Tshapita ya Sato
Mamemaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi la Wolo Tshɛ
1. (a) Ngande wakɛnyi Isariyɛlɛ w’edjedja mɛtɛ k’Ɔtɛkɛta wa Nzambi? (b) Lande na kele dikambo sɔ diekɔ la wahɔ le so?
“NYU mbeyaka l’etema anyu ndu lu nyumu yanyu tshe nyati: nduku dikambu diakati [Jehowa, Nzambi k]anyu lu dikambu dianyu diahatatshama.” (Jashua 23:14-16) Kɛsɔ mbakatɛ Jashua dikumanyi dia l’Isariyɛlɛ l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya Daka. Eelo, mɛtɛ k’alaka wa Jehowa kakɛnama. Ɔkɔndɔ ɔsɔ, kâmɛ nd’ɛkɔndɔ ekina tshɛ wa lo Bible wakalamema dikambo diaso, woho wa “shu ndjala la elungamelu.”—Romo 15:4.
2. (a) Lo woho akɔna wele Bible ‘akasambiyama oma le Nzambi’? (b) Oko wamboteya dia Bible akasambiyama oma le Nzambi, ɔkɛndɛ akɔna wele laso?
2 Kânga mbakakambe Jehowa la yɛdikɔ y’anto oko 40 dia funda Bible, ndamɛ mbele Kiɔkɔ yatɔ. Onde dui sɔ nembetshiyaka dia nde mbakalɔmbɔla ofundelo wa kɛnɛ tshɛ kele lɔkɔ? Eelo. Nde akasale dui sɔ oma l’ekimanyielo ka nyuma kande k’ekila kele la nkudu efula, mbut’ate wolo ande wakamba olimu. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate la mɛtɛ tshɛ ate: ‘Afundelo tshɛ wakasambiyama oma le Nzambi dia onto a Nzambi alowane ndo akoke dia ntsha elimu w’ɔlɔlɔ tshɛ.’ Anto wa l’ahole tshɛ wetawɔ ɔnɛ Bible akasambiyama oma le Nzambi kitanyiyaka kɛnɛ katatɔ ndo mbɔtɔnganyiyaka nsɛnɔ yawɔ la wetshelo wa lɔkɔ.—2 Timote 3:16, 17; 1 Tesalonika 2:13.
Tokimanyiya Anto Akina dia Vɔ Kiɔsa la Nɛmɔ
3. Naa yoho yoleki dimɛna ya kimanyiya anto efula wahetawɔ ɔnɛ Bible ekɔ Ɔtɛkɛta wa Nzambi?
3 Efula k’anto wasawola la so hawetawɔ oko sho dia Bible ekɔ Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Ngande wakokaso mbakimanyiya na? Mbala efula, yoho yoleki ɔlɔlɔ ele mbifola Bible ko mbaɛnya kɛnɛ kele lɔkɔ. ‘Ɔtɛkɛta wa Nzambi wekɔ la lɔsɛnɔ ndo la nkudu; vɔ wekɔ la diɛsa dioleki yɔɔmbɔ ya mpɛmɔ wedi ehende ndo vɔ kokaka sɛdingola tokanyi la nsaki ya l’otema.’ (Heberu 4:12) ‘Ɔtɛkɛta wa Nzambi’ kema ɔkɔndɔ ɔmɔtshi w’anyanya wahendana la nshi yaso nyɛ, koko vɔ wekɔ wa lɔsɛnɔ! Alaka wa lo Bible wekɔ suke la kotshamaka ndoko onyake. Shɛngiya yele la losango lele lo Bible lo nsaki ya mɛtɛ ya l’otema w’onto ndeka kɛnɛ tshɛ kokokiso mbuta dia keketsha onto.
4. Elembetshiyelo akɔna wendana l’akambo wa mɛtɛ wa lo Bible wakatshikitanya kanyi y’anto amɔtshi lo kɛnɛ kendana la Bible, ndo lande na?
4 Mɛna lokombo la Nzambi loto lɔkɔ akatshutshuya anto efula dia ndjasha tshɛ lo Bible. Akina wakɔshi yɛdikɔ ya mbeka Bible lam’akawawaɛnya kɛnɛ katatɔ lo dikambo di’oyango wa lɔsɛnɔ, lande na katshika Nzambi awui wa kɔlɔ, kitshimudi y’akambo watshama nshi nyɛ kana elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo lo paradiso ka lanɛ la nkɛtɛ. Lo wedja wahɛnyahɛnyama anto oma le ɛdiɛngɛ l’ɔtɛ wa ditshelo di’ɛtɛmwɛlɔ, olembetshiyelo washa Bible lo kɛnɛ kendana la kiɔkɔ y’akambo asɔ ndo woho wa tshungɔ oma lɔkɔ akemula nsaki yawɔ. Lande na kele akambo asɔ kotolaka yambalo y’anto wele l’etema w’ɔlɔlɔ na? Nɛ dia paka Bible mbatosha elembetshiyelo w’eshika l’akambo asɔ tshɛ w’ohomba.—Osambu 119:130.
5. (a) Lam’ata anto dia vɔ hawetawɔ Bible, awui akɔna wakoka monga lo kiɔkɔ ya dikambo sɔ? (b) Ngande wakokaso kimanyiya anto asɔ?
5 Ko kakɔna kayototsha naka anto wambototɛ dia vɔ hawetawɔ Bible na? Onde dui sɔ la dia komiya sawo oka? Aha ɔsɔku naka vɔ mbetawɔka sho kana la wɔ yimba. Mbeyaka monga ko vɔ wekɔ lo mbɔsa Bible oko dibuku di’ase Lokristokristo. Ondo ɔkɔndɔ wa lokeso lele l’ase Lokristokristo ndo woho wayatambiyawɔ l’awui wa pɔlitikɛ ndo lo woho wambowodja tshete l’ɔlɔmbɛlɔ wa falanga mambâkonya dia vɔ mɔnyɔla Bible. Lande na kahayawambola dia mbeya kana ɔsɔ mbele kiɔkɔ yɔnyɔlawɔ Bible? Naka vɔ mɛna woho wahetawɔ Bible waonga wele l’ase Lokristokristo wafɔna la w’ase andja ɔnɛ ndo otshikitanu wele lam’asa Lokristokristo la Lokristo la mɛtɛ, kete dui sɔ mbeyaka memula nsaki yawɔ.—Mika 3:11, 12; Mateu 15:7-9; Jakoba 4:4.
6. (a) Kakɔna kaketawoya wɛmɛ dia Bible ekɔ Ɔtɛkɛta wa Nzambi? (b) Naa toho tokina ta kana l’anto yimba takoka kamba layɛ dia mbakimanyiya dia vɔ shihodia ɔnɛ Bible ndja mɛtɛ oma le Nzambi?
6 Le anto akina, sawo diokɛma hwe diendana la tolembetelo tɛnya dia Bible akasambiyama oma le Nzambi mbeyaka mbakimanyiya efula. Kakɔna kakaketawoya wɛmɛ ɔnɛ mɛtɛ Bible ndja oma le Jehowa Nzambi? Onde, kɛnɛ kata Bible tɔamɛmɛ lo dikambo dia kiɔkɔ yatɔ? Kana, onde dikambo di’ɔnɛ Bible ekɔ la prɔfɛsiya efula yakɛnɛmɔla diewo di’akambo wahataye l’ɔmɔmɔ ndo yakahombe ndja paka oma le onto ɔmɔtshi loleki anto tshɛ oka? (2 Petero 1:20, 21) Kana, onde nɛ dia awui wele lo Bible wekɔ la diɔtɔnganelo dia diambo efula lam’asawɔ kânga mbakawafundama oma le anto oko 40 l’edja k’ɛnɔnyi oko 1 600? Ko kana, onde dikambo dia mɛtɛ katatɔ l’akambo wa siansɛ tshikitana efula la kɛnɛ kata efundelo wa lo tena diatɔ? Ko kana, onde woho waki afundji atɔ kombishɛ ndoko dikambo oyadi kânga munga yawɔ? Ko kana, onde woho wakalamema Bible di’aha tɔ nanyema kânga mbakadjaka atunyi atɔ welo dia kilanya? Wɛ koka kamba nto la dikambo tshɛ diakemula nsaki kayɛ dia kimanyiya anto akina.a
Wadielo Aso wa Bible
7, 8. (a) Kakɔna kahombaso salaka la Bible? (b) Kakɔna kahombaso sala nto lâdiko wa wadielo wa Bible? (c) Wɛmamɛ ngande wakâyokomaka lo shihodia asangwelo wa diambo waki Jehowa?
7 Lâdiko wa sho kimanyiya anto akina dia vɔ mbetawɔ Bible, shamɛ la dia tshungola etena ka kiadaka mbala la mbala. Onde wɛ ekɔ lo sala dikambo sɔ? L’atei w’abuku tshɛ wambotomba, Bible mbele nɛ dioleki ohomba. Lo mɛtɛ, dui sɔ hadiolembetshiya dia naka sho kiadaka lo shoamɛ, kete lâsɔ taya bu l’ohomba w’ɛngɔ kekina nto. Afundelo tolakaka di’aha sho ndjânganya l’anto akina. Hatohombe fɔnya ɔnɛ sho kokaka kondja ekadimwelo l’akambo tshɛ lo sala eyangelo aso hita. Wekelo w’onto ndamɛ ndo wɔtwɛlɔ wa lo nsanganya y’ekambi waki Nzambi mbala la mbala ekɔ ohomba efula dia sho ndjâla Akristo wele la wɛdimo.—Tukedi 18:1; Heb. 10:24, 25.
8 Lo kɛnɛ kendana la dui sɔ, Bible tɛkɛtaka dikambo di’ɔlɛnga ɔmɔtshi w’ose Etiyɔpiya wakadiaka awui wa lo prɔfɛsiya k’Isaya. Ondjelo akakonya Filipɛ laki opandjudi wa lukumu l’ɔlɔlɔ w’Okristo dia nde mimbola pami kɛsɔ ɔnɛ: “We nimbitelaka kene kalaye?” La ndjakitshakitsha tshɛ, os’Etiyɔpiya akɔ akokadimola ate: “Ukundi eyami nimbitela, aha paka untu konombodi?” Nde akalɔmbɛ Filipɛ dia mbôlembetshiya divɛsa diakɔ dia l’Afundelo. Ɔnkɔnɛ, Filipɛ takinde ombadi wakadiaka Bible lo ndamɛ wakasha lokanyi lande hita lo kɛnɛ kendana l’Afundelo. Nde akakambaka dihɛka lo dihɛka l’ɔlɔngɔswamelo waki Nzambi wɛnama. Ɔnkɔnɛ, nde akakoke kimanyiya os’Etiyɔpiya ɔsɔ dia nde kondja wetshelo wakashaka Jehowa oma lo tshimbo y’ɔlɔngɔswamelo akɔ. (Etsha 6:5, 6; 8:5, 14, 15, 26-35) Woho akɔ wamɛ mbele ɛlɔ kɛnɛ, ndoko onto ɔtɔi lakoka ndjala la eokelo k’oshika k’asangwelo waki Jehowa aha l’ekimanyielo. Sho tshɛ tekɔ l’ohomba w’ekimanyielo koludi la ngandji katosha Jehowa oma lo tshimbo y’ɔlɔngɔswamelo ande wɛnama.
9. Naa ekongelo kendana la wadielo wa Bible kakokaso sho tshɛ kondja wahɔ oma lɔkɔ?
9 Dia tokimanyiya woho wa sho mana Bible fundo, ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa totondjɛka awui w’ohomba efula w’oma l’Afundelo l’ekanda wotshikitanyi. Lâdiko dia lâsɔ, tekɔ nto l’ekongelo ka wadielo wa Bible wa mbala la mbala lo Kalasa k’Olimu wa Teokrasi kasalema lo tshumanelo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa dia l’andja w’otondo. Etena kasala onto wekelo w’onto ndamɛ w’Afundelo w’Ekila, nde kokaka kondja wahɔ efula. (Osambu 1:1-3; 19:7, 8) Sala la wolo dia mbadiaka Bible mbala la mbala. Oyadi kânga wɛ hoke akambo tshɛ wadiayɛ dimɛna, wɛ ayokondja wahɔ w’efula lo shihodia lokanyi lele l’etenyi kakɔ. Ɛnyɛlɔ, naka wɛ mbadiaka paka ndjɛkɛ nyɛi kana tshanu tsho lo lushi, kete wɛ koka shidiya mbadia Bible k’otondo l’ɔkɔngɔ w’ɔnɔnyi ɔtɔi.
10. (a) Etena kakɔna kasalayɛ wadielo ayɛ wa Bible? (b) Naa anto akina wakoka sala laso wadielo wa Bible, ndo lande na kele ekɔ ohomba salaka dikambo sɔ mbala la mbala?
10 Etena kakɔna kakokayɛ sala wadielo ayɛ wa Bible? Naka wɛ mbɔsaka minitɛ 10 kana 15 lo lushi dia sala dikambo sɔ, kete wɛ ayokondja ɛlɔlɔ efula. Naka hakoke, kete ɔsaka wenya ɛmɔtshi lo lomingu tshɛ dia salaka dikambo sɔ ndo lɛnyaka ekongelo kɛsɔ. Naka wɛ ambotshukana, kete wɛ l’olonganyi ayɛ koka mbadianɛka la dui dia wolo. Naka nyekɔ l’ana wokoka mbadia, kete vɔ lawɔ koka kondja diaaso dia mbadiaka la dui dia wolo. Wadielo wa Bible la dia monga mbekelo ka lo lɔsɛnɔ l’otondo oko olelo. Oko wadieyayɛ, naka onto hayalesha dimɛna, kete nde hatonga la yônge y’ɔlɔlɔ. Ɔsɔku mbediɔ ndo lo kɛnɛ kendana la yônge yaso ya lo nyuma, ndo lɔsɛnɔ laso la pondjo nemanɛka la woho wayaleshaso mbala la mbala la “aui tshe watumba uma l’unyo wa [Jehowa].”—Mateu 4:4.
Oyango Aso
11. Oyango akɔna wahomba monga laso lo kɛnɛ kendana la wadielo wa Bible?
11 Oyango akɔna wahomba monga laso lam’adiaso Bible na? Oyango aso hawohombe monga wa mbadia lofulo lɔmɔtshi l’akatshi tsho ko pe. Vɔ la dia monga wa mbeya Nzambi dimɛna woho wa sho fudia ngandji kawokaso ndo mbɔtɛmɔla lo yoho yetawɔnde. (Joani 5:39-42) Dionga diaso la dia monga oko nɛ diaki l’ofundji ɔmɔtshi wa Bible wakate ate: “Unimbitshiya esese aye, we [Jehowa]! Umbetsha mbuka yaye.”—Osambu 25:4.
12. (a) Lande na ekɔ ohomba kondja ‘ewo ka mɛtɛ,’ ndo welo akɔna wahomba onto mbidja etena kadiande dia nde kondja ewo kakɔ? (b) Naa toho tɔnɛi takoka kamba laso dia kondja wahɔ etena kasɛdingolaso kɛnɛ kadiaso l’atei a Bible na? (Enda lo kiombo ya lo lɛkɛ 30.) (c) Sha ɛnyɛlɔ k’akambo asɔ lo kadimola wembola wele l’odingɔ ɔnɛ. Oka sso l’avɛsa woshilami koko aha lo wanɛ wofundjiwɔ awui wa lɔkɔ.
12 Etena kalongolaso wetshelo w’oma le Jehowa, nsaki kaso la dia ndjâla ka kondja ‘ewo ka mɛtɛ.’ Naka hatokikondjisha, ngande wakokaso kamba l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi dimɛna lo nsɛnɔ yaso kana mbeya nembetshiya ɔtɛkɛta akɔ dimɛna le anto akina na? (Kolosai 3:10; 2 Timote 2:15) Dia kondja ewo ka mɛtɛ nɔmbaka dia sho mbadiaka Bible la yambalo tshɛ, ndo naka etenyi kɛmɔtshi kekɔ wolo shihodia, kete sho kokaka kiada mbala efula dia mana kɛnɛ katawɔ lawɔ fundo. Tayokondja nto wahɔ naka sho tshungolaka etena ka kanaka yimba l’akambo akɔ lo kanyiyaka dikambo di’awui akɔ lo toho totshikitanyi. Weho ɛnɛi wa kanaka yimba lo kɛnɛ kadiaso shilama lo lɛkɛ 30 la dibuku nɛ. Sho koka sɛdingola tenyi efula di’oma l’Afundelo lo yoho y’ɔlɔlɔ lo kamba la yoho mɔtshi kana toho efula tendana la woho wa kanaka yimba lo kɛnɛ kadiaso. Etena kayangayɛ kadimola wembola wa lo ndjɛkɛ yayela nyɛ, wɛ ayɛna woho wakoka dui sɔ salema.
(1) Mbala efula, etenyi k’Afundelo kadiayɛ koka ketsha dikambo dimɔtshi lo kɛnɛ kendana la woho w’onto wele Jehowa. Ɛnyɛlɔ, l’Osambu 139:13, 14, sho mbekaka dia Nzambi ndjashaka efula le ɔna lêke l’otema wa nyango: “We kakatungi utema ami, we kakambidji l’utema a nyomi. Dimi layukukaka lusaka, ne dia lakatungama etungelu ka woma ndu mamba, elimu aye weli mamba, utema ami mbeyaka dikambu diako ololo.” Elimu waki Jehowa w’etongelo wekɔ mɛtɛ diambo efula! Woho wakatongama anto mɛnyaka ngandji kande k’efula oya le so.
Lo ndjela kɛnɛ kotami lo Joani 14:9, 10, etena kadiaso woho wakasɛnaka Yeso l’anto akina, sho mɛnaka mɛtɛ kɛnɛ kotosala Jehowa ndamɛ. Aha la mbohɛ dikambo sɔ, kakɔna kakokaso mbuta lo kɛnɛ kendana la Jehowa lo ndjela awui wofundami lo Luka 5:12, 13 ndo Luka 7:11-15 na?
(2) Tende woho wɔtɔnɛ ɔkɔndɔ ɔnɛ la lokanyi loleki ohomba la lo Bible: oyindjamelo wa lowandji laki Jehowa ndo okidiamelo wa lokombo lande lo tshimbo ya Diolelo diayɔlɔmbwama oma le Yeso Kristo lele Kanula yakalakema.
Ngande wakake Ezekiyɛlɛ nde la Danyɛlɛ epole ɔsɛkɛ lo lokanyi loleki ohomba la lo Bible? (Ezekiyele 38:21-23; Danyele 2:44; 4:17; 7:9-14)
Ngande wɛnya Bible hwe dia Yeso mbele Kanula yakalakema? (Ngalatiya 3:16)
Ngande wakɔndɔla dibuku di’Enyelo ekambokambo kendana la lokanyi loleki ohomba lendena la Diolelo? (Enyelo 11:15; 12:7-10; 17:16-18; 19:11-16; 20:1-3; 21:1-5)
(3) Yambola wɛmɛ woho wakokayɛ kamba la kɛnɛ kadiayɛ. Ɛnyɛlɔ, tatɛ oma lo dibuku di’Etumbelu polo ndo l’Euhwelu k’Elembe, sho mbadiaka akambo wendana l’awui wa mindo ndo ɔtɔmbɔkwɛlɔ w’Isariyɛlɛ. Awui asɔ tetshaka dia waonga ndo ditshelo sɔ diaki l’etombelo wa kɔlɔ efula. Ɔnkɔnɛ, sho la dia sala la wolo dia ngɛnyangɛnya Jehowa lo tona dia mbokoya ɛnyɛlɔ ka kɔlɔ ka wodja w’Isariyɛlɛ. “Akambu aso wakayala le wo dia mbaewula. Vo wa[ka]fundama dia ntewula l’ekumelu ka tena diaya le su.”—1 Koreto 10:11.
Ɔkɔndɔ wendana la woho wakadiake Kɛna Abɛlɛ toshaka wetshelo akɔna? (Etatelu 4:3-12; Heberu 11:4; 1 Joani 3:10-15; 4:20, 21)
Onde kɛnɛ kalaka Bible Akristo wele l’elongamelo ka tshɔ otsha l’olongo mendanaka nto la wanɛ wele l’elongamelo ka sɛna pondjo lanɛ la nkɛtɛ? (Walelo 15:16; Joani 10:16)
Kânga mbatɔsawɔ la nɛmɔ l’atei w’etshumanelo k’Akristo, bonde keso l’ohomba wa sɛdingola dimɛna woho wa nyomoleka kamba l’alako wa lo Bible wambotoshilaka la mbeya? (2 Koreto 13:5; 1 Tesanolika 4:1)
(4) Kanyiya woho wakokayɛ kamba la kɛnɛ kadiayɛ dia kimanyiya anto akina. Anto tshɛ ndjakiyanyaka lo kɛnɛ kendana la waa hemɔ, ɔnkɔnɛ, sho koka mbadia kamɛ lawɔ kɛnɛ kakasale Yeso dia mɛnya kɛnɛ kayondosala lo yɛdikɔ ya woke lam’ayondolɛ oko Nkumekanga ka nkudu ka lo Diolelo diaki Nzambi: “Elui a waki w’antu wakayi le ndi, wakayi ndu la akanga a dikomo, tshumbi, tutshungu, nyumi, la ekonyi ekina efula. . . . Ku ndi akâkonoya.”—Mateu 15:30.
Akoka kondja ekimanyielo oma l’ɔkɔndɔ wendana la eolwelo k’ɔna womoto laki Jayiro? (Luka 8:41, 42, 49-56)
13. Etombelo akɔna wakokaso nongamɛ naka sho tetemala l’ekongelo kaso ka wadielo la ka wekelo wa Bible katosha ɔlɔngɔswamelo waki Jehowa?
13 Sho kondjaka mɛtɛ wahɔ efula oma lo wadielo wa Bible etena kasɛdingolaso awui anɛi woshilami la diko ango! Lo mɛtɛ, mbadia Bible kema dikambo dia tshitshɛ. Koko dikambo sɔ koka tokondjiyɛ ɛlɔlɔ lo lɔsɛnɔ laso l’otondo, nɛ dia lam’adiaso Afundelo, sho pamaka ndo keketalaka lo nyuma. Wadielo wa Bible wa mbala la mbala tokakatanyaka efula la Shɛso ka ngandji Jehowa ndo l’anangɛso w’Akristo. Dikambo sɔ diayotokimanyiya dia kitanyiya dako diatɔlɔmba dia sho ‘kukutɛ ɔtɛkɛta wa lɔsɛnɔ.’—Filipi 2:16.
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Dia mbeya awui efula wɛnya bonde kasungana Bible sɛdingɔma, enda lo biukubuku Un livre pour tous, yakatondja Ɛmɛnyi wa Jehowa.
Ovuswelo
• Lande na kakafundama ndo kakalamema Bible polo ndo lo nshi yaso nyɛ?
• Ngande wakokaso kimanyiya anto akina dia vɔ mana Bible fundo ndo kiɔsa la nɛmɔ?
• Lande na kele wadielo wa Bible w’onto ndamɛ wekɔ la wahɔ na? Naa toho tɔnɛi takokaso kamba latɔ dia kondja wahɔ oma lo kɛnɛ kadiaso na?
[Kiombo/Osato wa lo lɛkɛ 30]
ETENA KADIAYƐ ETENYI KƐMƆTSHI KA BIBLE, SƐDINGOLA
Kɛnɛ kakotɛtɔ lo dikambo dia lonto laki Jehowa
Woho wɔtɔnɛtɔ la lokanyi loleki ohomba la lo Bible
Woho wahombatɔ monga la shɛngiya lo lɔsɛnɔ layɛ hita
Woho wakokayɛ kamba latɔ dia kimanyiya anto akina