia wekɔ la mbetawɔ le nde koko wekɔ lo tetemala la ndjela wahɔ awɔ hita. Nzambi nangaka di’anto monga ‘l’ewo k’oshika ka lolango lande’ ndo kikɛnɛmɔla lo nsɛnɔ yawɔ. (Kolosai 1:9, 10) Ɔnkɔnɛ, wanɛ weka atshina wa wetshelo wa lo Bible ndo wangɛnangɛna akambo akɔ asɔ kombolaka pama esadi ndo koma Akristo wambotshunda. Vɔ kombolaka mbeya Jehowa dimɛna dimɛna, fudia eokelo kawɔ k’Ɔtɛkɛta ande, ndo kamba lawɔ dimɛna lo nsɛnɔ yawɔ. Vɔ salaka la wolo dia kɛnɛmɔla waonga wa Shɛso lele l’olongo ndo mɛna akambo oko wawaɛnande. Dui sɔ mbatshutshuyaka dia nyanga toho ta kamba olimu washimbɛ nsɛnɔ y’anto wakambisha Nzambi ɛlɔ kɛnɛ lanɛ la nkɛtɛ. Onde ndo wɛ mbakombola dikambo sɔ?—Efeso 5:1; Heberu 5:12–6:3.
9. Kakɔna kakonya lo kâmɛ ka mɛtɛ ɛlɔ kɛnɛ?
9 Bible mɛnyaka dia wanɛ wakambɛ Jehowa pombaka monga anto wele kâmɛ. (Efeso 4:1-3) Kâmɛ kɛsɔ la dia mɛnama tatɛ oma k’ɛlɔ, kânga mbasɛnaso l’andja wambatɔna ndo mbatetemalaso la ndɔshana la eongelo kaso k’anto wele bu kokele. Yeso akalɔmbɛ l’otema ɔtɔi di’ambeki ande tshɛ monga ɔtɔi, mbut’ate monga la kâmɛ ka mɛtɛ. Kakɔna kalembetshiya dikambo sɔ na? Ntondotondo, diɔ nembetshiyaka dia vɔ wayonga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ lam’asawɔ la Jehowa ndo l’Ɔnande. Dui dia hende, vɔ wayonga kâmɛ lam’asawɔ. (Joani 17:20, 21) Dia kotsha oyango ɔsɔ, etshumanelo k’Akristo kekɔ ɔlɔngɔswamelo wakamba la Jehowa dia mbetsha ekambi ande.
Awui Wakimanyiya dia Kâmɛ Monga
10. (a) Waonga akɔna wayonga laso naka sho kamba la Bible dia tana ekadimwelo lo wembola wele la shɛngiya lo lɔsɛnɔ laso na? (b) Sɛdingola awui wakimanyiya dia kâmɛ k’Akristo monga lo kadimola lo wembola wa l’odingɔ ɔnɛ.
10 Akambo esambele w’ohomba efula wakimanyiya dia kâmɛ k’ɔtɛmwɛlɔ monga shilama lanɛ l’ɛse. Lo kadimola lo wembola wayela ɛnɛ, yambola shɛngiya yele la dui tshɛ lo diɔtɔnganelo diasayɛ la Jehowa ndo l’anyayɛ Akristo. Naka wɛ kana yimba l’awui asɔ ndo lo mbadia avɛsa wɛnyami, koko hawofundji awui wa lɔkɔ, kete dui sɔ diayokokimanyiya efula dia monga la lomba la Nzambi, la dikoka di’ekanelo ka yimba, ndo la shɛnɔdi, waonga wele sho tshɛ tekɔ lawɔ ohomba. (Tukedi 5:1, 2; Filipi 1:9-11) Tɔsɛdingole awui asɔ lo ɔm’ɔmɔ.
(1) Sho mbetawɔka dia Jehowa mbele la lotshungɔ la mbidja ɛlɛmbɛ lo kɛnɛ kele ɔlɔlɔ kana kɔlɔ. “Ekamaki [Jehowa] l’utema aye tshe, tekamaki yimba yaye hita. Uwetawoki lu akambu aye tshe, ku ndi ayukolongoswela mbuka yaye.”—Tukedi 3:5, 6.
Bonde kahombaso nyanga dako ndo ɛlɔmbwɛlɔ ka Jehowa lam’ɔsaso tɛdikɔ? (Osambu 146:3-5; Isaya 48:17)
(2) Tekɔ l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi dia tɔlɔmbɔla. “Ne dia lam’akanyalungula diui dia [Nzambi] diakatanyutela, nyu kudietawo uku diui di’antu, keli nyakadietawo uku diui dia mete, diatukambaka [olimu] l’etema anyu, nyu wane wetawo.”—1 Tesalonika 2:13.
Wâle akɔna wakoka tomba naka sho pemba sala kɛnɛ ‘kafɔnyaso’ ɔnɛ kekɔ ɔlɔlɔ? (Tukedi 14:12; Jeremiya 10:23, 24; 17:9)
Naka hateye dako diasha Bible lo dikambo dimɔtshi, ahombaso sala? (Tukedi 2:3-5; 2 Timote 3:16, 17)
(3) Sho tshɛ kondjaka wahɔ oma l’ekongelo kâmɛ ka mbo ya ndɛ ya lo nyuma. “Anaye tshe wayetshama le [Jehowa].” (Isaya 54:13) “Tukananeli untu l’untu dia [keketshanya] lu ngandji la lu elimu w’ololo. Tatukimoki nsangana kame, uku eli etshelu k’amotshi, keli tukikitshanyaki. Tuleki ntsha okone, ne dia nyambena nyati: Lushi lako laya suki.”—Heberu 10:24, 25.
Ɛlɔlɔ akɔna wakondja wanɛ wakamba dimɛna la tɛdikɔ takɔshi Jehowa dia toleshaka lo nyuma? (Isaya 65:13, 14)
(4) Yeso Kristo mbele Ɔnɔmbɔdi aso, koko aha onto. “Keli nyu tanyetamaki umbetsha, ne dia nyu nyeko la umbetsha otoi, ku nyu tshe nyeko antu la onangu. Tanyetaki untu a lu kete nyati: Shesu, ne dia nyu nyeko la Shesu otoi, ndi eko l’ulungu. Tanyetamaki [“ɛnɔmbɔdi,” NW], ne dia nyu nyeko la [“Ɔnɔmbɔdi,” NW], Kristu ndame.”—Mateu 23:8-10.
Onde onto ɔmɔtshi l’atei aso koka ndjaɔsa dia nde ndeka anto akina? (Romo 3:23, 24; 12:3)
(5) Sho mbɔsaka dia Diolelo diaki Nzambi mbele tshɔi y’elongamelo le anto. “Nyolombaki okone nyati: Shesu le l’ulungu, Lukumbu laye la[kidiame]. Diulelu diaye diayi. Lulangu laye latshami la kete uku atshamalo l’ulungu. Keli ntundu nyutayangi diulelu la ololo wa [Nzambi], ku diango so tshe diayuyala dianyu.”—Mateu 6:9, 10, 33.
Woho akɔna wele ‘nyanga ntondotondo diolelo’ tokimanyiyaka dia kokɛ kâmɛ kaso? (Mika 4:3; 1 Joani 3:10-12)
(6) Nyuma k’ekila kimanyiyaka atɛmɔdi waki Jehowa dia monga la waonga wele ohomba efula lo kâmɛ k’Akristo. “Keli elua wa nyuma weli ngandji, ongenongeno, ki, ndjakimela, ketshi, ololo, kolamelu, memakana, ndjaenda.”—Ngalatiya 5:22, 23.
Kakɔna kahombaso sala dia nyuma ka Nzambi ntɔsha elowa atɔ le so? (Etsha 5:32)
Ngande wele monga la nyuma ka Nzambi ekɔ la shɛngiya lo diɔtɔnganelo diasaso l’anyaso Akristo? (Joani 13:35; 1 Joani 4:8, 20, 21)
(7) Atɛmɔdi tshɛ wa Nzambi sambishaka lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diande. “Lukumu l’ololo lone la diulelu layusambishama lu kete tshe, uku omenyi le wedja tshe. L’okongo diku, ekumelu kayuya.”—Mateu 24:14.
Kakɔna kahomba totshutshuya dia ndjakimɔ efula l’olimu w’esambishelo? (Mateu 22:37-39; Romo 10:10)
11. Lam’akambaso l’akambo wa mɛtɛ lo nsɛnɔ yaso, etombelo akɔna wonga la dikambo sɔ?
11 Tɛmɔla Jehowa kâmɛ tokakatanyaka efula la nde ndo tokimanyiyaka dia monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ l’anyaso ambetawudi. Osambu 133:1 mbutaka ɔnɛ: “Ndi dimena li! Ndi olo weko [“di’anto l’ɔnango,” NW] mbidjase kame li!” Ekɔ mɛtɛ dui di’ekeketshelo dia kakitɔna l’andja woludi la lokaki, l’awui wa mindo wa dieyanelo, ndo l’awui wa ngala ko monga kâmɛ la wanɛ woka mɛtɛ Jehowa ngandji ndo wakitanyiya ɛlɛmbɛ ande!
Tewɔ Awui Wadja Diatɔnelo
12. Bonde kahombaso mbewɔ yimba ya dipanda?
12 Di’aha fukutanya kâmɛ kaso k’ohomba efula ka l’andja w’otondo, sho la dia mbewɔ awui wadja diatɔnelo. Dui dimɔtshi l’atei w’awui asɔ ele yimba ya dipanda, mbut’ate tona dia nɔmbɔma oma le Nzambi la ɛlɛmbɛ ande. Jehowa tokimanyiyaka dia mbewɔ yimba shɔ lo tosholɛ ɔnɛ lele kiɔkɔ yayɔ, mbut’ate Satana Diabolo. (2 Koreto 4:4; Enyelo 12:9) Satana mbakatshutshuya Adama nde l’Eva dia mɔnyɔla kɛnɛ kakate Nzambi ndo mbɔsa tɛdikɔ tahɔtɔnɛ la lolango lande. L’ɔtɛ wa dui sɔ, mananu kakâkomɛ ndo kambotokomɛ ndo sho. (Etatelu 2:16, 17; 3:1-6, 17-19) Andja ɔnɛ wambolola la yimba ya dipanda yatona ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le Nzambi ndo k’ɛlɛmbɛ ande. Lâsɔ sho pombaka mbewɔ yimba shɔ.
13. Kakɔna kayɛnya dia kana tamboyalɔngɔsɔla l’otema ɔtɔi dia mbɔtɔ l’andja w’oyoyo waki Nzambi wa losembwe?
13 Tɔshi ɛnyɛlɔ ka daka dia dimɛna efula diaki Jehowa dia minya andja ɔnɛ wa kɔlɔ ko mbela olongo w’oyoyo la nkɛtɛ k’oyoyo ‘lɛnɛ ahomba monga akambo wa losembwe.’ (2 Petero 3:13) Onde daka sɔ hatotshutshuya dia sho tatɛ ndjalɔngɔsɔla dia tɔsɛna l’andja wayolola l’akambo wa losembwe? Kɛsɔ nɔmbaka dia sho kitanyiya dako dia lo Bible diokɛma hwe diata ɔnɛ: “Tanyulangaki akambu wa la kete kuyanga diango dia la kete. Naka untu alanga akambu wa la kete, ku ngandji ka Shesu kema l’utema andi.” (1 Joani 2:15) Diakɔ diele, sho mbewɔka yimba ya l’andja ɔnɛ, mbut’ate yimba ya dipanda, ya lokaki, y’awui wa mindo ndo y’awui wa ngala. Sho salaka la wolo dia mpokamɛ kɛnɛ katotɛ Jehowa ndo mbokitanyiya l’otema aso tshɛ, kânga mbeso kema kokele. Yoho yaso ya lɔsɛnɔ l’otondo mɛnyaka dia tokanyi taso ndo eyango aso mendanaka l’osalelo wa lolango laki Nzambi.—Osambu 40:8.
14. (a) Lande na kele ekɔ ohomba kamba la diaaso diele laso kakianɛ dia mbeka mboka ya Jehowa ndo ndjiyela lo nsɛnɔ yaso na? (b) Avɛsa woshidiwɔ l’odingɔ ɔnɛ alembetshiyawɔ le ɔmɔmɔ wa l’atei aso?
14 Lam’ayokoka etena kakashikikɛ Jehowa dia ndanya dikongɛ nɛ dia kɔlɔ di’akambo ndo wanɛ tshɛ walanga mboka yadiɔ, nde hatotshimbatshimba dia dilanya. Nde hatɔsɛkɔla etena kɛsɔ kana tshikitanya ɛlɛmbɛ ande dia ngɛnyangɛnya wanɛ wahayashikikɛ l’otema awɔ tshɛ dia mbeka ndo sala lolango la Nzambi, nɛ dia wakayasha l’awui wa l’andja ɔnɛ. Etena ka mbɔsa yɛdikɔ tɔ kɛnɛ! (Luka 13:23, 24; 17:32; 21:34-36) Ande ɔngɛngɔngɛnɔ dia mɛna woho wakamba olui a woke la diaaso dia woke sɔ, wayanga l’ohetoheto tshɛ wetshelo washa Jehowa oma l’ekimanyielo k’Ɔtɛkɛta ndo k’ɔlɔngɔswamelo ande ndo wakɛndakɛnda kâmɛ lo wanya ande otsha l’andja w’oyoyo lee! Naka tayeka awui efula wendana la Jehowa, kete tayonga la ngandji k’efula otsha le nde ndo tayoleka kombola mbôkambɛ.
Ovuswelo
• Sangwelo diakɔna diele la Jehowa lo kɛnɛ kendana l’ɔtɛmwɛlɔ na?
• L’ɔkɔngɔ wa sho mbeka atshina wa wetshelo wa lo Bible, ohamelo akɔna wahombaso sala l’otema ɔtɔi na?
• Kakɔna kahombaso sala l’onto ndo l’onto dia monga kâmɛ l’atɛmɔdi akina waki Jehowa?
[Osato wa lo lɛkɛ 4]
‘Akanga wa memakana wayokita nkɛtɛ ndo wayɔngɛnangɛna l’ɛtshɔkɔ efula wa ki’